T.C. MİLLÎ EĞİTİM KNLIĞI İNŞT TEKNOLOJİSİ ÇELİK YPI DÖŞEME-KİRİŞ VE MERDİVEN ÇİZİMLERİ 582YIM398 nkara, 2012
u modül, mesleki ve teknik eğitim okul/kurumlarında uygulanan Çerçeve Öğretim Programlarında yer alan yeterlikleri kazandırmaya yönelik olarak öğrencilere rehberlik etmek amacıyla hazırlanmış bireysel öğrenme materyalidir. Milli Eğitim akanlığınca ücretsiz olarak verilmiştir. PR İLE STILMZ.
İÇİNDEKİLER ÇIKLMLR... iii GİRİŞ... 1 ÖĞRENME FLİYETİ 1... 3 1. ÇELİK DÖŞEMELER... 3 1.1. Çelik Döşeme Malzemeleri... 3 1.1.1. Özel Saclar... 3 1.1.2. Kesme ağlayıcıları... 4 1.2. Çelik Özel Saclı Döşeme Sistemi... 4 1.2.1. Yapım İlkeleri... 4 1.2.2. Çizimleri... 11 1.3. Çelik eton Döşeme Sistemi... 21 1.3.1. Yapım İlkeleri... 21 1.3.2. Çizimleri... 22 1.4. Çelik Özel Saclı ileşik Döşeme Sistemi... 31 1.4.1. Yapım İlkeleri... 31 1.4.2. Çizimleri... 32 UYGULM FLİYETİ... 43 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME... 46 ÖĞRENME FLİYETİ 2... 47 2. ÇELİK KİRİŞLER... 47 2.1. Çelik Kiriş Yapım İlkeleri... 47 2.2. Çelik Kiriş Çeşitleri... 47 2.2.1. Çelik Normal Profil Tali Kiriş... 47 2.2.2. Çelik Normal Profil na Kiriş... 50 2.2.3. Çelik Normal Profil Mütemadi Kiriş... 52 2.2.4. Çelik Takviyeli Kiriş... 53 2.2.5. Çelik Dolu Gövdeli Kiriş... 55 2.2.6. Çelik Petek Kiriş... 58 2.3. Çelik Kiriş irleşimleri... 62 2.3.1. ulonlu Kiriş irleşim Çizimleri... 62 2.3.2. Perçinli Kiriş irleşim Çizimleri... 64 2.3.3. Kaynaklı Kiriş irleşim Çizimleri... 65 UYGULM FLİYETİ... 67 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME... 69 ÖĞRENME FLİYETİ 3... 70 3. ÇELİK MERDİVENLER... 70 3.1. Çelik Merdiven Yapım İlkeleri... 70 3.2. Çelik Merdiven Çeşitleri... 70 3.2.1. Düz Kollu Merdivenler... 70 3.2.2. Çeyrek Döner Merdivenler... 73 3.2.3. Yarım Döner Merdivenler... 77 3.2.4. Elips merdivenler... 80 3.3. Çelik Merdiven Kesit Çizimleri... 83 3.3.1. Düz kollu merdivenler... 83 3.3.2. Çeyrek Döner Merdivenler... 89 i
3.3.3. Yarım Döner Merdivenler... 96 3.3.4. Elips Merdivenler... 101 3.4. Çelik Merdiven irleşim Detayları Çizme... 107 3.4.1. asamak Detayı... 107 3.4.2. Merdiven Kirişi Sahanlık Kirişi irleşim Detayı... 107 3.4.3. Korkuluk Detayı... 108 3.4.4. Sahanlık Döşemesi Detayı... 108 UYGULM FLİYETİ... 109 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME... 117 MODÜL DEĞERLENDİRME... 118 KYNKLR... 122 ii
ÇIKLMLR ÇIKLMLR KOD LN DL/MESLEK MODÜLÜN DI MODÜLÜN TNIMI SÜRE 582YIM398 İnşaat Teknolojisi Çelik Yapı Teknik Ressamlığı Çelik Yapı Döşeme-Kiriş ve Merdiven Çizimleri Çelik yapı konstrüksüyon çizimleri uygulamalarını kapsayan öğretim materyalidir. 40/32 (+40/32 Uygulama tekrarı yapmalı) ÖN KOŞUL YETERLİK MODÜLÜN MCI EĞİTİM ÖĞRETİM ORTMLRI VE DONNIMLRI ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME Çelik yapı konstrüksüyonlarını çizmek Genel maç Okul içi gerekli ortam sağlandığında, okul dışı araştırma yapabileceğiniz kuruluşlar belirtildiğinde; çelik döşeme, kiriş ve merdiven çizimlerini standartlara uygun olarak yapabileceksiniz. maçlar 1. Çelik döşeme kesit ve birleşim detaylarını çizebileceksiniz. 2. Çelik kiriş kesitlerini ve birleşim detaylarını çizebileceksiniz. 3. Çelik merdiven kesitlerini ve birleşim detaylarını çizebileceksiniz. Ortam: Meslek ile ilgili kuruluşlar Donanım: Eskiz kâğıdı, aydınger kâğıdı, cetvel, kurşun kalem, silgi, çizim masası, izole bant, temizlik fırçası, çini kalemleri ve çini mürekkebi, imar yönetmelikleri, genel ve teknik şartnameler Modül içinde yer alan her öğrenme faaliyetinden sonra verilen ölçme araçları ile kendinizi değerlendireceksiniz. Öğretmen modül sonunda ölçme aracı (çoktan seçmeli test, doğru-yanlış testi, boşluk doldurma, eşleştirme vb.) kullanarak modül uygulamaları ile kazandığınız bilgi ve becerileri ölçerek sizi değerlendirecektir. iii
iv
GİRİŞ Sevgili Öğrenci, GİRİŞ İnşaat teknolojisi, içinde bir çok meslek barındıran geniş bir alandır. Gelişmiş ülkelerde daha çok gökdelenlerde ve sanayide kullanılan çelik yapılar, ülkemizde yaşanan depremlerin ardından son yıllarda adını daha sık duyduğumuz yapım teknolojisi olmuştur. Şimdiye kadar ülkemizde taşıyıcı sistem olarak çoğunlukla betonarmenin kullanılması sebebiyle daha çok bu yönde teknik eleman yetiştirilmiştir. Çelik yapılar konusunda bilgi ve tecrübeyle donatılmış teknik elemanlara ihtiyaç vardır. Özellikle çelik yapıların projelendirilmesinde bu eksiklik kendini göstermektedir. 1
2
ÖĞRENME FLİYETİ 1 MÇ ÖĞRENME FLİYETİ 1 Çelik döşeme kesit ve birleşim detaylarını standart ve yönetmeliklere uygun olarak çizebileceksiniz. RŞTIRM Çevrenizde bulunan çelik yapıları gezerek inceleyiniz. Yapının döşeme sistemini inceleyiniz. Çelik döşemelerle ilgili internet ortamında araştırma yapınız. Gerekli notları alınız. 1.1. Çelik Döşeme Malzemeleri 1.1.1. Özel Saclar 1. ÇELİK DÖŞEMELER Döşeme sacları kaymayı engellemek ve dayanıklılığı artırmak için tırtırlı imal edilir. Genel olarak döşemede kullanılan saclar, tırtırların şekline göre baklava dilimli ve göz yaşı biçimli olmak üzere ikiye ayrılır (Resim 1.1). a b Resim 1.1: Sac yüzey şekilleri a: aklava dilimli, b: Göz yaşı 3
1.1.2. Kesme ağlayıcıları Döşemeler kirişe ankraj elemanları yardımıyla bağlanır. nkraj elemanlarının boyut ve aralıkları hesap sonucu tayin edilir (Resim 1.2). Resim 1.2: nkraj elemanı 1.2. Çelik Özel Saclı Döşeme Sistemi 1.2.1. Yapım İlkeleri Çelik özel saclı döşemeler, çerçeve kirişleri ile bunların arasındaki döşeme kirişleri ve yatay çaprazların üzerine kaynaklanan saclar ile oluşturulur. u tür döşemeler ses yalıtımını gerektirmesi nedeniyle konut, iş yeri vb. yapılar yerine daha çok endüstri yapılarında kullanılmaktadır (Resim 1.3). Resim 1.3: Özel saclı döşeme Çelik yapılarda sıklıkla kullanılan profil boyutları ve kesit özellikleri Tablo 1.1, Tablo 1.2, Tablo 1.3, Tablo 1.4, Tablo 1.5, Tablo 1.6 da verilmiştir. 4
Tablo 1.1: Normal U profili 5
Tablo 1.2: Dar I profili 6
Tablo 1.3: Orta genişlikli I profili 7
Tablo 1.4: Geniş hafif I profili 8
Tablo 1.5: Geniş I profili 9
Tablo 1.6: Eşit kollu köşebent 10
1.2.2. Çizimleri Döşeme kirişi eksenleri çizilir (Şekil 1.1). 2 3650 3 ÇS1 HE 200 ÇK4 l=3450 3880 ÇK1 l=3650 ÇK1 l=3650 3880 HE 200 ÇK4 l=3450 3650 2 3 Şekil 1.1: Döşeme kirişi eksenlerinin çizilmesi 11
Eksenlerin sağ ve sol tarafına döşeme profil genişliğinin yarısı kadar çizilerek profil genişlikleri oluşturulur (Şekil 1.2). 2 3650 3 ÇS1 HE 200 ÇK4 l=3450 3880 ÇK1 l=3650 ÇK1 l=3650 3880 HE 200 ÇK4 l=3450 3650 2 3 Şekil 1.2: Döşeme kirişinin oluşturulması 12
Çerçeve profili ekseni ile döşeme kirişi ekseni ölçülendirilir (Şekil 1.3). 2 3650 730 730 730 730 730 3 ÇS1 HE 200 ÇK4 l=3450 3880 ÇK1 l=3650 ÇK1 l=3650 3880 HE 200 ÇK4 l=3450 2 730 730 730 730 730 3650 Şekil 1.3: Ölçülendirme yapılması 3 13
Kesit yerleri işaretlenir. Döşeme kiriş pozları ve uzunlukları yazılır (Şekil 1.4). 2 3650 730 730 730 730 730 3 ÇS1 HE 200 ÇK4 l=3450 3880 ÇK1 l=3650 L= 3860 L= 3860 L= 3860 L= 3860 ÇK1 l=3650 3880 I 160 I 160 I 160 I 160 HE 200 ÇK4 l=3450 2 730 730 730 730 730 3650 Şekil 1.4: Döşeme ozlarının yazılması 3 14
Plandan yapı dış hatları kesit düzlemine taşınır. Uygun bir yerden döşeme üst seviyesini temsil edecek yatay çizgi çizilir. Yapı dış hattı ile döşeme üst seviyesinin kesiştiği yerlere çerçeve kirişi profil kesiti çizilir (Şekil 1.5). 2 3650 730 730 730 730 730 3 ÇS1 HE 200 ÇK4 l=3450 3880 ÇK1 l=3650 L= 3860 L= 3860 L= 3860 L= 3860 ÇK1 l=3650 3880 I 160 I 160 I 160 I 160 HE 200 ÇK4 l=3450 730 730 730 730 730 3650 2 3 Şekil 1.5: Kenar profillerin çizilmesi 15
Döşeme profili eksenleri döşeme üst seviyesine taşınır (Şekil 1.6). 2 3650 730 730 730 730 730 3 ÇS1 HE 200 ÇK4 l=3450 3880 ÇK1 l=3650 L= 3860 L= 3860 L= 3860 L= 3860 ÇK1 l=3650 3880 I 160 I 160 I 160 I 160 HE 200 ÇK4 l=3450 730 730 730 730 730 3650 2 3 Şekil 1.6: Döşeme profil izinin taşınması 16
Döşeme profilinin kesiti döşeme üst seviyesinin kesiştiği yerlere çizilir (Şekil 1.7). 2 3650 730 730 730 730 730 3 ÇS1 HE 200 ÇK4 l=3450 3880 ÇK1 l=3650 L= 3860 L= 3860 L= 3860 L= 3860 ÇK1 l=3650 3880 I 160 I 160 I 160 I 160 HE 200 ÇK4 l=3450 730 730 730 730 730 3650 2 3 Şekil 1.7: Döşeme profillerinin çizilmesi 17
ağ levhaları çizilir. Çerçeve kirişinin görünüşe giren kısımları çizilir. Kolon görünüşleri belirli bir yüksekliğe kadar çizilir. Kolonların devam ettiğini gösteren kesik çizgiler çizilir (Şekil 1.8). 380 Şekil 1.8: ağ levhası ve görünüşe giren kısımların çizilmesi Döşeme sacı kalınlığı çizilir (Şekil 1.9). döşeme sacı Şekil 1.9: Döşeme sacının çizilmesi 18
Döşeme kaplaması çizilir (Şekil 1.10). kaplama Şekil 1.10: Döşeme kaplamasının çizilmesi Kaplama kalınlığını ve çerçeve kirişi yüksekliğini gösteren ölçülendirme yapılır (Şekil 1.11). 200 60 Şekil 1.11: Çizgisel ölçülendirmenin yapılması Sac kesiti, kiriş kesitleri ve kaplama taranır. Malzeme açılımı, kesit adı, detay adı yazılır (Şekil 1.12). 60 Kaplama (5cm) Sac (5mm) I 160 HE 200 200 - Kesiti Şekil 1.12: Tarama ve yazıların yazılması 19
Son kontroller yapılarak kesit tamamlanır (Şekil 1.13). 60 Kaplama (5cm) Sac (5mm) I 160 HE 200 2 3 3650 730 730 730 730 730 ÇS1 HE 200 ÇK4 l=3450 ÇK1 l=3650 L= 3860 L= 3860 L= 3860 L= 3860 ÇK1 l=3650 3880 3880 I 160 I 160 I 160 I 160 HE 200 200 - Kesiti ÇK4 l=3450 730 730 730 730 730 3650 2 Şekil 1.13: Kontrollerin yapılarak çizimin tamamlanması 3 20
1.3. Çelik eton Döşeme Sistemi 1.3.1. Yapım İlkeleri Çerçeve ve döşeme kirişlerinin genişletilen alt veya üst başlıkları üzerinde yerinde dökme donatılı beton ile oluşturulan döşemelerdir. Döşeme kirişleri altına kalıp yerleştirilir. Döşeme kirişleri arasına donatı yerleştirildikten sonra beton dökümü yapılır. Daha çok konut yapılarında tercih edilir. İşçilik ve inşaat süresi bakımından diğer döşeme tiplerine göre ekonomik değildir (Resim 1.3). Resim 1.3: Çelik beton döşeme sistemi etonarme ile döşeme ve çerçeve kirişleri arasındaki bağlantı, ankraj elemanlarıyla sağlanır (Şekil 1.14). Şekil 1.14: nkraj elemanı Şekil 1.15 te örnek bir ankraj elemanı detayı görülmektedir. Şekil 1.15: nkraj elemanı detayı 21
1.3.2. Çizimleri Döşeme profil eksenleri çizilir (Şekil 1.16). 1 2 2U200 HE200 2U200 HE200 HE200 2U200 HE200 2U200 1 2 Şekil 1.16: Döşeme profil ekseninin çizilmesi Döşeme profilleri çizilir (Şekil 1.17). 1 2 2U200 HE200 2U200 HE200 HE200 2U200 HE200 2U200 1 2 Şekil 1.17: Döşeme profilinin çizilmesi 22
Çerçeve profili eksenleri ölçülendirilir (Şekil 1.18). 1 2 2U200 20 HE200 2U200 20 62,5 62,5 62,5 62,5 62,5 62,5 62,5 62,5 20 HE200 330 HE200 2U200 20 HE200 2U200 1 2 Şekil 1.18: Döşeme profil eksenlerinin ölçülendirilmesi Kesit yerleri çizilir (Şekil 1.19). 1 2 2U200 20 HE200 2U200 20 62,5 62,5 62,5 62,5 62,5 62,5 62,5 62,5 20 HE200 330 HE200 2U200 20 HE200 2U200 1 Şekil 1.19: Kesit yerlerinin çizilmesi 2 23
Plandan yapı dış hatları çizilerek taşınır. Uygun bir yerden döşeme üst seviyesini temsil edecek yatay çizgi çizilir. Yapı dış hattı ile döşeme üst seviyesinin kesiştiği yerlere çerçeve kirişi çizilir (Şekil 1.20). 1 2 2U200 20 HE200 2U200 20 62,5 62,5 62,5 62,5 62,5 62,5 62,5 62,5 20 HE200 330 HE200 2U200 20 HE200 2U200 1 2 Şekil 1.20: Çerçeve kiriş profillerinin çizilmesi 24
Döşeme profili eksenleri döşeme üst seviyesine taşınır (Şekil 1.21). 1 2 2U200 20 HE200 2U200 20 62,5 62,5 62,5 62,5 62,5 62,5 62,5 62,5 20 HE200 330 HE200 2U200 20 HE200 2U200 1 2 Şekil 1.21: Döşeme profil ekseninin kesit düzlemine taşınması 25
Döşeme profilleri, eksenlerin kesiştiği yerlere çizilir (Şekil 1.22). 1 2 2U200 20 HE200 2U200 20 62,5 62,5 62,5 62,5 62,5 62,5 62,5 62,5 20 HE200 330 HE200 2U200 20 HE200 2U200 1 2 Şekil 1.22: Döşeme profillerinin çizilmesi 26
Taşıma çizgileri silinir. Döşeme üst ve alt seviye çizgileri çizilir (Şekil 1.23). 1 2 2U200 20 HE200 2U200 20 62,5 62,5 62,5 62,5 62,5 62,5 62,5 62,5 20 HE200 330 HE200 2U200 20 HE200 2U200 1 2 Şekil 1.23: Döşeme üst ve alt seviyelerinin çizilmesi 27
Kolon görünüşleri belirli bir yüksekliğe kadar çizilir. Kiriş görünüşü çizilir. Kolonların devam ettiğini gösteren kesik çizgiler çizilir (Şekil 1.24). 1 2 2U200 20 HE200 2U200 20 62,5 62,5 62,5 62,5 62,5 62,5 62,5 62,5 20 HE200 330 HE200 2U200 20 HE200 2U200 1 2 Şekil 1.24: Kolon ve kirişlerin görünüşe giren kısımlarının çizilmesi 28
Döşeme profillerinin içi taranır (Şekil 1.25). Şekil 1.25: Döşeme profillerinin taranması etonarme kısımlar taranır (Şekil 1.26). Şekil 1.26: etonarme kısımların taranması Döşeme kalınlığı ve kiriş yüksekliği ölçülendirilir (Şekil 1.27). 12 20 Şekil 1.27: Ölçülendirmenin yapılması Döşeme profil pozları, malzeme açılımı ve kesit adı yazılır (Şekil 1.28). HE120.. Döseme (12 cm) Çerçeve kiriþi (HE200) 12 20 - Kesiti Şekil 1.28: Poz ve yazıların yazılması 29
Son kontroller yapılarak kesit tamamlanır (Şekil 1.29). 1 2 2U200 20 HE200 2U200 20 62,5 62,5 62,5 62,5 62,5 62,5 62,5 62,5 20 HE200 HE120 330 HE120 HE120 HE120 HE120 HE120 HE120 HE200 2U200 20 HE200 2U200 E E HE120.. Döseme (12 cm) Çerçeve kirisi (HE200) 12 20 - Kesiti Şekil 1.29: Kontrollerin yapılarak çizimin tamamlanması I 30
1.4. Çelik Özel Saclı ileşik Döşeme Sistemi 1.4.1. Yapım İlkeleri Çelik çerçeveli yapılarda yaygın olarak kullanılan döşeme sistemi, sac ve üzerine şantiyede dökülen donatılı betondan oluşmaktadır (Resim 1.4). Resim 1.4: Özel saclı bileşik döşeme sistemi Sac, aderans ve dayanımı yükseltmek için genellikle trapez kesitli yapılır. Yeterli kalınlık ve aderans için yüzey şekli uygun olduğunda çekme donatısı görevini görür. Dolayısıyla betonarme kısımdaki donatı miktarı azalmaktadır. Saclar çeşitli boyut ve kesitlerde üretilmektedir (Şekil 1.30). Şekil 1.30: Trapez kesitli sac 31
1.4.2. Çizimleri Çerçeve kirişinin eksenleri çizilir (Şekil 1.31). 2 3650 3 ÇS1 HE 200 ÇK4 l=3450 3880 ÇK1 l=3650 ÇK1 l=3650 3880 HE 200 ÇK4 l=3450 3650 2 3 Şekil 1.31: Döşeme ızgara ekseninin çizilmesi 32
Profil genişlikleri çizilir (Şekil 1.32). 2 3650 3 ÇS1 HE 200 ÇK4 l=3450 3880 ÇK1 l=3650 ÇK1 l=3650 3880 HE 200 ÇK4 l=3450 3650 2 3 Şekil 1.32: Izgara profillerinin çoğaltılması 33
Çerçeve profili eksenleri ölçülendirilir (Şekil 1.33). 2 3650 730 730 730 730 730 3 ÇS1 HE 200 ÇK4 l=3450 3880 ÇK1 l=3650 ÇK1 l=3650 3880 HE 200 ÇK4 l=3450 2 730 730 730 730 730 3650 Şekil 1.33: Ölçülendirme yapılması 3 34
Kesit yerleri çizilir. Döşeme kiriş pozları ve uzunlukları yazılır (Şekil 1.34). 2 3650 730 730 730 730 730 3 ÇS1 HE 200 ÇK4 l=3450 3880 ÇK1 l=3650 L= 3860 L= 3860 L= 3860 L= 3860 ÇK1 l=3650 3880 I 160 I 160 I 160 I 160 HE 200 ÇK4 l=3450 730 730 730 730 730 3650 2 3 Şekil 1.34: Döşeme pozlarının ve yazıların yazılması 35
Plandan yapı dış hatları taşınır. Uygun bir yerden döşeme üst seviyesini temsil edecek yatay çizgi çizilir. Yapı dış hattı ile döşeme üst seviyesinin kesiştiği yerlere kenar profilleri çizilir (Şekil 1.35). 2 3650 730 730 730 730 730 3 ÇS1 HE 200 ÇK4 l=3450 3880 ÇK1 l=3650 L= 3860 L= 3860 L= 3860 L= 3860 ÇK1 l=3650 3880 I 160 I 160 I 160 I 160 HE 200 ÇK4 l=3450 730 730 730 730 730 3650 2 3 Şekil 1.35: Çerçeve kirişi kesitlerinin yerleştirilmesi 36
Döşeme profil eksenleri döşeme üst seviyesine taşınır (Şekil 1.36). 2 3650 730 730 730 730 730 3 ÇS1 HE 200 ÇK4 l=3450 3880 ÇK1 l=3650 L= 3860 L= 3860 L= 3860 L= 3860 ÇK1 l=3650 3880 I 160 I 160 I 160 I 160 HE 200 ÇK4 l=3450 730 730 730 730 730 3650 2 3 Şekil 1.36: Döşeme profil ekseninin kesit düzlemine taşınması 37
Eksenle döşeme üst seviyesinin kesiştiği yerlere döşeme profilleri çizilir. Taşıma çizgileri silinir (Şekil 1.37). 2 3 3650 730 730 730 730 730 ÇS1 HE 200 ÇK4 l=3450 3880 ÇK1 l=3650 L= 3860 L= 3860 L= 3860 L= 3860 ÇK1 l=3650 3880 I 160 I 160 I 160 I 160 HE 200 ÇK4 l=3450 730 730 730 730 730 3650 2 3 Şekil 1.37: Döşeme profillerinin çoğaltılması 38
Trapez levha çizilir (Şekil 1.38). 42 126 674 16 27.5 2 3650 730 730 730 730 730 3 ÇS1 HE 200 ÇK4 l=3450 3880 ÇK1 l=3650 L= 3860 L= 3860 L= 3860 L= 3860 ÇK1 l=3650 3880 I 160 I 160 I 160 I 160 HE 200 ÇK4 l=3450 730 730 730 730 730 3650 2 3 Şekil 1.38: Trapez levhaların çizilmesi 39
ağ levhaları çizilir. Kolon görünüşleri belirli bir yüksekliğe kadar çizilir. Kolonların devam ettiğini gösteren kesik çizgiler çizilir (Şekil 1.39). 220 380 Şekil 1.39: ağ levhalarının ve görünüşe giren kısımların çizilmesi etonarme döşeme kalınlığı çizilir (Şekil 1.40). Çelik hasır çizilir (Şekil 1.41). Şekil 1.40: etonarme döşemenin çizilmesi Şekil 1.41: Çelik hasırın çizilmesi 40
etonarme döşeme kalınlığını ve çerçeve kirişi yüksekliğini gösteren ölçülendirme yapılır (Şekil 1.42). 200 80 Şekil 1.42: Ölçülendirmenin yapılması Kiriş kesitleri ve betonarme kesiti taranır (Şekil 1.43). 200 80 Şekil 1.43: Tarama yapılması Malzeme açılımı, kesit adı, detay adı yazılır (Şekil 1.44). Çelik hasirli taping betonu (8cm) Trapez levha (27/200 formu) I 160 HE 200 200 80 ÇK1 - Kesiti Şekil 1.44: Yazıların yazılması HE 200 41
Son kontroller yapılarak kesit tamamlanır (Şekil 1.45). Çelik hasýrlý taping betonu (8cm) Trapez levha (27/200 formu) I 160 20080 HE 200 ÇK1 - Kesiti HE 200 2 3 3650 730 730 730 730 730 ÇS1 HE 200 ÇK4 l=3450 3880 ÇK1 l=3650 L= 3860 L= 3860 L= 3860 L= 3860 ÇK1 l=3650 3880 I 160 I 160 I 160 I 160 HE 200 ÇK4 l=3450 730 730 730 730 730 3650 2 3 Şekil 1.45: Kontrollerin yapılması ve çizimin tamamlanması 42
UYGULM FLİYETİ UYGULM FLİYETİ Verilen döşemeyi özel saclı bileşik döşeme sistemine göre oluşturarak kesitini aşağıda verilen işlem basamakları ve önerileri dikkate alarak çiziniz. Verilenler: Döşeme kirişi: I 120 Döş. kiriş aralığı : 80 cm Sac: Trapez Trapez üstü 8 cm betonarme Donatı: 188/188 Hasır 1 5000 2 ÇS1 HE 200 ÇK2 l=3450 4000 4000 ÇK1 l=3650 ÇK2 l=3450 HE 200 ÇK1 l=3650 5000 1 2 İşlem asamakları Çerçeve kirişinin eksenlerini çiziniz. Profil genişliklerini çiziniz. Çerçeve profil eksenlerini ölçülendiriniz. Kesit yerlerini çiziniz. Döşeme kiriş pozları ve uzunluklarını yazınız. Plandan yapı dış hatlarını taşıyınız. Döşeme üst seviyesini temsil edecek yatay çizgiyi çiziniz. Kenar profillerini çiziniz. Döşeme profil eksenlerini döşeme üst seviyesine taşıyınız. Döşeme profillerini çiziniz. Trapez levhayı çiziniz. 43 Öneriler İş önlüğünüzü giyiniz. Çizim araç gereçlerinizi temiz olarak hazırlayınız. Çerçeve kiriş eksen çiziminde aralıkları verilen ölçülerde seçiniz. Profil genişliklerini ölçüye uygun çizmelisiniz. Kesit yerlerini işaretlerken bakış yönünüzü göstermeyi unutmayınız. Döşeme üst seviye çizgisini çizerken yeteri kadar boşluk bırakmayı unutmayınız. Sacın aderans ve dayanımı yükseltmek için trapez kesitli yapıldığını
ağ levhalarını çiziniz. Kolon görünüşlerini belirli bir yüksekliğe kadar çiziniz. Kolonların devam ettiğini gösteren kesik çizgileri çiziniz. etonarme döşeme kalınlığını çiziniz. Çelik hasırı çiziniz. Ölçülendirmeyi yapınız. Kiriş kesitleri ve betonarme kesitini tarayınız. Malzeme açılımı, kesit adı, detay adını yazınız. unutmayınız. Sac ve üzerine şantiyede dökülen donatılı betondan oluştuğunu unutmayınız. Taşıma çizgilerini silmeyi unutmayınız. Malzeme açılım ve kesite ait bilgileri eksiksiz olarak yazmayı unutmayınız. Çizim bitiminde son bir kontrol yapmanız faydalı olacaktır. 44
KONTROL LİSTESİ u faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler için Evet, kazanamadığınız beceriler için Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi değerlendiriniz. Değerlendirme Ölçütleri Evet Hayır 1. Çerçeve kirişinin eksenlerini çizdiniz mi? 2. Profil genişliklerini çizdiniz mi? 3. Çerçeve profil eksenlerini ölçülendirdiniz mi? 4. Kesit yerlerini çizdiniz mi? 5. Döşeme kiriş pozlarını ve uzunluklarını yazdınız mı? 6. Plandan yapı dış hatlarını taşıdınız mı? 7. Döşeme üst seviyesini temsil edecek yatay çizgiyi çizdiniz mi? 8. Kenar profillerini çizdiniz mi? 9. Döşeme profil eksenlerini döşeme üst seviyesine taşıdınız mı? 10. Döşeme profillerini çizdiniz mi? 11. Taşıma çizgilerini sildiniz mi? 12. Trapez levhayı çizdiniz mi? 13. ağ levhalarını çizdiniz mi? 14. Kolon görünüşlerini belirli bir yüksekliğe kadar çizdiniz mi? 15. Kolonların devam ettiğini gösteren kesik çizgileri çizdiniz mi? 16.. döşeme kalınlığını çizdiniz mi? 17. Çelik hasırı çizdiniz mi? 18. Ölçülendirmeyi yaptınız mı? 19. Kiriş kesitleri ve betonarme kesitini taradınız mı? 20. Malzeme açılımını, kesit ve detay adını yazdınız mı? DEĞERLENDİRME Değerlendirme sonunda Hayır şeklindeki cevaplarınızı bir daha gözden geçiriniz. Kendinizi yeterli görmüyorsanız öğrenme faaliyetini tekrar ediniz. ütün cevaplarınız Evet ise Ölçme ve Değerlendirme ye geçiniz. 45
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME şağıdaki soruları dikkatlice okuyunuz ve doğru seçeneği işaretleyiniz. 1. Özel saclı döşeme sisteminin kullanıldığı yer, aşağıakilerden hangisidir? ) Endüstri yapılarında ) Okul yapılarında C) Konut yapılarında D) Hastanelerde 2. Özel saclı döşeme sisteminin dezavantajı aşağıdakilerden hangisidir? ) ğır olması ) Isı yalıtımı gereksinimi olması C) Ses yalıtımı gereksinimi olması D) Dayanımının düşük olması 3. şağıakilerden hangisi özel saclı döşemlerde kullanılan saclardandır? ) Trapez sac ) Tırtırlı sac C) Oluklu sac D) aklava dilimli sac 4. Çelik döşemelerde kullanılan ankraj elemanının görevi aşağıdakilerden hangisidir? ) Sacı kirişe bağlamak ).. döşemeyi kirişlere bağlamak C) Döşeme kirişini çerçeve kirişine bağlamak D) Sacı döşemeye bağlamak 5. Çelik beton döşeme sistemininkullanıldığı yer, aşağıdakilerden hangisidir? ) Konut yapılarında ) Yol yapılarında C) Endüstri yapılarında D) Hafif yapılard 6. Çelik özel saclı bileşik döşemelerde ne tür sac kullanılır? ) Göz yaşı sac ) aklava dilimli sac C) Trapez sac D) Tırtırlı sac 7. Çelik özel saclı bileşik döşemelerde kullanılan sacın en büyük avantajı, aşağıdakilerden hangisidir? ) Hafiftir ) Donatı miktarını azaltır. C) Döşeme yüksekliğini azaltır. D) Daha fazla yük taşır. DEĞERLENDİRME Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız. Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap verirken tereddüt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri dönerek tekrarlayınız. Cevaplarınızın tümü doğru ise bir sonraki öğrenme faaliyetine geçiniz. 46
ÖĞRENME FLİYETİ 2 MÇ ÖĞRENME FLİYETİ 2 Çelik kiriş kesit ve birleşim detaylarını standart ve yönetmeliklere uygun olarak çizebileceksiniz. RŞTIRM Çevrenizde bulunan çelik yapıları gezerek inceleyiniz. Yapının döşeme sistemini inceleyiniz. Çelik döşemelerle ilgili internet ortamında araştırma yapınız. Gerekli notları alınız. 2.1. Çelik Kiriş Yapım İlkeleri 2. ÇELİK KİRİŞLER Kirişler, iskelet sistemlerini oluşturan çerçevelerin kolon ya da duvar gibi düşey elemanlarını bağlayacak şekilde yatay ya da eğik düzenlenen taşıyıcı elemanlardır. Çelik yapıda kirişler, üzerlerine etkiyen yüke, geçtikleri açıklıklara, yapı içindeki tesisatın geçirilme şekline bağlı olarak dolu, boşluklu ya da kafes gövdeli olarak düzenlenir. 2.2. Çelik Kiriş Çeşitleri 2.2.1. Çelik Normal Profil Tali Kiriş Döşemeden aldığı yükü çerçeve kirişlerine aktaran kirişlere tali kiriş denir. u kirişlere döşeme kirişi de denmektedir (Şekil 2.1). Tali kiris Şekil 2.1: Tali kiriş 47
8 Kat yüksekliği sınırlı değilse tali kirişler çerçeve kirişlerine bindirmeli olarak bağlanabilir (Resim 2.1). Resim 2.1: Tali kirişin bindirmeli bağlanması Kat yüksekliğinin sınırlı olması durumunda tali kiriş çerçeve kirişine yandan bağlanır (Resim 2.2). 2.2.1.1. Tali Kiriş Çizimi İşlem Sırası Resim 2.2: Tali kirişin yandan bağlanması Tali kiriş kesiti çizilir (Şekil 2.2). 5.7 6.9 168.5 5.7 180 82 Şekil 2.2: Tali kiriş kesitinin çizilmesi 48
na kiriş üst ve alt seviyeleri çizilir. ağlantı elemanları çizilir. Eksenler ve ana kirişin devam ettiğini gösterir kesik çizgiler çizilir (Şekil 2.3). Şekil 2.3: na kiriş üst ve alt seviyesi ile bağlantı elemanlarının çizimi Profil kesiti ve kaynak yerleri taranır. Ölçülendirme yapılır. Poz numaraları yazılır (Şekil 2.4). 4 75x20x120 Şekil 2.4: Tarama, ölçülendirme ve poz numaralarının yazılması 4 49
2.2.2. Çelik Normal Profil na Kiriş Tali kirişlerden ve döşemelerden aldığı yükü taşıyarak kolonlara ileten kirişlere ana kiriş denir. u kirişlere çerçeve kirişi de denmektedir (Şekil 2.5). na kiris 2.2.2.1. na Kiriş Çizimi İşlem Sırası na kiriş kesiti çizilir (Şekil 2.6). Şekil 2.5: na kiriş 9 10.8 291 300 8 9 125 Şekil 2.6: na kiriş kesitinin çizilmesi 50
Tali kiriş üst ve alt seviyeleri çizilir. ağlantı elemanları çizilir. ulon delikleri çizilir. Eksenler ve tali kirişin devam ettiğini gösterir kesik çizgiler çizilir (Şekil 2.7). Şekil 2.7: na kiriş üst ve alt seviyesi ile bağlantı elemanlarının çizimi bulon deliklerinin çizimi Profil kesiti taranır. Ölçülendirme yapılır. Poz numaraları yazılır (Şekil 2.8). 80 45 35 Ø20 25 35 60 35 25 4 20 Şekil 2.8: Tarama ve ölçülendirme yapılması 51
2.2.3. Çelik Normal Profil Mütemadi Kiriş Mesnetlerde özellikle kiriş üst bölgesine ek bağlantı yapılarak sürekliliği sağlamış kirişlerdir. Mesnetlerdeki bağlantı genel olarak levhalarla sağlanır (Şekil 2.9). Mütemadi Kiriş Şekil 2.9: Mütemadi kiriş 2.2.3.1. Çelik Normal Profil Mütemadi Kiriş Çizimi İşlem Sırası Çizimde kullanılacak işlem sırası ana kiriş ve tali kiriş kesit çizimindeki sıra ile aynıdır. Mütemadi bir kirişe ait en ve boy kesiti aşağıda gösterilmiştir (Şekil 2.10 a, b). Mütemadi kiriş en kesiti 62x10x80 I 180 3 4 I 300 L 50x50x5 180 Şekil 2.10 a: Mütemadi kiriş en kesiti 52
Mütemadi kiriş boy kesiti 62x10x80 Ø20 25 35 60 35 25 2L 80x130x8 2.2.4. Çelik Takviyeli Kiriş Şekil 2.10 b: Mütemadi kiriş boy kesiti Mevcut profillerin yeterli olmaması ve ihtiyaca uygun profillerin bulunamaması hâlinde profiller başlıklarına konulan takviye levhalarıyla atalet momentleri artırılarak kullanılır. Takviye levhaları perçin veya kaynakla birleştirilebilir (Şekil 2.11). Şekil 2.11: Takviyeli kiriş 53
2.2.4.1. Çelik Takviyeli Kiriş Çizimi İşlem Sırası na kiriş kesiti çizilir. Kiriş üst ve alt takviye levhaları çizilir (Şekil 2.12). Şekil 2.12: na kiriş kesiti ve takviye levhalarının çizilmesi Görünüşe giren kiriş çizilir. ağlantı elemanları çizilir. ulon delikleri çizilir. Eksenler ve tali kirişin devam ettiğini gösterir kesik çizgiler çizilir. Profil kesiti taranır (Şekil 2.13). Şekil 2.13: Görünüşe giren kısımların ve bağlantı elemanlarının çizimi Ölçülendirme yapılır. Poz numaraları yazılır (Şekil 2.14). 140x8 20 Ø14 20 35 22.5 22.5 75 7 4 L 60x60x6 Şekil 2.14: Tarama ve ölçülendirmenin yapılması 54
2.2.5. Çelik Dolu Gövdeli Kiriş Dolu gövdeli çelik kirişler, hadde mamulü profiller, levhalı yapma enkesitler ya da profil ve levhalarla oluşturulmuş bileşik enkesitlerle düzenlenir. Hadde mamülü dolu gövdeli kirişler genellikle geniş başlıklı I profillerle yapılır. u profillerin başlıklarında malzeme yoğunluğu olduğu için basit eğilme etkisindeki kirişler için uygun bir kesittir. Geniş başlıklı profillerin gövdeleri levhalarla desteklenerek dolu gövdeli kiriş elde edilir (Şekil 2.15). Şekil 2.15: Dolu gövdeli kiriş Levhalı yapma enkesitli kirişler, hazır profil ve takviyeli profil enkesitlerinin yetmediği büyük açıklıkların geçileceği durumlarda kullanılır. Genellikle kiriş, iki başlık levhasının tek gövde lavhasına eklenmesiyle oluşturulur (Şekil 2.16). Şekil 2.16: Levhalı yapma enkesitli kirişler Levhalı yapma enkesitli kirişler gövdeye dik belirli aralıklarla yerleştirilen levhalarla desteklenebilir (Şekil 2.17). Şekil 2.17: Levhalı yapma enkesitli kirişlerin desteklenemesi 55
2.2.5.1. Çelik Dolu Gövdeli Kiriş Çizimi İşlem Sırası Gövde levhası kesiti çizilir. Üst ve alt başlık levha kesiti çizilir (Şekil 2.18). 120 12 12 324 Şekil 2.18: Gövde, alt başlık ve üst başlık levhalarının çizimi Köşe profilleri çizilir (Şekil 2.19). Şekil 2.19: Köşe profillerinin yerleştirilmesi Görünüşe giren kiriş çizilir. Kaynak yeri çizilir. Eksenler ve kirişin devam ettiğini gösterir kesik çizgiler çizilir (Şekil 2.20). Şekil 2.20: Kiriş görünüşe giren kısımarının çizilmesi 56
Profil kesiti ve kaynak bölgesi taranır. Yardımcı çizgiler silinir (Şekil 2.21). Şekil 2.21: Kaynak bölgelerinin taranması Ölçülendirme yapılır. Poz numaraları yazılır (Şekil 2.22). 120 12 140x8 L 60x60x6 12 324 7 Şekil 2.22: Ölçülendirme ve poz numaralarının yazılması 57
2.2.6. Çelik Petek Kiriş I profilin gövdesi boyunca zikzaklı olarak kesilmesiyle elde edilen kirişlerdir. İki parçanın kaydırılıp uç bölgelerinden istenildiğinde ek parça kullanılarak kaynakla yeniden birleştirilmesi sonucu oluşturulur (Şekil 2.23). Şekil 2.23: Petek kirişler Petek kirişler, daha çok düzgün yayılı yüklerin taşınmasında ve aktarılmasında kullanılmaktadır (Resim 2.3). Resim 2.3: Petek kirişler Zikzaklı kesim ekseni belli bir açıda olursa eğimli kiriş elde edilebilir. u tür kirişler daha çok çatı makası olarak kullanılmaktadır (Şekil 2.24). Şekil 2.24: Eğimli petek kiriş 58
Zikzaklı kesim belli ölçü ve oranlarda yapılır. Kesimden sonra kiriş yüksekliğini artırmak için araya parça yerleştirilebilir. u durumda kiriş yüksekliği parça yüksekliği kadar artırılmış olur (Şekil 2.25). Şekil 2.25: Petek kiriş kesim oranları Tablo 2.1 de sık kullanılan profillere göre kesim değerleri verilmiştir. Çizim yaparken bu değerler kullanılır. NPI EKSİZ PETEK KESİTLERİN SYISL ÖZELLİKLERİ D/H (mm) V/E/C (mm) Gn-p (kg/m) rtış % Wxn-p (mm 3 ) rtış % Ixn-p (mm 4 ) rtış % 140/210 35/250/140 14.3-14.3 0.0 82-96 17.1 573-1010 076 160/230 45/250/140 17.9-17.9 0.0 117-180 53.8 935-2070 121 200/280 60/360/160 26.2-26.2 0.0 214-316 47.7 2140-4430 107 240/320 80/416/160 36.2-36.2 0.0 354-499 41.0 4250-7990 088 260/360 80/416/200 41.9-41.9 0.0 442-648 46.6 5740-11660 103 300/420 90/500/240 54.2-54.2 0.0 653-968 48.2 9800-20350 108 Tablo 2.1: Profil kesim oranları 59
2.2.6.1. Çelik Petek Kiriş Çizimi İşlem Sırası Kiriş yüksekliğine göre kesim oranı değerleri hesaplanarak zikzak çizilir (Şekil 2.26). Şekil 2.26: Zikzak çizilmesi Kiriş eksenine göre kiriş alt kısmının simetrisi çizilir (Şekil 2.27). Kiriş kesiti çizilir (Şekil 2.28). Şekil 2.27: Kiriş üst kısmının oluşturulması Şekil 2.28: Kiriş kesitinin çizilmesi 60
Kesit yeri belirlenir. Petek boşluğu kesitte taşınır (Şekil 2.29). Şekil 2.29: Kesit yeri belirlenerek petek boşluğunun kesit düzlemine taşınması Eksenler çizilir. Profil kesiti taranır. Ölçülendirme yapılır. Poz numaraları yazılır (Şekil 2.30). I 280 60 440 320 60 Şekil 2.30: Eksenlerin çizilmesi, tarama ve ölçülendirme yapılması 61
2.3. Çelik Kiriş irleşimleri 2.3.1. ulonlu Kiriş irleşim Çizimleri ulonlu kiriş birleşim çizimlerinde dikkat edilecek en önemli noktalardan biri de bulon aks merkezlerinin doğru bir şekilde belirlenmiş olmasıdır. ulon delik ve gövde çapı standart tablolarda belirtilen ya da hesaplamalar sonucu bulunan çaplar dikkate alınıp aksların üzerine oturtularak çizilir. Kiriş birleşim yerlerinde gösterilmesi gereken ayrıntılı nokta detayları 1/1, 1/2, 1/5 ve 1/10 ölçekleri kullanılarak çizilir. 2.3.1.1. ulonların Projelerde Gösterilişi ulonlar projelerde çaplarına göre belirli sembollerle gösterilir (Tablo 2.2). Cıvata M10 M12 M16 M20 M22 M24 M27 M30 M33 Cıvata İşaretleri Delik Çapı D (mm) Ham cıvata gövde çapı 11 13 17 21 23 25 28 31 34 10 12 16 20 22 24 27 30 33 Tablo 2.2: ulon sembolleri 2.3.1.2. ulon ralıkları ve Sınır Değerleri ulonların yerleştirilmesi; kendi aralarındaki ve kenarlara olan mesafeleri belli standartlara göre yapılır (Tablo 2.3). e1 e e ra Mesafe Minimum Maksimum e2 e 3d 8d veya 15t e e1 2d 3d veya 6t e2 e2 1.5d 3d veya 6t Tablo 2.3: ulonların yerleştirilmesi Şekil 2.31 de yükseklikleri aynı I profil tali ve ana kiriş bulonlu birleşimlerine ait izometrik perspektif görülmektedir. Şekil 2.32 de ise bu birleşime ait görünüşler görülmektedir. 62
Şekil 2.31: Tali ve ana kiriş bulonlu birleşimi izometrik görünüşü IPE 160 12 12 35 35 50 5 50 60 60 50 5 50 Şekil 2.32: Tali ve ana kiriş bulonlu birleşim görünüşleri 63
2.3.2. Perçinli Kiriş irleşim Çizimleri 2.3.2.1. Perçinlerin Projelerde Gösterilişi Perçinler projelerde çaplarına göre belirli sembollerle gösterilir (Tablo 2.4). Perçin 10 12 16 20 22 24 27 30 33 Perçin İşaretleri Delik Çapı D (mm) Ham perçin gövde çapı 11 13 17 21 23 25 28 31 34 10 12 16 20 22 24 27 30 33 Tablo 2.4: Perçin sembolleri 2.3.2.2. Perçin ralıkları ve Sınır Değerleri Perçinlerin yerleştirilmesi; kendi aralarındaki ve kenarlara olan mesafeleri belli standartlara göre yapılır (Tablo 2.5). e2 e e2 e1 e ç e e e1 ra Mesafe Minimum Maksimum Yük taşıyan perçinler Tespit Perçinleri Çekme asınç 3d 3d 3d 2d e2 1.5d Tablo 2.5: Perçinlerin yerleştirilmesi 8d veya 15t 12d veya 25t 12d veya 15t 3d veya 6t 3d veya 6t 64
Şekil 2.33 te yükseklikleri farklı I profil tali ve ana kiriş birleşimlerine ait izometrik perspektif görülmektedir. Şekil 2.34 te ise bu birleşime ait görünüşler görülmektedir. Şekil 2.33: Tali ve ana kiriş perçinli birleşimi izometrik görünüş IPE 120 12 12 40 40 60 5 60 60 5 5 Ø 21-20 150 Ø 21-20 Şekil 2.34: Tali ve ana kiriş perçinli birleşimi görünüşleri 2.3.3. Kaynaklı Kiriş irleşim Çizimleri Şekil 2.35 te U ve I profillerinden meydana gelen kiriş kaynaklı birleşimlerine ait izometrik perspektif görülmektedir. Şekil 2.36 da bu kaynaklı birleşime ait görünüşler görülmektedir. 65
Şekil 2.35: U I profili kiriş kaynaklı birleşimi izometrik görünüş 5 12 12 5 5 3 140 5 160 5 5 Şekil 2.36: U I profili kiriş kaynaklı birleşimi görünüşleri 66
UYGULM FLİYETİ UYGULM FLİYETİ Verilen tali kiriş ana kiriş bulonlu bağlantı detayının ön görünüşünü çiziniz. Verilenler: irleşim: lonlu (M20 x 6) na kiriş: IP240 Tali Kiriş: IP240 ağ levhası: 170x230x12 İşlem asamakları Tali kiriş kesitini çiziniz. na kiriş üst ve alt seviyeleri çiziniz. ağ levhasını çiziniz. ulon deliklerini çiziniz. Eksenler ve ana kirişin devam ettiğini gösterir kesik çizgiler çiziniz. Görünmeyen kısımları çiziniz. Profil kesiti tarayınız. Ölçülendirme yapınız. Poz numaraları yazınız. Öneriler İş önlüğünüzü giyiniz. Çizim araç gereçlerinizi temiz olarak hazırlayınız. Devam eden çizgilerin kesik çizgi ile gösterilmesi gerektiğini unutmayınız. Ölçülendirmeyi eksiksiz olarak yapmalısınız. Poz numaraları ve çizime ait bilgileri eksiksiz olarak yazmayı unutmayınız. Çizim bitiminde son bir kontrol yapmanız faydalı olacaktır. 67
KONTROL LİSTESİ u faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler için Evet, kazanamadığınız beceriler için Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi değerlendiriniz. Değerlendirme Ölçütleri Evet Hayır 1. Tali kiriş kesitini çizdiniz mi? 2. na kirişi çizdiniz mi? 3. ağ levhasını çizdiniz mi? 4. ulon deliklerini çizdiniz mi? 5. Eksenler ve ana kirişin devam ettiğini gösterir kesik çizgileri çiziniz mi? 6. Görünmeyen kısımları çizdiniz mi? 7. Profil kesiti taradınız mı? 8. Ölçülendirme yaptınız mı? 9. Poz numaralarını yazdınız mı? DEĞERLENDİRME Değerlendirme sonunda Hayır şeklindeki cevaplarınızı bir daha gözden geçiriniz. Kendinizi yeterli görmüyorsanız öğrenme faaliyetini tekrar ediniz. ütün cevaplarınız Evet ise Ölçme ve Değerlendirme ye geçiniz. 68
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME şağıdaki soruları okuyunuz ve doğru seçeneği işaretleyiniz. 1. Tali kiriş tanımı aşağıdakilerin hangisinde doğru olarak verilmiştir? ) Yükü ana kirişe aktarır. ) Yükü kolonlara aktarır. C) Yük taşımayan kirişlerdir. D) Yükü döşemeye aktarır. 2. Mütemadi kirişin tanımı aşağıdakilerin hangisinde doğru olarak verilmiştir? ) Yüksek mukavemetli kirişlerdir. ) Tali kirişin ana kirişe dik bağlanmasıyla elde edilen kirişlerdir. C) Ek bağlantı yapılarak sürekliliği sağlayan kirişlerdir. D) Düşük mukavemetli kirişlerdir. 3. Takviyeli kiriş nasıl oluşturulur? ) Kirişler yan yana eklenerek ) Kirişler uç uca eklenerek C) Kirişler üst üste eklenerek D) aşlık levhaları kullanılarak 4. irleşime ait yan görünüş, aşağıdakilerin hangisinde doğru olarak verilmiştir? ) ) C) D) DEĞERLENDİRME Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız. Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap verirken tereddüt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri dönerek tekrarlayınız. Cevaplarınızın tümü doğru ise bir sonraki öğrenme faaliyetine geçiniz. 69
ÖĞRENME FLİYETİ 3 MÇ ÖĞRENME FLİYETİ 3 Çelik merdiven kesit ve birleşim detaylarını standart ve yönetmeliklere uygun olarak çizebileceksiniz. RŞTIRM Çevrenizde bulunan yapılardaki çelik medivenleri inceleyiniz. irleşim sistemini inceleyiniz. İnternet ortamında çelik merdivenlerle ilgili araştırma yapınız. 3. ÇELİK MERDİVENLER 3.1. Çelik Merdiven Yapım İlkeleri Yan kirişler üzerine oturtulan basamaklardan oluşturulur. asamaklar özel sac, lama demiri (özellikle endüstri yapılarında) veya kutu profil üzerine ahşap, taş kaplama olarak yapılabilir. 3.2. Çelik Merdiven Çeşitleri 3.2.1. Düz Kollu Merdivenler Düz kollu merdivenler yan kirişlerden ve basamaklardan meydana gelir. Genellikle yan kirişler I ve U profillerinden yapılır. asamaklar sac levhalarla yapılır. Resim 3.1 de düz kollu ortada sahanlıklı çelik merdiven görülmektedir. Resim 3.1: Düz kollu çelik merdiven 70
3.2.1.1. Düz Kollu Merdiven Çizimi İşlem Sırası Merdiven kol genişliği, kol uzunluğu ve sahanlık genişliği belirlenir (Şekil 3.1). Şekil 3.1: Merdiven kol genişliği, uzunluğu ve sahanlık genişliğinin oluşturulması Kolon profilleri çizilir (Şekil 3.2). Şekil 3.2: Kolon profilinin çizilmesi na ve tahliye kirişleri çizilir. İlk basamak çizilir. Yardımcı çizgiler silinir (Şekil 3.3). Şekil 3.3: Merdiven kol genişliği, uzunluğu ve sahanlık genişliğinin oluşturulması 71
asamaklar çizilir (Şekil 3.4). Şekil 3.4: asamaklar, sahanlık döşemesi kirişlerinin oluşturulması İç ve dış çizgisel ölçülendirme yapılır. Kotlu ölçülendirme yapılır. Kesit yeri belirlenir. Çıkış hattı çizilir. asamak numaraları yazılır. Poz numaraları yazılır. Son kontroller yapılarak çizim tamamlanır (Şekil 3.5). 615 28.2 350 20 80 60 85 20 ±0.00 25 25 25 25 25 25 25 25 25 25 25 25 25 25 7.5 110 7.5 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 +3.00 62.5 47.5 7.5 7.5 26.5 26.5 95 15 15 125 28.2 350 20 225 20 615 Şekil 3.5: Ölçülendirmenin yapılması, çıkış hattının çizilmesi, yazıların yazılması 72
3.2.2. Çeyrek Döner Merdivenler 3.2.2.1. Çeyrek Döner Merdiven Çizimi İşlem Sırası Merdiven kol genişliği, kol uzunluğu belirlenir (Şekil 3.6). Şekil 3.6: Merdiven kol genişliği ve uzunluğunun belirlenmesi Kolon profilleri çizilir (Şekil 3.7). Şekil 3.7: Kolonların profillerinin çizimi 73
Yan kirişler çizilir. İlk ve son basamak çizilir. Çıkış hattı çizilir (Şekil 3.8). Şekil 3.8: İlk ve son basamakların çizilmesi Düz basamaklar çizilir (Şekil 3.9). Şekil 3.9: Düz basamakların oluşturulması 74
Dönen kısımdaki basamak dengelendirilir (Şekil 3.10). Şekil 3.10: Dönen basamakların çizilmesi Sahanlık döşemesi kirişleri çizilir. İç ve dış ölçülendirme yapılır. Kesit yeri çizilir (Şekil 3.11). 160 20 120 20 8 120 310 30 8 30 30 30 30 30 15 R10 30 30 30 30 30 30 15 490 135 15 15 28 30 30 30 24,5 7,5 20 310 337,5 Şekil 3.11: Sahanlık kirişlerinin çizilmesi, ölçülendirme yapılması 75
Poz numaraları yazılır. Son kontroller yapılarak çizim tamamlanır (Şekil 3.12). 160 20 120 20 8 120 310 30 8 30 30 30 30 30 15 R10 30 30 30 30 30 30 15 490 135 15 15 28 30 30 30 24,5 20 310 7.5 337.5 Şekil 3.12: Yazıların yazılması 76
3.2.3. Yarım Döner Merdivenler 3.2.3.1. Yarım Döner Merdiven Çizimi İşlem Sırası Merdiven kol genişliği, kol uzunluğu belirlenir (Şekil 3.13). Şekil 3.13: Merdiven kol genişliği ve uzunluğunun belirlenmesi Kolon profilleri çizilir (Şekil 3.14). Şekil 3.14: Kolonların çizilmesi 77
Kirişler çizilir. İlk ve son basamaklar çizilir. Çıkış hattı çizilir. Düz basamaklar çizilir (Şekil 3.15). Şekil 3.15: Kirişlerin ve basamakların çizilmesi Dönen kısımdaki basamaklar dengelendirilir. Sahanlık döşemesi kirişleri çizilir (Şekil 3.16). Şekil 3.16: Dönen kısımdaki basamakların ve sahanlık kirişlerinin oluşturulması 78
İç ve dış ölçülendirme yapılır. Kesit yeri çizilir. Poz numaraları yazılır. Son kontroller yapılarak çizim tamamlanır (Şekil 3.17). 300 20 260 20 15 310 30 30 465,5 30 30 30 30 15 15 28 110,5 30 30 30 15 R10 Şekil 3.17: Ölçülendirmenin yapılması yazıların yazılması 79
3.2.4. Elips merdivenler 3.2.4.1. Elips Merdiven Çizimi İşlem Sırası asamak sayısına göre çıkış hattı uzunluğu hesaplanır. Çıkış hattı uzunluğu ile ilk ve son basamak arasındaki açıya göre yarıçap hesaplanır. Çıkış hattı yayı çizilir (Şekil 3.18). 60 Şekil 3.18: Çıkış hattı yayının çizilmesi Merdiven kol genişliği oluşturulur (Şekil 3.19). 60 Şekil 3.19: Merdiven kol genişliğinin oluşturulması 80
Çıkış hattı basamak sayısı kadar eşit parçalara bölünür. ölüntüler merkezle birleştirilerek basamaklar oluşturulur (Şekil 3.20). 60 Şekil 3.20: İlk basamağın çizilmesi Çıkış hattı başlangıç ve bitiş noktaları çizilir (Şekil 3.21). Şekil 3.21: asamakların ve çıkış hattının oluşturulması 81
5 5 Kolonlar çizilir (Şekil 3.22). Şekil 3.22: Kolonların çizilmesi Kolonlar arasına kiriş çizilir (Şekil 3.23). Şekil 3.23: Kirişin çizilmesi Ölçülendirme yapılır. Kesit yeri çizilir. Poz numaraları yazılır. Son kontroller yapılarak çizim tamamlanır (Şekil 3.24). 32 120 R10 Şekil 3.24: Ölçülendirmenin yapılması, yazıların yazılması 82
3.3. Çelik Merdiven Kesit Çizimleri 3.3.1. Düz Kollu Merdivenler Düz kollu merdivenlerde belirlenmiş bir hat üzerinde çıkış hattı belirlenerek merdiven kol genişliği, sahanlık, korkuluk, rıht ve basamaklar tasarlanarak plan çizimi yapılır. Plan çizimi yapıldıktan sonra kesit çıkarılacak bölgeden kesit çizgisi geçirilir. 3.3.1.1. Düz kollu merdiven kesit çizim işlem sırası Kesit çizgisinin kestiği basamaklar, kolonlar ve sahanlık kesit düzlemine taşınır. Zemin çizgisi çizilir. Sahanlık seviyesi belirlenir. asamak yükseklikleri belirlenir (Şekil 3.25). 615 28.2 350 20 80 60 85 20 ±0.00 25 25 25 25 25 25 25 25 25 25 25 25 25 25 7.5 110 7.5 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 +3.00 62.5 47.5 7.5 7.5 26.5 26.5 95 15 15 125 28.2 350 20 225 20 615 Şekil 3.25: asamakların kesit düzlemine taşınması ve yerlerinin tespit edilmesi 83
Sahanlık kirişleri çizilir. asamak kesitleri çizilir (Şekil 3.26). 615 28.2 350 20 80 60 85 20 ±0.00 25 25 25 25 25 25 25 25 25 25 25 25 25 25 7.5 110 7.5 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 +3.00 62.5 47.5 7.5 7.5 26.5 26.5 95 15 15 125 28.2 350 20 225 20 615 Şekil 3.26: asamak ve sahanlık kirişi kesitinin çizilmesi 84
Yan kirişler çizilir. Döşeme kiriş kesiti çizilir. Görünüşte kalan döşeme kısımları çizilir. Görünüşte kalan kolonlar çizilir (Şekil 3.27). 615 28.2 350 20 80 60 85 20 ±0.00 25 25 25 25 25 25 25 25 25 25 25 25 25 25 7.5 110 7.5 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 +3.00 62.5 47.5 7.5 7.5 26.5 26.5 95 15 15 125 28.2 350 20 225 20 615 Şekil 3.27: asamaklar, sahanlık döşemesi kirişlerinin oluşturulması 85
Korkuluk düşey elemanları çizilir. Küpeşte çizilir (Şekil 3.28). 615 28.2 350 20 80 60 85 20 ±0.00 25 25 25 25 25 25 25 25 25 25 25 25 25 25 7.5 110 7.5 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 +3.00 62.5 47.5 7.5 7.5 26.5 26.5 95 15 15 125 28.2 350 20 225 20 615 Şekil 3.28: Korkulukların oluşturulması 86
Kotlu ölçülendirme yapılır. Çizgisel ölçülendirme yapılır (Şekil 3.29). 615 28.2 350 20 80 60 85 20 ±0.00 25 25 25 25 25 25 25 25 25 25 25 25 25 25 7.5 110 7.5 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 +3.00 62.5 47.5 7.5 7.5 26.5 26.5 95 15 15 125 28.2 350 20 225 20 615 280 20 90 Şekil 3.29: Doğrusal ve kotlu ölçülendirmenin yapılması 87
Poz numaraları yazılır. Detay yerleri işaretlenir. Detay adları yazılır. Plan ve kesit adı yazılır. Son kontroller yapılarak çizim tamamlanır (Şekil 3.30). 615 28.2 350 20 80 60 85 20 ±0.00 25 25 25 25 25 25 25 25 25 25 25 25 25 25 7.5 110 7.5 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 +3.00 62.5 47.5 7.5 7.5 26.5 26.5 95 15 15 125 28.2 350 20 225 20 615 PLN ÖLÇEK:1/20 2 4 3 280 20 90 1 1 - KESÝTÝ ÖLÇEK:1/20 Şekil 3.30: Detay yerlerinin işaretlenmesi ve yazıların yazılması 88
3.3.2. Çeyrek Döner Merdivenler 3.3.2.1. Çeyrek Döner Merdiven Kesit Çizimi İşlem Sırası Zemin çizgisi çizilir. Sahanlık seviyesi belirlenir (Şekil 3.31). 160 20 120 20 8 120 310 30 8 30 30 30 30 30 15 R10 30 30 30 30 30 30 15 490 135 15 15 28 30 30 30 24,5 20 310 7.5 337.5 Şekil 3.31: Zemin çizgisi ve sahanlık seviyesinin belirlenmesi 89
Kesit çizgisinin kestiği basamaklar kesit düzlemine taşınır. Görünüşte kalan kolonlar kesit düzlemine taşınır (Şekil 3.32). 8 120 30 8 30 30 30 30 R10 30 30 30 30 30 30 15 310 490 20 310 7.5 337.5 Şekil 3.32: asamakların kesit düzlemine taşınması, kolon görünüşlerinin çizilmesi 90
asamak kesitleri çizilir (Şekil 3.33). 8 120 30 8 30 30 R10 30 30 30 30 30 30 15 310 20 310 7.5 337.5 Şekil 3.33: asamakların çizilmesi 91
Taşıma çizgileri silinir. Merdiven kolu kiriş kesiti çizilir. Görünüşte kalan merdiven kolu kirişi çizilir (Şekil 3.34). 8 120 30 8 30 30 R10 30 30 30 30 30 30 15 310 20 310 7.5 337.5 Şekil 3.34: Görünüşte kalan merdiven kolu kirişinin çizilmesi 92
asamak mesnet profilleri çizilir (Şekil 3.35). Şekil 3.35: asamaklar mesnet profillerinin çizilmesi asamakların görünüşte kalan kısımları çizilir. Kolon pabuçları çizilir (Şekil 3.36). Şekil 3.36: asamakların görünüşte kalan kısımları ve kolon pabuçları 93
Korkuluk düşey elemanları çizilir. Küpeşte çizilir (Şekil 3.37). Şekil 3.37: Korkulukların çizilmesi Kotlu ölçülendirme yapılır. Çizgisel ölçülendirme yapılır (Şekil 3.38). 345 255 90 +.272 17 30 Şekil 3.38: Ölçülendirmelerin yapılması 94
Poz numaraları yazılır. Detay yerleri işaretlenir. Detay adları yazılır. Plan ve kesit adı yazılır. Son kontroller yapılarak çizim tamamlanır (Şekil 3.39). 345 255 90 +.272 17 30 Şekil 3.39: Detay yerlerinin çizilerek yazıların yazılması 95
3.3.3. Yarım Döner Merdivenler 3.3.3.1. Yarım Döner Merdiven Kesit Çizimi İşlem Sırası Zemin çizgisi çizilir. Sahanlık seviyesi belirlenir. Görünüşte kalan kolonlar kesit düzlemine taşınarak çizilir (Şekil 3.40). 300 20 260 20 30 30 30 28 15 30 30 30 30 30 30 R10 15 110,5 15 310 15 465,5 Şekil 3.40: Zemin çizgisi ve sahanlık seviyesinin belirlenmesi kolon görünüşlerinin çizilmesi 96
Kat kirişleri kesiti çizilir. Görünüşte kalan kat kirişleri çizilir (Şekil 3.41). 300 20 260 20 30 30 30 28 15 30 30 30 30 30 30 R10 15 110,5 15 310 15 465,5 Şekil 3.41: Kat kirişi kesit ve görünüşünün çizilmesi 97
Kesit çizgisinin kestiği ve görünüşte kalan basamaklar kesit düzlemine taşınır. Zemin çizgisi rıht yüksekliği kadar çizilerek basamak yerleri belirlenir. asamak kesitleri çizilir. Görünüşte kalan merdiven kolu kirişi çizilir (Şekil 3.42). 300 20 260 20 30 30 30 28 15 30 30 30 30 30 30 R10 15 110,5 15 310 15 465,5 Şekil 3.42: asamak kesiti ve merdiven kol kirişinin çizilmesi Taşıma çizgileri silinir. asamak mesnet profilleri çizilir. asamakların görünüşte kalan kısımları çizilir. 98
Kolon pabuçları çizilir (Şekil 3.43). Şekil 3.43: asamakların görünüşe giren kısımlarının çizilmesi Döşeme profilleri çizilir. Korkuluk düşey elemanları çizilir. Küpeşte çizilir (Şekil 3.44). Şekil 3.44: Döşeme profil kesitlerinin ve korkulukların çizilmesi 99
Kotlu ölçülendirme yapılır. Çizgisel ölçülendirme yapılır (Şekil 3.45). 20 1518,5 30 30 32 15 15 110,5 15 235 255 17 30 Şekil 3.45: Ölçülendirmelerin yapılması Poz numaraları yazılır. Detay yerleri işaretlenir. Detay adları yazılır. Plan ve kesit adı yazılır. Son kontroller yapılarak çizim tamamlanır (Şekil 3.46). 20 1518,5 30 30 32 15 15 110,5 15 235 255 17 30 Şekil 3.46: Detay yerlerinin işaretlenmesi ve yazıların yazılması 100
5 5 5 5 3.3.4. Elips Merdivenler 3.3.4.1. Elips Merdiven Kesit Çizimi İşlem Sırası Kolon görünüşü ve kat yüksekliği çizilir. Sahanlık kirişi, kesit ve görünüşü ile çizilir (Şekil 3.47). 32 120 R10 Şekil 3.47: Kat yüksekliğinin belirlenmesi ve sahanlık kirişinin çizilmesi Kesite giren basamaklar kesit düzlemine taşınır (Şekil 3.48). 32 120 R10 Şekil 3.48: asamakların kesit düzlemine taşınması 101
5 5 5 5 Kesite giren basamaklar çizilir (Şekil 3.49). 32 120 R10 Şekil 3.49: asamak kesitlerinin çizilmesi asamakların görünüşte kalan kısımları plandan taşınarak çizilir (Şekil 3.50). 32 120 R10 Şekil 3.50: asamakların görünüşte kalan kısımlarının çizilmesi 102
5 5 asamakların üst ve alt seviyeleri plandan kesit düzlemine taşınarak işaretlenir (Şekil 3.51). 32 120 R10 Şekil 3.51: asamak alt ve üst seviyelerinin işaretlenmsi İşaretlenen noktalar birleştirilerek helisel sacın yan görüntüsü çizilir (Şekil 3.52). Şekil 3.52: Helisel sacın çizilmesi 103
Helisel yan sac alt ve üst taraftan genişletilerek görünüşü tamamlanır (Şekil 3.53). Şekil 3.53: Helisel sacın genişletilmesi Helisel yan sacın görünmeyen kısımları silinir (Şekil 3.54). Şekil 3.54: Görünmeyen kısımların budanması 104
Korkuluk yüksekliği çizilir (Şekil 3.55). Küpeşte çizilir (Şekil 3.56). Şekil 3.55: Korkuluk çubuklarının çizilmesi Şekil 3.56: Küpeştenin çizilmesi 105
Taramalar yapılır. Ölçülendirme yapılır (Şekil 3.57). +.255 255 233 17 5 85 17 22 Şekil 3.57: Taramaların ve ölçülendirmenin yapılması Kesit yeri çizilir. Poz numaraları yazılır. Son kontroller yapılarak çizim tamamlanır (Şekil 3.58). +.255 17 5 85 255 233 17 22 Şekil 3.58: Yazıların yazılması 106
3.4. Çelik Merdiven irleşim Detayları Çizme 3.4.1. asamak Detayı Merdiven plan ve kesitinde işaretlenen basamak detayları büyük ölçekli olarak çizilir. asamak detaylarında genişlik, yükseklik, birleşim şekilleri, kullanılan malzeme pozları gibi bilgiler yer alır. asamak detayı plan ve kesit üzerinden elde edilir (Şekil 3.59). Şekil 3.59: asamağın izometrik görünüşü 3.4.2. Merdiven Kirişi Sahanlık Kirişi irleşim Detayı Şekil 3.60 ta merdiven kirişi basamak ve sahanlık kirişi birleşimini gösteren detay görülmektedir. Şekil 3.60: Merdiven ve sahanlık kirişi birleşim detayı 107
3.4.3. Korkuluk Detayı Şekil 3.61 de merdiven kirişi ile korkuluk birleşimini ve korkuluk elemanlarını gösteren detay görülmektedir. 3.4.4. Sahanlık Döşemesi Detayı Şekil 3.61: Merdiven kirişi ve korkuluk birleşim detayı Şekil 3.62 de merdiven sahanlık elemanlarını gösteren detay görülmektedir. 100 100 Şekil 3.62: Merdiven sahanlık döşemesi detayı 108
UYGULM FLİYETİ UYGULM FLİYETİ şağıda planı verilen düz kollu merdiveni çiziniz. 355 190 15 135 15 120 20 30 30 30 30 30 30 15 28 30 30 30 24,5 20 160 İşlem asamakları Kolon profil kesitlerini çiziniz. Kolon akslarını çiziniz. Kolonları çiziniz. Merdiven kolu ve sahanlık kirişlerini çiziniz. asamakları çiziniz. Sahanlık döşeme kirişlerini çiziniz. İç ve dış ölçülendirmeyi yapınız. Kesit işaretini oluşturunuz. Çıkış hattını çiziniz. Poz numaralarını yazınız. Öneriler İş önlüğünüzü giyiniz. Çizim araç gereçlerinizi temiz olarak hazırlayınız. Devam eden çizgilerin kesik çizgi ile gösterilmesi gerektiğini unutmayınız. Çıkış hattı ile kesit yeri gösterme çizgilerini unutmayınız. Ölçülendirmeyi eksiksiz olarak yapmalısınız. Poz numaraları ve çizime ait bilgileri eksiksiz olarak yazmayı unutmayınız. Çizim bitiminde son bir kontrol yapmanız faydalı olacaktır. 109