DAVRANIŞ BİLİMLERİ STRES 1
2 Stres nedir? bireyin fizik ve sosyal çevredeki uyumsuz koşullar nedeniyle, bedensel ve psikolojik sınırlarının ötesinde harcadığı gayrettir
3 Stres nedir? EUSTRESS: Hedefler, heyecanlar DISTRESS: Engeller, Kayıplar
ETKİLEŞİMSEL STRES TEORİSİ DEĞERLENDİRME ÇEVRE STRES KAYNAĞI TEPKİ İNSAN 4
Algılanan Stres Algılamanın önemi Pozitif Negatif 5
STRES; 1 Kişi ve çevrenin etkileşimi sonucu oluşur. 2. Motive edilmiş duruma kıyasla daha kolay harekete geçirir. 3 Streste tehlike söz konusudur ve tehlikenin önemi algılanmalıdır. 4 Organizmanın tümünü etkiler ve çoğu kez kontrol edilebilir bir tepki değildir. 6
7 Stres düzeyi kişiye ve olaya göre değişir. Algı Belirsizlik Deneyim Yetenek
8
Stres Sırasında Organizmada Meydana Gelen Değişiklikler Alarm Sempatik sinir sistemi Savaş yada Kaç tepkisi Kalp atışları tansiyon vb. Direnme Stresörle savaşmak için enerji harcama. Stres kaynağına uyum sağlanırsa her şey normale döner. Tükenme Etkili şekilde baş edemediğimiz stres vücudun adaptasyonunu zorlar, devam eden stres olumsuz sağlık sorunlarına yol açar. 9
STRES DURUMUNDA BEDENDE OLUŞAN TEPKİLER *Kan akımı beyine ve kaslara yönelir, düşünce ve hafıza keskinleşir *Tükürük artar *Ter bezi faaliyetleri artar,soğuk ter boşalır *Solunum sayısı artar *Depolanmış yağ ve şeker kana karışır *Göz bebekleri büyür *Kalbin atım sayısı artar, kan basıncı yükselir *Kan pıhtılaşma mekanizması harekete geçer *Sindirim yavaşlar, mide asidi artar 10
STRES BELİRTİLERİ-FİZİKSEL BELİRTİLER Çarpıntı Yorgunluk Baş ağrısı Soğuk ya da sıcak basması Mide-bağırsak bozukluğu, sindirim zorlukları Nefes darlığı Mide bulantısı Ellerde titreme Uyku bozuklukları İştahta bozulmalar(çok az yeme,aşırı yeme) Gürültü-sese karşı aşırı duyarlılık Bitkinlik Boyunda,ensede,belde,sırtta ağrı ve kasılmalar 11
STRES BELİRTİLERİ-DUYGUSAL BELİRTİLER -Huzursuzluk, sıkıntı, gerginlik -Değersizlik,güvensizlik hissetmek -Duygusal ilişkilerde(evlilikte) bozulma -Kaygılı olmak -Neşesizleşme, durgunlaşma, çökkünlük hali -Sinirlilik, saldırganlık veya kayıtsızlık -Duygusal olmak, aşırı hassaslaşma 12
STRES BELİRTİLERİ-ZİHİNSEL BELİRTİLER -Unutkanlık -Konsantrasyonda azalma -Kararsızlık -Organize olamamak -Zihin karışıklığı -İlgi azalması -Matematik hataların artması -Zihinsel durgunluk 13
Der Spieger in araştırmasına göre iş ve özel yaşamda yaşanan stres kalbe zarar vermekte bağışıklık sistemini zayıflatmakta hafızayı olumsuz yönde etkilemekte mide hastalıklarına şişmanlığa neden olmaktadır. 14
Performans düzeyi 15 Stres ve Performans Arasındaki İlişki Yüksek Optimum stres düzeyi Düşük Düşük Çalışan sıkılır. Stres düzeyi Çalışan stresten iş yapamaz. Yüksek
16 STRESS NEDENLERİ Kişiler arası ilişkiler Haksızlığa maruz kalma Bilgi eksikliği Rol çatışması / karmaşası Kişilik özellikleri Farklı çevreye uyum sağlayamama
17 Stres Kaynakları Bireyin kendisi ile ilgili stres kaynakları Bireyin iş çevresinin yarattığı stres kaynakları Bireyin yaşadığı genel çevre ortamının oluşturduğu stres kaynakları
STRES VE KİŞİLİK TİPLERİ A tipi Kişilik B tipi Kişilik Hırslı Rekabetçi Aceleci ve telaşlı Huzursuz Başkalarını dinlemez genelde karşıdakinin sözünü keser Hareketleri ve konuşması hızlıdır Sabırsız İşlere aşırı bağlıdır Aynı anda birden fazla iş yapar Çabuk öfkelenir Dinlenmeyi sevmez Yanında çalışanların az iş yaptıklarından yakınır İş konusunda rahat ve sakindir İşlerini geçici olarak yarım bırakabilir İşte kaliteye önem verir İyi bir dinleyicidir Rekabetçi değildir Uysal,uyumludur Tek bir işe odaklanır Katı ve keskin değildir Konuşurken yavaş ve dikkatlidir İlgilendiği pek çok konu vardır Çevreye açıktır ve sosyal ilişkileri önemser 18
Bireyin iş çevresinin yarattığı stres kaynakları a) İş yükünün fazlalığı b) Zamanın sınırlılığı c) Denetimin sıkı ve yakından olması d) Yetkinin sorumlulukları karşılamada yetersiz olması e) Politik havanın güvensizliği f) Rol belirsizliği g) Örgüt ve bireyin değerleri arasındaki uyumsuzluk h) Engellenme i) Rol çatışması j) Sorumlulukların yarattığı endişe k) Çalışma koşulları l) İnsan ilişkileri m) Yabancılaşma 19
Bireyin yaşadığı genel çevre ortamının oluşturduğu stres kaynakları 20
AŞIRI STRES DÜŞÜK STRES NORMAL STRES 21
SAVUNMA MEKANİZMALARI Yadsıma Bastırma Yansıtma Özdeşim Kurma Regresyon Entellektüalizasyon Karşıt Tepki Geliştirme Yön Değiştirme Yüceltme 22
STRESLİ İKEN NE YAPMAMALIYIZ? ETKİSİZ YÖNTEMLER Saldırganlık /öfke patlamaları Savunma mekanizmalarının aşırı kullanımı (bastırma,karşıt tepki geliştirme,yön değiştirme ) Sigara,alkol,ilaç,madde kullanımı Alışveriş Geri çekilme,pasifleşip içe kapanma (bu kişiler, yaşadıkları sorunları paylaşmayarak içlerinde biriktirirler) 23
STRESLE BAŞA ÇIKMA YOLLARI ETKİLİ BAŞA ÇIKMA YÖNTEMLERİ Düzenli egzersiz ve spor yapmak (Spor yaptığımızda noradrenalin hormonu salgılanır.bu hormon stres tepkisinde rol oynayan başka kimyasal maddelerin etkilerini düzenler.spor beynin stresle daha verimli şekilde baş etmesini sağlamakta ve kaslardaki gerginliği azaltmaktadır) Gevşeme egzersizlerini öğrenmek,uygulamak İyi beslenmek (Neden yemek yiyorsunuz? açlığınızı doyurmak için mi;kaygı,yalnızlık ve stresin etkisini azaltmak için mi?daha az kafein,daha fazla meyve-sebze tüketilebilir) Aynı anda birden fazla iş yapmamak 24
STRESLE BAŞA ÇIKMA YOLLARI ETKİLİ BAŞA ÇIKMA YÖNTEMLERİ Sosyal destek almak (Güvendiğimiz dostlarımızla paylaşmak,sohbet,başkalarına yardım etmek ) Oyun Mizah duygusu kendimize,hayata, şakalara gülebilmek Gülerken göbeği hoplamayan adamdan korkarım (bir çin atasözü) Hobiler edinmek;zamanı iyi yönetmek ve kendimize zaman ayırmak Hoşgörülü ve esnek olmak (kin tutmak ve haset tükenmenize neden olur/esneklik değişikliklere açık olmamızı sağlar) 25
26 KURUMSAL OLARAK STRESLE BAŞA ÇIKMA Problem odaklı İşlerin yeniden tasarımı İş rotasyonu Belirsizliğin azaltılması İş güvenliği Çocukların bakımı için fırsat yaratma Esnek çalışma saatleri ve iş paylaşımı Duygu odaklı Kurum içi spor tesisleri Organizasyonel destek Çalışana destek programları Kişisel günler/ uzun süreli izinler