15 STOKLAR Stoklar, işletmenin satmak, üretimde kullanmak ve tüketmek amacıyla edindiği ilk madde ve malzeme, ticari mal, yarı mamul, mamul ve hurda gibi varlıklar ile kendi ürettiği benzeri değerleri kapsayan ve bir yıldan az bir sürede kullanılacak olan veya bir yıl içerisinde nakte çevrilebileceği düşünülen varlıklardan oluşur. 15 STOKLAR 150 İLK MADDE VE MALZEME HESABI 151 YARI MAMULLER- ÜRETİM HESABI 152 MAMULLER HESABI 153 TİCARİ MALLAR HESABI 157 DİĞER STOKLAR HESABI 158 STOK DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ KARŞILIĞI HESABI (-) 159 VERİLEN SİPARİŞ AVANSLARI HESABI 150 İLK MADDE VE MALZEME HESABI Niteliği ve İşleyişi: İşletmenin üretim, hizmet ve diğer faaliyetlerinde tüketilmek üzere temin edilen hammadde, yardımcı madde, işletme malzemesi, ambalaj malzemesi ve diğer malzemelerin izlendiği hesaptır. İlk madde stokları, üretim işlemi sırasında kullanılarak doğrudan doğruya mamulün bünyesine giden ve imalat safhalarından herhangi birinin ilk maddesini teşkil eden stoklar ile işletmelerin esas faaliyetleri çerçevesinde sundukları hizmet için kullandıkları ilk maddeleri içerir. Yardımcı maddeler, mamulün bünyesine katılmakla beraber imalat safhalarından herhangi birinin yardımcı maddesini oluşturur. Malzemeler ise; üretim işlemi bünyesine girmeyen fakat üretimi kolaylaştıran üretim ve hizmetin bir gereği olarak kullanılması zorunlu olan, ilk madde ve yardımcı madde dışında kalan işletme ve ambalaj ile büro ve temizlik malzemeleri stoklarını kapsar. Bu hesapta izlenen ilk madde ve malzemelere ait bir satın alma söz konusu olduğunda; ilgili hesaplara alacak, stok hesaplarına ise borç yazılır. Herhangi bir nedenle yapılan çıkışlar bu hesabın alacağına, ilgili hesapların ise borcuna kayıt edilir. 151 YARI MAMULLER (ÜRETİM) HESABI Niteliği ve İşleyişi: Yarı mamuller işletmenin üretim yerlerinde üretilmekte olan; imalatı tamamlanmamış, ancak direkt ilk madde ve malzeme ile direkt işçilik ve genel imalat giderlerinden belli oranlarda pay almış, üretim aşamasındaki mallardır. Henüz işlem halinde olduklarından ambara alınma söz konusu olamayacağı için, bu hesapta sadece Üretimdeki Yarı Mamul Stokları izlenir. dönem sonlarında, işletmenin üretim yerlerindeki imalatı devam eden mamulleri bu hesaba o ana kadar üstlendikleri maliyetleri ile aktarılır. Üretimi tamamlanmış olanlar 152 MAMULLER HESABI'na aktarılır. Hesabın bakiyesi üretim aşamasındaki yarı mamulleri gösterir. Ara mamuller; işletmenin üretim yerlerinden veya işletme dışında, bir ya da daha fazla imalat işlemi gördükten sonra ara mamul niteliği kazanan ve işletmenin nihai mamulünün meydana getirilmesinde kullanılan ya da dışarıya satılabilen özellikteki mamullerdir. Böyle bir durumda, ara mamullere de cinsleri itibariyle mamul mal gibi stoklarda yer vermek gerekir. Maliyet dönemi sonunda o ana kadar yapılmış maliyet giderleri tutarları kadar bu hesap borçlandırılır. Üretime verildiğinde, üretimi tamamlandığında, satıldığında veya herhangi bir nedenle çıkış yapıldığında hesap alacaklandırılıp ilgili stok hesaplarına aktarılır.
***Öğr. Gör. Aytekin KAYA*** 152 MAMULLER HESABI Niteliği ve İşleyişi: İşletmede, üretim süreçleri sonucunda elde edilen ve satışa hazır hale gelmiş bulunan mamullerin izlendiği hesaptır. Bu hesaba üretimden gelen mamuller kaydedilir. Yöntem olarak fiili maliyet veya önceden belirlenmiş maliyet bedelleri üzerinde hesabın borcuna kayıt yapılır. Herhangi bir nedenle çıkış yapılması halinde alacağına kayıt yapılır. 153 TİCARİ MALLAR HESABI Niteliği ve İşleyişi: İşletmenin üzerinde değişim işlemleri uygulamadan satmak üzere satın aldığı ticari malların izlendiği hesaptır. İşletmelerin satmak üzere satın aldıkları Ticari mallar iki değişik yöntem ile izlenebilir. Ticari mallar maliyet değerleri üzerinden değerlendirilir ve kayıtlara alınır. Ancak bunların satılması sırasında değişik değerleme yöntemlerinden birisi kullanılabilir. Bunlar; FİFO, LİFO, Ortalama Fiyat Yöntemi, Standart Fiyat Yöntemi gibi. İşletmenin kullanacağı Aralıklı envanter yöntemi ya da Sürekli envanter yöntemine göre kayıtlar değişiklik gösterecektir. Şimdi kısaca Tekdüzen muhasebe sisteminde sürekli envanter yöntemi ile mal alış ve satışlarının izlenmesini inceleyelim. ARALIKLI ENVANTER YÖNTEMİ (Beş hesaplı uygulama) 153 TİCARİ MALLAR HESABI 600 YURT İÇİ SATIŞLAR HESABI 610 SATIŞ İADELERİ HESABI 611 SATIŞ İSKONTOLARI HESABI 621 SATILAN TİCARİ MALIN MALİYETİ Verilen Soruları Aralıklı Envanter Yöntemine göre yevmiye defterine ve büyük deftere kaydediniz. 1. İşletme 1 kasım tarihinde 75000,-TL lik nakit para ile işe başlamıştır. 2. İşletme 3 kasım tarihinde ziraat bankasına 15000,- TL yatırmak suretiyle hesap açtırmıştır. 3. İşletme 5 kasım tarihinde %18 kdv dahil 23600,- TL lik ticari malı peşin olarak satın almıştır. 4. İşletme 7 kasım tarihinde satın aldığı ticari malların işletmeye getirilmesi için %18 kdv dahil 1180,- TL nakliye ve sigorta gideri ödemiştir. 5. İşletme 9 kasım tarihinde %8 kdv dahil 5400,- TL lik ticari malı çek vermek suretiyle satın almıştır. 6. İşletme 11 kasım tarihinde %1 kdv dahil 4444,- TL lik ticari malı çek vermek suretiyle satın almış, çek aynı gün işletmenin banka hesabından ödenmiştir. 7. İşletme 13 kasım tarihinde peşin olarak satın aldığı ticari malların 3000,- TL lik kısmını iade etmiş mal bedeli ve %18 kdv peşin olarak tahsil etmiştir. 8. İşletme 15 kasım tarihinde %18 kdv dahil 4720,- TL lik ticari malı peşin olarak satmıştır. 9. İşletme 17 kasım tarihinde %8 kdv dahil 3240,- TL lik ticari malı çek almak suretiyle satmıştır. 10. İşletme 19 kasım tarihinde %1 kdv dahil ve peşin olmak üzere 1818,- TL lik ticari malı veresiye olarak Ali Can a satmıştır. 11. İşletme 21 kasım tarihinde %18 kdv dahil ve peşin olmak üzere 2360,- TL lik ticari malı senet almak suretiyle satmıştır. 12. İşletme 23 kasım tarihinde veresiye olarak Ali Can a sattığı ticari malın yarısını bozuk olması nedeniyle iade olarak almış, %1 kdv bedelini nakit olarak ödemiştir. 13. İşletme 25 kasım tarihinde mal satışı karşılığında aldığı 2000,- TL lik senet bedelini vadesinden önce tahsil ettiği için 100,- TL iskonto yapılmıştır. 14. İşletme 27 kasım tarihinde %18 kdv dahil ve peşin olmak üzere 8850,- TL lik ticari malı 1/3 ü peşin, 1/3 ü veresiye Hasan Kaçar a, 1/3 ünü de senet almak suretiyle satmıştır. 15. İşletme 29 kasım tarihinde %8 kdv dahil ve peşin olmak üzere 6480,- TL lik ticari malı yarısı peşin, yarısını da çek vermek suretiyle satın almıştır. 8-9 KASIM 2018
***Öğr. Gör. Aytekin KAYA*** 8-9 KASIM 2018
***Öğr. Gör. Aytekin KAYA*** SÜREKLİ ENVANTER YÖNTEMİ (Beş hesaplı uygulama) 153 TİCARİ MALLAR HESABI 600 YURT İÇİ SATIŞLAR HESABI 610 SATIŞ İADELERİ HESABI 611 SATIŞ İSKONTOLARI HESABI 621 SATILAN TİCARİ MALIN MALİYETİ 1. İşletme 1 kasım tarihinde 75000,-TL lik nakit para ile işe başlamıştır. 2. İşletme 3 kasım tarihinde ziraat bankasına 15000,- TL yatırmak suretiyle hesap açtırmıştır. 3. İşletme 5 kasım tarihinde %18 kdv dahil 23600,- TL lik ticari malı peşin olarak satın almıştır. 4. İşletme 7 kasım tarihinde satın aldığı ticari malların işletmeye getirilmesi için %18 kdv dahil 1180,- TL nakliye ve sigorta gideri ödemiştir. 5. İşletme 9 kasım tarihinde %8 kdv dahil 5400,- TL lik ticari malı çek vermek suretiyle satın almıştır. 6. İşletme 11 kasım tarihinde %1 kdv dahil 4444,- TL lik ticari malı çek vermek suretiyle satın almış, çek aynı gün işletmenin banka hesabından ödenmiştir. 7. İşletme 13 kasım tarihinde peşin olarak satın aldığı ticari malların 3000,- TL lik kısmını iade etmiş mal bedeli ve %18 kdv peşin olarak tahsil etmiştir. 8. İşletme 15 kasım tarihinde maliyeti 3000,- TL olan ticari malı %18 kdv dahil 4720,- TL ye peşin olarak satmıştır. 9. İşletme 17 kasım tarihinde maliyeti 2000,- TL olan ticari malı %8 kdv dahil 3240,- TL ye çek almak suretiyle satmıştır. 10. İşletme 19 kasım tarihinde %1 kdv dahil ve peşin olmak üzere maliyeti 1500,- TL olan ticari malı 1818,- TL ye veresiye olarak Ali Can a satmıştır. 11. İşletme 21 kasım tarihinde maliyeti 1500,- TL olan ticari malı %18 kdv dahil ve peşin olmak üzere 2360,- TL ye senet almak suretiyle satmıştır. 12. İşletme 23 kasım tarihinde veresiye olarak Ali Can a sattığı ticari malın yarısını bozuk olması nedeniyle iade olarak almış, %1 kdv bedelini nakit olarak ödemiştir. 13. İşletme 25 kasım tarihinde mal satışı karşılığında aldığı 2000,- TL lik senet bedelini vadesinden önce tahsil ettiği için 100,- TL iskonto yapılmıştır. 14. İşletme 27 kasım tarihinde maliyeti 6000,- TL olan ticari malı %18 kdv dahil ve peşin olmak üzere 8850,- TL ye 1/3 ü peşin, 1/3 ü veresiye Hasan Kaçar a, 1/3 ünü de senet almak suretiyle satmıştır. 15. İşletme 29 kasım tarihinde %8 kdv dahil ve peşin olmak üzere 6480,- TL lik ticari malı yarısı peşin, yarısını da çek vermek suretiyle satın almıştır. 8-9 KASIM 2018
***Öğr. Gör. Aytekin KAYA*** 8-9 KASIM 2018