Bildiriler 8. Ulusal Müzik E itimi Sempozyumu, 23 25 Eylül 2009, OMÜ TAR HSEL SÜREÇ VE GÜNÜMÜZDEK GÖRÜNTÜSÜ LE MÜZ K E NDE L SANSÜSTÜ PROGRAMLAR Doç. Dr. H. Seval KÖSE Mehmet Akif Ersoy Ü. t.fak. GSEB. MEABD. Üniversiteleraras Kurul taraf ndan haz rlanan ve 01. 07. 1996 tarihli resmi gazetede yay nlanarak yürürlü e giren Lisansüstü E itim ve Ö retim Yönetmeli inin 1. Madde b. bendi, Lisansüstü E itimin kapsam ; Yüksek Lisans, Doktora ve sanat dallar nda yap lan Sanatta Yeterlik programlar ndan olu ur biçiminde aç klamaktad r. Ayn yönetmelik uyar nca (Madde 8) lisansüstü ö retim, 2809 say Kanun ile üniversitelerde rektörlüklere ba olarak kurulan enstitüler taraf ndan düzenlenir ve yürütülür. Ayr ca, 22683 say Resmi Gazetede yay nlanarak 1996 y nda yürürlü e giren Lisansüstü E itim Ö retim Yönetmeli inde, yüksek lisans programlar n hangi enstitülerin hangi anabilim dallar nda yürütülece inin, yüksekö retim kurumlar n senatolar nca kabul edilecek yönetmelikle belirlenece i belirtilmektedir (Resmi Gazete, Say : 22683). Yüksek lisans, tezli ve tezsiz olmak üzere iki ayr ekilde uygulanmaktad r. Tezli yüksek lisans program n amac, ö rencinin bilimsel ara rma yaparak bilgilere eri me, bilgiyi de erlendirme ve yorumlama yetene ini kazanmas sa lamakt r. Bu program toplam yirmi bir krediden az olmamak ko uluyla en az yedi adet ders, bir seminer dersi ve tez çal mas ndan olu ur. Seminer dersi ve tez çal mas kredisiz olup ba ar veya ba ar z olarak de erlendirilir (a.g.e. Madde 8.a, 9.a). Lisansüstü e itim kapsam nda yer alan doktora program n amac, ö renciye ba ms z ara rma yapma, bilimsel olaylar geni ve derin bir bak aç ile irdeleyerek yorum yapma ve yeni sentezlere ula mak için gerekli ad mlar belirleme yetene i kazand rmakt r. Doktora program, lisans derecesi ile kabul edilmi ö renciler için en az 42 kredilik ondört adet ders, yeterlik s nav, tez önerisi ve tez çal mas ndan olu ur. (a.g.e. Madde 18. a, b). Bilindi i gibi üniversitelerimizde müzik alan nda, çe itli lisansüstü programlarda e itim verilmektedir. Türk Müzi i Yüksek Lisans Program ( TÜ SBE), Müzik Anasanat Dal Yüksek Lisans Program (UÜ SBE), Müzik Bilimleri Anabilim Dal Doktora Program (DEÜ GSE), Müzik E itimi Doktora Program (MÜ EBE), Müzik Anasanat Dal Sanatta Yeterlik Program (MSGSÜ SBE), Müzik E itimi Doktora Program (MAKÜ SBE) bunlardan baz lar r. Görüldü ü gibi bu çe itlilik, ayn anabilim dal ve / veya lisansüstü programlarda, yürütüldü ü enstitüler bak ndan da farkl k gösterebilmektedir. Gedikli (1999) lisansüstü müzik programlar n iki amaca yönelik olmas gerekti ini belirterek, bu programlar n amaçlar ; 1. Nitelikli sanatç ve ara rmac lar yeti tirmek, 2. Bu alanda e itim ve ö retimi yürütebilecek ehliyetteki akademik kadrolar n yeti tirilmesi olarak vurgulamaktad r. Bu ba lamda, müzik e itiminde yüksek lisans ve doktora programlar n uygulamada hangi amaca yöneldi i ve bu program mezunlar n hangi çal ma ortamlar nda istihdam edildikleri, ayr bir çal man n konusu olarak önemli görülmektedir. Ancak, gözlemlere dayal görü ler, özellikle doktora mezunlar n büyük ölçüde akademik kadrolarda görev yapt klar do rultusundad r. Müzik e itimi lisansüstü ö rencilerinin görü leriyle gerçekle en bir ara rmaya göre, ara rmaya kat lan tüm ö renciler, lisansüstü e itim yapma gerekçelerini üniversitede akademik kariyer yapma beklentisi ve akademik kariyer için bir ba lang ç olarak görmeleri biçiminde ifade etmektedirler (Özmente ve Özmente, 2003). 1
www.muzikegitimcileri.net Uçan (2004) a göre Müzik E itimi Anabilim dallar n ö retim eleman yap Bilimde Doktoral, Sanatta Yeterlikli, Teknolojide Ustal kl retim elemanlar ndan olu mal, kadrolar nicelik ve nitelik yönünden buna göre belirlenmelidir. Ayr ca Uçan (2005), ça da müzik retmeni yeti tirme sürecinin; ilkö retimde ön tan ma yöneltme, ortaö retimde haz rlama yönlendirme, yüksekö retim lisans döneminde biçimlendirme yeterliklendirme, yüksek lisans döneminde derinle tirme uzmanla rma, doktora / sanatta yeterlik ve hizmetiçi itim dönemlerinde de geli tirme yetkinle tirme amalar nda gerçekle ti ini belirtmektedir. Müzik ö retmeninin uzmanla ma sürecine ili kin bulgular, bu sürecin Musiki Muallim Mektebi döneminden itibaren; bat ülkelerine ö renci gönderilmesi, asistanl k sistemi, lisansüstü ö retim yollar yla gerçekle mi, gerçekle mekte oldu unu ortaya koymaktad r. Uçan a göre, 1982 1983 döneminde fen bilimleri enstitülerinde ba layan müzik e itimi lisansüstü e itim programlar, bu enstitülerden al p sosyal bilimler enstitülerine ya da yeni kurulmas öngörülen e itim bilimleri enstitülerine veya güzel sanatlar enstitülerine ba lanmal r (Uçan, 1993). Müzik e itimi alan nda lisansüstü e itimi çe itli yönleriyle inceleyen ara rmalar n son llarda dikkat çekici düzeyde artt görülmektedir. Örne in, müzik e itimi lisansüstü programlar, lisansüstü e itim ve ö retim yönetmeli inde belirlenmi yüksek lisans ve doktora programlar tan m ve amaçlar nda inceledi i ara rmas nda Kasap(2006), YÖK ün belirledi i tan mdan yola ç karak, teorik çal malar yan nda uygulama gerektiren bir alan olan müzik ö retmenli i yüksek lisans programlar nda yaln zca bilimsel çal malar n hedeflenmekte oldu una dikkat çekmekte, Oysa ki, müzik alan ndaki yüksek lisans programlar n tan nda, müzik e itimcilerinin ara rma yapma tekniklerini ö renmelerinin yan s ra profesyonel yeteneklerini ve alg lamalar geli tirmelerini, ça da ö retim yakla mlar ve tekniklerini ö renebilmelerini, müzik materyallerini inceleyebilmelerini sa layabilmek de amaçlanmal r yönündeki görü lerine yer vermektedir. Kasap (2006) a göre müzik e itimi alan nda doktora programlar n amaçlar, yönetmelikteki tan m ve amaç ifadelerine ek olarak, ö rencilerin profesyonel yetenek ve alg lar geli tirmelerini, müzik itimi ve müzisyenlik alanlar nda uzmanla malar ve problemlere profesyonel anlamda çözümler getirmelerini sa lamak biçiminde aç klanmaktad r. Uygulanan e itimin müzik ö retmeni yeti tirmede yeterli olup olmad n tart ld bir ba ka ara rmada Dicle (2004), güzel sanatlar e itimi anabilim dallar nda verilen yüksek lisans ve doktora programlar n, bu alanda e itim alan ö rencileri e itim bilimlerinin rlar içinde b rakarak onlar n ara rma sahalar daraltt vurgulamaktad r. Bu ara rman n konusu ise, müzik e itimi alan nda yürütülmekte olan lisansüstü programlard r. Müzik e itimi alan nda halen uygulanmakta olan lisansüstü programlar aras nda yer alan ve ilgili yönetmeli e göre özgün bir sanat eserinin ortaya konulmas, müzik ve sahne sanatlar nda ise üstün bir uygulama ve yarat amaçlayan bir lisansüstü program olarak sanatta yeterlik programlar, ara rman n kapsam d nda tutulmu tur. Ayr ca, ortaö retim alan ö retmenli ine dönük olarak, çe itli bilim ve sanat alanlar lisans mezunlar na ö retmenlik formasyon e itimi verilen ve müzik alan nda da uyguland görülen tezsiz yüksek lisans program da, çal man n kapsam na al nmam r. Bu kapsamda yürütülen çal mada, üniversitelerimizde müzik e itimi alan nda yürütülmekte olan lisansüstü e itim programlar, a da belirtilen ara rma boyutlar nda incelenmektedir. I. Müzik e itimi yüksek lisans ve doktora programlar n ba lay tarihi, kuruldu u ve halen sürdürüldü ü enstitüler, ö retim üyelerinin akademik unvan da mlar ile mezun ve devam eden ö renci say lar (Genel Durum), II. Müzik e itimi lisansüstü programlar nda yer alan dersler, III. Tamamlanm tezlerin konulara göre da. 2
Bildiriler 8. Ulusal Müzik E itimi Sempozyumu, 23 25 Eylül 2009, OMÜ YÖNTEM Betimsel nitelikli ara rma büyük ölçüde, literatüre ve kurumsal verilere dayal olarak yürütülmü tür. Müzik e itimi alan nda lisansüstü e itim verilen tüm üniversitelerimizin ilgili birimlerine ula larak ara rma, çal ma evreni kapsam nda tamamlanm r. Ö retim üyelerine ili kin incelemede, ilgili üniversite bünyesinde ve müzik e itimi alan nda görev yapan ö retim üyeleri esas al nm, di er üniversiteler ve farkl anabilim dal ö retim üyeleri ara rmaya dahil edilmemi tir. Ara rma boyutlar na ili kin olarak elde edilen veriler lenerek, bulgular bölümünde ayr ayr sergilenmekte ve yorumlanmaktad r. Ara rman n lisansüstü programlarda uygulanan derslerle ilgili boyutu, ilgili enstitü ve anabilim dallar ndan elde edilen verilere dayand lmaktad r. Ula labilen veriler aras ndan, Dokuz Eylül, zzet Baysal, Selçuk ve Mehmet Akif Ersoy üniversitelerinin dersleri, yüksek lisans ve doktora e itimi programlar n ikisini de kaps yor olmas nedeniyle esas al nm r. Verilerin i lenmesi sürecinde, programlarda yer alan dersler s fland larak, yer alma s kl (f) irdelenmi tir. Tamamlanm tezlerin konu analizleri boyutu için ise, Yüksekö retim Kurulu (YÖK) Tez Merkezi verileri temel al nmaktad r. Bu amaçla YÖK tez merkezinin ayr nt tarama linki üzerinden; Güzel Sanatlar E itimi Anabilim Dal Müzik E itimi Bilim Dal tan mlar ve Müzik anahtar sözcü ü ile ula labilen tezler, konu bak ndan incelenmi, incelenen tezlerin konular s fland larak tablola lm r. BULGULAR Bu bölümde, üniversitelerimizde yürütülmekte olan müzik e itimi yüksek lisans ve doktora programlar konusunda elde edilen bulgular, giri bölümünde belirtilen ara rma boyutlar ralamas yla yer almaktad r. I. Müzik E itimi Yüksek Lisans Programlar n n ba lay y, yürütüldü ü enstitüler, ö retim üyesi ve ö renci durumu (Genel Durum) Tablo 1 ve Tablo 2, ara rman n 1. boyutuna ili kin bulgular ortaya koymakta, üniversitelerimizde müzik e itimi lisansüstü e itim programlar n yürütüldü ü enstitüler, ba lay y, düzeyi, mezun ve devam eden ö renci say lar ile ö retim üyesi da mlar na ili kin genel durumu sergilemektedir. Tablo 1 de yüksek lisans ve doktora program olan üniversiteler, Tablo 2 de de yaln z yüksek lisans programlar olan üniversiteler yer almaktad r. Tablo 1. Müzik E itimi Yüksek Lisans ve Doktora Programlar Bulunan Üniversitelerde Genel Durum Üniversite Ba lay tarihi Mezun renci say Devam eden ö r. say retim Üyesi Profili 1. Gazi Üniversitesi FBE EBE 2. Marmara Üniversitesi FBE EBE YL D YL D YL D 1983 1984 1993 1994 117 34 1998 1999 1998 1999 164 54 70 73 1982 1983 1999 2000 1982 1983 50 09 17 20 Prof: 14 Doç: 9 Yrd. Doç: 9 r. Gör./ Okt. Dr: 1 Prof: 1 Doç: 5 Yrd. Doç: 6 r. Gör./ Okt. Dr: 2 3. Ondokuz May s Üniv. SBE 2004 2005 2008 2009 2 4 Prof: Doç: 1 Yrd. Doç: 2 4. Selçuk Üniversitesi FBE SBE 1991 1992 1998 1999 2001 2002 30 36 4 11 26 r. Gör./ Okt. Dr: Prof: 3 Doç: 2 Yrd. Doç: 6 r. Gör./ Okt. Dr: 3
www.muzikegitimcileri.net 5. zzet Baysal Üniv. SBE 1995 1996 2001 2002 59 10 17 19 Prof: 2 Doç: 2 Yrd. Doç: 5 6. Dokuz Eylül Üniv. FBE SBE EBE 7. nönü Üniversitesi FBE SBE 8. Süleyman Demirel Üniv. SBE Mehmet Akif Ersoy Üniv. SBE 1991 1992 1993 1994 1998 1999 2000 2001 13 42 10 10????? 2003 2004 2006 9 6 11 2002 2003 2006 2007 2008 2009 6 14 3 6 r. Gör./ Okt. Dr: Prof: 2 Doç: Yrd. Doç: 1 r. Gör./ Okt. Dr: 5 Prof: 2 Doç: 3 Yrd. Doç: r. Gör./ Okt. Dr: Prof: 1 Doç: 1 Yrd. Doç: 7 r. Gör./ Okt. Dr: Tablolar incelendi inde, müzik e itimi yüksek lisans programlar n ilk olarak Marmara ve Gazi Üniversiteleri Fen Bilimleri Enstitüleri bünyesinde ba lad görülmektedir. Ayn ekilde Dokuz Eylül, Selçuk, Uluda ve nönü üniversitelerinde de müzik e itimi yüksek lisans programlar Fen Bilimleri Enstitüsü bünyesinde ba lam r. Tablo 2. Müzik E itimi Yüksek Lisans Programlar Bulunan Üniversitelerde Genel Durum Üniversite Ba lay tarihi Mezun renci say Halen devam eden ö renci say 1.Karadeniz Teknik Üniversitesi SBE 1995 1996 13 12 retim Üyesi Profili Prof: 1 Doç: Yrd. Doç: 3 r. Gör./ Okt. Dr: 2.Ni deüniversitesi SBE 1998 1999 5 2 Prof: Doç: Yrd. Doç: 3 r. Gör./ Okt. Dr: 3. Yüzüncü Y l Üniversitesi SBE 1998 1999 10 2 Prof: Doç: Yrd. Doç: 3 r. Gör./ Okt. Dr: 4. Cumhuriyet Üniversitesi SBE 2008 2009 6 Prof: Doç: 1 Yrd. Doç: r. Gör./ Okt. Dr: 5. Pamukkale Üniversitesi SBE 1994 1995 6 1 Prof: Doç: 2 Yrd. Doç: 2 r. Gör./ Okt. Dr: 1 6. Uluda Üniversitesi FBE SBE 1985 1986 1996 1997 34 12 Prof: 1 Doç: Yrd. Doç: 5 r. Gör./ Okt. Dr: 3 7. Atatürk Üniversitesi SBE 1997 1998 15 12 Prof: Doç: 1 Yrd. Doç: 1 r. Gör./ Okt. Dr: Toplam* 611 121 196 158 Prof:27 Doç: 27 Yrd. Doç: 53 r.gör./okt.dr: 12 *Tablo 1 ve Tablo 2 say sal verileri genel toplam r. 4
Bildiriler 8. Ulusal Müzik E itimi Sempozyumu, 23 25 Eylül 2009, OMÜ Kurulu unu Fen Bilimleri Enstitüsü yap lanmas nda gerçekle tiren Gazi ve Marmara üniversitelerinin yüksek lisans ve doktora programlar, 3837 say kanunun 03. 07. 1992 tarihinde kabul edilmesi üzerine kurulan E itim Bilimleri Enstitüleri kapsam na al nm r. Yüksek lisans programlar 1991 1992 döneminde Fen Bilimleri Enstitüsü nde açm olan Dokuz Eylül Üniversitesi, 1993 1994 y llar nda bu program Sosyal Bilimler Enstitüsü bünyesinde sürdürmeye ba lam, yukar da belirtilen kurulu karar sonras nda E itim Bilimleri Enstitüsü ne aktar lm r. Selçuk, Uluda ve nönü üniversitelerinde ise yüksek lisans programlar, Sosyal Bilimler Enstitüsüne aktar lm r. Tablolar, halen on be üniversitede lisansüstü e itim verildi ini göstermektedir. Bulgular, müzik e itimi alan nda halen sürdürülen lisansüstü programlar n Gazi, Marmara ve Dokuz Eylül üniversiteleri d nda kalan üniversitelerde Sosyal Bilimler Enstitüleri bünyesinde bulundu unu ortaya koymaktad r. Yedi üniversitede yüksek lisans program, sekiz üniversitede yüksek lisans n yan nda doktora e itimi de görülmektedir. Doktora program bulunan üniversitelerden Mehmet Akif Ersoy üniversitesi bu programa ilk kez 2009 2010 akademik y için ö renci alm, Ondokuz May s Üniversitesi ise henüz ö renci almam r. Ara rman n, ö retim üyelerinin akademik unvan da mlar na ili kin bulgular na göre, lisansüstü müzik e itimi programlar bulunan üniversitelerde 27 profesör, 27 doçent ve 53 yard mc doçent göreve yapmaktad r. Bunun yan nda ilgili yönetmeliklere de uygun biçimde (Lisansüstü E itim ve Ö retim Yönetmeli i, 2009)12 adet doktoral ö retim görevlisi ve okutman n da müzik e itimi lisansüstü programlar nda ders verdi i görülmektedir. Ö retim üyesi say lar na ili kin bu bulgular n, lisansüstü e itim ö retimin uzmanl k ve yeterli e yönelik amaçlar bak ndan dü ündürücü de erler verdi i görülmektedir. Tablo 1 ve 2 ye göre; Yüksek lisans programlar ndan mezun ö rencilerin say 611, halen devam eden ö renci say 196 d r. Doktora programlar nda ise mezun ö renci say n 121, devam eden ö renci say n 158 oldu u görülmektedir. II. Müzik e itimi lisansüstü programlar nda uygulanmakta olan dersler Müzik e itimi alan nda yüksek lisans ve doktora e itimi verilen Selçuk, Dokuz Eylül, zzet Baysal ve Mehmet Akif Ersoy üniversitelerinde halen uygulanmakta olan derslere ili kin inceleme, ders isimleri düzeyinde s fland rma yoluyla yap lm r. Müzik e itimi doktora programlar bulunan zzet Baysal, Dokuz Eylül, Gazi ve Marmara üniversiteleri örnekleminde yürütülen ve dersleri odakta tutan bir ara rmada derslerin; Müzik E itimi, Solo Performans, Sistematik Müzikoloji, Tarihsel Müzikoloji, Teori, Kompozisyon, E itim (Genel), statistik ve Di er olmak üzere 9 kategori alt nda fland ld görülmektedir (Berki ve Sa er, 2003). Ara rmam zda ise müzik e itimi lisansüstü dersleri, lisansüstü programlar n her ikisi de çe itli boyutlar yla ele al p tüm üniversiteler düzeyinde incelenmesi nedeniyle, geni kapsaml ba klarla fland lmaktad r. Bu s fland rmaya göre dersler; 1. Müzik E itimi, 2. Müzikbilimleri ve Müzik Teorisi, 3. Performans 4. itim Bilimleri ve Bilimsel Ara rma ba klar nda incelenmektedir. Ara rma bulgular bu s flama uyar nca, yüksek lisans ve doktora derslerini bir arada gösterecek biçimde tablola lm r. 5
www.muzikegitimcileri.net Tablo 3. Müzik E itimi Lisansüstü Programlarda Müzik E itimi Alan Derslerinin Yer Alma Durumu Yüksek Lisans Doktora Dersler f Dersler f Müzik E itiminde Ara rma Teknikleri 3 Müzik E itiminin Sosyolojik Temelleri I II 1 Müzik E itimi Teknolojisi I II 1 Müzik E it. Kullan lan Dil ve Konu ma Materyalleri 1 I II an Pedagojisi I II Ses e itimi Ö retim 3 Müzik E itiminde Program Geli tirme / Geli tirme 3 Yöntemleri/Alan çalg pedagojisi de erlendirme /Çözümleme de erlendirme Çoklu Zeka Kuram Destekli Müzik 1 Müzik E itiminde Aktif Ö renme 1 itimi Müzik E itiminde Program Geli tirme 2 Müziksel Geli im ve Ö renme 1 Müzik E itiminde Program Haz rlama 1 Çalg E itiminde Performans n Ölçülmesi 1 Piyano E itiminde lke ve Yöntemler 1 Kar la rmal Müzik E itimi Ara rmalar 1 Müzik E itiminde Ça da Pedagojik 1 Kar la rmal Müzik E itimi Programlar 1 Yakla mlar Flüt Ö retim Yöntemleri 1 Çalg E itiminde Ö retim Yöntemleri / Anadal 2 itimi ve Ö retim Yöntemleri Keman E itiminde Suzuki Metodu 1 Müzik E itiminde Yeni Yakla mlar 1 Müzik E itimi Ara rmalar nda Analitik nceleme 1 Ö retim planlar : Teori ve modeller 1 Okul Koro Da arc ve E itim Yönetim Teknikleri 1 Müzik E itiminde Ar. Konu Yönelimleri 1 Müzik E itiminde Do u Bat Etkile imi 1 Ça da Müzik E itiminde Ö retim Yöntemleri 1 Türk Müzik E itimi Tarihi 1 Okul Çalg Da arc ve E itim Yönetim Teknikleri 1 Müziksel Ö renme ve Ö retim Kurallar 1 Toplu Ses E t. Kullan lan Dil ve Konu ma Materyalleri 1 Tablo 3 e göre, dört üniversitenin programlar nda da ortak olarak yer alan bir ders bulunmamakta, büyük ölçüde ders çe itlili i oldu u görülmektedir. Programlarda yer alma kl bak ndan, yüksek lisansta Müzik e itiminde ara rma ve an pedagojisi / Ses itimi ö retim yöntemleri dersleri dikkat çekmektedir. Bu dersin ard ndan Müzik itiminde program geli tirme dersi göze çarpmakta, di er derslerin, aç lm oldu u programlarda yürütüldü ü görülmektedir. Ders çe itlili i bak ndan dikkat çekici bir tablo sunan doktora düzeyinde ise Müzik itiminde program geli tirme / Müzik e itiminde program geli tirme de erlendirme / Müzik e itiminde program çözümleme de erlendirme ba kl derslerin üç programda yer ald görülmektedir. Anadal ve çalg e itiminde ö retim yöntemleri konulu ders ise iki programda yer almaktad r. Bu derslerin d nda doktora programlar n büyük ölçüde, aç lm oldu u üniversite ile s rl kalan derslerden olu tu u ortaya ç kmaktad r. Tablo 4. Müzik E itimi Lisansüstü Programlarda Müzik Bilimleri ve Müzik Teorisi Alan Derslerinin Yer Alma Durumu Yüksek Lisans Doktora Dersler f Dersler f Müzik Bibliyografyas 1 Armoni ve Kontrapunkt / leri Armoni E itimi / Tarihsel Geli im çinde leri Armoni Eser Tahlili 1 Müzik Tarihi Metodolojisi / Antik Dönem ile 16.yy. Aras Bat Müzik Sanat /17.yy.'dan Günümüze Müzik Evrimi 3 3 6
Bildiriler 8. Ulusal Müzik E itimi Sempozyumu, 23 25 Eylül 2009, OMÜ Makamlar n Teknik Analizi 1 Türk Müzi i Bibliyografyas 1 UsulAruz Vezni li kisi 1 Piyano Edebiyat, Tarihi Geli imi 1 Türk ve Bat Müzi i Armonisi / 3 Ses Dalgalar 1 Çokseslendirme Müziksel itme E it. ve Teknik. 3 Ça da sanat teorileri 1 leri Müziksel itme Makam Bilgisi 1 Oda Müzi i Edebiyat ve Uygulamalar 1 Okul Müzi inde Besteleme / E itim müzi i besteleme 3 Türk Müzi i Çok Seslendirme Teknikleri 1 Eserlerde leri Çözümleme E itimi 1 Besteleme Teknikleri 1 Sanat felsefesi 2 Müzik Psikolojisi 2 Müzik Sosyolojisi 1 Müzik Felsefesi 1 Müzik Formlar 1 Etüt Çözümleme /müziksel çözümleme 2 Müzikte Ses Sistemleri 1 Müzik Sosyolojisi 1 Müziksel itme Yazma Teknikleri ve Ö retim 1 Yöntemleri Tablo 4 incelendi inde, Müzik Bilimleri ve Müzik Teorisi Alan Dersleri aras nda yer verilen derslerin de, programlar incelenen tüm üniversitelerde yer almad görülmekte, ders çe itlili i bu alanda da göze çarpmaktad r. Yüksek lisansta verilen Türk ve Bat Müzi i Armonisi / Türk müzi i çokseslendirme, Müziksel i itme e itimi ve teknikleri / leri müziksel i itme ve Okul müzi inde besteleme / E itim müzi i besteleme derslerinin üçer programda yer ald dikkat çekmektedir. Bunun yan nda Sanat felsefesi dersinin de iki programda yer buldu u görülmektedir. Di er dersler, aç lm olduklar üniversitelerde verilmektedir. Benzer bir durum doktora düzeyinde de dikkat çekmekte, Armoni ve kontrapunkt / leri armoni e itimi / Tarihsel geli im içinde ileri armoni ile Müzik tarihi metodolojisi / Antik dönem ile 16.yy. aras bat müzik sanat /17.yy.'dan günümüze müzik evrimi gibi derslerin, farkl ba klarda olmakla birlikte üç programda yer ald görülmektedir. Bunun yan nda, iki programda yer ald görülen Müzik psikolojisi ve Etüt çözümleme / müziksel çözümleme d ndaki derslerin, birer programda verildi i göze çarpmaktad r. Tablo 5. Müzik E itimi Lisansüstü Programlarda Performans Alan Derslerinin Yer Alma Durumu Yüksek Lisans Doktora Dersler f Dersler f Alan Çalg / leri anadal e itimi /Bireysel Çalg E itimi/ leri Çalg itimi (Piyano, keman, an v.b.) 4 Alan Çalg / leri Keman E itimi/ Çalg E itimi (Keman, Viyolonsel, Piyano, an, Flüt, Viyola) 3 Bireysel Söyleme Teknikleri I II 1 Koro E itimi ve Yönetim Teknikleri 1 Sesin Geli imi Kullan lmas E itimi 1 Piyano Eserlerinin Yorumlanmas nda Performans ve 1 ve Korunmas I II Stil Koro E itimi ve Yönetimi Teknikleri 1 Piyanolu Oda Müzi i 1 lik korrepetition 1 Etkili ve Anla r Konu ma Teknikleri 1 Müzik Topluluklar ve Yönetimi 1 lik 1 Seslendirme yorumlama 1 an E t.de Performansa Yönelik Literatür nceleme 1 Oda Müzi i 1 Tablo 5 te, Alan çalg / Bireysel çalg e itimi / leri çalg e itimi adlar yla yer alan derslerin, yüksek lisans düzeyinde tüm üniversitelerde, doktora düzeyinde ise üç programda yer ald görülmektedir. Yüksek lisans ve doktora programlar nda di er derslerin, aç lm olduklar üniversiteler ile s rl kald dikkat çekmektedir. 7
www.muzikegitimcileri.net Tablo 6. Müzik E itimi Lisansüstü Programlarda E itim Bilimleri ve Bilimsel Ara rma Alan Derslerinin Yer Alma Durumu Yüksek Lisans Doktora Dersler f Dersler f Bilimsel Ara rma Teknikleri / 3 Ölçme ve De erlendirme / Ölçme Arac Geli tirme 3 Ara rma teknikleri statistiksel Yöntemler ve 2 Geli im ve Ö renme / Geli im ve ö renme kuramlar 4 Uygulamalar / E itim istatisti i / Bireysel ö renme teknolojileri Seminer 3 Ö retimde Planlama ve De erlendirme / Ö retim plan : Teori ve modeller Uzmanl k Alan 2 leri Ara rma statisti i / istatistik / Ara rmalarda statistiksel Analizler Tez Çal mas 2 Bir Ara rmay Yay na Dön. Süreci /Bilimsel Ara rma, Makale Yaz ve Etik/ Bilim, Ara rma ve yay n Eti i / leri Bilimsel Ara rma Teknikleri Türk E itim Tarihi 1 Bilim Tarihi ve Felsefesi 1 Dü ünme E itimi 1 Program Geli tirme ve Uygulamalar 1 nk lâp Tarihi ve Atatürkçü Dü üncenin Ö retimi 1 Seminer 2 Uzmanl k Alan Dersi 2 Tez Çal mas 2 3 4 4 Tablo 6 da, E itim Bilimleri ve Bilimsel Ara rma Alan Derslerinin programlarda yer alma durumu verilmektedir. Bu derslerin programlarda yer alma s kl, di er derslere oranla farkl bir tablo sergilemektedir. Örne in; yüksek lisans düzeyinde Bilimsel Ara rma Teknikleri / Ara rma teknikleri ve Seminer dersleri üç üniversitede, statistiksel Yöntemler ve Uygulamalar / E itim istatisti i, Uzmanl k Alan ve Tez Çal mas dersleri de iki er üniversitede yar almaktad r. Bulgular, doktora programlar bak ndan da benzer tablo sunmaktad r. Geli im ve renme / Geli im ve ö renme kuramlar / Bireysel ö renme teknolojileri, leri Ara rma statisti i / istatistik / Ara rmalarda statistiksel Analizler ve Bir Ara rmay Yay na Dön. Süreci /Bilimsel Ara rma, Makale Yaz ve Etik/ Bilim, Ara rma ve yay n Eti i / leri Bilimsel Ara rma Teknikleri derslerinin dört üniversitenin programlar nda yer ald görülmektedir. Bunun d nda; Ölçme ve De erlendirme / Ölçme Arac Geli tirme ve Ö retimde Planlama ve De erlendirme / Ö retim plan : Teori ve modeller derslerinin üçe üniversitede uyguland, Seminer, Uzmanl k Alan Dersi ve Tez Çal mas derslerinin de iki programda yer ald görülmektedir. Di er dersler birer üniversitede uygulanmaktad r. III. Müzik e itimi lisansüstü programlar nda tamamlanm tezlerin konu da Müzik e itimi alan nda tamamlanm tezlerin konu da mlar saptamak amac yla 352 yüksek lisans ve 74 doktora tezine ula labilmi tir. Ula labilen tezlerin konu bak ndan incelenmesi sonucunda elde edilen bulgular, müzik e itimi alan nda tamamlanm yüksek lisans ve doktora tez konular n sekiz ba k alt nda irdelenebilecek nitelikte oldu unu göstermektedir. Bu konu ba klar ; 1. Müzik e itimi 2. Çalg e itimi 8
Bildiriler 8. Ulusal Müzik E itimi Sempozyumu, 23 25 Eylül 2009, OMÜ 3. Piyano e itimi 4. Ses e itimi an 5. Besteleme teknikleri 6. itim ö retim programlar 7. Lisans dersleri 8. Müzik tarihi konu alanlar r. Her biri kendine özgü ara rma alanlar ifade etmekle birlikte kesi im noktalar da bulunan bu ba klar n, incelenen tezlerde genel olarak, a da belirtilmi olan alt çal ma alanlar kapsad görülmektedir. Müzik E itimi: Özel ö retim yöntemlerinin okul müzik e itimine yans malar müzik retiminde kuram ve yöntemlere ili kin çal malar müzik e itimcilerine uygulanan hizmet içi e itimlerle ilgili çal malar. Çalg E itimi: Piyano ve an d ndaki tüm çalg larla ilgili çal malar. Piyano E itimi: Piyano ve piyano e itimi ile ilgili çal malar. Ses E itimi an: Bireysel ses e itimi, koro ve e itimi, ses sa ve korunmas ile ilgili çal malar. Besteleme Teknikleri: E itim müzi i alan nda besteleme ve düzenleme konusundaki çal malar. itim Ö retim Programlar : Genel ve özengen müzik e itiminin tüm düzey ve alanlar nda uygulanmakta olan ö retim programlar konu alan çal malar. Lisans Dersleri: Giri s navlar, müzik ö retmenli i program ile di er ö retmenlik programlar konu alan ara rmalar (S f ö retmenli i, Türkçe ö retmenli i), ö retim program ve programda yer alan derslerin alanlar (müzik alan, genel kültür, mesleki alan), program n uygulanmas nda s f/ ö renci/ materyal durumlar, derslerin müzik retmenli ine yans malar, ö retim eleman durumunu konu alan çal malar. Müzik Tarihi: Müzik tarihi, müzik kültürü, Osmanl mparatorlu u döneminde müzik, müzikte dönem biçim üslup özellikleri, müzik ve sa kla ilgili çal malar. Tablo 7, Müzik e itimi alan nda ula labilen yüksek lisans tezlerinin konu ba klar bak ndan da mlar, tamamlanm oldu u enstitülere göre göstermektedir. Tablo 7. Tamamlanm Yüksek Lisans Tezlerinin Konulara Göre Da Konular itim Bilimleri f Enstitü Sosyal Bilimler f Fen Bilimleri f Müzik E itimi 69 46 42 157 Çalg e itimi 32 23 16 71 Piyano e itimi 17 16 15 48 Ses e itimi an 7 9 8 24 Besteleme teknikleri 2 1 3 itim ö retim programlar Lisans dersleri 22 13 8 43 Müzik tarihi 3 3 6 Toplam 149 110 93 352 Toplam 9
www.muzikegitimcileri.net Tabloya göre, Müzik E itimi konusunda 157, Çalg E itimi konusunda 71, Piyano E itimi konusunda 48, Ses E itimi konusunda 24, Besteleme Teknikleri konusunda 3, Lisans Dersleri konusunda 43, Müzik Tarihi konusunda da 6 tez tamamlanm r. Yüksek lisans düzeyinde, ula labilen tezler aras nda itim Ö retim Programlar konusunda çal lm tez olmad görülmektedir. Bu sonuçlar; tez konular n büyük ölçüde Müzik E itimi alan na yönelmi oldu unu ortaya koymakta, Çalg E itimi, Piyano E itimi ve Lisans Dersleri konular n da önemli ölçüde ara lm oldu u dikkat çekmektedir. Bunun yan nda tablo, enstitüler bak ndan da bulgulara yer vermekte, 352 yüksek lisans tezinden 149 unun E itim Bilimleri Enstitüsü, 110 unun Sosyal Bilimler Enstitüsü, 93 ünün de Fen Bilimleri Enstitüsü bünyesinde tamamlanm oldu unu göstermektedir. Tamamlanm doktora tezleri bak ndan elde edilen bulgular, tablo 8 de sergilenmektedir. Tablo 8. Tamamlanm Doktora Tezlerinin Konulara Göre Da Enstitü Konular itim Sosyal Fen Bilimleri Toplam Bilimleri Bilimler Müzik E itimi 14 4 8 26 Çalg e itimi 6 9 15 Piyano e itimi 5 4 9 Ses e itimi an 4 1 5 Besteleme teknikleri itim ö retim programlar 1 1 Lisans dersleri 12 3 15 Müzik tarihi 1 2 3 Toplam 43 4 27 74 Tabloya göre; müzik e itimi doktora programlar nda ula labilen 74 tezden 26 s n Müzik itimi konusunda oldu u görülmektedir. Çalg E itimi konusunda 15, Piyano E itimi konusunda 9, Ses E itimi konusunda 5, itim Ö retim Programlar konusunda 1, Lisans Dersleri konusunda 15, Müzik Tarihi konusunda da 3 tez tamamlanm r. Doktora düzeyinde, ula labilen tezler aras nda Besteleme Teknikleri konusunda çal lm tez olmad görülmektedir. Bu sonuçlar; doktora tez konular n da büyük ölçüde Müzik E itimi alan na yönelmi oldu unu, Çalg E itimi ve Lisans Dersleri konular na da e de er ve önemli say labilecek ölçüde yer verildi i dikkat çekmektedir. Enstitüler bak ndan da, yüksek lisans tezlerine ili kin bulgulara benzer bir tablo ortaya kmakta, doktora tezlerinin 43 tanesinin E itim Bilimleri Enstitüsünde tamamlanm oldu u görülmektedir. Ancak doktora düzeyinde Sosyal Bilimler Enstitüsü bünyesinde tamamlanm tez say n 27, Fen Bilimleri Enstitüsü bünyesinde tamamlanm tez say n ise 4 olmas, yüksek lisans tezlerindekine göre farkl bir tablo sundu u dikkat çekmektedir. SONUÇ VE TARTI MA I. Ba lang seksenli y llar n ba lar na dek uzanan Müzik E itimi Lisansüstü Programlar, halen 15 üniversitemizde ilgili enstitülere ba olarak e itim ö retimlerini sürdürmektedirler. Sekiz üniversitede yüksek lisans ve doktora programlar, yedi üniversitede de yaln z yüksek lisans programlar vard r. Bu programlar; Gazi, Marmara ve Dokuz Eylül üniversitelerinde itim Bilimleri Enstitüsü bünyesinde, di er üniversitelerde ise Sosyal Bilimler Enstitüsü bünyesinde yürütülmektedir. Programlarda halen 27 profesör, 27 doçent, 53 yard mc doçent ve 12 doktoral ö retim görevlisi/ okutman görev yapmaktad r. Bu say lar, lisansüstü e itim ö retimin nitelik ve verimlilikle i lenmesi bak ndan oldu u kadar, ö retim üyesi yeti tirme ve istihdam bak ndan da dü ündürücü bir tablo ortaya koymaktad r. 10
Bildiriler 8. Ulusal Müzik E itimi Sempozyumu, 23 25 Eylül 2009, OMÜ Elde edilen bulgulara göre; yüksek lisans programlar ndan 611 ö renci mezun olmu, devam eden 196 ö renci vard r. Doktora mezunlar n say 121, devam eden ö renci say ise 158 olarak bulunmu tur. II. Müzik e itimi lisansüstü programlar nda ders çe itlili i dikkat çekicidir. Bu durum yüksek lisans ve doktora programlar bak ndan benzer bir tablo sunmaktad r. Ara rmada Müzik E itimi, Müzikbilimleri ve Müzik Teorisi, Performans, E itim Bilimleri ve Bilimsel Ara rma ba klar nda s fland lan lisansüstü derslerinin büyük ölçüde, aç lm oldu u üniversite ile s rl kald görülmü tür. ncelenen 4 programda da yer alan tek yüksek lisans dersi, Performans ba alt nda Alan Çalg / leri anadal e itimi /Bireysel Çalg E itimi/ leri Çalg e itimi (Piyano, keman, an v.b.) adlar yla yer alan derstir. Yayg n olarak YÖK dersleri biçiminde ifade edilen ve ara rmam zda itim Bilimleri ve Bilimsel Ara rma Alan Dersleri nda yer alan dersler, elde edilen verilere göre, incelenen 4 üniversitenin doktora programlar nda da yer almaktad r. Bu dersler; Geli im ve renme/ Geli im ve ö renme kuramlar / Bireysel ö renme teknolojileri leri Ara rma statisti i/ istatistik/ Ara rmalarda statistiksel Analizler ve Bir Ara rmay Yay na Dönü türme Süreci/ Bilimsel Ara rma, Makale Yaz ve Etik/ Bilim, Ara rma ve yay n Eti i / leri Bilimsel Ara rma Teknikleri biçiminde, farkl adlarla verilmektedir. Müzik e itimi lisansüstü programlar nda yer alan derslerle ilgili olarak öne ç kan baz görü lerin tart lmas n yararl olaca dü ünülmektedir. Örne in Kasap; üniversitelerde enstitülere ba olarak sunulan müzik ö retmenli i yüksek lisans ve doktora programlar n birbirinden büyük farkl klar göstermenin yan s ra müzik ö retmenli i lisans program hedefleyemedi ini, oysa ki lisansüstü programlar n, lisans program nda yer alan temel müzik alanlar nda e itim ve müzik e itiminde yüksek lisans ve doktora ba klar alt nda uzmanl k alanlar na göre çalg e itimi, ses e itimi, oda müzi i/ orkestra yönetimi, koro yönetimi, müzik teorisi, müzik tarihi, müzik e itimi ve okulöncesi müzik e itimi alanlar nda ayr programlar sunmas gerekti ini belirtmektedir (Kasap 2006). Buna kar n di er bir ara rmada ise üniversitelerimizin Müzik E itimi Anabilim Dallar nda yürütülmekte olan doktora derslerinin önemli bir k sm n, gerek müzik ö retmenli i lisans program, gerekse yüksek lisans programlar nda kapsanan derslerin ayn ya da benzer adlarla tekrar veya do rudan devam oldu u vurgulanmaktad r. Ayn ara rma, pek çok d ülke üniversitesinde yürütülen müzik e itimi lisansüstü programlar nda dar alanda uzmanla ma mant na paralel olarak olu turulmu pek çok spesifik derse rastlan labildi ine dikkat çekmektedir (Berki ve Sa er, 2003). Çimen (2004), Lisans programlar n yap lanmas ndan kaynaklanan sorunlar n çözümü konusunda; 1998 öncesinde Gazi Üniversitesi Gazi E itim Fakültesi nde uygulanm olan, Çalg E itimi, Ses E itimi ve Müzik Kuramlar E itimi Anasanat dallar ndan olu an program temel alan bir yakla m benimsedi ini ifade etmektedir. Belli bir alanda uzmanla may sa layacak ve lisansüstü programlarda da sürdürülebilecek böyle bir yap lanman n, E itim Fakülteleri ve Anadolu Güzel Sanatlar Liseleri Müzik bölümlerine çalg e itimcisi yeti tirilmesi için de gerekli oldu unu ifade etmektedir. III. Ara rma sonucunda, yüksek lisans ve doktora düzeylerinde tamamlanm tezlerin büyük ölçüde, özel ö retim yöntemlerinin okul müzik e itimine yans malar müzik retiminde kuram ve yöntemlere ili kin çal malar müzik e itimcilerine uygulanan hizmet içi e itimlerle ilgili çal malar alt ba klar içeren Müzik E itimi konusunda oldu unu göstermektedir. Bunun yan nda Çalg E itimi, Lisans Dersleri ve Piyano E itimi konular da, lisansüstü ö rencilerinin ara rd tez konular olarak dikkat çekmektedir. 11
www.muzikegitimcileri.net Bu ba lamda, lisans düzeyini temel alarak belli alanlarda uzmanla ma ve yetkinle meyi sa layacak lisansüstü e itim sürecinin, ö rencilerin bilimsel ara rma yeterliklerini artt raca ku kusuzdur. Böylelikle yetkin ve donan ml müzik e itimi ara rmac lar olma yolundaki lisansüstü ö rencilerin, önceki ara rma sonuçlar n fark nda olarak, müzik itimi alan na özgü sorunlar gerçekçi ifadelerle saptamalar, çözüme dönük gerçekçi önerileri hayata geçirebilmede etkili tez çal malar gerçekle tirmeleri sa lanabilecektir. Bu konuda bir müzik e itimi yüksek lisans ö rencisinin, yüksek lisans ders a amas nda müfredatta bulunan derslerin, tez a amas nda gerçek anlamda fayda sa lamad na ili kin görü ü anlaml r (Özmente ve Özmente, 2003). Sonuç olarak; ara rma, müzik e itimi alan nda verilen lisansüstü e itimi genel bir bak la irdelemektedir. Ara rma sonuçlar n, ayr nt ve yeni ara rmalara ipuçlar olabilecek de erde veri niteli i ta dü ünülmektedir. KAYNAKLAR Berki, T., Sa er, T., 2003, Türkiye Üniversitelerinde Müzik E itimi Doktora Ders Programlar Üzerine Bir nceleme, Cumhuriyetimizin 80. Y nda Müzik Sempozyumu, 3031 Ekim 2003, nönü Üniversitesi, Malatya, Bildiriler,s.264268. MEN, G., 2004, Musiki Muallim Mektebinden Günümüze Ö retmen Yeti tiren Kurumlarda Piyano E itimi, Musiki Muallim Mektebinden Günümüze Müzik Ö retmeni Yeti tirme Sempozyumu, Süleyman Demirel Üniversitesi Burdur E itim Fakültesi, s: 137, Isparta. Dicle, H., 2004, Üniversitelerin Güzel Sanatlar E itimi Bölümlerinde Verilen E itim Nitelikli Müzik Ö retmeni Yeti tirmek çin Uygun ve Yeterli midir?, Musiki Muallim Mektebinden Günümüze Müzik Ö retmeni Yeti tirme Sempozyumu, Süleyman Demirel Üniversitesi Burdur E itim Fakültesi, s: 580 581 582, Isparta. Gedikli, N., 1999, Ülkemizdeki Etki ve Sonuçlar yla Uluslararas Sanat Müzi i, II. Kitap, Ege Üniversitesi Bas mevi, s: 89, zmir. 13.07.2009,http://www.yok.gov.tr/content/view/417/183/lang,tr/,RG. 01.07.1996, Say :22683, Kasap, B. T., (2006), Gelece in Müzik Ö retim Elemanlar n Yeti tirilmesi Üzerine Bir Model Program, Ulusal Müzik E itimi Sempozyumu, s: 5 17, Denizli. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Lisansüstü E itim ve Ö retim Yönetmeli i, 2009. Özmente, G., Özmente, S., (2003), Buca E itim Fakültesi Müzik E itimi Anabilim Dal Yüksek Lisans Ö rencilerinin Lisansüstü E itimden Beklentileri ve Yüksek Lisans Program le lgili Görü leri, itimde Bilime Katk : Lisansüstü Egitim Sempozyumu, 01 04 Ekim, Dokuz Eylül Üniversitesi E itim Bilimleri Enstitüsü, zmir. Uçan, A., 1997, Müzik E itimi, Müzik Ansiklopedisi Yay nlar, s: 156, Ankara. Uçan, A., (2004), Türkiye de Ba lang ndan Günümüze Müzik Ö retmeni Yeti tirmeye Genel Bir Bak, Musiki Muallim Mektebinden Günümüze Müzik Ö retmeni Yeti tirme Sempozyumu, Süleyman Demirel Üniversitesi Burdur E itim Fakültesi, s: 38, Isparta. UÇAN, A., 2005, Türkiye de Müzik Ö retmenli i E itiminde Yeniden Yap land rman n ve Yeniden Yap land rma Programlar n De erlendirilmesi, itim Fakültelerinde Yeniden Yap land rman n Sonuçlar ve Ö retmen Yeti tirme Sempozyumu, Gazi Üniversitesi Gazi itim Fakültesi, s: 455, Ankara. YÖK, Lisansüstü E itim retim Enstitülerinin Te kilat ve leyi Yönetmeli i, 03 03 1983 tarih 17976 say Resmi Gazete. 12