TÜRKİYE DE NEFROLOJİ - DİYALİZ ve TRANSPLANTASYON

TÜRK NEFROLOJİ DERNEĞİ YAYINLARI PUBLISHED BY THE TURKISH SOCIETY OF NEPHROLOGY TÜRKİYE DE NEFROLOJİ - DİYALİZ ve TRANSPLANTASYON REGISTRY OF THE NEPHROLOGY, DIALYSIS AND TRANSPLANTATION IN TURKEY REGISTRY 2009 Yayına Hazırlayanlar Editors Kamil SERDENGEÇTİ Gültekin SÜLEYMANLAR Mehmet Rıza ALTIPARMAK Registry Kurulu Başkanı Chairman of the Registry Committee Türk Nefroloji Derneği Başkanı President of the Turkish Society of Nephrology Registry Genel Koordinatörü General Coordinator of the Registry Regisrty Kurulu Üyesi Member of the Registry Committee Nurhan SEYAHİ Regisrty Kurulu Üyesi Member of the Registry Committee İstanbul 2010

TÜRK NEFROLOJİ DERNEĞİ YAYINLARI PUBLISHED BY THE TURKISH SOCIETY OF NEPHROLOGY Önemli Not Important Note Bu kitabın bütün hakları Türk Nefroloji Derneği ne aittir. Makale ve bulgular kaynak gösterilmeden yeniden yayınlanamaz. All copyrights are reserved for Turkish Society of Nephrology. Articles and figures can not be published without reference. Dizgi ve Tasarım Contents and Design: Yorum Danışmanlık Baskı Printing: Pasifik Reklam ve Tanıtım Hizmetleri / Metris Matbaacılık Baskı Tarihi Printing date: Eylül September 2010 ii National Hemodialysis, Transplantation and Nephrology Registry Report of Turkey, 2009

TND Merkez Bazlı Ulusal Kayıt Sistemi 1990 yılında başlatıldığında 67 Merkezde 3069 olan HD hasta sayısı, fiilen Erek-Serdengeçti-Süleymanlar üçlüsü tarafından tamamıyla amatörce sürdürülen ilk 10 yılın bitiminde 2000 yılında 333 merkezde 14086 ya ve geri dönüş oranı da %77.5 e ulaşmış bulunmaktaydı. Bundan sonraki yıllarda, Merkez Bazlı Ulusal Kayıt Sistemi veri toplama işlemi profesyonel bir firma aracılığıyla ama yine kağıt formlara dayalı olarak yürütüldü. 2007 yılında ise, Merkez verilerinin internet aracılığıyla online (çevrimiçi) toplanmasına başlandı. Bu yıl, 2009 yılına ait Merkez Bazlı Ulusal Kayıt Sistemi verileri hemen tamamıyla online yöntemle toplandı. 839 merkezde 60 bine yaklaşan hasta sayısı (çocuk hastalar dahil) ve artık %96 ya ulaşan elektronik form doldurma oranı, online yöntemin artık oturduğunu ve büyük bir başarıyla yürümekte olduğunu kanıtlamaktadır. Faks, kargo gibi geleneksel yöntemlerle cevap veren merkezlerle birlikte cevap verme oranı %99.5 e ulaşmıştır. Ayrıca, yukarıdaki 1990 rakkamlarına tekrar göz atarak, geçtiğimiz 20 yıl içerisinde ülkemizde RRT nin nereden nereye geldiğini gururla saptamakta da yarar vardır. Bu arada, Merkez Bazlı Ulusal verilerin dışında 1995 yılından başlayarak kağıt formlarda tek tek Hasta Bazlı Kayıtlar da tutulmuş ve arşivlenmiştir. Bu Hasta Bazlı Ulusal verilerin sizlere geçen yıl ayrı bir kitapçık biçiminde özet sonuçları sunulan 10 yıllık istatistiksel analizi ve survival değerlendirmeleri ise, kısa bir süre içerisinde uluslararası bir dergide yayımlanacaktır. Ancak, gerek ERA-EDTA Avrupa online Registry sine, gerekse USRDS ve diğer dünya registrylerine gerçek anlamda entegre olabilmek için Hasta Bazlı Ulusal Kayıt Sistemi nin bundan böyle online olarak sürdürülmesi zorunlu hale gelmiştir. Hasta Bazlı Ulusal Kayıt Sistemi nin online formatı ve soruları şu anda bütünüyle hazırlanmış olup, sistem kısa süre içerisinde hizmete açılacaktır. Bu durumu sizlere TND nin bir 40. yıl müjdesi olarak bildirmekten mutluluk duyuyoruz. TND nin 20. yılında Genel Sekreter olarak Merkez Bazlı Ulusal Kayıt sistemini, 25. yılında ise Başkan olarak Hasta Bazlı Ulusal Kayıt Sistemi ni başlatan Prof. Dr. Ekrem Erek hocamıza Ulusal Kayıt Sistemi nin 20., TND nin ise 40. yılını kutladığımız bugünlerde TND adına bir kez daha teşekkür ederiz. Bu yılki online verilerin değerlendirilmesi ve kitap haline getirilmesinde büyük emekleri geçen Registry Kurulu üyeleri Prof. Dr. Mehmet Rıza Altıparmak ve Doç. Dr. Nurhan Seyahi ye ve teknik altyapı ve verilerin toplanması ve analizi açısından destekleri için de Doç. Dr. Oktay Özdemir başkanlığındaki Yorum Danışmanlık ekibine özellikle teşekkür ederiz. ÖNSÖZ INTRODUCTION When TSN Center Based Registry System was first initiated in 1990, there were 3069 patients from 67 centers. This figure has come up to 14086 patients from 333 centers (%77.5 response rate) at the end of the 10 amateur years (in 2000) under the leadership of Erek-Serdengeçti-Süleymanlar trio. In following years Center Based National Registry System was again conducted by a proffessional company but again via printed forms. In 2007, online collection of center based data was started. This year Center Based National Registry System data of 2009 were totally collected via online forms. With nearly 60 thousand patients (including pediatric patients) from 839 centers and with electronic form filling rate of 96% the success of online data collection is undeniable. With conventional methods like fax/cargo, response rate has reached to 99.5%. Besides, when we take a look at the figures of 1990 given above, the progress in RRT in Turkey in last 20 years could be proudly stated. Along with the Center Based National Registry System data, printed forms per each patient have also been filled in and archived since the beginning of 1995. The survival comments and the detailed figures with statistical analysis over 10 years period which were previously presented yourselves as booklets as a summary will shortly be published on an international journal. However, online forms for Patient Based National Registry System is a necessity for full integration to ERA-EDTA European Registry, USRDS and other registries. The questions and the format of online Patient Based National Registry System are ready and will be available shortly. We are proud to give this great new as the 40 th anniversary gift of TND. We would like to take this opportunity to thank to Prof. Dr. Ekrem Erek who has started Center Based National Registry System on TSN s 20 th anniversary under his position as General Secretary and also Patient Based National Registry System on TSN s 25 th anniversary with his position as Chairman. Thanks to him that we are today celebrating the 20th anniversary of National Registry System with the 40 th anniversary of TSN. We also tender our special thanks to Prof. Dr. Mehmet Rıza Altıparmak and Assoc. Prof. Dr. Nurhan Seyahi, who are other members of Registry Committee, for their great effort and contribute in collection and evaluation of online center based data forms, and in evaluation of the results and in editing the Registry Book, to the staff of Yorum Consultancy leaded by Assoc. Prof. Dr. Oktay Özdemir for data collection, for infrastructural support and for analyzing the collected data. Prof. Dr. Kamil SERDENGEÇTİ Registry Kurulu Başkanı Chairman of Registry Committee TND Önceki Başkanı Past President of TSN Prof. Dr. Gültekin SÜLEYMANLAR Registry Kurulu Genel Koordinatörü General Coordinator of Registry Committee TND Başkanı President of TSN Eylül September 2010 Türkiye 2009 yılı Ulusal Hemodiyaliz, Transplantasyon ve Nefroloji Kayıt Sistemi Raporu iii

TÜRK NEFROLOJİ DERNEĞİ REGISTRY KURULU TURKISH SOCIETY OF NEPHROLOGY REGISTRY COMMITTEE Başkan: Prof. Dr. Kamil SERDENGEÇTI İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Türk Nefroloji Derneği Önceki Başkanı Past President of the Turkish Society of Nephrology Genel Koordinatör, Proje Tasarım ve Dış İlişkiler: Prof. Dr. Gültekin SÜLEYMANLAR General Coordinator, Akdeniz ÜTF Project Design and Foreign Affairs Türk Nefroloji Derneği Başkanı : President of the Turkish Society of Nephrology Registry Kurulu Üyeleri: Members of the Registry Committee: Prof. Dr. Mehmet Rıza ALTIPARMAK İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Doç. Dr. Nurhan SEYAHİ İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Doç. Dr. Aykut SİFİL Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi Ankara ve İç Anadolu Bölge Koordinatörleri Regional Coordinators for Ankara and Mid-Turkey: Çetin TURGAN, Şükrü SİNDEL, Kenan ATEŞ, Neval DUMAN, Nurhan ÖZDEMİR, Ayla SAN, Ahmet Uğur YALÇIN, Cengiz UTAŞ, Süleyman TÜRK, Bülent TOKGÖZ, Serap DEMİR İstanbul ve Trakya Bölge Koordinatörleri Regional Coordinators for Istanbul and Thrace Region: Mehmet Şükrü SEVER, Aydın TÜRKMEN, Mehmet KOÇ, Sinan TRABULUS, Nazım DENİZLİ, Abdülkadir ÜNSAL, Rümeyza KAZANCIGİL, Sedat ÜSTÜNDAĞ Bursa ve Marmara Bölge Koordinatörleri Regional Coordinators for Bursa and Marmara Region: Kamil DİLEK, Mustafa GÜLLÜLÜ, Mahmut Yavuz, Itır YEĞENAĞA, Nilay OKTAY, Betül KALENDER İzmir ve Ege Bölge Koordinatörleri Regional Coordinators for Izmir and Aegean Region: Ali BAŞÇI, Sevgi MİR, Taner ÇAMSARI, Fehmi AKÇİÇEK, Cüneyt HOŞCOŞKUN, Adam USLU, Ali Çelik, Ercan OK, Mustafa CİRİT, Belda DURSUN Karadeniz Bölge Koordinatörleri Regional Coordinators for Black Sea Region: Kuddusi Cengiz, Tekin AKPOLAT, Nurol ARIK, Şükrü ULUSOY Erzurum ve Doğu Anadolu Bölge Koordinatörleri Regional Coordinators for Eastern Turkey: Hüseyin ÇELİKER, Reha ERKOÇ, Hülya TAŞKAPAN, Ayhan Doğukan, Mustafa KELEŞ, Abdullah UYANIK Diyarbakır ve Güneydoğu Anadolu Bölge Koordinatörleri Regional Coordinators for Southeastern Turkey: Emin YILMAZ, Asım GÖYMEN Adana ve Çukurova Bölge Koordinatörleri Regional Coordinators for Adana and Cukurova Region: Saime PAYDAŞ, İbrahim KARAYAYLALI, Neslihan SEYREK, Ahmet Alper KIYKIM Antalya ve Akdeniz Bölge Koordinatörleri Regional Coordinators for Antalya and Mediterranean Region: Gülşen YAKUPOĞLU, Fevzi ERSOY, Alihan GÜRKAN, Tuğrul SEZER, Ramazan ÇETİNKAYA Pediatrik Nefroloji Koordinatörü Coordinator for Pediatric Nephrology: Oğuz SÖYLEMEZOĞLU, Pediatrik Nefroloji Derneği Başkanı President of Pediatric Nephrology Society Veri Toplanmasında İletişim ve Yardım Communication and Assistance in Data Collection: Mübeccel AKYÜZ, Işıl ÇEŞMELİ Veri Toplama Data Collection: Ceyda ÖZMUTLU AVES Teknoloji AVES Technology Services Veritabanı ve Veri Giriş Programı Database Management and Software Development: AVES Teknoloji AVES Technology Services Bülent SARI, Ercüment SARI, Beyhan İSLAM, Veri Analizi ve Raporlama Data Analysis and Reporting: Yorum Danışmanlık Ltd. Yorum Consultancy Ltd. Sorumlu Analyzer: Oktay ÖZDEMİR, Sorumlu yardımcısı Assistant: Murat KİRTİŞ Tablolar, Grafikler ve İngilizce Çeviriler Tables, Graphics and Translation: Murat KİRTİŞ iv National Hemodialysis, Transplantation and Nephrology Registry Report of Turkey, 2009

İÇİNDEKİLER CONTENTS Sayfa Page 2009 Kayıt Sistemi 2009 Registry... 1-2 Türkiye de Renal Replasman Tedavisi: Genel Bilgiler Renal Replacement Therapy in Turkey: General Considerations... 3 Hemodiyaliz Hemodialysis... 5-19 Periton Diyalizi Peritoneal Dialysis... 20-28 Böbrek Transplantasyonu Kidney Transplantation... 29-36 Pediatrik Nefroloji Pediatric Nephrology... 37-38 Pediatrik Hemodiyaliz Pediatric Hemodialysis... 39-44 Pediatrik Periton Diyalizi Pediatric Peritoneal Dialysis... 45-51 Pediatrik Böbrek Transplantasyonu Pediatric Kidney Transplantation... 52-56 19 Yıllık Registry den Rakamlar Figures from Registry of 19 Years... 57-61 Diyaliz ve Transplantasyonda Türkiye den ve Dünya dan Genel Bilgiler General Information about Dialysis and Transplantation from Turkey and World... 63-72 Kayıt Sistemine Katılan Merkezler Centers Included in the Registry... 73-88 APD... Aletli periton diyalizi BTx... Böbrek transplantasyonu ESA (EPO)... Eritropoiezi stimule edici ajan HD... Hemodiyaliz HT... Hipertansiyon mnb... Milyon nüfus başına PD... Periton diyalizi RRT... Renal replasman tedavisi SAPD... Sürekli ayaktan periton diyalizi SDBY... Son dönem böbrek yetmezliği TND... Türk Nefroloji Derneği KISALTMALAR ABBREVIATIONS APD... Automatic peritoneal dialysis CAPD... Continuous ambulatory peritoneal dialysis CV... Cardiovascular ESA (EPO)... Erythropoiesis stimulating agent ESRD... End stage renal disease HD... Hemodialysis HT... Hypertension PD... Peritoneal dialysis pmp... Per million population RRT... Renal replacement therapy KTx... Kidney transplantation TSN... Turkish Society of Nephrology Türkiye 2009 yılı Ulusal Hemodiyaliz, Transplantasyon ve Nefroloji Kayıt Sistemi Raporu v

2009 KAYIT SİSTEMİ 2009 REGISTRY TND 2009 kayıt sistemine kaydedilen kurum sayısı Number of institutions registered in 2009... 843 İnternet kanalıyla yanıt veren kurum sayısı Number of institutions responding via internet... 802 Kargo, telefon, faks vb. yöntemlerle yanıt veren kurum sayısı Number of institutions responding via conventional methods... 37 Yanıt veren toplam kurum sayısı ve oranı Total number of responding institutions and response rate...839 (%99.5) TABLO 1. Merkez tipine göre cevap verme sayısı. TABLE 1. Number of responding centers according to their type. Erişkin merkezleri Adult centers Hedeflenen merkez sayısı Number of targetted centers Cevap veren merkez sayısı Number of responding centers Cevap veren merkez yüzdesi Percent of responding centers (%) HD 795 791 99.5 PD 97 97 100.0 Tx 42 41 97.6 Pediatri merkezleri Pediatry centers HD 20 20 100.0 PD 40 40 100.0 Tx 17 17 100.0 Yıllara göre yanıt oranı Response rate by years 100 94.1 96.2 94.4 97.6 93.2 96.6 99.4 99.4 99.5 Yüzde / Percent 80 60 40 20 77.5 0 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Yıl / Year Türkiye 2009 yılı Ulusal Hemodiyaliz, Transplantasyon ve Nefroloji Kayıt Sistemi Raporu 1

HD merkezleri HD centers Sorumlu uzman hekim sayısı Number of specialist physicians... 793 Sorumlu pratisyen hekim sayısı Number of general practitioners... 1139 Merkezde çalışan toplam hekim sayısı Total number of physicians working in the center... 1932 Merkezde çalışan toplam hemşire sayısı Total number of nurses working in the center... 4919 Merkezdeki HD cihaz sayısı Number of HD machines in the center... 13278 PD merkezleri PD centers Sorumlu nefroloji uzmanı hekim sayısı Number of nephrologists... 158 Toplam hemşire sayısı Total number of nurses... 172 APD cihaz sayısı Number of APD machines in the center... 212 Değerlendirme Discussion Değerlendirme, 839 kurumdan gelen bilgilere dayanarak yapılmıştır. Bu kurumlardan 802 si verilerini internet üzerinden online olarak göndermiş, 37 si ise telefon, faks ya da kargo yoluyla cevap vermiştir. İnternet kanalıyla yanıt veren kurumların oranında geçen seneye oranla hafif artış olmuştur (%96). Yeni veri toplama yönteminin artık genel olarak kabul gördüğü görülmektedir. 2009 yılında Türkiye de renal replasman tedavisi gerektiren son dönem kronik böbrek yetmezliği nokta prevalansı milyon nüfus başına 819 olarak saptanmıştır (bu sayıya çocuk hastalar dahildir). 2009 yılında Türkiye de RRT insidansı 197 olarak hesaplanmıştır (bu sayıya çocuk hastalar dahildir) (yeni transplant yapılan vakalarda yalnızca preemptif olanlar hesaba dahil edilmiştir). Evaluation is performed based on the results provided by 839 instutions. Of these, 802 institutions have answered via internet, while other 37 have used conventional methods. Percentage of institutions responding via internet (96%) is slightly higher than the last year. We can say that online data collection method has gained wide acception. For the year 2009, the point prevalence of end stage renal disease needing renal replacement therapy is found as 819 in Turkey (including pediatric patients). For the year 2009, the incidence of renal replacement therapy is found as 197 in Turkey (including pediatric patients) (from new transplanted cases only the preemptive ones are included). 2 National Hemodialysis, Transplantation and Nephrology Registry Report of Turkey, 2009

TÜRKİYE DE RENAL REPLASMAN TEDAVİSİ (RRT): GENEL BİLGİLER RENAL REPLACEMENT THERAPY (RRT) IN TURKEY: GENERAL CONSIDERATIONS 2009 yıl sonu itibariyle prevalan (mevcut) erişkin SDBY hastalarında RRT tipleri (n=58468) RRT modalities in prevalent adult ESRD patients, as of the end of 2009 (n=58468) HD hastaları HD patients... %79.6 PD hastaları PD patients... %8.3 Tx hastaları Tx patients... %12.1 İnsidans ve Prevalans Incidence and Prevalence Genel İnsidans General Incidence TABLO 1. 2009 yılı içinde ilk kez RRT ne başlanan hastalardan 90 günden daha uzun süre izlenenlerin (çocuk hastalar dahil) uygulanan RRT tipine göre dağılımı. TABLE 1. Distribution of incident RRT patients followed for longer than 90 days, according to RRT type (including pediatric patients), in 2009. Merkez sayısı Number of centers Erişkin Adult Çocuk Pediatric HD 789 20 12599 83.8 PD 97 40 1454 9.7 Tx 41 16 976 6.5 Toplam Total 927 76 15029 100.0 Genel Prevalans General Prevalence TABLO 2. 31 Aralık 2009 itibarıyla kronik HD/PD programında izlenmekte olan veya fonksiyone greftle izlenmekte olan tüm hastaların (çocuk hastalar dahil) RRT tipine göre dağılımı. TABLE 2. Distribution of chronic HD/PD patients or patients followed with functioning graft (including pediatric patients), according to RRT type, as of the end of 2009. Merkez sayısı Number of centers Erişkin Adult Çocuk Pediatric HD 789 20 46650 78.5 PD 94 40 5418 9.1 Tx 41 16 7375 12.4 Toplam Total 924 76 59443 100.0 Türkiye 2009 yılı Ulusal Hemodiyaliz, Transplantasyon ve Nefroloji Kayıt Sistemi Raporu 3

4 National Hemodialysis, Transplantation and Nephrology Registry Report of Turkey, 2009

HEMODİYALİZ HEMODIALYSIS Hemodiyaliz İnsidansı Incidence of Hemodialysis TABLO 1. 2009 yılı içinde ilk RRT olarak HD e başlanan ve kronik HD programına alınan hastaların yaş ve cinsiyet dağılımı (738 merkez). TABLE 1. Age and gender distribution of incident chronic HD patients, in 2009 (738 centers). Erkek Male Kadın Female Toplam Total Yaş Age 0 19 124 1.0 94 0.7 218 1.7 20 44 1422 11.0 933 7.2 2355 18.2 45 64 3083 23.9 2132 16.5 5215 40.4 65 74 1787 13.8 1510 11.7 3297 25.5 75+ 924 7.2 898 7.0 1822 14.1 Toplam Total 7340 56.9 5567 43.1 12907 100.0 TABLO 2. 2009 yılı içinde ilk RRT olarak HD e başlanıp kronik HD programına alınan ve 90 günden uzun süre izlenen hastaların yaş ve cinsiyet dağılımı (738 merkez). TABLE 2. Age and gender distribution of incident chronic HD patients followed for longer than 90 days, in 2009 (738 centers). Erkek Male Kadın Female Toplam Total Yaş Age 0 19 97 1.0 78 0.8 175 1.7 20 44 1138 11.3 746 7.4 1884 18.6 45 64 2425 24.0 1705 16.9 4130 40.9 65 74 1371 13.6 1218 12.1 2589 25.6 75+ 689 6.8 634 6.3 1323 13.1 Toplam Total 5721 56.6 4381 43.4 10102 100.0 TABLO 3. 2009 yılı içinde ilk RRT olarak HD e başlanıp kronik HD programına alınan diyabetik nefropatili hastaların yaş ve cinsiyet dağılımı (738 merkez). TABLE 3. Age and gender distribution of incident chronic HD patients with diabetic nephropathy, in 2009 (738 centers). Erkek Male Kadın Female Toplam Total Yaş Age 0 19 6 0.1 11 0.2 17 0.4 20 44 266 5.8 175 3.8 441 9.7 45 64 1247 27.4 956 21.0 2203 48.4 65 74 693 15.2 639 14.0 1332 29.3 75+ 283 6.2 276 6.1 559 12.3 Toplam diyabetik hasta sayısı Total number of diabetic patients 2495 54.8 2057 45.2 4552 100.0 Türkiye 2009 yılı Ulusal Hemodiyaliz, Transplantasyon ve Nefroloji Kayıt Sistemi Raporu 5

TABLO 4. 2009 yılı içinde ilk RRT olarak HD e başlanan ve kronik HD programına alınan hastaların altta yatan etyolojik nedenlere göre dağılımı (737 merkez). TABLE 4. Distribution of incident chronic HD patients according to etiology, in 2009 (737 centers). Tüm HD hastaları All HD patients 90 günden uzun süre izlenenler Followed for longer than 90 days Diabetes mellitus Diabetes mellitus 4597 32.7 4126 37.3 Tip 1 DM Type 1 DM 850 6.4 806 7.3 Tip 2 DM Type 2 DM 3747 28.3 3320 30.0 Hipertansiyon* Hypertension* 3488 26.3 3055 27.6 Glomerülonefrit Glomerulonephritis 957 7.2 800 7.2 Polikistik böbrek hastalıkları Polycystic kidney diseases 407 3.1 291 2.6 Piyelonefrit Pyelonephritis 317 2.4 291 2.6 Amiloidoz Amyloidosis 250 1.9 203 1.8 Renal vasküler hastalık Renal vascular disease 184 1.4 142 1.3 Diğer Other 966 7.3 699 6.3 Etyoloji bilinmiyor Unknown etiology 1936 14.6 1275 11.5 Kayıp (bilgi yok) Missing data 146 1.1 101 0.9 Toplam Total 13248 100.0 11073 100.0 * Hipertansiyonun tür olarak primer değil, kronik böbrek yetmezliğine bağlı oluşan sekonder hipertansiyon olduğuna dair kuvvetli şüpheler vardır. * There are strong suspects that hypertension mentioned here is not primary but secondary which has occured due to chronic renal failure. Hemodiyaliz Prevalansı Prevalence of Hemodialysis TABLO 5. 2009 yıl sonu itibarıyla kronik HD programında izlemde olan hastaların yaş ve cinsiyet dağılımı (732 merkez). TABLE 5. Age and gender distribution of chronic HD patients, as of the end of 2009 (732 centers). Erkek Male Kadın Female Toplam Total Yaş Age 0 19 246 0.6 218 0.5 464 1.1 20 44 5178 12.1 3853 9.0 9031 21.1 45 64 10241 24.0 7849 18.4 18090 42.4 65 74 5392 12.6 4775 11.2 10167 23.8 75+ 2589 6.1 2366 5.5 4955 11.6 Toplam Total 23646 55.4 19061 44.6 42707 100 6 National Hemodialysis, Transplantation and Nephrology Registry Report of Turkey, 2009

TABLO 6. 2009 yıl sonu itibarıyla kronik HD programında izlemde olan hastaların etyolojik nedenlere göre dağılımı (735 merkez). TABLE 6. Distribution of chronic HD patients followed, according to etiology, as of the end of 2009 (735 centers). Diabetes mellitus Diabetes mellitus 12857 30.6 Tip 1 DM Type 1 DM 2126 5.1 Tip 2 DM Type 2 DM 10731 25.5 Hipertansiyon* Hypertension* 11597 27.6 Glomerülonefrit Glomerulonephritis 3440 8.2 Polikistik böbrek hastalıkları Polycystic kidney diseases 1976 4.7 Piyelonefrit Pyelonephritis 1443 3.4 Amiloidoz Amyloidosis 835 2.0 Renal vasküler hastalık Renal vascular disease 409 1.0 Diğer Other 3031 7.2 Etyoloji bilinmiyor Unknown etiology 6210 16.1 Kayıp (bilgi yok) Missing data 514 1.3 Toplam Total 38604 100.0 Hemodiyaliz ve Ölümler Hemodialysis and Deaths TABLO 7. Kronik HD programında izlenmekte olan hastalardan 2009 yılında ölenlerin yaş ve cinsiyet dağılımı (712 merkez). TABLE 8. Age and gender distribution of chronic HD patients died in 2009 (712 centers). Erkek Male Kadın Female Toplam Total Yaş Age 0 19 15 0.3 9 0.2 24 0.5 20 44 151 3.2 105 2.2 256 5.4 45 64 792 16.6 525 11.0 1317 27.7 65 74 984 20.7 834 17.5 1818 38.2 75+ 752 15.8 590 12.4 1342 28.2 Toplam ölen hasta sayısı Total number of deaths 2694 56.6 2063 43.4 4757 100.0 Türkiye 2009 yılı Ulusal Hemodiyaliz, Transplantasyon ve Nefroloji Kayıt Sistemi Raporu 7

TABLO 8. 2009 yılında ölen HD hastalarının ölüm nedenlerine göre dağılımı (710 merkez). TABLE 8. Distribution of patients died in 2009, according to the cause of death (710 centers). Ölen hasta sayısı Number of death Tüm ölümlere oranı Rate among all deaths (%) Kardiyovasküler Cardiovascular 2376 52.1 Malignite Malignancy 556 12.2 Serebrovasküler aksidan Cerebrovascular accidents 516 11.3 İnfeksiyon Infection 390 8.5 GİS kanaması GIS bleeding 95 2.1 Karaciğer yetmezliği Liver failure 71 1.6 Akciğer embolisi Pulmonary emboli 59 1.3 Diyalize girmeyi reddetme Refusal of dialysis treatment 24 0.5 Diğer Other 476 10.4 Toplam Total 4563 100.0 TABLO 9. 2009 yılında kardiyovasküler nedenlerle ölen HD hastalarında ölüm nedenleri (710 merkez). TABLE 9. Causes of death in HD patients died due to cardiovascular events, in 2009 (710 centers). Kardiyovasküler nedenle ölen hasta sayısı Number of patients died due to a CV events Tüm KV nedenli ölümlere oranı Rate among all deaths due to CV events (%) Kalp yetersizliği Heart failure 880 38.0 İskemik kalp hastalığı Ischemic heart disease 837 36.1 Ani ölüm Sudden death 528 22.8 Diğer Other 72 3.1 Toplam Total 2317 100.0 Hemodiyaliz Hastalarında Prediyaliz Dönemi Predialysis Period of HD Patients TABLO 10. 2009 yılı içinde yeni kronik HD hastalarının prediyaliz döneminde düzenli takip, nefrolog takibi ve eğitim alma durumlarına göre dağılımı. TABLE 10. Distribution of incident chronic HD patients according to training, regular follow-up and follow-up by nephrologist during predialysis period, in 2009. Düzenli takip yapılanlar (546 merkez) Regular follow-up (546 centers) 5334 59.0 Düzenli takip yapılmayanlar (546 merkez) No regular follow-up (546 centers) 3704 41.0 Nefrolog takibinde olanlar (536 merkez) Follow-up by a nephrologist (536 centers) 4608 53.0 Nefrolog takibinde olmayanlar (536 merkez) No follow-up by a nephrologist (536 centers) 4082 47.0 Eğitim alanlar (488 centers) Training (488 centers) 4331 53.3 Eğitim almayanlar (488centers) No training (488 centers) 3800 46.7 8 National Hemodialysis, Transplantation and Nephrology Registry Report of Turkey, 2009

TABLO 11. 2009 yılı içinde yeni kronik HD hastalarının hemodiyalize başlangıç durumlarına göre dağılımı (622 merkez). TABLE 11. Distribution of incident chronic HD patients according to their initial approach of RRT, in 2009 (622 centers). Acil Urgent 3926 35.1 Programlı Scheduled 7272 64.9 Toplam Total 11198 100.0 TABLO 12. 2009 yılı içinde yeni kronik HD hastalarından hemodiyalize acil olarak başlanan hastaların başlangıç endikasyonlarına göre dağılımı (360 merkez). TABLE 12. Distribution of incident chronic HD patients who have urgently started hemodialysis, according to indications (360 centers). Hipervolemi Akciğer ödemi Hypervolemia Pulmonary edema 1411 37.8 İnatçı bulantı, kusma, iştahsızlık Persistent nausea, vomiting, anorexia 703 18.9 Tedaviye yanıt vermeyen hipertansiyon Hypertension not responding to treatment 437 11.7 Üremik ensefalopati Uremic encephalopathy 218 5.8 Hiperkalemi Hyperkalemia 339 9.1 Kontrolsüz asidoz Uncontrolled acidosis 254 6.8 Perikardit Pericarditis 101 2.7 Üremiye bağlı kanama diyatezi Bleeding diathesis due to uremia 41 1.1 Diğer Other 224 6.0 Toplam Total 3728 100.0 TABLO 13. 2009 yılı içinde yeni kronik HD hastalarının başlangıç sırasında eşlik eden / komorbid durumlara göre dağılımı (674 merkez). TABLE 13. Distribution of incident chronic HD patients according to concomitant / comorbid conditions, in 2009 (674 centers). Diabetes mellitus Diabetes mellitus 3518 34.4 İskemik kalp hastalığı Ischemic heart disease 1647 16.1 Konjestif kalp yetmezliği Congestive heart failure 1088 10.6 Kronik akciğer hastalığı (KOAH vb) Chronic pulmonary disease (COPD, etc.) 674 6.6 Periferik damar hastalığı Peripheral vascular disease 597 5.8 Malignite Malignancy 525 5.1 Serebrovasküler hastalık Cerebrovascular disease 487 4.8 Kronik karaciğer hastalığı Chronic liver disease 197 1.9 Diğer Other 1498 14.6 Toplam hasta sayısı Total number of patients 10231 100.0 Türkiye 2009 yılı Ulusal Hemodiyaliz, Transplantasyon ve Nefroloji Kayıt Sistemi Raporu 9

TABLO 14. 2009 yılı içinde yeni kronik HD hastalarının hemodiyalize başlangıç sırasındaki laboratuvar bulgularına göre dağılımı (518 merkez). TABLE 14. Distribution of incident chronic HD patients according to the initial laboratory findings, in 2009 (518 centers). Serum kreatinin Serum creatinine 608 merkez centers Serum üre Serum urea 603 merkez centers % % % % <4.0 4.0-5.9 6.0-9.9 >=10.0 mg/dl Toplam Total 10.8 29.1 45.1 15.0 10845 <100 100-149 150-249 >=250 mg/dl 15.9 39.6 36.5 7.9 10841 <3.5 3.5-3.9 4.0-4.4 >=4.5 g/dl Serum albümin Serum albumin 600 merkez centers 31.9 40.2 24.0 3.9 10749 <8.0 8.0-9.9 10.0-11.9 >=12.0 g/l Hemoglobin Hemoglobin 508 merkez centers 16.6 37.2 36.5 9.7 10645 <3.5 3.5-5.4 5.5-7.4 >=7.5 mmol/l Serum potasyum Serum potassium 601 merkez centers 6.1 59.9 30.8 3.2 10708 <8.5 8.5-10 10.0-11.9 >=12.0 mg/dl Serum kalsiyum Serum calcium 598 merkez centers 31.0 58.2 9.9 0.9 10611 <3.5 3.5-5.4 5.5-7.4 >=7.5 mg/dl Serum fosfor Serum phosphorus 603 merkez centers 10.3 46.6 34.9 8.1 10681 10 National Hemodialysis, Transplantation and Nephrology Registry Report of Turkey, 2009

Hemodiyaliz Hastalarında Diyaliz Uygulamaları Dialysis Application in Hemodialysis Patients TABLO 15. 31 Aralık 2009 tarihi itibariyle kronik HD hastalarının diyaliz sürelerine göre dağılımı (674 merkez). TABLE 15. Distribution of chronic HD patients according to dialysis duration, as of the end of 2009 (674 centers). 0-5 yıl years 24101 60.3 6-10 yıl years 10935 27.4 11-15 yıl years 3608 9.0 16-20 yıl years 1029 2.6 >20 yıl years 300 0.8 Toplam Total 39973 100.0 TABLO 16. 31 Aralık 2009 tarihi itibariyle kronik HD hastalarının HD e giriş sıklığına göre dağılımı (689 merkez). TABLE 16. Distribution of chronic HD patients according to HD frequency, as of the end of 2009 (689 centers). Haftada 1 kez Once weekly 371 0.9 Haftada 2 kez Twice weekly 2939 7.2 Haftada 3 kez 3 times weekly 36667 90.1 > Haftada 3 kez veya noktürnal HD 735 1.8 > 3 times weekly or nocturnal HD Toplam Total 40712 100.0 TABLO 17. 2009 yılı içinde kronik HD hastalarının tüketilen diyalizer membran tipine göre dağılımı (581 merkez). TABLE 17. Distribution of chronic HD patients according to the dialyser type, in 2009 (581 centers). Kuprofan Cuprophane 247 0.0 Semisentetik (Selüloz asetat, hemofan vs) Semisynthetic 434.425 13.9 (Cellulose acetate, hemophan, etc.) Sentetik (Polisülfon, PAN, PMMA vs) Synthetic (Polysulfone, 2.039.795 65.3 PAM, PMMA, etc.) High-flux High-flux 647.925 20.8 Toplam Total 3.122.392 100.0 Türkiye 2009 yılı Ulusal Hemodiyaliz, Transplantasyon ve Nefroloji Kayıt Sistemi Raporu 11

TABLO 18. 31 Aralık 2009 tarihi itibariyle kronik HD hastalarının üre azalma oranı (URR) değerine göre dağılımı (665 merkez). TABLE 18. Distribution of chronic HD patients according to the urea reduction rate (URR),as of the end of 2009 (665 centers). 0.65 6731 17.1 >0.65 32538 82.9 Toplam Total 39269 100.0 TABLO 19. 31 Aralık 2009 tarihi itibariyle kronik HD hastalarının Kt/V değerlerine göre dağılımı (483 merkez). TABLE 19. Distribution of chronic HD patients according to Kt/V values, as of the end of 2009 (483 centers). 1.21 3209 10.2 1.21-1.40 12758 40.6 >1.40 15465 49.2 Toplam Total 31432 100.0 Hemodiyaliz Hastalarında Damara Erişim Yolu Route of Vascular Access in Hemodialysis Patients TABLO 20. 2009 yılı içinde yeni kronik HD hastalarının HD başlangıcındaki damar erişim yoluna göre dağılımı (652 merkez). TABLE 20. Distribution of incident chronic HD patients according to route of vascular access (652 centers). AV fistül (nativ) AV fistula (native) 5751 47.5 Geçici (tünelsiz) kateter Temporary (untunnelled) catheter 4492 37.1 Kalıcı (tünelli) kateter Permanent (tunnelled) catheter 1710 14.1 AV greft (protez) AV graft (prothesis) 157 1.3 Toplam Total 12110 100.0 TABLO 21. 31 Aralık 2009 tarihi itibariyle kronik HD hastalarının halen kullanılmakta olan damar erişim yoluna göre dağılımı (682 merkez). TABLE 21. Distribution of chronic HD patients according to route of vascular access still being used, as of the end of 2009 (682 centers). AV fistül (nativ) AV fistula (native) 33904 84.0 Kalıcı (tünelli) kateter Permanent (tunnelled) catheter 3760 9.3 Geçici (tünelsiz) kateter Temporary (untunnelled) catheter 1611 4.0 AV greft (protez) AV graft (prothesis) 1105 2.7 Toplam Total 34994 100.0 12 National Hemodialysis, Transplantation and Nephrology Registry Report of Turkey, 2009

TABLO 22. 31 Aralık 2009 tarihi itibariyle kronik HD hastalarından kateterle hemodiyalize girenlerin kateterle hemodiyalize girme nedenine göre dağılımı (576 merkez). TABLE 22. Distribution of chronic HD patients according to the cause of entering HD with catheter, as of the end of 2009 (576 centers). Diyalize kateterle başlayıp devam edenler Started with catheter and continue 1670 46.9 AV fistülü veya AV greftinde sorun nedeniyle katetere geçilenler 1891 53.1 Switched to catheter due to problem in AV graft or AV fistula Toplam Total 3561 100.0 TABLO 23. 2009 yılı içinde geçici (tünelsiz) kateter yerleştirilen kronik HD hastalarının kateter yerleştirme yerine göre dağılımı (488 merkez). TABLE 23. Distribution of chronic HD patients with catheter according to the place of the catheter, as of the end of 2009 (488 centers). İnternal juguler ven Internal jugular vein 3200 50.1 Subklavyan ven Subclavian vein 1539 10.4 Femoral ven Femoral verin 969 24.1 Eksternal juguler ven External jugular vein 664 15.2 İnferior vena kava (translomber kateter) Inferior vena cava 18 0.3 (translumbar catheter) Toplam Total 6390 100.0 TABLO 24. Venöz kateterleri takan hekimlerin branşlara göre dağılımı. TABLE 24. Distribution of physicians placing the catheters, according to their speciality. n (merkez center) Kalp-damar cerrahı Cardiovascular surgeon 321 68.6 Anestezi uzmanı Anesthesiologist 181 38.7 Genel cerrah General surgeon 66 14.1 Nefrolog Nephrologist 116 24.8 Girişimsel radyolog Interventional radiologist 77 16.5 Sertifikalı dahiliye uzmanı Certificated internist 25 5.3 Sertifikalı pratisyen Certificated practitioner 29 6.2 % Türkiye 2009 yılı Ulusal Hemodiyaliz, Transplantasyon ve Nefroloji Kayıt Sistemi Raporu 13

TABLO 25. 2009 yılı içinde izlenen kronik HD hastalarının santral venöz kateterizasyondan sonra gelişen komplikasyonlara göre dağılımı (638 merkez). TABLE 25. Distribution of chronic HD patients according to the complications developed after central venous catheterization, in 2009 (638 centers). Erken komplikasyonlar Early complications Arter ponksiyonu Artery punction 206 68.4 Pnömotoraks Pneumothorax 34 11.3 Hemotoraks Hemothorax 25 8.3 Ciddi aritmi Serious arrythmia 22 7.3 Ven veya atrium perforasyonu Vein or atrium perforation 5 1.7 Hava embolisi Air embolism 5 1.7 Perikard tamponadı Pericarditis tamponade 4 1.3 Toplam komplikasyon sayısı Total number of complications 301 100.0 Geç komplikasyonlar Late complications Lokalize çıkış yeri infeksiyonu Localised exit site infection 1219 40.6 Tromboz Thrombosis 833 27.7 Tünel infeksiyonu Tunnel infection 373 12.4 Vasküler darlık Vascular stenosis 289 9.6 Sistemik infeksiyon (Sepsis, infektif endokardit) Systemic 239 8.0 infection (Sepsis, infective endocarditis) Arteriyovenöz fistül Arteriovenous fistula 51 1.7 Toplam komplikasyon sayısı Total number of complications 3004 100.0 TABLO 26. 31 Aralık 2009 tarihi itibariyle kronik HD hastalarının uygulanan antikoagülasyon (heparinizasyon) yöntemlerine göre dağılımı (681 merkez). TABLE 26. Distribution of chronic HD patients according to anticoagulation (heparinization) methods, as of the end of 2009 (681 centers). Standart heparinizasyon Standard heparinization 31814 78.5 Düşük mol ağırlıklı heparinizasyon Low mol weight heparinization 8037 19.8 Regional heparinizasyon Regional heparinization 51 0.1 Diğer Other 610 1.5 Toplam Total 40512 100.0 14 National Hemodialysis, Transplantation and Nephrology Registry Report of Turkey, 2009

Hemodiyaliz Hastalarında Hipertansiyon Hypertension in Hemodialysis Patients TABLO 27. 31 Aralık 2009 tarihi itibariyle kronik HD hastalarının diyaliz seansı öncesi hipertansiyon durumuna göre dağılımı (654 merkez). TABLE 27. Distribution of chronic HD patients according to hypertension level before the dialysis session, as of the end of 2009 (654 centers). İlaç YOK, KB < 140/90 mmhg Untreated, BP < 140/90 mmhg 22350 58.5 İlaç VAR, KB < 140/90 mmhg Treated BP < 140/90 mmhg 8159 21.4 İlaç YOK, KB 140/90 mmhg Untreated, BP 140/90 mmhg 3373 8.8 İlaç VAR, KB 140/90 mmhg Treated BP 140/90 mmhg 4314 11.3 Toplam Total 38196 100.0 Hemodiyaliz Hastalarında Serum Albümin Düzeyi Serum Albumin Level in Hemodialysis Patients TABLO 28. 31 Aralık 2009 tarihi itibariyle kronik HD hastalarının serum albümin düzeyine (son 3 ayın ortalaması) göre dağılımı (657 merkez). TABLE 28. Distribution of chronic HD patients according to serum albumin level (mean value of last 3 months), as of the end of 2009 (657 centers). <3.5 g/dl 4360 11.1 3.5-4 g/dl 19630 50.1 >4 g/dl 15181 38.8 Toplam Total 39171 100.0 Hemodiyaliz Hastalarında ESA (EPO) ve Anemi ESA (EPO) and Anemia in Hemodialysis Patients 31 Aralık 2009 tarihi itibariyle kronik HD hastalarının ortalama hemoglobin düzeyi (son 3 ayın ortalaması) (641 merkez) Distribution of chronic HD patients according to hemoglobin level (mean value of last 3 months), as of the end of 2009 (641 centers)...10.9 gr/dl TABLO 29. 31 Aralık 2009 tarihi itibariyle kronik HD hastalarının ESA tedavisine göre dağılımı (658 merkez). TABLE 29. Distribution of chronic HD patients according to ESA therapy, as of the end of 2009 (658 centers). Daha önce ESA kullanmış, ancak halen kullanmıyor Have recieved before, but not using currently 10981 28.4 Halen ESA kullanıyor Using currently 24097 62.4 Hiç ESA kullanmamış Never used ESA 3553 9.2 Toplam Total 38631 100.0 Türkiye 2009 yılı Ulusal Hemodiyaliz, Transplantasyon ve Nefroloji Kayıt Sistemi Raporu 15

TABLO 30. 31 Aralık 2009 tarihi itibariyle kronik HD hastalarının ESA tedavisi, hedefe ulaşım (Hb>11 g/dl, Htc >%33) ve ESA ya direnç (668 merkez, 39790 hasta).* TABLE 30. ESA treatment, reaching the target and ESA resistance* in chronic HD patients (Hb>11 g/dl, Htc >%33), as of the end of 2009 (668 centers, 39790 patients). Hiç ESA verilmeksizin hedefte At target without ESA 5777 14.5 ESA ile hedefte At target with ESA 17462 43.9 ESA ya direnç ESA resistance 4484 11.3 * Son 3 ayda 150 U/kg/hafta veya 0.75 mcgkg/hafta SC ESA uygulanmasına karşın Htc düzeyi <%30. * Htc level <30% despite application of 150 U/kg/week or 75mcgkg/week SC ESA in the last 3 months. TABLO 31. 31 Aralık 2009 tarihi itibariyle kronik HD hastalarında demir preparatı kullanımı (662 merkez). TABLE 31. Distribution of chronic HD patients according to iron therapy use, as of the end of 2009 (662 centers). n Demir kullananlara oranı Rate among patients recieving iron therapy (%) Oral Oral 384 1.0 Parenteral Parenteral 20815 54.4 Kullanmayan Not using 17073 44.6 Toplam demir kullanan hasta sayısı Total number of patients recieving iron treatment 38272 100.0 TABLO 32. 31 Aralık 2009 tarihi itibariyle kronik HD hastalarının parenteral demir preparatı kullanımına göre dağılımı (643 merkez). TABLE 32. Distribution of chronic HD patients according to parenteral iron therapy use, as of the end of 2009 (643 centers). n Parenteral demir kullananlara oranı Rate among the patients using parenteral iron (%) Demir sükroz (Venofer) Iron sucrose 17904 86.6 Demir dekstran (Cosmofer) Iron dextran 2769 13.4 Toplam Total 20673 100.0 16 National Hemodialysis, Transplantation and Nephrology Registry Report of Turkey, 2009

Hemodiyaliz Hastalarında Kalsiyum Fosfor Metabolizması Calcium and Phosphorus Metabolism in Hemodialysis Patients TABLO 33. 31 Aralık 2009 tarihi itibariyle kronik HD hastalarında son 3 ayda en uzun süreli kullanılan fosfor bağlayıcı ilaç (653 merkez). TABLE 33. The most long lasting phosphorus binding agents in the last 3 months among chronic HD patients, as of the end of 2009 (653 centers). Kalsiyum asetat Calcium acetate 20964 54.6 Sevelamer Sevelamer 6034 15.7 Kalsiyum karbonat Calcium carbonate 4944 12.9 Aluminyum hidroksit Aluminium hydroxide 783 2.0 Diğer Other 433 1.1 Kullanmayan Not using 5263 13.7 Toplam Total 38421 100.0 TABLO 34. 31 Aralık 2009 tarihi itibariyle kronik HD hastalarında sekonder hiperparatiroidi tedavisinde kullanılan ilaçlar (649 merkez). TABLE 34. Seconder hyperparathyroid drug use among chronic HD patients, as of the end of 2009 (649 centers). n D vitamini / kalsimimetik kullananlara oranı Rate among the patients using vitamin D / calcimimetics (% Tüm hastalara oranı Rate among all patients (%) Oral D vitamini Oral vitamin D 1826 10.8 4.9 IV D vitamini IV vitamin D 12508 73.8 33.2 D vitamini analogu Vitamin D analog 2267 13.4 6.0 Kalsimimetik Calcimimetics 351 2.1 0.9 Toplam tedavi kullanan Total use 16952 100.0 45.0 Toplam hasta sayısı Total number of patients 37627 100.0 Hemodiyaliz Hastalarında Hepatit Hepatitis in Hemodialysis Patients TABLO 35. 31 Aralık 2009 tarihi itibariyle kronik HD hastalarında hepatit serolojisi (659 merkez). TABLE 35. Hepatitis serology in chronic HD patients, as of the end of 2009 (659 centers). HbsAg (+) 1653 4.4 Anti-HCV (+) 3711 9.8 Hem HbsAg (+), hem Anti-HCV (+) 230 0.6 HbsAg (+) and Anti-HCV (+) Hem HbsAg (-), hem Anti-HCV (-) 32361 85.3 HbsAg (-) and Anti-HCV (-) HBV-DNA (+) 882 2.3 HCV-RNA (+) 278 0.7 Toplam Total 37955 100.0 Türkiye 2009 yılı Ulusal Hemodiyaliz, Transplantasyon ve Nefroloji Kayıt Sistemi Raporu 17

Hemodiyaliz, ülkemizde en sık uygulanan RRT yöntemidir. Hemodiyalizde çalışan toplam hekim sayısı 1932, hemşire sayısı 4919 dur. Hekim ve hemşire sayısında geçen yıla göre artış vardır. Son dönem böbrek yetmezliği etyolojisinde diabetes mellitus en sık rastlanan nedendir. Sıklığı geçen yıllara göre artmaya devam etmektedir. Etyolojide yüksek oranda bulunan hipertansiyonun primer mi, yoksa tespit edilmemiş başka bir sonuca göre gelişen renal yetersizliğe bağlı sekonder hipertansiyon mu olduğu tartışmalıdır. Haftalık hemodiyaliz seansı sayısı hastaların %90.1 sinde üç, %7.2 inde iki, %0.9 unda bir seansdır. Bu oranlar geçen yıla benzer seviyededir. 2009 yılında düzenli HD tedavisine yeni başlayan hastalarda damara ulaşım yolu olarak %1.3 hastada AV greft, %37,1 hastada tünelsiz (geçici), %14.1 hastada tünelli (kalıcı) kateterizasyon, %47.5 hastada ise AV fistül kullanılmıştır. Hastaların büyük kısmında hemodiyaliz başlangıcından itibaren AV fistül kullanılması olumlu bir durumdur. Ancak geçen yıla göre (%54.9 da47.5 e düşüş) bu oranda azalma dikkat çekmiştir. 2009 yıl sonu itibariyle izlemde olan düzenli HD hastalarında ise en sık kullanılan damara erişim yolu AV fistüldür (%84.0). Takipte olan hastalarda kateter (tünelli ve tünelsiz) kullanım oranı %13.3 dir. Takipdeki hastalarda yüksek oranda AV fistül kullanımı ülkemizdeki hemodiyaliz tedavisi açısından olumlu ve istenilen bir bulgudur. Ancak yıllar içinde az da olsa kateter kullanım oranında artış varlığı dikkat çekmektedir. Bu, damar erişim yolu problemli olan diyabetik hastaların artışına bağlı olabilir. 2009 yıl sonu itibariyle izlemde olan düzenli HD hastalarını78.5 inde standart heparinizasyon, %19.8 sinde düşük molekül ağırlıklı heparinizasyon, %0.2 sinde regional heparinizasyon uygulanmıştır. Ülkemizde diyaliz hastalarında uygulanan antikoagülasyon tedavisinde düşük molekül ağırlıklı heparin kullanımı oranı hem Avrupa, hem de Amerika dan yüksektir. Standart heparinizasyon düşük molekül ağırlıklı heparinizasyona göre ekonomik açıdan daha avantajlı olduğu unutulmamalıdır. HD hastalarında hipertansiyon oranı %41.5 bulunmuştur. Bu oran geçen yılki orana göre daha düşüktür. Bu hastaların yaklaşık yarısında kan basıncı kontrol altında değildir. Beslenmenin güvenilir göstergelerinden biri olan serum albümin düzeyi hemodiyaliz hastalarını88.9 unda 3.5 g/dl nin üzerindedir. Hemodiyaliz hasta popülasyonumuzda ESA kullanım oranı %62.4 dür ve geçen yıla göre Değerlendirme Discussion Hemodialysis is the most commonly used RRT method in Turkey. There are 1932 physicians and 4919 nurses working in hemodialysis centers. There is an increase in the number of both physicians and nurses. Diabetes mellitus is the most common seen etiology of end stage renal disease and keeps increasing by years pass. The relationship of hypertension, which is noted to be highly prevalent, with end-stage renal failure is to be discussed with regards to the cause-and-effect sequence of hypertension and renal failure. The number of hemodialysis session per week is three times for 90.1% of the patients while it is twice for 7.2% and once for 0.9% of them. These figures are similar to last year. Route of vascular access in HD patients newly started routine HD treatment in the year 2009 are AV graft by 1.3%, untunnelled (temporary) catheterization by 37.1%, tunnelled (permanent) catheterization by 14.1% and AV fistula by 47.5%. AV fistula use from the beginning of hemodialysis is a desired development but there is a decrease when compared to last year (from 54.9% to 47.5%). Main IV route in routine HD patients as of the end of 2009 is AV fistula by 84.0%. Catheter use rate (tunnelled or untunnelled) in patients under follow-up is found as 13.3%. High rate of AV fistula use in patients under follow-up is a positive and desired figure by means of hemodialysis treatment in our country. The increase in catheter use may depend to the increase in the number of patients with vascular access problem. Standard heparinization is performed in 78.5% of the patients who are under follow-up as of the end of 2009, while the rate of low molecular weight heparin anticoagulation is 19.8% and the rate of regional heparinization is 0.2%. The rate of using low molecular weight heparin for anticoagulation is higher than the rates in Europe and USA. Compared to low molecular heparinization, standart heparinization is reasonably economical. The rate of hypertension among HD patients is found as 41.5% and this is lower than last year s rate. Blood pressure is not under control in half of these patients Serum albumin level, which is a reliable indicator of nutrition, is over 3.5 g/dl in 88.9% of HD patients. There is no significant increase in the rate of ESA usage (62.4%) when compared to last year (62.7%). ESA resistence is found as 11.3%. Generally we can say that anemia treatment have being performed as desired (mean Hb values of patients are 10.9 gr/dl). With a rate of 54.6%, calcium acetate is the most common phosphate binding agent in routine HD patients. The rate of Vit D usage 18 National Hemodialysis, Transplantation and Nephrology Registry Report of Turkey, 2009

(%62.7) çok farklı değildir. ESA direnci %11.3 olarak saptanmıştır. Hastaların ortalama Hb değerleri 10.9 gr/dl olup genel olarak HD hastalarında anemi tedavisinin uygun şekilde yapıldığı söylenebilir. Düzenli HD tedavisi gören hastalarda fosfat bağlayıcı seçiminde kalsiyum asetat ilk sırada (%54.6.) yer almıştır. D vitamini kullanımı %44.2 olup geçen yıla göre artmıştır. Fosforun özellikle 7 mg/dl nin üzerinde olduğu vakalarda kullanılması önerilen alüminyum hidroksit önemli bir fosfat bağlayıcıdır Alüminyum hidroksit ile diğer kalsiyum içermeyen fosfor bağlayıcılar arasındaki ekonomik fark azımsanmayacak derecede büyüktür. Yeni hemodiyaliz hastalarını35.1 inde hemodiyalize acil şartlarda başlanmaktadır. Böbrek hastalıklarının erken teşhisi, nefroloğa erken yönlendirme, hasta eğitimi gibi faktörlerle bu oran düşürülebilir. Yeni hemodiyaliz hastalarının yaklaşık %60 ında hemodiyalize başlama sırasında kreatinin 6 mg/dl veya üstündedir. Bu MDRD formülüne göre 50 yaşındaki beyaz ırktan bir erkek için yaklaşık 11ml/dk/1.73m 2 lik bir GFR değerine tekabül etmektedir. Yeni hemodiyalizhastalarında geçici kateterizasyon yolu olarak subklavian venin kullanım oranında azalma (%19 da10.4 e) dikkat çekmektedir bu sevindirici bir bulgudur. Uzun dönemde yol açacağı damar erişim yolu problemleri nedeniyle, kronik hemodiyaliz hastalarında subklavian kateterizasyon tercih edilmemelidir. Venöz kateterizasyon sıklıkla kalp damar cerrahları ve anestezi uzmanları tarafından yapılmaktadır. Burada nefrologların rolünün artırılıması uygun katerterizasyon yolunun seçimi için yararlı olabilir. Hemodiyaliz hastalarındaki en sık rastlanan ölüm nedeni kardiyovasküler hastalıklardır (%52.1). Bu durum kardiyovasküler ve renal patolojiler arasındaki ilişkinin bir sonucu olarak kabul edilebilir. Bunu malignite, serebrovasküler hastalık,ve infeksiyonlar izlemektedir. is 44.2% which is higher than last year. Aluminium hydroxide is a very important phosphorus binding agent in especially the cases with phosphorus higher than 7 mg/dl. The cost of aluminium hydroxide is significantly less than other non-calcium containing phosphate binding agents. In 35.1% of patients hemodialysis has been started urgently. Early diagnosis of the renal diseases, referring patients to a nephrologist in an early phase and patient training may decrease this figure. Creatinine level is 6 mg/dl in approximately 60% of the incident HD patients. According to MDRD formula this number corresponds to approximately 11 ml/min/1.73 m 2 GFR for a 50 years old white male. Temporary catheters are placed to subclavian vein in approximately in 10.4% of the incident HD patients. Decrease when compared to the last year is pleasing. Subclavian catheterization can cause to various vascular access problems in long term, therefore subclavian catheterization shouldn t be preferred in chronic HD patients. Venous catheterization are mostly performed by cardiovascular surgeons and anesthesiologists. Increasing the role of nephrologists may be helpful in choosing the appropriate catheterization route. With a rate of 52.1%, cardiovascular diseases are the most common death causes in HD patients. This finding might be considered as a result of close relationship between cardiovascular and renal pathologies. Cerebrovascular diseases, malignancies and infections are the following causes. Türkiye 2009 yılı Ulusal Hemodiyaliz, Transplantasyon ve Nefroloji Kayıt Sistemi Raporu 19

PERİTON DİYALİZİ PERITONEAL DIALYSIS Periton Diyalizi İnsidansı Incidence of Peritoneal Dialysis TABLO 1. 2009 yılı içinde ilk RRT olarak PD (SAPD/APD) ne başlanıp kronik SAPD/APD programına alınan hastaların yaş ve cinsiyet dağılımı (95 merkez). TABLE 1. Age and gender distribution of incident chronic PD (CAPD/APD) patients, in 2009 (95 centers) Erkek Male Kadın Female Toplam Total Yaş Age 0 19 20 1.5 19 1.4 39 2.9 20 44 229 17 224 16.7 453 33.7 45 64 333 24.8 260 19.3 593 44.1 65 74 121 9 83 6.2 204 15.2 75+ 29 2.2 27 2 56 4.2 Toplam Total 732 54.4 613 45.6 1345 100 TABLO 2. 2009 yılı içinde ilk RRT olarak PD ne başlanıp kronik PD programına alınan ve 90 günden uzun süre izlenen hastalar (95 merkez). TABLE 2. Age and gender distribution of incident chronic PD patients followed for longer than 90 days, in 2009 (95 centers). Erkek Male Kadın Female Toplam Total Yaş Age 0 19 17 1.6 15 1.4 32 3 20 44 184 17.2 185 17.3 369 34.5 45 64 268 25.1 200 18.7 468 43.8 65 74 97 9.1 67 6.3 164 15.3 75+ 19 1.8 17 1.6 36 3.4 Toplam Total 585 54.7 484 45.3 1069 100 TABLO 3. 2009 yılı içinde ilk RRT olarak PD ne başlanıp kronik PD programına alınan diyabetik nefropatili hastaların yaş ve cinsiyet dağılımı (95 merkez). TABLE 3. Age and gender distribution of incident chronic PD patients with diabetic nephropathy, in 2009 (95 centers). Erkek Male Kadın Female Toplam Total Yaş Age 0 19 0 0 0 0 0 0 20 44 56 13.1 43 10.1 99 23.2 45 64 150 35.2 92 21.6 242 56.8 65 74 41 9.6 32 7.5 73 17.1 75+ 7 1.6 5 1.2 12 2.8 Toplam diyabetik hasta sayısı Total number of diabetic patients 254 59.6 172 40.4 426 100 20 National Hemodialysis, Transplantation and Nephrology Registry Report of Turkey, 2009

TABLO 4. 2009 yılı içinde ilk RRT olarak PD ne başlanıp kronik PD programına alınan hastaların altta yatan etyolojik nedenlere göre dağılımı (95 merkez). TABLE 4. Distribution of incident chronic PD patients according to etiology, in 2009 (95 centers). Tüm PD hastaları All HD patients 90 günden uzun süre izlenenler Followed for longer than 90 days Hipertansiyon* Hypertension* 416 32.0 350 32.2 Diabetes mellitus Diabetes mellitus 398 30.6 327 30.1 Tip 1 DM Type 1 DM 78 6.0 65 6.0 Tip 2 DM Type 2 DM 320 24.6 262 24.1 Glomerülonefrit Glomerulonephritis 104 8.0 97 8.9 Piyelonefrit Pyelonephritis 39 3.0 33 3.0 Polikistik böbrek hastalıkları Polycystic renal diseases 36 2.8 33 3.0 Amiloidoz Amyloidosis 35 2.7 31 2.9 Renal vasküler hastalık Renal vascular disease 6 0.5 3 0.3 Diğer Other 96 7.4 74 6.8 Etyoloji bilinmiyor Unknown etiology 167 12.9 135 12.4 Kayıp (bilgi yok) Missing data 2 0.2 4 0.4 Toplam Total 1299 100.0 1087 100.0 * Hipertansiyonun tür olarak primer değil, kronik böbrek yetmezliğine bağlı oluşan sekonder hipertansiyon olduğuna dair kuvvetli şüpheler vardır. * There are strong suspects that hypertension mentioned here is not primary but secondary which has occured due to chronic renal failure. Periton Diyalizi Prevalansı Prevalence of Peritoneal Dialysis TABLO 5. 2009 yıl sonu itibarıyla kronik PD programında izlemde olan hastaların yaş ve cinsiyet dağılımı (94 merkez). TABLE 5. Age and gender distribution of chronic PD patients, as of the end of 2009 (94 centers). Erkek Male Kadın Female Toplam Total Yaş Age 0 19 39 0.8 42 0.9 81 1.8 20 44 770 16.6 858 18.5 1628 35.2 45 64 1205 26 1027 22.2 2232 48.2 65 74 311 6.7 236 5.1 547 11.8 75+ 65 1.4 73 1.6 138 3 Toplam Total 2390 51.7 2236 48.3 4626 100 Türkiye 2009 yılı Ulusal Hemodiyaliz, Transplantasyon ve Nefroloji Kayıt Sistemi Raporu 21