01.12.2010 İÇİNDEKİLER 2010 Yılı Türkiye İlerleme Raporu Açıklandı Türkiye, Avrupa Konseyi Dönem Başkanlığı nı Üstlendi AB Genişleme Sürecinde Son Durum BM, Kıbrıs Müzakereleri İçin Yeni Bir Tarih Belirledi İrlanda, AB İle Yardım Planı Konusunda Anlaşmaya Vardı Avrupa Komisyonu, Yeni Ticaret Politikası Stratejisi ni Açıkladı AB Genelleştirilmiş Tercihler Sistemini Revize Etti AB Komisyonu, Ortak Tarım Politikası Reformu nun Ana Hatlarını Açıkladı İngiltere ve Fransa, Savunma İşbirliği Anlaşması İmzaladı
2010 YILI TÜRKİYE İLERLEME RAPORU AÇIKLANDI Avrupa Komisyonu nun, Türkiye ye ilişkin 2010 yılı İlerleme Raporu 9 Kasım da açıklandı. Her yıl aday ülkelerin AB ye uyum sürecinde kaydettikleri aşamaların ve giderilmesi gereken eksikliklerin ortaya koyulması amacıyla hazırlanan İlerleme Raporları, Türkiye için, 1998 yılından bu yana düzenli olarak yayınlanıyor. Türkiye nin siyasi ve ekonomik kriterlerin yanı sıra AB müktesebatına uyum yönünde sağladığı gelişmelerin ve atılması gereken adımların bilançosunu yapan raporda, kaydedilen ilerlemelere ilişkin destekleyici mesajlar yer alırken, eleştiriler, yavaşlayan reform sürecine odaklanıyor. Rapor, özetle aşağıdaki hususları içeriyor: A.SİYASİ KRİTERLER Olumlu Gelişmeler: Anayasa değişiklikleri, doğru yönde atılmış adımlar olarak tanımlanmıştır. Söz konusu değişiklikler ile ayrımcılığın önlenmesi, kişisel verilerin korunması ve bilgiye erişim anayasal güvence altına alındı; Kamu Denetçiliği Kurumu kurulması için zemin oluşturuldu. Askeri mahkemelerin yetki alanı sınırlandırıldı; YAŞ ın, askeri personelin ordudan ihraç kararları yargı denetimine açıldı; 1980 darbesini yapanlara dokunulmazlık hükmü Anayasa dan çıkartıldı. Genelkurmay Başkanı ve komutanlara Yüce Divan da yargı yolu açıldı; HSYK nın yapısı, yargının tümünü temsil edecek şekilde değişti; HSYK nın meslekten ihraç kararları yargı denetimine açıldı; Anayasa Mahkemesi üyelerinin seçiminde TBMM nin yer almasıyla, AB uygulamalarına yaklaşıldı; sivillerin askeri mahkemelerde yargılanmasına ilişkin hükümler Anayasa dan çıkartıldı. Anayasa Mahkemesi ne bireysel başvuru hakkı getirildi; kadınlara, çocuklara ve engellilere pozitif ayrımcılığın yolunu açıldı. Darbe planlarının soruşturulması, hukukun üstünlüğüne duyulan güveni güçlendirdi. Yeni bir AB stratejisi oluşturuldu; 2010-2011 Eylem Planı kabul edildi; her ilde bir vali yardımcısı, AB temas noktası olarak görevlendirildi. EMASYA Protokolü yürürlükten kaldırıldı. Seçim kampanyalarında Türkçe dışında dillerin kullanımına izin veren, adayların ve siyasi partilerin gelir ve harcamalarında şeffaflığı öngören yasa değişikliği yapıldı. Saydamlığın Artırılması ve Yolsuzlukla Mücadelenin Güçlendirilmesi Stratejisi kabul edilerek bir eylem planı geliştirildi, uygulamayı denetleyecek bir kurul oluşturuldu. İlköğretimde cinsiyetler arası dengesizlik azaldı. Toplanma ve örgütlenme özgürlüğünde gelişme kaydedildi. İbadet özgürlüğüne saygı genelde uygulanıyor. Kürtçenin özel TV ve radyo yayınları ile cezaevlerinde kullanımı serbestleştirildi. Türkiye, Kıbrıs ta müzakerelere yönelik desteğini ve Yunanistan ile ilişkilerin geliştirilmesi çabalarını sürdürdü; bölgesel girişimlere aktif katılım sağladı, Batı Balkanlar da barış ve istikrarın geliştirilmesinde çeşitli inisyatifler aldı. Siyasi partiler ile Hükümet arasında diyalog eksikliği ve kurumlararası gerginlikler, ortamı kutuplaştırdı, reform çalışmalarını yavaşlattı. Ergenekon soruşturmalarında tutuklamalarla iddianamelerin mahkemeye sunulması arasındaki sürelerin uzunluğu, yargı güvenceleri açısından kaygı verici. 2
Anayasa Mahkemesi nin DTP yi kapatma kararı, demokratik açılım sürecinde önemli gerileme. Siyasi partilerin kapatılmasına dair mevzuat Avrupa standartları ile uyumsuz. Anayasa reformu için tüm siyasi partiler ve sivil toplumun tam katılımı gerekli. Uygulama yasalarında Avrupa standartları esas alınmalı. %10 luk ülke seçim barajı, Avrupa Konseyi üyesi ülkelerdeki en yüksek oran. Milletvekili dokunulmazlıklarının kapsamı kaygı verici. Kamu hizmetlerinde ve yerel yönetimlerde şeffaflık ve aşırı bürokrasinin azaltılmasında ilerleme olmadı. Jandarmanın kolluk kuvveti faaliyetlerinin sivil denetiminde gelişme sağlanmadı. TSK İç Hizmet Kanunu nda değişiklik yapılmadı. TBMM nin bütçe dışı askeri fonlar üzerindeki denetiminde ilerleme sağlanmadı. Adalet Bakanı halen HSYK Başkanı ve HSYK nın soruşturma yetkisi Bakan onayına tâbî. HSYK ile Adalet Bakanlığı arasındaki gerginlik, adil yargılamaya dair soru işaretleri yarattı. Anayasa Mahkemesi nde halen iki askeri hakimin varlığı tartışmalı. İstinaf Mahkemeleri faaliyete geçmedi. Adli yardım temini yetersiz. Adli Tıp Kurumu nun işleyişine ilişkin kaygılar var. AİHM nin, Türkiye nin Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ni ihlaline dair karar sayısı arttı. İnsan hakları savunucuları cezai tâkibata uğruyor. Terörizmin, Terörle Mücadele Kanunu ndaki geniş tanımı kaygı verici. Kolluk kuvvetlerinin orantısız güç kullanımı sürüyor. İşkence ve kötü muamele soruşturmaları polis memurlarınca yapılıyor. Adli Tıp Kurumu haricindeki adli tıp hekimleri mahkemelerce tanınmıyor. Cezaevlerinin kapasitesi yetersiz; denetim standartları BM ile uyumsuz. TCK, Terörle Mücadele ve Basın kanunları, ifade özgürlüğünü kısıtlayıcı şekilde kullanılıyor. Basın özgürlüğüne yönelik kısıtlamalar ve RTÜK yaptırımları kaygı verici. İnternet sitelerine yönelik yasaklar orantısız. Dernekler orantısız denetimlere maruz kalıyor. Din dersi ilk ve ortaöğretimde halen zorunlu. Kimlik belgeleri dine dair bilgi içeriyor. Gayrimüslim cemaatler ve Aleviler ayrımcılık ve idari belirsizlik sorunları yaşıyor. Din adamı eğitiminde kısıtlamalar sürüyor. Heybeliada Ruhban okulu açılmadı. Patrikhane Ekümenik ünvanını kullanamıyor. Vicdani retçiler adli tâkibata uğruyor. Cinsiyet eşitliği, kadına yönelik şiddet, töre cinayetleri, erken ve zorla yaptırılan evlilikler ciddi sorun. Kadınların siyasette, üst düzey kamu yönetiminde, sendikalarda temsili çok düşük. Kadınlar için sosyal kapsayıcılık mekanizması yok. Çocuklara yönelik şiddetle mücadele yetersiz; çocuk işçiliğinin önlenmesinde ilerleme kısıtlı; çocuk mahkemeleri ve islahevleri sayısı yetersiz. Sendikal haklarda AB standartları ve ILO ile uyumsuz kısıtlayıcı düzenlemeler var. Kamu çalışanlarının grev hakkı yok. Cinsel tercihe dayalı ayırımcılık sürüyor. Azınlık haklarına yönelik yaklaşım kısıtlayıcı. Eğitim ve mülkiyet hakları sorunları sürüyor. Türkçe dışındaki dillerin kullanımına ilişkin mevzuat kısıtlayıcı, uygulama tutarsız. Romanlar ayrımcı muameleye tâbi tutuluyor. Terör saldırıları ciddi ölçüde arttı; demokratik açılım, beklentileri karşılamadı; kara mayınları ve korucu sistemi endişe yaratıyor. Türkiye Ek Protokolü tam olarak ve ayrım yapmaksızın uygulama yükümlülüğünü yerine getirmedi; G.Kıbrıs ile ikili ilişkiler normalleştirilmedi; Yunan hava sahası ve karasularının ihlallerine ilişkin şikayetler sürüyor. 3
B.EKONOMİK KRİTERLER Kriz karşısında dayanıklılık sergileyen ekonomi, 2009 un 2. yarısında hızla büyümeye başladı; GSYH artışı, 2010 un ilk yarısında %11 e yükseldi; tüm sektörlerde önemli büyüme kaydedildi; ithalat %20, ihracat %15 arttı. İşsizlik, 2010 un ilk yarısında %11 e, genç işsiz oranı %20 ye geriledi. Kredi arzı artarak, 2010 un ilk yarısında %30 a çıktı; bütçe açığı, 2009 un yarısı düzeyinde gerçekleşti; başarılı istikrar programının yanı sıra bankacılık, işletmelerin yeniden yapılandırılması, özelleştirme, eğitim ve enerji alanlarındaki yapısal reformlar, ekonomide dayanıklılığı artırdı; uluslararası rezerv miktarı artarak 40 milyar ya çıktı. Piyasa ekonomisine dair iyi işleyen bir hukuk sistemi mevcut. Bankacılık sektörü, küresel mali krize kayda değer direnç gösterdi; AB mevzuatı uyarınca %12 olması gereken sermaye yeterlilik oranı, 2010 başında %20 ye çıktı; menkul kıymetler piyasasının toplam kapitalizasyonu 2010 da GSYH nin %40 ına ulaştı. Doğrudan yabancı yatırımların kompozisyonu iyileşerek, altyapı ve imalat sektörlerinde yoğunlaştı. Düzenleyici ve denetleyici kurumların bağımsızlığı büyük ölçüde korundu. AB nin toplam ticaretteki payı 2008 de %41,4 iken, 2009 da %42,6 ya; doğrudan yabancı yatırımlardaki payı 2008 de %75 iken, 2009 da %80 e yükseldi. İhracatın yeni piyasalara yönelerek çeşitlendirilmesi, krizin etkilerini kısmen hafifletti. Olumsuz gelişmeler / eksiklikler: Küresel kriz ekonomiyi olumsuz etkiledi; sabit yatırımlar ve dış talep düştü; ekonomi, 2009 da %5 civarında daraldı; cari açık, 2010 un ilk yarısında %6,2 ye yükseldi; enflasyon 2009 da %6,3 e çıktı, 2009 ortasında %3 olan çekirdek enflasyon, Temmuz 2010 da %5 e yükseldi. Tüm vergi idaresi fonksiyonlarının Gelir İdaresi Başkanlığı nda birleştirilmesi tam olarak sağlanmadı; mali şeffaflığı artırıcı tedbirler sınırlı. Kamu otoriteleri elektrik, doğal gaz, telekom ve ulaştırmada fiyatları belirlemeyi sürdürdü. 2009 da yeni kurulan firma sayısı %10 azalırken, kapanan firma sayısı %8,5 arttı. Ticari sözleşmelerin uygulanması uzun süreçler gerektiriyor; ticaret mahkemesi hâkimlerinin ihtisas düzeyi yetersiz, davalar uzuyor. Kriz süresince yatırımlar azaldı; doğrudan yabancı sermaye girişi, 2010 un ilk yarısında önceki yıla oranla %20 düştü. Tarımın toplam istihdamdaki payı tersine gelişerek %23,7 den %24,7 ye yükseldi. KOBİ lerin banka kredileri içindeki payı, 2008 de %23 iken, 2009 da %21,4 e düştü. Yetersiz altyapı, ekonomik faaliyetleri olumsuz etkiliyor. Kayıt dışı sektör ciddi bir sorun. Toplam ihracatta AB nin 2008 de %48 olan payı, 2009 da AB deki talep daralması sonucu %46 ya geriledi. B.ÜYELİK YÜKÜMLÜLÜKLERİNİ ÜSTLENME KAPASİTESİ 1.Malların Serbest Dolaşımı TSE nin Avrupa standartlarına uyum oranı %99,7 ye; TÜRKAK ın gerçekleştirdiği akreditasyon sayısı 465 e; onaylanmış kuruluş sayısı 14 e yükseldi. Piyasa gözetim raporları ve bildirimlerine ilişkin yönetmelikler yayımlandı; Ulusal Piyasa Gözetimi ve Denetimi Strateji Belgesi kabul edildi. 4
Dış ticarette standardizasyon mevzuatı 2010 da ithalatta uygunluk değerlendirmesine tâbi ürün listelerini sınırlı oranda azalttı. Bazı ürünlerin serbest dolaşımına sınırlamalar getiriliyor. Eski, yenilenmiş veya kusurlu olduğu düşünülen mallar ve kullanılmış motorlu taşıtlar için halen izin gerekiyor. TSE nin, CEN ve CENELEC e tam üyeliğinin gerektirdiği yükümlülüklere uyum sağlanmadı. TÜRKAK ın Avrupa akreditasyon sistemi ile uyumunu artıracak kanun çıkarılmadı. Piyasa gözetiminden sorumlu kurumlararası koordinasyon yetersiz. Mevzuatta nihai değişiklikler yapılmadı. Genel Ürün Güvenliği Direktifi nin 2001 versiyonuna tam uyum sağlanmadı. Jenerik ilaçlara ilişkin izin sistemi ve ithal alkollü içeceklere yönelik kontrol sertifikası için istenen belgeler sıkıntı yaratıyor. Tekstil ve hazır giyim ithalatına tescil belgesi uygulaması halen yürürlükte. Yapı malzemelerine getirilen ulusal G işareti, Gümrük Birliği ne aykırı. 2.İşçilerin Serbest Dolaşımı Yabancıların Çalışma İzinleri Hakkında Kanun, belirli bir meslekte çalışan yabancıların bir yıla kadar süreli izin kullanabilmesini sağlayacak şekilde değiştirildi. İŞKUR bilgi işlem altyapısının, elektronik hizmet ve personel kapasitesi geliştirilmeli. Avrupa Sağlık Sigortası Kartı ile ilgili gelişme kaydedilmedi. 3.İş Kurma Hakkı ve Hizmet Sunumu Serbestisi Hizmet sunumu için Tek Temas Noktası oluşturulması çalışmaları başlatıldı. Anayasa Mahkemesi kararı ile, Hemşirelik Kanunu nda kadınlara yapılan atıflar iptal edildi. İş kurma hakkı konusunda AB uyum stratejisi sunulmadı; sınır ötesi hizmet sunum serbestisinde ilerleme olmadı. Kayıt, lisans ve izin yükümlülükleri AB ile uyumsuz. Hizmetler Direktifi ne uyum sağlanmadı. Posta hizmetlerinde tekel sürüyor. Bağımsız düzenleyici kurum kurulmadı. Posta Kanunu yürürlüğe girmedi. Mesleki ve akademik yeterliliklerin tanınması ayrıştırılmadı. Bazı düzenlenmiş meslekler hâlâ karşılıklı tanımaya tâbi. 4.Sermayenin Serbest Dolaşımı Kara para aklama ile mücadelede AB müktesebatına uyumda ilerleme sağlandı. Suç Gelirlerinin Aklanmasının Önlenmesi Kanunu nun ve eylem planının uygulanmasına dair yönetmelikler çıkarıldı. Kara para aklanmasına ilişkin şüpheli işlem bildirimi sayısı 2009 yılında 4.924 den 9.823 e çıktı. Yabancıların gayrimenkul alımına ilişkin mevzuat AB ile uyumsuz. AB kaynaklı doğrudan yabancı yatırımlara yönelik kısıtlamalar kaldırılmadı. Radyo-TV yayıncılığı, enerji, ulaştırma, eğitim vb. alanlarda sektörel yatırım kısıtlamaları var. Yeni ödemeler sistemine ilişkin kanun kabul edilmeli. MASAK ın kapasitesi güçlendirilmeli, yargı ve kolluk kuvvetleri eğitimi sürdürülmeli. 5
Suçtan edinilen gelirlerin aklanması, araştırılması, haczi, müsaderesi ve terörizmin finansmanına dair Avrupa Konseyi Sözleşmesi onaylanmadı. 5.Kamu Alımları Şeffaflığın artırılması ve yolsuzlukla mücadeleye ilişkin strateji kabul edildi; Kamu İhale Kurumu, ihalelere dair kılavuzlar yayımladı; piyasanın işleyişi ve rekabet birçok sektörde yeterli seviyede. Türk mal ve hizmetleri teklif eden yerli teklif sahiplerine %15 oranında fiyat avantajı sürüyor; kamu ihale mevzuatı AB ile tam uyumlu değil. Kamu hizmet kurumları halen klasik kamu ihale prosedürlerine tâbi. Kamu-özel sektör işbirliği ve imtiyazların verilmesinde şeffaflık yok; inceleme usullerine ilişkin mevzuat AB ile uyumlaştırılmalı ve idari kapasite güçlendirilmeli. 6.Şirketler Hukuku SPK, çağrı yoluyla ortaklık paylarının toplanması ilkelerine dair bir tebliğ yayımladı, birleşme esaslarına dair tebliğinde değişiklikler yaptı; Sermaye piyasasında finansal raporlamaya dair kanun değiştirildi; Muhasebe Standartları Kurulu Uluslararası Muhasebe Standartları konusunda birçok standart, yorum ve revizyon yayınladı. Türk Ticaret Kanunu ve uygulama kanunu çıkarılmadı. Şirketlerin elektronik ortamda tescilleri uygulamaya koyulmadı. Denetlemeye yönelik düzenleyici bir çerçeve yok. Bağımsız denetçiler ve denetim kuruluşlarına ilişkin kamu gözetim kurumu kurulmadı. 7.Fikri Mülkiyet Hukuku Telif hakları birimleri arasında koordinasyon ve işbirliği gelişti; fiziki korsanlık azaldı; yeni Marka Kanunu kabul edildi; gümrük birimlerinin bilgi teknolojileri sistemi tamamen merkezileştirildi. Korsanla mücadele kural ve usulleri basitleştirilmeli. Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu değiştirilmeli; endüstriyel tasarım, patent ve coğrafi işaret haklarına dair kanun tasarıları kabul edilmeli. Taklit ve korsan mallara karşı gümrük kontrolleri yetersiz; Korsanlık ve sahtecilik yaygın. Markaların Korunması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname nin marka ihlallerine ilişkin cezai hükümlerinin iptali, taklit malların Türk piyasasına yeniden girmesine neden oldu. Fikri mülkiyet haklarının uygulama usulleri hakkında AB ye uyumlu bir kanun çıkarılmalı. 8.Rekabet Politikası Rekabet Kurumu ile Kamu İhale Kurumu, kamu ihalelerindeki rekabet ihlallerine yönelik bir işbirliği protokolü imzaladı. Rekabet Kurumu idari ve işlevsel açıdan yeterince bağımsız, idari kapasitesi yüksek. Devlet Yardımlarının İzlenmesi ve Denetlenmesi Hakkında Kanun ve bu görevi üstlenecek yetkin bir otoritenin kurulması kabul edildi. Yatay işbirliği anlaşmaları ve de minimis kurallarına ilişkin mevzuat uyumu sağlanmadı. 6
Rekabet Kanunu, pazar payı %20 nin altında olan banka birleşme ve alımlarına uygulanmıyor. Kamu teşebbüsleriyle münhasır ve özel haklar barındıran teşebbüslere ilişkin kurallara uyumda ilerleme sağlanmadı. Çelik sektörünün desteklenmesine yönelik devlet uygulamaları nihai olarak değerlendirilmeli. 9.Mali Hizmetler Merkez Bankası ile BDDK, rezerv ve likidite şartlarına esneklikler getirdi. BDDK denetleme ve uygulama kapasitesini geliştirdi. Gayrimenkul yatırım ortaklıklarının halka arzını kolaylaştırıcı bir tebliğ yayımlandı. Aracılık Faaliyetleri ve Aracı Kuruluşlara İlişkin Esaslar Tebliği değiştirildi. Sermaye Piyasası Danışma Konseyi kuruldu. BASEL II Anlaşması nın uygulanışında, yatırımcı tazmin sistemleri, piyasanın kötüye kullanımı ve kolektif yatırım kuruluşlarına dair ilerleme sağlanmadı. Sigortacılıkta AB ye uyum sınırlı; sigorta ve bireysel emeklilik sektörlerinde bağımsız bir düzenleyici ve denetleyici kurum oluşturulmadı. 10.Bilgi Toplumu ve Medya Yetkilendirme, spektrum yönetimi, erişim, arabağlantı, numaralandırma, numara taşınabilirliği, kullanım hakları ve tarifelerle ilgili AB ye uyumlu yönetmelikler çıkarıldı. BTK, sektörün 2010-2012 perspektifini belirleyen bir stratejik plan oluşturdu. RTÜK özel yayıncılar için zaman sınırlamasını kaldıran ve Türkçe dışındaki dillerde 24 saat yayına izin veren, altyazılı çeviri zorunluluğunu kaldıran yönetmeliği kabul etti. Türkçe dışı dillerde yayın yapan radyo ve TV kanalı sayısı 15 e yükseldi. RTÜK kapasitesini güçlendirdi. Dijital yayına geçiş için bir yol haritası kabul edildi. Yasalar ve uygulama yönetmelikleri AB müktesebatı ile tam uyumlaştırılmadı; yetkilendirme işlemleri, düzenleyici kuruluşa yasal belirsizlik yaratabilecek takdir yetkisi tanıyor; Çerçeve Yasa, düzenleyici kuruluşun şeffaflık ve bağımsızlığını temin etmiyor. Elektronik İmza Kanunu ve evrensel hizmet yükümlülüklerinin uygulanması, ilgili AB Direktifleri ile ciddi farklılıklar gösteriyor. Sabit hatlı telefon hizmetlerinde numara taşınabilirliğinde ilerleme sağlanmadı. Sanal mobil ağ ve geniş bant kablosuz erişim hizmeti operatörlerinin yetkilendirilmesine dair uygulama yönetmeliği yayınlanmalı. Operatörlerden alınan ücretler hâlâ yüksek. Sartlı erişim içeren hizmetlerin hukuki korunmasına ilişkin Avrupa Sözleşmesi ne taraf olunmadı. Medya mevzuatı AB Direktifi ne uyumlu değil. RTÜK ün frekansları yeniden tahsis etmemesi TV yayıncılığı sektörüne zarar veriyor. Yayıncılara uygulanan yaptırımlar kaygı verici. 11.Tarım ve Kırsal Kalkınma Entegre idare ve kontrol sisteminde ilerleme sağlandı. Arazi parseli tanımlama ve çiftçi kayıt sistemi stratejileri kabul edildi. Canlı sığır ve sığır eti üzerindeki ithalat yasağı kısmen kaldırıldı. 7
Coğrafi işaretlerin korunmasına ilişkin yeni bir kanun kabul edildi. Organik tarımda, sertifikasyon ve kontrol sistemini geliştirici ek önlemler alındı. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı nın yeniden yapılandırılmasına dair yasa çıkarılmadı. Tarım istatistikleri alanında bir strateji belgesi yok. AB Ortak Tarım Politikası na uyum sınırlı. Üretime bağlı tarımsal destek araçları endişe yaratıyor. AB menşeli et, canlı hayvan ve hayvansal ürünlerin ithalatına yasak sürüyor. 12.Gıda Güvenliği, Veterinerlik ve Bitki Sağlığı Veterinerlik Hizmetleri, Bitki Sağlığı, Gıda ve Yem Çerçeve Kanunu kabul edildi. Üç kara ve iki deniz limanı sınır kontrol noktasının yapımı tamamlandı. Büyükbaş hayvanların kimliklendirilmesi ve hareketlerinin kayıt sistemi güçlendirildi. Koyun ve keçi türü hayvanların kimliklendirilmesi ve kaydı başladı. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı nın idari kapasitesi geliştirildi; ulusal kalıntı izleme planının uygulanması ve izlenmesi ile veteriner tıbbi ürünlerin kontrolüne yönelik usuller geliştirildi; gıda güvenliği bilgi ağı sistemi kısmen faaliyete geçti. Tarımsal gıda ve hayvansal yan ürün işletmelerinin sınıflandırılmasında AB ye uyum tamamlandı. Etiketleme, sunum, reklam; gıda katkı maddeleri, saflık kriterleri vb. alanlarda ilerleme sağlandı. Biyogüvenlik Kanunu ve iki uygulama yönetmeliği ile Ahşap Ambalaj Malzemelerinin İşaretlendirilmesi Yönetmeliği yürürlüğe girdi. Bitki koruma ürünlerinin reçeteli satış, sertifikasyon ve kullanım kontrol sistemi güçlendirildi. İthalat kontrol sistemlerine ilişkin mevzuat uyumu tamamlanmalı. Hayvan refahı ve zooteknik konularında ilerleme olmadı. Şap hastalığına dair acil durum planı ve kontrolüne dair düzenleme yürürlüğe girmedi. Hiyjen paketi iç hukuka aktarılmadı. Aflatoksin ve bazı pestisit kalıntıları başta olmak üzere alınan bildirimlerin sayısı hâlâ yüksek. Çeşit kaydı ve tohumluk sertifikasyonu yazılım sistemi ve bitki pasaportu uygulamaya geçmedi. 13.Balıkçılık Kaynak ve filo yönetiminde, denetim ve kontrollerde ilerleme sağlandı. Su Ürünleri Bilgi Sistemi iyileştirildi. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, yasa-dışı, bildirilmemiş ve düzenlenmemiş avlanmaya dair AB ye uyumlu uygulama talimatları yayımladı. Belirli teknelerde otomatik tanımlama sistemleri kullanılıyor ve tekneler uydudan izleniyor. Uluslararası Atlantik Ton Balıklarını Koruma Komisyonu kararlarının uygulanmasında ilerleme sağlandı. Su Ürünleri Kanunu çıkarılmadı. Av ve karaya çıkış verilerinin toplanması ve stok değerlendirmesinde teknik kapasite güçlendirilmeli; kontrol ve stokların sürdürülebilirliğinde ilerleme sağlanmalı. Yapısal eylemler, piyasa politikası ve devlet yardımlarında ilerleme kaydedilmedi. 8
14.Taşımacılık Politikası Tehlikeli Maddelerin Karayoluyla Uluslararası Taşınmasına Dair Avrupa Anlaşması na (ADR) taraf olundu. Uluslararası taşımacılıkta takograf cihazları kullanımı yönetmeliği yürürlüğe girdi. Hava taşımacılığında önemli ilerleme kaydedildi. Gemilerin uzun mesafeden tanımlanması ve izlenmesi sistemi kuruldu. Gemi Adamları Yönetmeliği ve gemilerden atıkların alınması ve atık kontrolü ile ilgili yönetmelik değiştirildi. Kara Ulaştırması Genel Müdürlüğü nün ADR kapasitesi sınırlı. Karayolu taşımacılığında sürücülerin araç kullanma ve dinlenme saatleri ile ilgili mevzuat uyumu yetersiz. Demiryolu taşımacılığında ilerleme kaydedilmedi. SHGM, bilgisayarlı rezervasyon sistemleri ile ilgili bir yönetmelik yayımlamadı. Hava trafiği yönetiminde işbirliği sorunları yaşanıyor. GKRY hava trafik kontrol merkezi ile iletişim eksikliği, Lefkoşa bölgesinde hava güvenliğini tehdit ediyor. Denizlerde kirliliğin önlenmesi ve acil müdahale konularında kapasite sınırlı. Kombine taşımacılık ve uydu navigasyonunda önemli gelişme olmadı. 15.Enerji Nabucco doğal gaz boru hattı ile ilgili hükümetlerarası anlaşmanın onay süreci tamamlandı. Azerbaycan ile gaz fiyatlandırması ve gazın transit geçişinde anlaşma sağlandı. Türk-İtalyan-Rus şirketleri arasında Samsun-Ceyhan petrol boru hattının inşası anlaşması imzalandı. Elektrik sektöründe özel yatırımlarla kurulu güç kapasitesi artırıldı. Elektrik Lisans Yönetmeliği değiştirilerek ÇED prosedürünün tamamlanması, üretim lisanslarının ön koşulu haline geldi. Yenilenebilir enerjide ilerleme kaydedildi. Elektrik Lisans Yönetmeliği, rüzgâr lisansı başvurularının değerlendirilmesi amacıyla değiştirildi. Binalarda enerji performansı yönetmeliği yürürlüğe girdi. Petrol stoklama kurumu kurulmadı. Doğalgaz Piyasası Kanunu doğrultusunda kontrat devri programı veya BOTAŞ ın faaliyetlerinin ayrıştırılmasında gelişme kaydedilmedi. Yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımı için gerekli düzenleyici ortam hazırlanmalı. Nükleer güvenlik konusunda AB müktesebatı ile uyumlu bir çerçeve kanun yok. Kullanılmış Yakıt ve Radyoaktif Atık Yönetimi Güvenliği Birleşik Sözleşmesi ne taraf olunmadı. 16.Vergilendirme İşlenmiş tütüne uygulanan tütün fonu vergisi kaldırıldı. İdari işbirliği, karşılıklı yardım ve uygulama kapasitesinde ilerleme sağlandı. KDV mevzuatı AB ile tam uyumlu değil. Doğrudan vergilendirmede ilerleme kaydedilmedi. Tütün ve tütün ürünlerindeki ÖTV de yapısal uyumsuzluklar sürüyor. İthal alkollü içkilerde vergi hâlâ daha yüksek. İç piyasa hareketleri ve mali antrepolar için gümrük vergilerinin askıya alınması rejimi uygulanmalı. 9
17. Ekonomik ve Parasal Politika Merkez Bankası sistemdeki fazla likiditeyi azaltmayı amaçlayan bir çıkış stratejisi açıkladı. Ekonomik politikada uyum ileri düzeyde. Bölge ülkeleri ile ekonomik ilişkiler canlandırıldı. Enerji sektöründe özelleştirme hızlandı. Merkez Bankası Kanunu, bankanın bağımsızlığını tam olarak sağlamıyor. Yasal çerçeve, kamu sektörünün finansal kuruluşlara imtiyazlı erişiminin yasaklanması ile uyumsuz hükümler içeriyor. Bütçe açığının kontrolüne ilişkin kanun taslağının kabulü ertelendi. 18.İstatistik İstatistiki altyapı, sınıflandırma ve kayıt konularında ilerleme kaydedildi. TÜİK, Tarım ve Köyişleri Bakanlığı ve Milli Eğitim Bakanlığı ile işbirliği protokolleri imzaladı. NUTS Düzey 2 bölgeleri için gayri safi katma değer verileri yayımlandı. Hayvansal üretim ve çevre istatistiklerinde ilerleme sağlandı. Çiftlik kayıt hazırlıkları, tarımsal istatistik toplama yöntemleri, organizasyonel yapı, ulusal hesaplar ve hesapların derlenmesine ilişkin metodoloji hakkında detaylı açıklama sunulmadı. 19.Sosyal Politika ve İstihdam Memurlar ve diğer kamu çalışanlarına toplu görüşme ve sözleşme hakkı veren, disiplin cezalarını yargı denetimine tâbi tutan, bazı grevlere uygulanan yasağı ve aynı iş kolunda birden fazla sendikaya üye olma yasağını kaldıran, Ekonomik ve Sosyal Konsey i anayasal bir organ haline getiren anayasa değişiklikleri kabul edildi. İstihdam politikası ve Avrupa Sosyal Fonu konularında ilerleme kaydedildi. Mevsimlik göçmen tarım işçilerinin ikamet, eğitim, sağlık ve sosyal güvenlik koşulları hakkında bir tebliğ yayımlandı. İş hukukunda mevzuat uyumu sağlanmadı. İş hukuku ekonominin bazı sektörlerine uygulanmıyor; İş sağlığı ve güvenliğine ilişkin Direktif ulusal mevzuata aktarılmadı. Sendikal yasalara ilişkin reform ihtiyacı sürüyor. Kayıt dışı istihdam yüksek. Her türlü ayrımcılıkla mücadeleye dair mevzuat uyumunda ilerleme kaydedilmedi. Kadınların istihdam ve iş gücüne katılımında AB ve OECD deki en düşük oranlar Türkiye de. Kadın-erkek arası ücret farklılıkları sürüyor. 20.İşletme ve Sanayi Politikası Sanayi Stratejisi Belgesi ve Eylem Planı na son hali verildi, Yatırım Ortamını İyileştirme Koordinasyon Kurulu 2010 Eylem Planı nı kabul etti. Sanayi politikasına ilişkin Orta Vadeli Ekonomik Program açıklandı. Avrupa İçin Küçük İşletmeler Yasası nın uygulama sürecine katılım sağlandı. 10
KOSGEB fonlarına dair yeni mevzuatın kabulünü takiben, bir finansal program başlatıldı. KOSGEB, Kalkınma Ajansları ve DPT ile, KOBİ ler için ortak destek programları oluşturulması amacıyla protokol imzaladı. Kimya, demir çelik ve otomotiv sektörleri için yol haritaları hazırlandı. Ticari işlemlerde alacakların geç ödenmesiyle mücadelede AB Direktifi ne uyum sağlanmadı. 21.Trans-Avrupa Ağları Trans-Avrupa Taşımacılık Ağı na ilişkin müzakerelerde aşama sağlandı. Türkiye-Yunanistan-İtalya doğalgaz boru hattı enterkonnektörünü faaliyete geçirme hazırlıkları sürüyor. Taşımacılık ağları konusunda, uzun vadeli yatırım için bir plan hazırlanmadı. Telekomünikasyon ağları konusunda ilerleme kaydedilmedi. 22.Bölgesel Politika ve Yapısal Araçların Koordinasyonu Hukuki ve kurumsal çerçeve ile idari kapasitede ilerleme sağlandı; IPA yapılanmasındaki kurumların belirlenmesine ilişkin genelge yayımlandı; Çevre, bölgesel rekabet edebilirlik ve istihdam operasyonel programlarında, IPA ya yönelik proje havuzları oluşturulmasında ilerleme kaydedildi. IPA fonlarınının yönetiminde kurumsal kapasiteye ilişkin kaygılar sürüyor. Sözleşme gecikmeleri yaşanıyor, tahsis edilen tüm fonlar kullanılamıyor; Bölgesel idari kapasite yetersiz. Bölgesel Kalkınma Komitesi nin oluşturulmasında gelişme sağlanmadı; MFİB ve ilgili Bakanlığın fon kullanım kapasitesi artırılmalı. 23.Yargı ve Temel Haklar (Bu bölüme ilişkin değerlendirmeler siyasi kriterler bölümünde yer alıyor.) 24.Adalet, Özgürlük ve Güvenlik Türk Ceza Kanunu nda göçmen kaçakçılığına verilen cezalar artırıldı. Düzensiz göçle mücadele hakkında bir genelge yayımlandı. Yakalanan yasadışı göçmenlerin koşulları iyileştirildi. Sığınmacıların çalışma izni başvuruları kolaylaştırıldı. AB-Türkiye geri kabul anlaşması müzakerelerinde ilerleme kaydedildi. Biyometrik pasaporta geçildi. Entegre Sınır Yönetimi Koordinasyon Kurulu kuruldu. Polis işbirliği alanında Irak, Ukrayna ve Suriye ile anlaşmalar imzalandı. Örgütlü suçlarla mücadele ulusal stratejisi ve eylem planı imzalandı. Terörizmin finansmanı ve kara paranın aklanması ile mücadelede işbirliği için belirli ülkelerle mutabakat zabıtları imzalandı. Terörle mücadelede profesyonel güvenlik güçleri oluşturma hazırlıkları hızlandı. Gümrük muhafaza kapasitesi artırıldı. 11
İlgili kurumlar ve kamuoyunda düzensiz göçmenlerin haklarına dair farkındalık artırılmalı; iltica ve göç konusunda bir yol haritası benimsenmeli. Kurumsal kapasite sınırlı; resmi bir statüsü olmayan BM Mülteciler Yüksek Komiserliği, iltica usulleri konusunda sorumlu tek merci. Türkiye nin vize muafiyeti anlaşması imzaladığı bazı ülkeler AB nin negatif vize listesinde. Cezai ve hukuki konularda adli işbirliğinde ilerleme kaydedilmedi. Ulusal parmak izi ve DNA veri tabanı oluşturulmalı. İnsan ticaretiyle mücadelede ilerleme sağlanmadı. 25.Bilim ve Araştırma Uluslararası araştırmacıların Türkiye de ikametlerini destekleyen düzenlemeler yapıldı. TÜBİTAK ın ulusal destek programları kapsamındaki 2008-2009 dönemi Ar-Ge harcamaları %50 arttı; idari kapasitesi güçlendirildi. 7. Çerçeve Programı na katılım, bilim adamlarının sayısı ve araştırmacıların hareketliliği arttı. Araştırma harcamaları (GSYİH nin %0,73) 2013 te %2 ye ulaşma hedefinin oldukça altında. 26.Eğitim ve Kültür Milli Eğitim Bakanlığı, AB standartları ile uyumlu bir Stratejik Plan kabul etti. Okula kaydolma oranları arttı. Toplam üniversite sayısı 154 e ulaştı. Bolonya sürecine uyum ileri aşamada. Mardin Üniversitesi nde Kürt, Arap ve Asur dili ve kültürü bölümleri kuruldu. Okulu erken bırakanların oranı ve yetişkinlerin hayat boyu öğrenime katılımı, AB nin oldukça gerisinde. Avrupa Yeterlilikler Çerçevesi ne uyumda sorunlar var. 27.Çevre ÇED Direktifi büyük ölçüde iç hukuka aktarıldı. Bazı sıvı yakıtların kükürt içeriğine ilişkin mevzuat uyumlaştırıldı; atık yakma yönetmeliği ve Ulusal Atık Yönetimi Planı kabul edildi; Kalıcı Organik Kirleticilere İlişkin Stokholm Sözleşmesi ne taraf olundu. Ömrünü tamamlamış araçlar, tehlikeli atık kontrolü, atıkların depolanması, madencilik faaliyetleri ile bozulan arazilerin ıslahı, büyük yakma tesisleri; büyük endüstriyel kazaların kontrolü ve biyosidal ürünlere ilişkin düzenlemeler çıkarıldı. Su kirliliğinin kontrolüne ilişkin mevzuat, izin usullerini düzenlemek amacıyla değiştirildi. Doğa korumasına ilişkin sorumluluk, yetkili kurumlar arasında paylaştırıldı. Endüstriyel hava kirliliğinin kontrolü hakkındaki mevzuat değiştirildi. Gürültü konusundaki mevzuat uyumu ileri düzeyde. Çevre izin ve lisansları hakkındaki yönetmelik kabul edildi. ÇED konusunda halkın katılımı ve sınırötesi istişare usulleri tam olarak uyumlaştırılmadı. Hava Kalitesi Direktifi nin uygulanmasına ilişkin idari kapasite yetersiz. 12
Su yönetimine ilişkin kurumsal çerçeve bölünmüş ve nehir havzası düzeyinde örgütlü değil. Doğa korumasında ilerleme sağlanmadı. Taslak Doğa Koruma Çerçeve Kanunu nun birçok doğal alana yönelik korumanın kalkmasına yol açmasından endişe ediliyor. Ulusal biyo-çeşitlilik stratejisi ve eylem planı ile kuşlar ve habitatlara ilişkin uygulama mevzuatı kabul edilmedi. Potansiyel Natura 2000 alanlarının listesi derlenmedi. Yapılan düzenleme değişikliğiyle, Sulak Alanların Uluslararası Önemi Sözleşmesi kapsamında korunan alanların koruması zayıfladı. Kimyasallar konusunda uygulama kapasitesi yetersiz. AB nin Sera Gazları Emisyon Ticareti Planı na yönelik hazırlıklar başlamadı. Ulusal çevre ajansı kurulmasında ilerleme sağlanmadı. Politikaların ve altyapı projelerinin oluşturulmasında, çevre koruma gereklilikleri dikkate alınmıyor. 28.Tüketicinin ve Sağlığın Korunması Ürün güvenliğinde ilerleme sağlandı. Ulusal piyasa gözetimi stratejisi kabul edildi. E-başvuru hizmetleri veren tüketici portalı açıldı. Sağlık Bakanlığı, 2010-2014 dönemi stratejik planını yayımladı. Aile hekimliği başlatıldı. Tütün konusunda AB müktesebatı yükümlülükleri büyük ölçüde karşılanıyor. Kan ve kan ürünlerinde mevzuat uyumu ileri düzeyde. Tüketici hareketi hükümet desteği almıyor; STK ların politika ve mevzuat oluşturma mekanizmalarına katılımı artırılmalı; Risk değerlendirme yöntemlerinin kullanımı ve eylemlerin etkinlik değerlendirilmesi yetersiz. Genel ürün güvenliği mevzuatı revize edilmedi. Tüketicinin korunması kanunu çıkarılmadı. Bulaşıcı hastalıklar konusunda mevzuat uygulaması yetersiz; idari yapılar ve ulusal halk sağlığı enstitüsünün kurulmasında ilerleme sağlanmadı. 29.Gümrük Birliği Bağlayıcı tarife bilgisi yönetmeliği kabul edildi. İşlenmiş tarım ürünleri laboratuvar kontrolleri yönetmeliği değiştirildi. AB gümrük mevzuatına uyum seviyesi yüksek. Araç takip sistemi ve mobil denetim birimleri güçlendirildi. Transit alanında uyum seviyesi yüksek. Pan Avrupa Akdeniz menşe kümülasyon sistemi çerçevesinde ürünlerin tercihli menşeinin tespitine ilişkin kuralları belirleyen tebliğ yayımlandı. Serbest bölgelerdeki mallara tanınan muafiyetlere dair gümrük kuralları ve gümrüksüz satış mağazalarına izin veren vergi muafiyeti mevzuatı, AB ye uyumsuz Mal ithalat ve ihracatının gözetimi ve tarife kotalarına ilişkin kurallara uyum sağlanmadı. İşlenmiş tarım ürünlerinde tarife kotaları hakkında mevzuat yok. Mevcut kotalarının yönetimi AB ye uyumlu değil. AB menşeli olmayan ancak AB de serbest dolaşımda olan ürünler, ürün güvenliği denetimine tâbi. Risk analizleri ve sorumlu kurumlar arası koordinasyon geliştirilmeli. İthalat ve ihracatta fikri mülkiyet hakları kontrollerinde uygulama kapasitesi eksik. Tek noktadan kontrolleri içeren belgesiz gümrük işlemlerine geçiş hızlanmalı. 13
30.Dış İlişkiler AB nin ortak ticaret politikasına uyum ileri düzeyde. Genelleştirilmiş Tercihler Sistemi ne uyumda ilerleme sağlandı. Ürdün ile STA imzalandı. DTÖ ve OECD bağlamında AB ile sağlanan koordinasyon tatmin edici. Türkiye nin yaptığı resmi kalkınma yardımı 707 milyon ya ulaştı. Orta ve uzun vadeli ihracat kredileri ve çift kullanımlı mallar konularında ilerleme sağlanmadı. 31.Dışişleri, Güvenlik ve Savunma Politikası AB ile siyasi diyalog, Irak, İran, Güney Kafkasya, Pakistan, Afganistan, Orta Doğu, Balkanlar gibi iki tarafı da ilgilendiren konuları kapsıyor. Ortak dış ve güvenlik politikası konusunda, 73 AB bildirisi ve Konsey kararından 54 üne uyum sağlandı. Kırgızistan da, geçiş hükümetine destek verildi ve acil insani yardım sağlandı. Kazakistan ile stratejik ortaklık anlaşması imzaladı. Türkiye, İsrail ve Suriye arasında önerdiği arabuluculuk rolüyle Orta Doğu da yapıcı rol oynuyor. Türkiye, Afganistan ve Pakistan ı yakınlaştırma çabalarını veisaf a katılımını sürdürdü. İkinci kez Kabil bölgesinin komutasını üstlendi. Rusya, Çin, Afrika ve Latin Amerika ülkeleri ile ilişkiler gelişti. Türkiye-Rusya üst düzey stratejik işbirliği konseyi kuruldu. Somali de BM öncülüğündeki korsanlıkla mücadele koalisyonuna katılım süresi uzatıldı. Türkiye, AB nin Bosna Hersek te yürüttüğü askeri ve polis misyonları ile Kosova daki AB hukukun üstünlüğü misyonuna katkı sağlıyor. Türkiye, İran a ek yaptırımlar konusunda BM Güvenlik Konseyi nde AB, ABD ve diğer ülkelerin yanında yer almadı. İlişkilerin normalleştirilmesi için Ermenistan ile imzalanan protokoller onaylanmadı. İsrail ile ilişkiler kötüleşti. Uluslararası Ceza Mahkemesi Statüsü imzalanmadı. 32.Mali Kontrol Kamu iç mali kontrolünde uyum ileri düzeyde. AB nin mali çıkarlarının korunmasında ilerleme kaydedildi. Avrupa Yolsuzlukla Mücadele Bürosu ile ilgili Türk kurumları arasındaki operasyonel işbirliği iyi seviyede. 2002 KİMK politika belgesi ve eylem planı güncellenmeli; Kamu Mali Yönetim ve Kontrol Kanunu nda değişiklik yapılmalı; Maliye Bakanlığı nın reform sürecindeki rolü artırılmalı. Dış denetimde ilerleme sağlanmadı. Sayıştay Kanunu ndaki değişiklik TBMM de bekliyor. Euro nun sahteciliğe karşı korunmasında ilerleme yok. Mevzuat, sahte paraları tedavülden çekmeyen finansal kurumlara ve madeni Euro benzeri paralara karşı yaptırım içermiyor. 14
33.Mali ve Bütçesel Hükümler GSMH gelir kaynağı konusunda, Türk mali ve istatistikî verileri Avrupa Hesap Sistemi ile daha fazla uyumlaştırıldı. Öz kaynaklar sisteminin uygulanmasına dair idari kapasite ve altyapıda ilerleme sağlanmadı. Öz kaynakların doğru tahsilâtı, izlenmesi, ödenmesi, kontrolü ve AB nin bilgilendirilmesine ilişkin koordinasyon yapıları ve uygulama kuralları oluşturulmalı. Detaylı bilgi: http://ec.europa.eu/enlargement/pdf/key_documents/2010/package/tr_rapport_2010_en.pdf TÜRKİYE, AVRUPA KONSEYİ DÖNEM BAŞKANLIĞI NI ÜSTLENDİ 10 Kasım 2010 tarihinde Avrupa Konseyi Dönem Başkanlığı nı Makedonya dan devralan Türkiye, bu görevi Mayıs 2011 e dek sürdürecek. 1949 da kurulan Avrupa Konseyi ne 1950 yılından beri üye olan Türkiye, daha önce 1952, 1958, 1965, 1972, 1987 ve 1992 yıllarında Dönem Başkanlığı nı üstlenmişti. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi (AİHS) ve bireysel hakların korunmasına ilişkin uluslararası belgeler temelinde, Avrupa da insan hakları, demokrasi ve hukukun üstünlüğü ilkelerinin güvence altına alınması ve geliştirilmesi yönünde çalışmalar yapan Konsey in 47 üyesi bulunuyor. Konsey in kurumsal yapılanmasında: Bakanlar Komitesi, Parlamenterler Meclisi (AKPM), Yerel ve Bölgesel Yönetimler Kongresi, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM), İnsan Hakları Komiseri ve Uluslararası Sivil Toplum Kuruluşları Konferansı yer alıyor. 10 Kasım 2010 itibariyle, Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu nun başkanlığını üstlendiği Bakanlar Komitesi, Konsey in karar alma mercii konumunda. 2010 yılı Ocak ayından bu yana başkanlığını Türk parlamenter Mevlüt Çavuşoğlu nun yürüttüğü Parlamenterler Meclisi ise danışma organı işlevi görüyor. Türkiye nin, altı ay sürecek olan Dönem Başkanlığı programı: Avrupa Konseyi reformu; Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi reformu; Bağımsız denetim mekanizmalarının güçlendirilmesi; AB nin Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ne Katılımı ve Avrupa daki çok-kültürlü toplumların sorunlarının çözümü olmak üzere, beş temel önceliğe odaklanıyor. Detaylı bilgi: http://www.coe.int/t/dc/files/presidences-sessions-cm/presidences/turkey/default_en.asp AB GENİŞLEME SÜRECİNDE SON DURUM Avrupa Komisyonu, 9 Kasım 2010 tarihinde aday ülkeler Türkiye, Hırvatistan, İzlanda ve Makedonya ile potansiyel aday ülkeler Sırbistan, Karadağ, Kosova, Arnavutluk ve Bosna-Hersek e ilişkin 2010-2011 dönemi Genişleme Stratejisi ni açıkladı. Strateji de söz konusu ülkelere ilişkin özetle şu tespitler yapılıyor: 15
Aday ülkeler: Hırvatistan: 2003 yılında üyelik başvurusunda bulunan Hırvatistan ile Ekim 2005 te başlatılan üyelik müzakereleri son aşamaya geldi. Bugüne kadar AB ile 33 faslı müzakereye açan Hırvatistan, bunlardan 25 inde müzakereleri geçici olarak kapattı. Türkiye: 1987 yılında üyelik basvurusunda bulunan Türkiye ile Ekim 2005 te başlatılan katılım müzakereleri yavaş olmakla birlikte ilerliyor. Bugüne kadar AB ile 13 fasıl müzakereye açıldı, bir fasıl geçici olarak kapatıldı. Konsey in Aralık 2006 tarihli kararı uyarınca, Türkiye, Ankara Anlaşması Ek Protokolü nü tümüyle ve ayrımcılık yapmadan uygulayana dek, 8 fasılda müzakerelerin açılması ve tüm fasıllarda geçici olarak kapatılması blokaj altında. İzlanda: 2009 yılında üyelik başvurusunda bulunan İzlanda ile üyelik müzakereleri Temmuz 2010 da başlatıldı. Tarama sürecinin yakın bir zamanda başlaması öngörülüyor. Makedonya: Avrupa Komisyonu, 2004 yılında üyelik başvurusunda bulunan Makedonya nın, Kopenhag siyasi kriterlerini yeterince karşıladığını belirterek, katılım müzakerelerinin açılması yönünde 2009 yılında yaptığı tavsiyeyi, bu yıl da yineledi. Ancak, Yunanistan ın Makedonya nın ismi ile ilgili vetosu nedeniyle Konsey, henüz müzakereleri başlatma kararı almadı. Sorunun çözümü amacıyla BM himayesinde iki ülke arasında görüşmeler yürütülüyor. Potansiyel aday ülkeler: Sırbistan: 2009 yılında üyelik başvurusunda bulunan Sırbistan ın başvurusu, 25 Ekim 2010 tarihinde Genel İşler Konseyi tarafından, görüşünü hazırlaması için Komisyon a iletildi. Konsey, aynı tarihte, Sırbistan ın, Eski Yugoslavya Uluslararası Ceza Mahkemesi ile tam işbirliği sağlamasının, AB üyeliği için temel bir ön koşul olduğu yönünde bir karar aldı. Karadağ: 2008 yılında üyelik için başvuran Karadağ a, Kopenhag kriterlerini yeterli ölçüde karşılaması durumunda adaylık statüsü tanınması yönünde Komisyon tarafından tavsiyede bulunuldu. Komisyon un 2011 yılında hazırlayacağı İlerleme Raporu nda, bu ülke ile katılım müzakerelerinin başlatılması için gereken temel önceliklere yer verilecek. Arnavutluk: Komisyon, 2009 yılında üyelik başvurusunda bulunan Arnavutluk un Kopenhag kriterlerine uyumda yeterince ilerleme kaydetmesine bağlı olarak, bu ülkeye adaylık statüsü verilmesini tavsiye etti. Katılım müzakerelerinin başlatılmasına ilişkin karar ise, Arnavutluk a yönelik olarak hazırlanacak 2011 yılı İlerleme Raporu nda ortaya koyulan önceliklerin karşılanması halinde alınacak. Bosna-Hersek: Henüz AB ye üyelik başvurusunda bulunmayan Bosna-Hersek te bu konuda siyasi bir görüş birliği mevcut değil. Bu ülkenin öncelikli olarak anayasasını Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ile uyumlu hale getirmesi gerektiği vurgulanıyor. Kosova: Henüz AB ye üyelik başvurusunda bulunmayan Kosova ile AB arasında 2010 yılı Ocak ayında İstikrar ve Ortaklık Süreci diyalogu başlatıldı. Ülkede, kamu yönetimi reformu, yargı ve hukukun üstünlüğü alanlarında önemli sorunların varlığına dikkat çekiliyor. Detaylı bilgi: http://ec.europa.eu/enlargement/press_corner/key-documents/reports_nov_2010_en.htm BM, KIBRIS MÜZAKERELERİ İÇİN YENİ BİR TARİH BELİRLEDİ Birlesmis Milletler Genel Sekreteri Ban Ki-moon un daveti üzerine, 18 Kasım da KKTC Cumhurbaskanı D. Eroğlu ve Güney Kıbrıs Rum Yönetimi Lideri D. Hristofyas New York ta bir görüsme gerçeklestirdiler. Yönetim ve güç paylasımı, güvenlik ve garantiler, mülkiyet, toprak, ekonomi ve AB konularının ana temaları oluşturduğu görüşmelerden somut bir sonuç alınamaması üzerine, Ocak 2011 tarihine kadar iki lider arasında uzlaşı sağlanmayan alanlarda ikili görüşmelerin yoğunlaştırılması ve Ocak ayı sonunda BM gözetiminde Cenevre de yeni bir görüşme daha yapılması kararı alındı. 16
Görüşmelerin ardından bir açıklama yapan BM. Genel Sekreteri Ban Ki-Moon un, Kıbrıs ta giderek ivme kaybeden barış müzakerelerinin sonsuza kadar sürdürülemeyeceğini açıklaması, BM in artık sürecin somut bir takvim ile sınırlandırılması gerektiği mesajını verdiği şeklinde yorumlanıyor. Kıbrıs ta yürütülen ikili görüşmelerin gidişatı, Türkiye nin AB ile müzakerece sürecini yakından ilgilendiriyor. AB nin Aralık 2006 tarihinde aldığı karar uyarınca, Türkiye, liman ve havaalanlarını G.Kıbrıs a açmadığı sürece, 8 fasılda müzakereler başlatılamıyor ve hiç bir fasılda kapatılamıyor. Türkiye ise, limanları açmak için AB nin KKTC ye yönelik izolasyonları kaldırması şartını koşuyor. Geçtiğimiz yıl, Aralık 2009 tarihli AB Zirvesi öncesinde, G.Kıbrıs, AB nin askıya alınan 8 başlığa ek olarak, yeni başlıkların da açılmasını engelleyen bir karar alması yönünde yoğun baskı uygulamış ancak Avrupa Birliği, ikili görüşmeleri olumsuz etkilememek için herhangi bir karar almaktan kaçınmıştı. Bunun üzerine, Rum tarafı tek taraflı bir deklarasyon yayımlayarak, altı yeni faslın açılmasını veto edeceğini açıklamıştı. G.Kıbrıs ın Aralık 2010 da gerçekleştirilecek AB Zirvesi öncesinde, 2009 da karşılanmayan talebini yenilediği ve AB den bir karar çıkartmaya çalıştığı biliniyor. Bu açıdan, BM Genel Sekreteri nin Ocak 2011 de yeni bir görüşme tarihi belirlemesinin, AB nin görüşmelere fırsat tanıma tutumunu sürdürerek, Türkiye ile yeni fasılların müzakeresini bloke etme kararı almayacağı şeklinde yorumlanıyor. Detaylı bilgi: http://www.un.org/apps//news/story.asp?newsid=36799&cr=cyprus&cr1= İRLANDA, AB İLE YARDIM PLANI KONUSUNDA ANLAŞMAYA VARDI Bankacılık sektöründeki borçları nedeniyle yaşadığı ciddi mali krize karşın, uzun süredir uluslararası destek alma konusunda direnen İrlanda, 21 Kasım da Avrupa Birliği ile bir yardım planı üzerinde anlastı. Gayri menkul sektöründe yaşanan kriz nedeniyle zor duruma düşen İrlanda bankalarının kurtarılma maliyetinin 45 milyar Euro olduğunun belirlenmesi ile başlayan ve bütçe açığının GSYİH ya oranının %32 ye ulaşması ile tırmanan borç krizi sonucunda, İrlanda uluslararası yardıma ihtiyaç duyduğunu açıklamıştı. AB Ekonomi ve Maliye Bakanları Konseyi (ECOFIN) tarafından 28 Kasım da onaylanan yardım planı uyarınca, İrlanda ya 85 milyar Euro destek sağlanması öngörülüyor. IMF ve AB den, üç yıllık bir dönem için sağlanacak yardımın yanı sıra, İngiltere ve İsveç de ikili anlaşmalar yoluyla İrlanda ya mali kaynak aktaracaklarını açıkladılar. Mali yardımın, büyük ölçüde bankacılık sektörüne destek olmak üzere kullanılacağını açıklayan İrlanda Hükümeti ise koalisyon ortağı Yeşiller in, uluslararası desteğe karşı çıkarak Ocak 2011 de erken seçim istemesi nedeniyle zor günler yaşıyor. Açıkladığı tasarruf planının ardından, ülke genelinde tepkilerle karşılaşan hükümet, 6 milyar Euro tasarruf öngören 2011 bütçesi Meclis ten geçirilene kadar görevde kalacağını, seçim tarihinin ise bütçenin onaylanmasının ardından belirleneceğini açıkladı. Bundan sonraki aşamada, 6-7 Aralık tarihlerinde, AB nin, İrlanda yı kurtarma planının koşullarını resmi olarak onaylaması; 7 Aralık ta İrlanda Hükümeti nin 2011 bütçesini Meclis e sunması; 16-17 Aralık tarihlerinde gerçekleşecek AB Zirvesi nde ise, üye ülke devlet ve hükümet başkanlarının krizin çözümüne yönelik kalıcı bir mekanizma oluşturulması yönünde nihai kararı alması bekleniyor. Detaylı bilgi: http://euobserver.com/19/31321; 17
AVRUPA KOMİSYONU, YENİ TİCARET POLİTİKASI STRATEJİSİ Nİ AÇIKLADI Avrupa Komisyonu, AB nin önümüzdeki beş yıllık dönemi kapsayan ticaret stratejisine ilişkin temel öncelikleri ortaya koyan raporunu 9 Kasım da yayınladı. Ticaret politikasının, AB nin ekonomik krizden çıkmasını sağlayacak önemli bir avantaj olduğuna dikkat çeken Ticaret, Büyüme ve Dünya daki Gelismeler baslıklı raporun önceliklerinin başında, Doha müzakerelerinin 2011 yılınının sonuna kadar tamamlanması geliyor. Öngörülen ve yürütülmekte olan Serbest Ticaret Anlasmalarının sonuçlandırılmasının da temel önceliklerden biri olarak vurgulandığı raporda, ASEAN ve Mercosur ülkeleri, Kanada, Hindistan, Singapur, Vietnam, Malezya, Ukrayna ve Körfez Arap Ülkeleri ile imzalanacak STA ların yanı sıra, tarife dışı engellerin kaldırılması, kamu alımlarının liberalizasyonu gibi alanlarda sağlanacak işbirlikleri ile ABD, Japonya, Çin ve Rusya ile ticari ilişkilerin geliştirilmesi de hedefleniyor. Gelecek dönemdeki ticaret politikasında, iklim değisikliği ve yesil büyümenin desteklenmesine de temel öncelikler arasında yer verilen raporda, AB nin rekabet gücünün güçlendirilebilmesinde hammadde ve enerji tedarikinin sürdürülebilirliği, stratejik önem arzeden konuların başında yer alıyor. Raporda ayrıca, Komisyon un 2011 in ilk aylarında, Avrupa Birliği nin Genellestirilmis Tercihler Sistemi ne (GSP) ilişkin bir revizyon teklifi sunacağı ve bu çerçevede insan hakları, çalısma standartları, çevrenin korunması, iyi yönetişim gibi ilkeleri benimseyen ülkelerin çıkarlarının daha fazla dikkate alınacağı belirtiliyor. Detaylı bilgi: http://trade.ec.europa.eu/doclib/docs/2010/november/tradoc_146955.pdf AB GENELLEŞTİRİLMİŞ TERCİHLER SİSTEMİNİ REVİZE ETTİ Avrupa Komisyonu 18 Kasım da, Genelleştirilmiş Tercihler Sistemi (GSP) kapsamında Birliğe ithal edilen ürünlerin menşeine ilişkin kuralları revize eden yeni bir Tüzüğü kabul etti. AB nin tercihli ticaret sisteminden yararlanmak isteyen gelişmekte olan ülkelere yönelik kural ve prosedürleri basitleştiren yeni tüzük, sahteciliğin önlenmesini sağlayacak kontrol mekanizmaları da getiriyor. 1970 lerden beri uygulanan ve son derece karmaşık bir yapı arzeden mevcut kuralların, ihtiyaçları karşılamadığı tespitinden hareketle gerçekleştirilen revizyon, imalat sektörüne ilişkin spesifik özellikleri ve işleme yöntemlerini dikkate alıyor. Bunun yanı sıra, en az gelişmiş ülkeler (LDC) için özel düzenlemeler getirilerek, bu ülkelerde üretilen ürünlerin hammaddeleri söz konusu ülkelerden temin edilmemiş olsa da menşe olarak bu ülkelerin kaydettirilmesine imkan sağlanıyor. Böylelikle çok daha fazla ürünün ticeret kapsamına alınması hedefleniyor. Ocak 2011 de yürürlüğe girecek olan yeni kurallara ilave olarak, Tüzük, 2017 den itibaren söz konusu ülkelerin yetkili otoritelerince gerçekleştirilen sertifika sisteminin, doğrudan ihracatçılar tarafından elektronik sistemde yapılması öngörülüyor. Detaylı bilgi: http://europa.eu/rapid/pressreleasesaction.do?reference=ip/10/1526&format=html&aged=0&langua ge=en&guilanguage=en 18
AB KOMİSYONU, ORTAK TARIM POLİTİKASI REFORMU NUN ANA HATLARINI AÇIKLADI Avrupa Komisyonu, 18 Kasım da yayınladığı 2020 ye Doğru Ortak Tarım Politikası başlıklı tebliğinde, AB nin tarım sektörünün daha dinamik, rekabetçi, etkin ve sürdürülebilir hale getirilmesi amacıyla yapılacak tarım politikası reformunun ana unsurlarını açıkladı. Nihai düzenleme teklifini 2011 yılı ortasında sunacak olan Komisyon un tebliğinde, yürütülen kamu istişare sürecinde öne çıkan: yeterli gıda üretimi, doğal kaynakların ve iklim hareketinin sürdürülebilir yönetimi, kırsal alanların çeşitliliğinin ve bölgesel dengelerin korunması talepleri doğrultusunda üç ana öncelik ortaya koyuluyor. Aşamalı olarak yapılacak değişikliklerle Ortak Tarım Politikası nın en acil eksikliklerinin giderilmesi, Ortak Tarım Politikası nın daha yeşil ve daha etkin bir hale getirilmesi, Gelir desteği ve piyasa önlemlerinden uzaklaşılarak, daha çevreci ve iklim değişikliği hedeflerine odaklanan bir yapı oluşturulması. Her üç seçenekte de doğrudan ödemeler ve piyasa önlemlerine ilişkin kuralların AB düzeyinde açıkça belirlendiği ve seçeneklerin çerçevesinin AB tarafından tespit edilerek, nihai seçimin üye ülkelere ya da bölgelere bırakıldığı çok yıllı kırsal kalkınma önlemlerinin sürdürülmesi öngörülüyor. Planlanan bir başka uygulama ise, yine her üç seçenekte de uygulanacak doğrudan ödemeler sisteminin geçmişteki referans dönemlere değil, nesnel kriterlere göre belirlenmesi. AB nin eski üyelerinin oluşturduğu AB-15 ile, 2004 yılından itibaren katılan yeni üyelerin oluşturduğu AB-12 gruplarına farklı kuralların uygulandığı mevcut sistemin 2013 den sonra sürdürülemeyeceğine dikkat çeken Komisyon, nesnel kriterlerin Kırsal Kalkınma taahhütleri ile de örtüştüğünü belirtiyor. Detaylı bilgi: http://europa.eu/rapid/pressreleasesaction.do?reference=ip/10/1527&format=html&aged=0&langua ge=en&guilanguage=en İNGİLTERE VE FRANSA, SAVUNMA İŞBİRLİĞİ ANLAŞMASI İMZALADI İngiltere ve Fransa, 2 Kasım 2010 tarihinde biri genel askeri işbirliği, diğeri nükleer silahlarla ilgili iki anlaşmaya imza attı. Uçak gemileri ve nükleer tesislerin elli yıllık bir süre için paylaşımını öngören anlaşma, iki ülkenin askeri kaynaklarının tek bir havuzda toplanması yönünde önemli bir adım oluşturuyor. Anlaşma kapsamında, bir uçak gemisi birliği ve 5.000 askerden oluşan ortak bir askeri gücün kurulmasının yanı sıra, nükleer tesislerin birlikte geliştirilmesi, ulusal birliklerden oluşan ortak askeri gücün ise, sadece kriz veya acil durumlarda bir araya gelmesi planlanıyor. Birlikleri konuşlandırma kararının iki hükümet tarafından ortaklaşa alınmasını öngören anlaşma, nükleer gücün geliştirilmesi konusunda, İngiltere de kurulacak bir merkezde teknoloji geliştirilmesi, Fransa da ise testlerin gerçekleştirilmesini öngörüyor. Her ikisi de nükleer güç sahibi olan İngiltere ve Fransa, AB nin askeri bütçesinin ve asker sayısının yarısını oluştururken, askeri alandaki Ar&Ge çalışmalarının %70 ini gerçekleştiriyor. Söz konusu anlaşmalar, Fransa ve İngiltere nin askeri alanda uyguladıkları kemer sıkma politikası ve küresel mali krizden çıkma çabalarının bir sonucu olarak değerlendiriliyor. Eylül ayında, yıllardır ilk kez savunma harcamalarında kısıtlamaya gittiğini açıklayan Fransa nın ardından, İngiltere de Ekim ayında revize savunma bütçesini açıklamış ve bütçe açığını kapatmak üzere askeri birliklerde dört yıl içinde %8 lik bir 19
kısıntıya gidileceğini belirtmişti. Anlaşma kapsamında ayrıca, nükleer füze sistemi, uçak gemileri ve casus uçaklarında tasarrufa gidiliyor. Anlaşmaya genel anlamda olumlu bakan Washington ise, İngiltere nin nükleer teknoloji alanında kendisine bağımlılığını sürdürmesi koşuluyla süreci destekliyor. Detaylı bilgi: http://www.guardian.co.uk/politics/2010/nov/02/britain-france-defence-cooperation ; http://www.time.com/time/world/article/0,8599,2029007,00.html 20