Trafik kazaları ve risk faktörleri: Düzce il merkezinde meydana gelen trafik kazalarının değerlendirilmesi

Araştırma / Research Article TAF Preventive Medicine Bulletin www.korhek.org DOI: 10.5455/pmb.1-1396946991 Trafik kazaları ve risk faktörleri: Düzce il merkezinde meydana gelen trafik kazalarının değerlendirilmesi Traffic accidents and risk factors: evaluation of traffic accidents occurred in Düzce Atilla Senih Mayda, Muammer Yılmaz, Filiz Bolu, Nuray Çelebiler ÖZET Amaç: Düzce Merkez de 2011 yılında meydana gelen ölümlü yaralanmalı ve maddi hasarlı trafik kazalarının epidemiyolojik özelliklerinin araştırılması ve kazaya neden olan faktörlerin değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Yöntem: Geriye dönük bu çalışmada veriler Düzce Merkez de 2011 yılında meydana gelen ölümlü yaralanmalı ve maddi hasarlı trafik kazaları için tutulan Trafik Kazası Tespit Tutanaklarından elde edilerek analiz edilmiştir. Bulgular: Düzce İl Merkez inde 2011 yılında meydana gelen trafik kazaları için tutulan Kaza Tespit Tutanak larına göre 291 i maddi hasarlı ve 332 sı ölümlü-yaralanmalı toplam 623 kaza meydana gelmiştir. Maddi hasarlı kaza nedenleri en fazla sıklıkla manevraları düzenleyen genel şartlara uymama iken ölümlü-yaralanmalı kazalarda ise ilk neden kavşakta geçiş önceliğine uymamadır. Sürücüleri erkek olan kazalarda ölümlü yaralanmalı kazalar daha fazladır. Maddi hasarlı kazalar daha çok, aralık ve eylül aylarında ve kış mevsiminde gerçekleşirken, ölümlü-yaralanmalı kazalar, eylül, ekim, kasım aylarında ve sonbaharda daha sık gerçekleşmiştir. Hem ölümlü yaralanmalı hem de maddi hasarlı kazalar daha çok açık havada meydana gelmektedir. Maddi hasarlı kazaların en çok Salı ve Çarşamba günleri, ölümlü yaralanmalı kazalar ise en çok cumartesi günleri meydana gelmiştir. Sonuç: Kazanın zamanı, yeri, yolun ve havanın durumu, kazayı yapan kişinin özellikleri trafik kazalarının meydana gelişinde etkilidir. Trafik kazalarının önlenmesi için bütüncül bir yaklaşımla önlemler alınmalıdır. ABSTRACT Aim: To investigate epidemiological characteristics of road traffic accidents that occurred in the city center of Düzce in 2011 and to evaluate causes of accidents. Methods: In this retrospective study data were obtained from Official Traffic Accidents Form that were filled by the Police Officers at the minutes of detections of the accidents occurred in 2011 and analyzed. Results: Total 623 traffic accidents were occurred and 291 of them caused damage to property and 332 of them caused mortality or injury in the year of 2011. At the accidents in which the drivers male were caused more mortality or injury. Accidents that caused damage to property occurred more often during the winter months and takes place in December and September, mortal-injury accidents were more frequent at September, October, November months and Autumn. Accidents caused both mortality or injuries and damage to property occured mostly in the open air. Accidents that caused damage to property occurred more often during Tuesdays and Wednesdays and mortal-injury accidents were more frequent at Saturdays. Conclusion: Traffic accident of time, place, road and air condition, characteristics of the person who accident is effective in the occurrence of traffic accidents. A holistic approach should be taken for the prevention of traffic accident Düzce Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı A.D., Düzce Yazışma Adresi/Address for correspondence: Muammer Yılmaz, Düzce Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı A.D., Düzce muammery76@mynet.com Anahtar Kelimeler: Trafik Kazası, Trafik Kaza Nedenleri, Epidemiyoloji, Düzce Key Words: Traffic Accident, Cause of Road Traffic Accidents, Epidemiology, Düzce Gönderme Tarihi/Received Date: 16.04.2014 Kabul Tarihi/Accepted Date: 03.06.2014 Yayımlanma Tarihi/Published Online: 31.08.2014 GİRİŞ Kara yolu üzerinde hareket halindeki bir veya birden fazla aracın karıştığı yaralanma, ölüm veya zararla sonuçlanan olaylara trafik kazası denir (1). Yapılan çalışmalar trafik kazalarının neticesinin sadece ölüm ve yaralanmalarla sınırlı kalmadığı, trafik kazaları sonrasında mağdur ve yakınlarının bunalım, korku, hafıza kaybı, uykusuzluk gibi psikolojik ve fiziksel problemler yaşadığı tespit edilmiştir. Ayrıca kazalar erken ölüm, iş gücü kaybı ve sosyal güvenlik sistemlerine getirdiği ağır yük nedeniyle önemli bir ekonomik sorun oluşturmaktadır (2). Dünyada her yıl 1,3 milyon kişi trafik kazaları nedeniyle ölmekte ve 20-50 milyon kişi yaralanmaktadır. Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) 2011 2020 yılı Küresel Karayolu Güvenliği Planı Raporu na göre, ölüm nedenleri sıralamasında 9. sırada olan trafik kazaları 5 44 yaş arasında görülen başlıca üç ölüm nedeni arasındadır. Etkin önlem alınmadıkça, tüm dünyada önde gelen ölüm nedenleri arasında 2030 yılında 5. sırada yer alacağı tahmin edilmektedir. (3). Gelişmiş ülkelerde karayolu trafik kazalarının neden olduğu ölüm oranları son 20 yılda düşme eğilimi gösterse de, trafik kazaları ölüm, yaralanma ve sakatlanmaların önemli bir nedeni olmaya devam etmektedir (3). Trafik kazaları, gelişmekte olan diğer ülkeler gibi Türkiye için de önemli bir halk sağlığı sorunudur. Türkiye de trafik kazaları ve bunların sonucunda ortaya çıkan yaralanmaların sayısı her geçen gün artmaktadır. Trafik kazaları birçok hastalık ya da hastalık grubundan çok 308 TAF Prev Med Bull 2015 Cilt 14 Sayı 4

Mayda, et al. : Evaluation Of Traffic Accidents Occurred İn Düzce daha ağır ve yaygın bir sağlık sorunudur (4). Araç sayısı sürücü sayısı ve nüfustaki artışla doğru orantılı olarak karayolu trafik kazalarında devamlı olarak bir artış olmuştur. Ancak trafik denetimi, mühendisliği, eğitimi ve kaza sonrası ilk ve acil yardım hizmetlerinin geliştirilmesinin önemli etkisiyle ölü sayısında son yıllarda düşüş görülmeye başlanmıştır (5,6,7). Bu çalışmada il merkezinde 2011 yılında meydana gelen ölümlü yaralanmalı ve maddi hasarlı trafik kazaları için tutulan Trafik Kazası Tespit Tutanaklarından yararlanarak trafik kazalarının ve kazada yer alan faktörlerin değerlendirilmesi ile trafik güvenliğinin sağlanmasına katkıda bulunulması amaçlandı. GEREÇ VE YÖNTEM Bu çalışma, verilerin geriye dönük olarak Emniyet İl Müdürlüğü ne bildirilen İl Merkezi Polis Bölgesi ndeki 2011 yılına ait trafik kazası kayıtlarından toplandığı tanımlayıcı bir araştırmadır. Araştırmanın değişkenleri trafik kazası şekli, kaza zamanı, hava durumu, yol çeşidi, kazaya karışan araç tipi, yol durumu, kazanın olduğu gün, sürücünün cinsiyeti, kazaya katılan araç sayısı, kazanın olduğu saat, kaza yapanın yaşı, eğitim durumu, sürücü belgesinin sınıfıdır. Verilerin analizinde SPSS 18.0 paket programı kullanılmıştır. Tanımlayıcı istatistikler sayı, yüzde, ortalama, standart sapma olarak verilmiş, verilerin karşılaştırılmasında Ki-kare testi ve student s t testi kullanılmıştır. Bütün testlerde p<0.05 değeri istatistiksel olarak anlamlı kabul edilmiştir. BULGULAR Emniyet İl Müdürlüğü kayıtlarına göre İl Merkezi Polis Bölgesi nde 2011 yılında 291 maddi hasarlı 332 ölümlü yaralanmalı olmak üzere toplam 623 trafik kazası gerçekleşmiştir. Tablo 1 de kazalara karışan sürücülerin cinsiyetine göre kaza tipleri gösterilmiştir. Ölümlü yaralanmalı kazalara erkek sürücüler daha fazla karışmışlardır (x2= 12.2, p=0.002). 2011 de meydana gelen maddi hasarlı kazaların ehliyet tipine göre dağılımı incelendiğinde maddi hasarlı kazaların %58,4 ü B sınıfı, %32,5 i E sınıfı ve %5,9 u D sınıfı ehliyet sahibi sürücüler tarafından meydana gelmiştir. Maddi hasarlı kazaların yaşlara göre dağılımı incelendiğinde; %41,2 si 15 29 yaş sürücüler, %45,2 si 30 44 yaş sürücüler, %13,6 sı 45 65 yaş arası sürücülerdir. Maddi hasarlı kazalarda ilköğretim mezunları %22,6, ortaöğretim %11,8, lise mezunları %37,7 ve %27,8 ile yüksekokul mezunları yer almaktadır. Tablo 1. İl Emniyet Müdürlüğü 2011 kayıtlarına göre kazaların kazaya karışan sürücülerin cinsiyete göre dağılımı. Maddi Hasarlı Ölümlü-Yaralanmalı Toplam* Cinsiyet Sayı Yüzde Sayı Yüzde Sayı Yüzde Erkek 258 53.0 229 47.0 487 92.9 Kadın 17 70.8 7 29.2 24 4.6 Erkek-Kadın 12 92.3 1 7.7 13 2.5 Toplam 287 54.0 237 45.2 524** 100.0 *Sütun yüzdesi, ** Trafik kazası tespit tutanaklarından 99 unda sürücü cinsiyeti işaretlenmemiştir. İstatistik x 2 = 12.2, p=0.002 Şekil 1. İl Emniyet Müdürlüğü 2011 kayıtlarına göre maddi hasarlı kazaların saatlere göre dağılımı. TAF Prev Med Bull 2015 Volume 14 Issue 4 309

Mayda, v.d. : Düzce İl Merkezinde Meydana Gelen Trafik Kazaları Şekil 1 de İl Emniyet Müdürlüğü 2011 kayıtlarına göre maddi hasarlı kazaların saatlere göre dağılımı görülmektedir. Maddi hasarlı trafik kazaları en çok 14:00-15:59 saatleri arasında diğer saat aralıklarına göre daha sıklıkla meydana gelmiştir. Meydana gelen kazaların tiplere göre dağılımına bakıldığında maddi hasarlı kazaların %63,2 si tek araçlı, %8,1 i aynı yönlü iki araçlı, %28,7 si çok araçlı olarak gerçekleşmiştir. Ölümlü yaralanmalı kazalara bakıldığında %34,8 i tek araçlı, %24,5 i zıt yönlü iki araçlı, %22.4 ü aynı yönlü iki araçlı, %12,7 si komşu yönlü iki araçlı %5,5 i çok araçlı, toplam 332 kaza meydana gelmiştir. 13 kaza hakkında bu veri kaza tespit tutanaklarına işlenmemiştir. İl merkezinde 2011 yılında meydana gelen ölümlü yaralanmalı kazaların oluş şekillerine göre değerlendirildiğinde en çok görülen kaza şekli %42,3 ile yandan çarpma-çarpışma olmuştur. Yayaya çarpma %16,7, arkadan çarpma %8,5, karşılıklı çarpışma %8,2 dir. 2011 yılında meydana gelen kazaların oluş nedenleri ilk üç sırada sırasıyla maddi hasarlı kazalarda: manevraları düzenleyen genel şartlara uymama (%24,8), doğrultu değiştirme manevralarını yanlış yapma (%20,7), kavşakta geçiş önceliğine uymama (%19); ölümlüyaralanmalı kazalarda ise, kavşakta geçiş önceliğine uymama (%35,6), doğrultu değiştirme manevralarını yanlış yapma (%14,9), arkadan çarpma (%11,2) dır. 2011 yılında meydana gelen ölümlü-yaralanmalı kazaların olduğu yol şekline bakıldığında ölümlü yaralanmalı kazaların %53,2 si kavşak olmayan yollarda, %18,1 i dört yönlü kavşakta meydana gelmektedir. göre kazaların aylara göre dağılımı görülmektedir. Aralık ayında meydana gelen maddi hasarlı kaza %17,9 ve Eylül ayında meydana gelen maddi hasarlı kaza %11,7 ile ilk sıralarda yer alırken ölümlü-yaralanmalı kazalara baktığımızda; Ekim ayındaki kaza %11,5 ile ilk sırada yer almaktadır. Aylara göre maddi hasarlı ve ölümlü yaralanmalı trafik kazalarının dağılımı farklıdır. Maddi hasarlı kazalar daha çok aralık ve eylül aylarında gerçekleşirken, ölümlü yaralanmalı kazalar eylül, ekim, kasım aylarında daha sık gerçekleşmektedir (x2= 27,0, p=0.005). Tablo 2 de İl Emniyet Müdürlüğü 2011 kayıtlarına göre kazaların yolun özelliğine göre dağılımı görülmektedir. Tablo 3 te İl Emniyet Müdürlüğü 2011 kayıtlarına göre trafik kazalarının hava durumuna göre dağılımı gösterilmiştir. Hem maddi hasarlı hem de ölümlü yaralanmalı kazalar daha çok açık havalarda meydana gelmektedir (x2= 10,8, p=0.028). Tablo 4 te İl Emniyet Müdürlüğü 2011 kayıtlarına göre kazaların mevsimlere göre dağılımı görülmektedir. Mevsimlere göre maddi hasarlı ve ölümlü yaralanmalı trafik kazalarının dağılımı farklıdır (x2= 15,4, p=0.001). Kayıtlardaki maddi hasarlı kazalar en fazla sıklıkla (% 31) kışın meydana gelmiş iken; Ölümlü-yaralanmalı kazalar en fazla sıklıkla Sonbahar (%32.8) ve Yaz (%27.4) mevsimlerinde meydana gelmiştir. Günlere göre maddi hasarlı kazaların en çok Salı ve Çarşamba günleri 50 şer kaza (%17,2), ölümlü yaralanmalı kazaların ise en çok (%17,8) Cumartesi günü meydana geldiği görülmüştür. 2011 yılında meydana gelen kazalarda ortalama maddi hasar bu verinin işlendiği 330 ölümlü-yaralanmalı kaza için düzenlenen Trafik Kazası Tespit Tutanağı na göre 2829.8±187.7 (ortalama±standart hata) Türk Lirasıdır. Maddi hasarlı kazalar için düzenlenen tutanaklardan 291 inde maddi hasar miktarı yazılmıştır ve ortalama 2364.0±175.4 Türk Lirasıdır (ortalama±standart hata). Maddi hasar tutarlarının ortalamaları istatistiksel olarak anlamlı değildir (t=-1.799, p=0.073). İl Emniyet Müdürlüğü 2011 kayıtlarına göre %0,7 ölümlü, %99,3 yaralanmalı olmak üzere 331 ölümlü yaralanmalı kaza meydana gelmiştir. Yaralanmalı kazalarda yaralı sayısının bir olduğu kaza %71,7, iki olduğu %18,5, üç ve üzeri olduğu %9,8 dir. Kaza Tespit Tutanaklarının 301 inde yaralı kişi tanımlanmıştır. Buna göre yaralı; %47,2 sinde sürücü, 21,3 ünde sürücü ve yolcu, %16,9 unda yaya, %12,6 sında yolcu, %1.3 ünde sürücü ve sürücü ve %0,7 sinde yaya ve sürücü olarak belirtilmiştir. Tablo 2. İl Emniyet Müdürlüğü 2011 kayıtlarına göre kazaların yolun özelliğine göre dağılımı Maddi Hasarlı Ölümlü-Yaralanmalı Toplam Yolun özelliği Sayı Yüzde Sayı Yüzde Sayı Yüzde Kuru 202 69,9 237 73,6 439 71,8 Islak 77 26,6 81 25,1 158 25,8 Karlı-buzlu 10 34,5 4 1,2 14 2,4 Toplam 289 100.0 322 100.0 611 100.0 310 TAF Prev Med Bull 2015 Cilt 14 Sayı 4

Mayda, et al. : Evaluation Of Traffic Accidents Occurred İn Düzce Şekil 2. İl Emniyet Müdürlüğü 2011 kayıtlarına göre kazaların aylara göre dağılımı. Tablo 3. İl Emniyet Müdürlüğü 2011 kayıtlarına göre kazaların hava durumuna göre dağılımı. Maddi Hasarlı Ölümlü-Yaralanmalı Toplam Hava Durumu Sayı Yüzde Sayı Yüzde Sayı Yüzde Açık 167 58,2 210 63,6 377 61,1 Bulutlu 51 17,8 44 13,3 95 15,4 Sisli 10 3,5 6 1,8 16 2,6 Yağmurlu 47 16,3 66 20,0 113 18,3 Karlı 12 4,2 4 1,2 16 2,6 Toplam 287 100 330 100 617 100 (x 2 = 10,8, p=0.028). Tablo 4. İl Emniyet Müdürlüğü 2011 kayıtlarına göre kazaların mevsimlere göre dağılımı. Maddi Hasarlı Ölümlü-Yaralanmalı Toplam Mevsim Sayı Yüzde Sayı Yüzde Sayı Yüzde Kış 90 31,0 61 18,4 151 24,2 Ilkbahar 64 22,0 71 21,4 135 21,7 Yaz 67 23,0 91 27,4 158 25,3 Sonbahar 70 24.0 109 32,8 179 28,8 Toplam 291 100.0 332 100.0 623 100.0 (x 2 = 15,4, p=0.001) TARTIŞMA Bu çalışmada kaza yapmış sürücülerin cinsiyeti; benzer çalışmalarda olduğu gibi erkek olarak bulunmuştur (8,9,10). Fakat bu sonuçtan yola çıkarak erkek sürücülerin daha fazla kaza yaptığını söylemek pay analizi yapılmış olacağından mümkün değildir. Bu sonuca ulaşılmasının nedeni muhtemelen trafikteki sürücülerin çoğunun cinsiyetinin erkek olmasından kaynaklanmaktadır. Bu araştırmaya göre kazalara karışan sürücülerin yaş ortalaması en sık 30 44 yaş grubundadır. Samsun daki çalışmada sürücülerin yaş ortalaması 35 (9), Ankara da yapılan çalışmada ise yaş ortalaması 44 olarak belirlenmiştir (11). Diğer bir çalışmada 14 24 yaşları arasındaki erkeklerin, kaza yapma riski en fazla olan sürücüler olduğu bildirilmektedir (12). Ankara da yapılan çalışmada sürücülerin ilkokul ve altı düzeyde eğitim seviyesi olduğu belirlenmiştir (11). Antalya da ki çalışmada da benzer şekilde sürücülerin büyük çoğunluğunun ilkokul mezunu TAF Prev Med Bull 2015 Volume 14 Issue 4 311

Mayda, v.d. : Düzce İl Merkezinde Meydana Gelen Trafik Kazaları olduğu görülmüştür (10). Çalışmamıza göre ve Düzce de yapılan diğer bir çalışmaya göre maddi hasarlı kazaları yapan sürücülerde ilk sırada lise mezunları vardır (8). Aynı ilde yapılan bu çalışmalarda kazaya karışan sürücüler arasında lise mezunlarının ilk sırada olması ülkemizde eğitim durumunun yükselmesine paralel olarak trafikteki sürücülerinde dağılımının değişmesinden kaynaklanmış olabilir. Bu çalışmada maddi hasarlı kazalar en çok Salı ve Çarşamba günleri; ölümlü yaralanmalı kazalar ise en çok Cumartesi günleri meydana geldiği görülmüştür. Düzce de 2010 da yapılan çalışmaya göre kazalar Çarşamba, Cumartesi Pazartesi günleri meydana geldiği bildirilmiştir (8). Bu çalışmalarla uyumlu olarak Ankara da da kazaların en sık çarşamba günleri olduğunu bildiren bir çalışma vardır (11). 2010 yılı araştırmasına göre kazalar en çok saat 18.00 civarında, ikinci sırada 12:00-16:00 meydana gelmiştir. En az kaza saat 04:00 de olmuştur (8). Bu çalışmamızda maddi hasarlı kazalar en çok saat 14:00 16:00 arasında meydana gelmiştir. En az kaza ise saat 04:00 ve 06:00 da olmuştur. Diğer bir çalışma da trafiğin yoğun olduğu saatlerde trafik kazaları sık görülmüş, nispeten yoğun olmayan saatlerde daha az kaza kayıtlara geçmiştir (13). Çalışmaların yapıldığı iki ilde de akşam saatlerinde kazaların daha çok olduğu sonucuna varılmıştır. Akşam saatlerinde bildirilen vakaların çokluğu iş çıkış saatlerindeki trafik yoğunluğuna ve gün boyu çalışmanın getirdiği yorgunluğa bağlı olabilir. Trafik kazalarının mevsimlerden ve hava sıcaklığından etkilendiği çalışmalarda gösterilmiştir (14). 2010 yılındaki araştırmaya göre ilkbahar mevsimi ilk sıradayken gerçekleşmişken (8), 2011 yılında maddi hasarlı trafik kazaları en fazla kış mevsiminde meydana gelmiştir, ölümlü yaralanmalı trafik kazaları ise en fazla sonbahar mevsiminde meydana gelmiştir. Samsun da ise kazalar en fazla sonbaharda olmuştur (9). Ölümlü yaralanmalı kazalar ise en çok yaz mevsiminde ardından sonbaharda görülmektedir. Türkiye de 2012 yılında Temmuz, Ağustos ve Eylül aylarında en fazla kaza meydana gelmiştir (15). Bu çalışmada sonbahar ve kış aylarında daha sık kaza görülmüştür. Yapılan çalışmalarda yağmur ile güçlü korelasyon bulunmuştur (16). Bu aylarda Düzce nin fazla yağış almasının önemli bir etken olabileceği düşünülmektedir. Trafik kazalarının aylara göre dağılımı farklıdır. Çalışmamızdan elde edilen sonuçlara göre 2011 yılında maddi hasarlı trafik kazaları en fazla kazanın görüldüğü Aralık ayında yaşanmıştır, ölümlü yaralanmalı kazalarda ise Ekim ayı ilk sıradadır. 2010 yılındaki araştırmaya göre Düzce ilinde en çok maddi hasarlı kaza Mayıs, Aralık ve Ekim aylarında olmuşken (8) Ankara da Ekim, Kasım, Aralık ve Ocak aylarında olmuştur (11). Diyarbakır da yapılan bir çalışmada ise en fazla kazanın sırasıyla Ocak, Mayıs ve Haziran aylarında olduğu saptanmıştır (17). Kazaların en fazla sonbahar ve kış aylarında kaydedildiği görülmektedir, bu aylarda sürücülere yerel radyo ya da televizyonlardan uyarıcı yayınlar artırılmalıdır. Bu çalışmaya göre ve diğer iki çalışmaya göre meydana gelen maddi hasarlı trafik kazaları ve ölümlü yaralanmalı kazalar açık havada en fazla gerçekleşmiştir (8,10). Kaydedilen kazaların büyük çoğunlunun gündüz ve açık havada gerçekleşmesi, trafik yoğunluğunun bu saatlerde fazla olması nedeniyle olabilir. Antalya da yapılan bir çalışmada en sık trafik kazasına neden olan araç türü otomobil olarak bulunmuştur. Fakat ölümlü yaralanmalı kazalara en fazla motosiklet ve traktörün neden olduğu belirtilmiştir (10). Antalya çalışmasına, Düzce 2010 yılı çalışmasına ve Trafik Kaza İstatistikleri Karayolu 2011 sonuçlarına benzer Düzce ilinde meydana gelen maddi hasarlı ve ölümlü yaralanmalı trafik kazalarına en çok karışan araç otomobildir ve en çok sürücüler yaralanmıştır. Trafikte en sık otomobil olması nedeniyle bu sonuç beklenen bir sonuç olarak değerlendirilebilir. Ancak Türkiye de kazaya sayısal olarak en sık karışan araç otomobil iken, taşıt cinslerine göre trafik kazasına karışan taşıtların kayıtlı taşıt içindeki oranına göre kazaya en sık otobüs neden olmakta, sırasıyla minibüs, kamyonet ve otomobil takip etmektedir (5). Sözüer ve arkadaşlarının yaptığı çalışmada ise en fazla trafik kazasına neden olan araç; otobüs, minibüs ve motosiklet olarak saptanmıştır (18). İl Emniyet Müdürlüğü kayıtlarına göre 2011 yılında 291 maddi hasarlı 332 ölümlü yaralanmalı toplam 623 trafik kazası gerçekleşmiştir. Meydana gelen bu kazaların yarıdan fazlasının ölümlü yaralanmalı kaza olduğu görülmektedir. Ölümlü yaralanmalı trafik kazalarının çoğunda yaralı sayısı birdir ve sürücü en fazla etkilenen kişi olmuştur. İsveç Milli Yol İdaresi, trafikte ölü ve ciddi yaralı sayısı olarak kabul edilebilir tek rakamın sıfır olduğunu belirtmektedir. Vizyon Sıfır politikasının uygulanmaya başladığı 1997 yılı içerisinde, İsveç te karayolu trafik kazalarında ölü sayısı 541 di. Nüfus ve araç sayısı hesaba katıldığında diğer ülkelere oranla zaten düşük olan bu sayı yine de yüksek görülmüş, hareketliliğin bedeli olarak kabul edilemez bulunmuştur. Hız sınırlarının belirlenme esasları Vizyon Sıfır politikasında önemli bir yere sahiptir. İsveç Karayolları Teşkilatı modern yollar ve araçlara dayanılarak bilimsel olarak belirlenmiş hız limitlerinin oluşturulma mantığını şu şekilde ifade etmektedir: Saatte 30 km hızla giden bir otomobilin çarptığı yayalar büyük ihtimalle kurtulurlar. Saate 50 km hızla giden bir otomobilin çarptığı yayalar büyük ihtimalle ölürler. Güvenli bir otomobil saatte 65 70 km ye kadar bir hızla kafa-kafaya çarpmalarda emniyet kemerleri takılı ise araçta bulunanları korur; yandan çarpmalarda ise bu limit 45 50 km/s dir. Eğer yerleşim yerlerinde daha yüksek bir hız limiti arzu ediliyor ise, yaya geçitleri ve araç trafiğinin kesişmemesi gerekir. Aksi takdirde yaya geçitleri ve yollar, hız limiti azami 30 km/s olacak şekilde tasarlanmalıdır (19). İsveç uyguladığı trafik güvenliği 312 TAF Prev Med Bull 2015 Cilt 14 Sayı 4

Mayda, et al. : Evaluation Of Traffic Accidents Occurred İn Düzce politikaları sonucunda yüzbin nüfusa düşen ölü sayısı 3.8 ile Avrupa Birliği (AB) bölgesinde trafik kazalarında en düşük ölüm hızına sahiptir. AB bölgesi ortalaması yüzbin nüfusta 6.3, Türkiye de ise 5.1 dir (20). Ancak otoyol dışındaki şehirlerarası yolda, 90 km hız limitinin, 3/4 oranındaki sürücü tarafından ihlal edildiği yapılan çalışmalarda görülmektedir. Şehir içi hız limitinin de, çoğu sürücü tarafından aşılmış olduğu dikkat çekmektedir. Örneklemin yaklaşık yarısı, şehir içinde 50 km/s hızını, %88 i 30 km/s hızını aşmaktadır (12). Bu nedenle hız sınırlarının belirlenmesinin yanında, belirlenen hız limitlerine uyulmaması da yaralı ve ölü sayısını artırmaktadır. Kaza Tespit Tutanaklarında kazaların oluşmasında önemli etken olabilecek olan alkol kullanımı ve emniyet kemerinin takılı olup olmadığı durumu ile ilgili bilginin olmaması nedeniyle değerlendirilememesi çalışmanın bir kısıtlılığıdır. SONUÇ VE ÖNERİLER Trafik kazaları, nedenlerinin büyük oranda önlenebilir olması ve neden olduğu ağır maddi ve manevi sonuçlar bakımından önemli bir halk sağlığı sorunu olarak değerlendirilebilir. Trafik kazalarına karşı tedbir alınabilmesi ve önlenebilmesi için öncelikle yapılması gereken uygun verilerin toplanarak değerlendirilmesi ve bilimsel çalışma olarak sunulmasıdır. Ülkemizde trafik kazaları ile ilgili verilerin toplanması konusundaki eksikliklerin yanında, trafik kazalarını ele alan bilimsel yayınların azlığı dikkat çekmektedir. Kazaların azaltılması için kazalar ile ilgili doğru veri toplanması çok önemlidir, çünkü eksik raporlama toplanan verilerin güvenilirliği yanında bu verilere dayanarak yapılan araştırma sonuçlarını da etkilemektedir. Bizim çalışmamızda kullanılan Maddi hasarlı kaza ve ölümlü yaralanmalı tespit tutanakları farklı olması ve trafiğe çıkan tüm araçların dağılımının, sürücülerin yaşlarının, cinsiyetlerinin, trafikte araç kullanma sürelerinin, hava durumu farklılıklarında trafiğe çıkan araç sayılarının bilinmemesi, risk faktörlerinin değerlendirilmesinde zorluğa ve pay analizi yapmak zorunda kalınmasına yol açmaktadır. Ayrıca kaza tespit tutanaklarına birincil korunma yöntemlerinden alkol kullanma durumu ve yol aydınlatma durumu, ikincil korunma yöntemlerinden kazalarda emniyet kemeri kullanım durumu, üçüncül korunma yöntemlerinden kazanın tespit süresi ve ambulans ulaşım süresi gibi verilerin de eklenerek, maddi hasarlı ve ölümlü yaralanmalı kazaların standart bir forma kayıt edilmesi risk faktörlerinin belirlenmesinde daha faydalı olacaktır. Çalışmamızda maddi hasarlı kazaların olduğu saatler mesai saatlerinin sonlarına doğru ve iş çıkış saatleri olduğundan; bu saatlerde ve trafiğin yoğun olduğu zamanlarda denetimlerin daha özenli yapılması önerilebilir. Kazanın zamanı, yeri, yolun ve havanın durumu, kazayı yapan kişinin özellikleri trafik kazalarının meydana gelişinde etkilidir. Trafik kazalarının önlenmesi için bütüncül bir yaklaşımla önlemler alınmalıdır. KAYNAKLAR 1. Karayolları Trafik Kanunu. 2. http://www.mevzuat.adalet.gov.tr/html/644.html (Erişim tarihi: 28.02. 2012) 3. Türkiye Cumhuriyeti Karayolu İyileştirmesi ve Trafik Güvenliği (KİTGİ). Türkiye İçin Ulusal Trafik Güvenliği Programı. Ana Rapor 2001: 1-130, Ek A-I. 4. Global Plan for the Decade of Action for Road Safety 2011-2020. http://www.who.int/roadsafety/decade_of_action/ plan/plan_english.pdf. (Erişim tarihi:05.12. 2012) 5. Akdur R. Türkiye deki Trafik Kazalarının Epidemiyolojik İlkeler Işığında Değerlendirilmesi. Ulaşım ve Trafik Güvenliği Dergisi, 2012;Ağustos:1-17. 6. TUİK Trafik Kaza İstatistikleri Karayolu 2011. www.tuik.gov. tr/icerikgetir.do?istab_id=70 (Erişim tarihi: 09.09.2012) 7. T.C. Emniyet Genel Müdürlüğü Trafik Hizmetleri Başkanlığı Trafik Araştırma Merkezi Müdürlüğü Türkiye ve Dünya da Karayolu Trafik Kazaları Değerlendirmeleri Ankara 2001 8. Gürbüz N. Sağlık Bakanlığı Dr. Muhittin Ülker Acil Yardım ve Travmatoloji Hastanesine Trafik Kazası Nedeni İle Başvuranların İncelenmesi. Turkish Journal of Forensic Sciences 2006;5 (3):7-14, 9. Yılmaz M, Mayda AS, Köklü A, Özdemir B, Özen E, Sancak B, ve ark. Düzce İl Emniyet Müdürlüğü Trafik Tescil ve Denetleme Şube Müdürlüğü 2010 Yılı Kayıtlarındaki Trafik Kazalarının Değerlendirilmesi. Ulaşım ve Trafik Güvenliği Dergisi, 2012;Ekim:12 18 10. Çetinoğlu E, Canbaz S, Tokmak L, Pekşen Y. Samsun İli 2004 Yılı 112 Acil Sağlık Hizmetine Bildirilen Trafik Kazalarının Değerlendirilmesi, Türkiye Acil Tıp Dergisi 2007;7(1):1 4 11. Eken C, Görmez H, Başhekim M, Akyürek S, Kartal M. Akdeniz Üniversitesi Tıp Fakültesi Acil Anabilim Dalı, Motorlu Taşıt Kazaları ve Risk Faktörleri: Antalya İlinde Meydana Gelen 12185 Trafik Kazasının Analizi, Türkiye Acil Tıp Dergisi 2005;5(4):175 180 12. Koçak S, Uçar K, Bayır A, Ertekin B. Acil Servise Başvuran Motosiklet ve Bisiklet Kazası Olgularının Karakteristikleri, Türkiye Acil Tıp Dergisi 2010,10(3):112 118 13. Yıldız MC, Karaca M. Otomobil Sürücülerinin Trafik ve Yol Güvenliği Konusundaki Görüşlerine Sosyolojik Bakış. http://sbe.dumlupinar.edu.tr/12/37-50.pdf (Erişim tarihi: 26.11.2012) 14. Fidan F, Ünlü M, Sezer M, Kara Z. Kamyon Sürücülerinde Trafik Kazası ve Uyku Apne Sendromu Semptomları Arasındaki İlişki. Tüberküloz ve Toraks Dergisi 2007;55(3):278 284 15. Lee WK, Lee HA, Hwang SS, Kim H, Lim YH, Hong YC, Ha EH, Park H. A time series study on the effects of cold temperature on road traffic injuries in Seoul, Korea. Environ Res 2014:132;290-296 16. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK). Trafik Kaza İstatistikleri (Karayolu) 2012. TÜİK Matbaası, Ankara, Türkiye;2013:29 17. Keay K, Simmonds I. The association of rainfall and other weather variables with road traffic volume in Melbourne, Australia. Accid Anal Prev 2005;37(1):109-24 18. Kara İH, Sıtmapınar K, Erdem Ö, Kaplan M, Aldemir M. Diyarbakır İli nde Meydana Gelen Trafik Kazalarının İncelenmesi, Düzce Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi 2007;3:14 19. TAF Prev Med Bull 2015 Volume 14 Issue 4 313

Mayda, v.d. : Düzce İl Merkezinde Meydana Gelen Trafik Kazaları 19. Sözüer EM, Yıldırım C,Şenol V ve ark. Trafik Kazalarında Risk Faktörleri. Ulusal Travma Dergisi 2000;6:237 240 20. Durna T.Karayolu Trafik Güvenliğine Sistem Yaklaşımı: İsveç in Vizyon Sıfır Politikası. Polis Bilimleri Dergisi 2011;13(1):1 23. 21. T.C. Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı Karayolları Genel Müdürlüğü Trafik Kazaları Özeti 2011. http://www. kgm.gov.tr/sitecollectiondocuments/kgmdocuments/ Trafik/TrafikKazaOzet.pdf (Erişim tarihi: 17.01.2013) GATA. This is an open access article licensed under the terms of the Creative Commons Attribution Non-Commercial License (http://creativecommons.org/licenses/by-nc/3.0/) which permits unrestricted, noncommercial use, distribution and reproduction in any medium, provided the work is properly cited. Source of Support: Nil, Confl ict of Interest: None declared 314 TAF Prev Med Bull 2015 Cilt 14 Sayı 4