BİLGİSAYAR PROGRAMLARI ÜZERİNDEKİ HAKLAR VE BU HAKLARIN KORUNMASI İstanbul 1997 İ Ç İ N D E K İ L E R Sayfa KISALTMALAR 11 GİRİŞ 15 BiRiNCi BÖLÜM Bilgisayar ve Bilgisayar Programları I- BİLGİSAYARIN TANIMI 19 II- DONANIM(HARDWARE) -YAZILIM(SOFTWARE) KAVRAMLARI 19 III-BİLGİSAYAR TÜRLERİ 19 A) SİSTEMLERİNE GÖRE BİLGİSAYARLAR 19 1- Anolog Bilgisayarlar 19 2- Dijital Bilgisayarlar 20 3- Hibrid Bilgisayarlar 20 B) BÜYÜKLÜKLERİNE GÖRE BİLGİSAYARLAR 20 1- Büyük Boy Bilgisayarlar 20 2- Orta ve Küçük Boy Bilgisayarlar 21 3- Kişisel Bilgisayarlar 21 IV-BİLGİSAYARLARIN TARİHİ GELİŞİMİ 21 V- BİLGİSAYARLARIN TOPLUM HAYATI BAKIMINDAN ÖNEMİ 22 VI- BİLGİSAYAR PROGRAMLARI 23 A) BİLGİSAYAR PROGRAMI KAVRAMI 23 B) BİLGİSAYAR PROGRAMININ UNSURLARI 24 1- Program Akışı ve Fikri 24 2- Algoritma 25 3- Kaynak Kodu ve Objektif Kodu 25 4- Kullanıcı AraYüzeyi (User Interface) 26 C) BİLGİSAYAR PROGRAMLAMA DİLLERİ 27 1- Düşük Seviyeli Programlama Dilleri 27 a) Makina Dili 27 b) ASSEMBLY Dili 27 2- Yüksek Seviyeli programlama Dilleri 27 a) FOTRAN 28 b) PASCAL 28 c) BASIC 28 d) COBOL 28 D) BİLGİSAYAR PROGRAMLARININ SINIFLANDIRMASI 28 1- Sistem Programları 28 2- Çevirici programlar 29 a) Yorumlayıcılar 29 b) Derleyiciler 29 3- Uygulama Programları 30
İKİNCİ BÖLÜM Bilgisayar Programları Üzerindeki Haklar ve Türleri I- BİLGİSAYAR PROGRAMLARI ÜZERİNDEKİ HAKLARIN HUKUKİ NİTELİĞİ VE PROGRAM ÜZERİNDE HAK SAHİPLİĞİ A) GENEL OLARAK 37 B) GAYRİ MADDİ MALLAR ÜZERİNDEKİ HAKLARIN HUKUKİ NİTELİĞİNİ AÇIKLAYAN TEORİLER 37 1- Şahsiyet Hakları Teorisi 38 2- Fikri Mülkiyet Teorisi 38 3- Monist Teoriler 39 4- Dualist Teoriler 40 5- Trialist Görüş 41 C) BİLGİSAYAR PROGRAMLARI ÜZERİNDEKİ HAKLARIN HUKUKİ NİTELİĞİ 41 D) BİLGİSAYAR PROGRAMLARI ÜZERİNDE HAK SAHİPLİĞİ 42 1- Eser Sahipliği Kavramı 42 2- İş İlişkilerinde Eser Sahipliği 42 3- Yayın Sözleşmelerinde Eser Sahipliği 43 4- İstisna ve Vekalet Sözleşmelerinde Eser Sahipliği 44 III- BİLGİSAYAR PROGRAMLARI ÜZERİNDEKİ HAKLARIN TÜRLERİ 45 A) GENEL OLARAK 45 B) MANEVİ HAKLAR 46 1- Programı Kamuya Sunma Hakkı 46 2- Program Sahibinin Adını Belirtme Hakkı 47 3- Programda Değişiklik Yapma Hakkı 48 C) MALİ HAKLAR 49 1- İşleme Hakkı 49 2- Çoğaltma Hakkı 50 a) Çoğaltma Kavramı 50 b) Çoğaltma Hakkının Sınırlamaları 50 aa) Şahsi Kullanım İçin Çoğaltma Serbestisi 51 bb) Araişlerliği Sağlamak Amacıyla Çoğaltma 51 cc) Yedekleme Kopya (Backup Copy) 52 3- Yayma Hakkı 53 a) Yayma Hakkı Kavramı 53 b) Yayma Hakının Sınırlamaları 53 aa) Kar Amacı Gütmeksizin Yayımlama 53 bb) Tükenme İlkesi 54 4- Temsil Hakkı 54 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM Yabancı Hukuk Sistemlerinde ve Uluslar Arası Hukukta Bilgisayar Programlarının Korunması I- GENEL BİLGİ 61 II- YABANCI HUKUK SİSTEMLERİNDE BİLGİSAYAR PROGRAMLARININ KORUNMASI 61 A) AMERİKAN HUKUKUNDA 62 1-Fikri Hukuk Koruması 62 2- Patent Hukuku Koruması 63 3- Haksız Rekabet Hukuku Koruması 65 B) FRANSIZ HUKUKUNDA 66 1-Fikri Hukuk Koruması 66 2- Patent Hukuku Koruması 67
3- Haksız Rekabet Hukuku Koruması 67 C) İSVİÇRE HUKUKUNDA 68 1-Fikri Hukuk Koruması 68 2- Patent Hukuku Koruması 68 3- Haksız Rekabet Hukuku Koruması 69 D) ALMAN HUKUKUNDA 69 1-Fikri Hukuk Koruması 69 2- Patent Hukuku Koruması 71 3- Haksız Rekabet Hukuku Koruması 72 III-ULUSLARARASI HUKUKTA BİLGİSAYAR PROGRAMLARININ KORUNMASI 72 A) PATENT HUKUKUNA İLİŞKİN ULUSLARARASI DÜZENLEMELER VE BİLGİSAYAR PROGRAMLARININ KORUNMASI 73 1- Avrupa Patent Sözleşmesi (EPC) 74 2- Patent İşbirliği Anlaşması (PCT) 74 B) BİLGİSAYAR PROGRAMLARININ FİKRİ HUKUKA GÖRE KORUNMASINA İLİŞKİN AVRUPA KONSEYİ DİREKTİFLERİ 74 DÖRDÜNCÜ BÖLÜM Türk Hukukunda Bilgisayar Programlarının Korunması I- FİKRİ HUKUK KORUMASI 83 A) GENEL OLARAK 83 B) FİKİR VE SANAT ESERLERİ KANUNUNA GÖRE ESER OLARAK KORUNMANIN ŞARTLARI 83 1- Sahibinin Özelliğini Taşımak 84 2- Kanun'da Gösterilen Eser Kategorilerinden Birine Dahil Olmak 84 C) BİLGİSAYAR PROGRAMLARININ ESER NİTELİĞİ 85 1- Bağımsız Eser Olarak 85 2- İşlenme Eser Olarak 87 D) BİLGİSAYAR PROGRAMLARININ ORİJİNALLİĞİ 88 E) BİLGİSAYAR PROGRAMLARINDA KORUMANIN KONUSU 89 1- Bilgisayar Programlarında Fikir ve İkilemi (Expression and Idea Dichotomy) 89 2- Korumadan Faydalanan Unsurlar 89 a) Program Akışı 89 b) Kaynak Kodu ve Objektif Kodu 90 3- Koruma Konusu Dışında Kalan Unsurlar 91 a) Algoritma 91 b) Kullanıcı Arayüzeyi (User Interface) 91 4- Kanuna ve Ahlaka Aykırı Bilgisayar Programları 92 F) BİLGİSAYAR PROGRAMLARININ TESCİLİ 92 1- Genel Olarak 92 2- Video Oyunları ve Benzeri Hareket ve Ses Unsurlarını İçeren Bilgisayar Programlarının Tescili 92 3-3257 Sayılı Sinema Video ve Müzik Eserleri Kanunu Kapsamına Girmeyen Programların Tescili 93 G) KORUMANIN SÜRESİ 94 II- PATENT HUKUKU KORUMASI 94 A) GENEL OLARAK BULUŞ KAVRAMI 94 B) BİR BULUŞA PATENT VERİLEBİLMESİNİN ŞARTLARI 95 1- Yenilik Niteliği 95 2- Sanayide Uygulanabilir Olma 95 3- Tekniğin Bilinen Durumunun Aşılması 96
C) BİLGİSAYAR PROGRAMLARININ PATENTLENEBİLİRLİĞİ 96 1- Genel Olarak 97 2- Algoritmanın Patentlenebilirliği 97 3- Bilgisayar Programlarıyla İlgili Buluşlar (Software-Related 98 Invention) Vasıtasıyla Bilgisayar Programlarının Korunması 98 III-HAKSIZ REKABET HUKUKU KORUMASI 98 A) HAKSIZ REKABET KAVRAMI 98 B) BİLGİSAYAR PROGRAMLARININ HAKSIZ REKABETLE İLGİLİ HÜKÜMLER UYARINCA KORUNMASI 100 BEŞİNCİ BÖLÜM Bilgisayar Programlarının Korunması İçin Açılabilecek Davalar I- FİKİR VE SANAT ESERLERİ KANUNUNDA ÖNGÖRÜLEN DAVALAR 107 A) HUKUK DAVALARI 107 1- Tecavüzün Kaldırılması ( Ref i) Davası 107 a) Davacı ve Davalı Sıfatı 107 aa) Davacı 107 bb) Davalı 108 b) Davanın Konusu 108 aa) Manevi Haklara Tecavüz Halinde 108 bb) Mali Haklara Tecavüz Halinde 109 2- Tecavüzün Önlenmesi (Men i) Davası 110 3- Tazminat Davaları 111 a) Manevi Haklara Tecavüz Halinde 112 b) Mali Haklara Tecavüz Halinde 112 4- Hukuk Davalarında Zamanaşımı 113 5- Hukuk Davalarında Yetkili ve Görevli Mahkeme 113 B) CEZA DAVALARI 113 1- Genel Olarak 113 2- Suçlar 114 a) Manevi Haklara Karşı İşlenen Suçlar 114 b) Mali Haklara Karşı İşlenen Suçlar 114 c) Murtabit Suçlar 114 3- Taraflar 115 a) Davacı 115 b) Sanık 115 4- Ceza Davalarında Yetkili ve Görevli Mahkeme 116 C) HUKUK VE CEZA DAVALARINA İLİŞKİN ORTAK HÜKÜMLER 116 1- İhtiyati Tedbirler 116 2- Hükmün İlanı 117 3- Zapt Müsadere ve İmha 117 II- TTK'UN HAKSIZ REKABETE İLİŞKİN ÖNGÖRDÜĞÜ DAVALAR 118 A) HUKUK DAVALARI 118 1-Dava Türleri 118 a)tesbit Davası 118 b) Men Davası 119 c) Haksız Rekabetin Sonucu Olan Maddi Durumun Ortadan Kaldırılması Davası 119 d) Tazminat Davaları 119 aa) Maddi Tazminat Davası 119 bb) Manevi Tazminat Davası 120
2- Davacı ve Davalı Sıfatı 120 a) Davacı 120 aa) Zarar Gören veya Zarar Görme Tehlikesine Maruz Kalan Kimse 120 bb) Mesleki ve Ekonomik Birlikler 121 b) Davalı 121 aa) Haksız Rekabette Bulunan Rakip 121 bb) İstihdam Eden 121 3- Zamanaşımı 122 4- Yetkili ve Görevli Mahkeme 122 B) CEZA DAVALARI 122 1- Genel Olarak 122 2- TTK'na Göre Cezayı Gerektiren Haksız Rekabet Fiilleri 122 II-TCK'NUN BİLİŞİM ALANINDA SUÇLAR HAKKINDAKİ HÜKÜMLERİNDE ÖNGÖRÜLEN DAVALAR 123 A) GENEL OLARAK 123 B) BİLGİSAYAR PROGRAMLARINI ELE GEÇİRME SUÇU 123 C) BİLGİSAYAR PROGRAMLARINI ELE GEÇİRME SUÇUNA BAĞLANAN CEZAİ MÜEYYİDELER 124 SONUÇ 129 SUMMARY 133 EKLER 137 YARARLANILAN KAYNAKLAR 191