Iğdır İli Çayır-Mera ve Yem Bitkilerinin Durumu, Hayvan Beslenmesinde Önemi

Tarım Bilimleri Araştırma Dergisi 6 (2): 49-55, 2013 ISSN: 1308-3945, E-ISSN: 1308-027X, www.nobel.gen.tr Iğdır İli Çayır-Mera ve Yem Bitkilerinin Durumu, Hayvan Beslenmesinde Önemi Fikret BUDAK Iğdır Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarla Bitkileri Bölümü, Iğdır-Türkiye Sorumlu yazar Geliş Tarihi: 25.11.2013 e-mail: fikretbudak@rocketmail.com Kabul Tarihi: 16.12.2013 Özet İnsanoğlu için karşılanması gereken ihtiyaçların başında gıda maddelerinin temini gelmektedir. Gıda maddelerinin karşılanabilmesi için bitkisel ve hayvansal üretiminin artan ülke nüfusu paralelinde devamlılığının sağlanması ihtiyaçlara cevap verecek düzeyde olması gerekmektedir. Iğdır İli bu bağlamda uygun iklim şartlarının olması, sulama imkânlarının yüksek oranda yeterlilik sağlaması ilin 385.800 hektarlık yüz ölçümünün 118.525 hektarının (toplam yüzölçümünün %33 ü) tarım alanlarından, 146.571 hektarının (toplam yüz ölçümünün % 41 i) ise çayır-mera alanlarından oluşması bitkisel ve hayvansal üretim için ilk bakışta ideal bir ortam oluşturduğu kanısına varmamızı sağlamaktadır. Ancak var olan bu kaynakların ideal kullanımı, geliştirilmesi, devamlılığının sağlanması ve en önemlisi değişen şartlara karşı mevcut üretim kaynaklarının cevap verebilirliğinin ne düzeyde sağlanabileceği hususu büyük önem kazanmaktadır. Bu çalışmada Iğdır İli mevcut çayır, mera ve yem bitkilerinin durumu, hayvan varlığı ile mevcut hayvan varlığının yaşam ve verim payları dikkate alınarak kaliteli kaba ot ihtiyaçlarının belirlenmesi ve yetersiz düzeyde olan kaliteli kaba yem üretiminin arttırılması hususunda karşılaşılan problemler ve çözüm yolları konusunda tavsiyelere yer verilmiştir. Anahtar Kelimeler: Iğdır İli, çayır, mera, hayvan varlığı, besleme Statutes of Grassland Pasture and Forage Crops of Igdır Province, The Importance Of Animal Nutrition Abstract The basis of human needs is supply of food items. In order to supply foodstuffs, plant and animal production is need to be maintenance and is required to supply sufficient the needs. Igdir province in this context is favorable climatic conditions, irrigation facilities to provide higher qualification, 385,800 hectares, 118,525 hectares of measurement in the face of the province (33% of total measurement of the face), agricultural areas, 146,571 hectares (41% of total measurement of the face), the occurrence of grassland areas for crop and animal production can be considered as an ideal environment at first glance. However, in the changing condition, the optimal use, developing, and ensuring the continuity of these resources the existing production resources availability is the most important. In this study, according to numbers of animals and survival and productivity rate, the issues of determination their needs high quality forage have been addressed. It is also to increase the production of insufficient high-quality roughage for the studies on the problems encountered and possible solutions are presented. Key Words: Igdir province, grassland, pastures, animal number, nutrition GİRİŞ Dünya nüfusundaki artışa paralel olarak gıda maddesi talebi de artmaktadır. Gıda maddeleri içerisinde de hayvansal gıdalar insan sağlığı ve metabolizması açısından büyük bir öneme haizdir. Zira protein olmadan gelişmek, sağlıklı yaşamak ve hatta sağlıklı düşünmek, kısaca yaşamak mümkün olmaz. Proteinler amino asit denilen yapı taşlarından oluşur.. Bu nedenle, kaliteli protein olarak da tanımlanan hayvansal proteinlerin yeterli miktarda tüketilmesi hayli önemlidir (Şenel 2012). Bu sebeple insan sağlığı için vazgeçilemez olan hayvansal ürünlerin artırılması için öncelikle hayvan varlığımızın gözden geçirilmesi gerekmektedir. Mevcut varlığını sürdüren hayvanlarımızda verim oldukça düşük durumdadır. Bunun en büyük sebebi hayvanlarımızın yeterince beslenememesidir. Ülke hayvancılığımızın geliştirilmesinde çözülmesi gereken en önemli problemlerden biri kaliteli, kaba yem ihtiyacının düzenli olarak karşılanmasıdır. Kaba yemlerin hayvan besleme fizyolojisine uygunluğu yanı sıra, kaliteli ve ucuz olması halinde, daha pahalı olan ve insan beslenmesinde de kullanılan yoğun

F. Budak / TABAD, 6 (2): 49-55, 2013 50 ya da kesif yemlerin hayvan beslemede kullanımını azaltmaktadır. Kaliteli kaba ot üretiminde en önemli kaynakların başında çayırmera alanları ve tarla tarımı yoluyla üretilen yem bitkileri gelmektedir. Bu sebeple Yem Bitkileri üretim artışını sağlamak dolayısıyla insan beslenmesinde büyük bir rolü olan hayvansal ürünlerin artırılması amacıyla ülkemizin faklı bölge ve toprak şartlarında adapte olabilecek yüksek verimli ve kaliteli çeşitlerin ıslah edilmesi ve bunların üretimlerinin sağlanması şarttır. Ülkemizdeki en önemli kaba yem kaynağı meralarımızdan sonra yem bitkileri üretimi gelmektedir. Ancak gerek üretim alanlarının, gerekse verimlerinin yeterli olduğunu söylemek mümkün değildir (Avcıoğlu ve ark., 2000). Yem bitkileri ekim alanı 1.585.681 hektar ile toplam ekim alanlarının ancak %7,61 ini oluşturmaktadır (Anonim 2012d).Yarı-kurak iklim kuşağında yer alan Ülkemizde sulama imkanları, kaliteli tohumluk yetersizliği, ekim nöbetindeki önemlerinin henüz kavranamamış olması, ot kurutma ve silaj yapım tekniklerinin yeterince bilinmemesi gibi problemler yem bitkileri tarımını kısıtlamaktadır. İlin Coğrafik Ve Topoğrafik Durumu Iğdır ili Doğu Anadolu Bölgesinin Erzurum- Kars bölümünde yer alır.44º 48' doğu boylamı ve 40 kuzey enlemi Iğdır ili toprakları üzerinden geçmektedir. Kuzey ve kuzeydoğu sınırını Aras nehri ve bu nehrin yatağı boyunca gecen Ermenistan sınırını teşkil eder. Güney Doğusunda ve doğusunda Nahcivan ve İran, güneyde Ağrı ili, batı ve kuzeybatısında Kars ili yer almaktadır. İlin yüzölçümü 3.588 km² ve Iğdır ovasının ortalama yüksekliği 800-900 m. arasında değişmektedir. İlin % 26 sını (922 km²) ova, %74 ü (2.617 km²) dağlık ve engebeli alan oluşturur. Doğu Anadolu Bölgesinin mikro klima özelliği gösteren en alçak ve yüzölçümü en geniş olan ovalarından biridir. Iğdır ili çevresine göre gerek iklim gerekse toprak ve bitki örtüsü gibi doğal çevre özellikleri bakımından oldukça değişik özellikler gösterir. İlin dört ilçe, sekiz belde ve 157 köyü mevcuttur. 2012 yılı sonunda nüfus % 0,8 oranında artarak 190.409 olmuştur. Nüfusun % 53 ü şehirde geri kalan % 47 si köylerde yaşamaktadır. İklim Durumu Iğdır'ın iklimi Doğu Anadolu tipi Karasal İklimdir. Iğdır ilinin ovalık kesimleri, Doğu Anadolu Bölgesi'nin öteki kesimlerinde görülen şiddetli kara ikliminden fazlaca etkilenmez. Bunun en önemli nedeni çevresinde bulunan Ağrı Dağı gibi yüksek alanlara göre alçakta olmasıdır. Yıllık ortalama sıcaklık 12,8 C' dir. Kentte kışın -30 0 C ' ye kadar düşen ve yazın da 41 C' yi aşan hava sıcaklıklarına rastlanır. Yağış bakımından ülkemizin en az yağış alan illerinden biridir. Çizelge 1. Iğdır İli Uzun yıllar iklim verileri Yıllık Ortalama Sıcaklık 12.08 C En Sıcak Ay En Soğuk Ay En Yük. Sıcaklık En Düş. Sıcak. Temmuz (26 C) Ocak (-3.5 C) Temmuz (33.6 C) Ocak (-8.0 C) Y. Toplam Yağış 260.3 mm Ort.Yağ. Gün Say. Karla Ört Gün. Say. 85 gün 24 gün Yağışın az olması özellikle çayır mera alanlarında kuruma ve vejetasyon zayıflığına neden olmaktadır. Ancak tarla tarımı açısından ideal ortam hazırlaması Doğu Anadolu Bölgesinin diğer illerine göre avantaj sağlamasının yanında bitkisel üretimde çeşitliliğin oluşmasını sağlamaktadır. Uzun yıllar iklim verileri çizelge 1 de verilmiştir (Anonim 2012a). Arazi Varlığı Çizelge 2 ve 3 de görüldüğü üzere İlin toplam arazi varlığı 358.800 hektar olup önemli bir kısmı (% 33) tarım alanı ve çayır - mera alanı (% 41) olarak kullanılmaktadır (Anonim 2012b, c). Hayvan besleme açısından çayır mera alanlarının yanı sıra yem bitkilerinin ekiliş alanlarının yüksek olması hayvanların kaba yem ihtiyacının karşılanması açısından büyük önem arz etmektedir. Çizelge 2. İlin arazi varlığı Arazi Niteliği Hektar % Tarım Alanı 118 525 33 Orman Alanı 2 233 1 Çayır-Mera 146 571 41 Kullanılmayan Alan 91 471 25 TOPLAM 358 800 100

F. Budak / TABAD, 6 (2): 49-55, 2013 51 yıllardaki artışına bağlı olarak farklı firmalara ait birçok çeşit kullanılır durumdadır. Bu çeşitler arasında Arifiye, Mas 72, Mas 70, Cadız, Poiner 3245 ve 32KG1, Dogg, Kalipso, Kolosseus, May 9292, Shemal, Tuano-F1gibi çiftçiler tarafından rağbet gören çeşitler ön plana çıkmaktadır. Şekil 1. İlin Tarım Arazilerinin Kullanım Oranları Yetiştiriciliği Yapılan Tarla Bitkileri Iğdır ili üretim deseninde kültürü yapılan tarla bitkileri arasında hububat ekiliş alanları oranı yüksektir. Yem bitkileri ekilişi ise hububat ekilişinden sonra ikinci sırada yer almaktadır. İklim ve sulama şartlarının ideal olması Iğdır ilinde yetiştirilen ürünlerin çeşitliliğini arttırmaktadır. İlin yüksek kesimlerinde hububat ekiliş alanları yaygınlık göstermesine karşın Iğdır ovasının teşkil ettiği esas tarım alanlarında her türlü tarım ürününü yetiştirilebilme özelliği taşımaktadır. Konu itibariyle hayvancılık açısından değerlendirme imkânı sunan kaliteli kaba yem ihtiyacını karşılamaya yönelik ürünler ve yeterliliğin sağlanamadığı durumlarda zorunlu olarak hayvanların yem ihtiyacını karşılama amacıyla kullanıma dâhil edilen ürünler dikkate alınarak Iğdır ilinde üretimi yapılan ve önemlilik arz eden ürünler ve miktarları çizelge 4 de görüldüğü gibi ekim alanı ve miktarı bakımından tarla tarımından üretilen yem bitkileri içerisinde yonca öne çıkmaktadır. Özellikle devlet teşvikleri yem bitkisi ekiliş alanlarını artışına olumlu yönde katkı sağlamaktadır. Silajlık mısır ve yonca üretiminin artışında tarımsal teşvikler önemli bir unsur olmuştur. Yine yem bitkisi ekilişinde önemli bir konu olan çeşit seçimi ve kaliteli tohumluk temini açısından üreticiler ile İl Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü tarafınca denetlenen tohumluk bayileri arasında ilin şartları ve üretici talepleri doğrultusunda uygun çeşitler getirilerek ekimi yapılmaktadır. Üretimi yapılan yem bitkilerinde yonca çeşitleri arasında Kayseri ve Bilensoy gibi yerli çeşitlerin yanı sıra Ezzeline, Dimitra, Siside, May 324, May 524 gibi ithal çeşitler yaygın ekim alanları oluşturmaktadır. Korunga tohum çeşidi olarak Özerbey yaygın olarak kullanılmaktadır. Fiğ çeşitleri arasında Macar Fiğ ve yoğun olarak Adi Fiğ ekimi yapılmaktadır. Silajlık mısır çeşitleri üretim alanlarının ve üretim miktarlarının son Hayvan Varlığı Iğdır ili hayvancılık bakımından küçükbaş hayvan yetiştiriciliğine daha fazla yönelmektedir. 595.000 küçükbaş hayvan varlığına karşın 130.055 adet büyük baş hayvan yetiştirilmektedir. Farklı ağırlıktaki değişik yaş ve cinse ait otlak hayvanlarının 1 büyükbaş hayvan birimine (BBHB: Büyükbaş Hayvan Birimi: 500 kg canlı ağırlığındaki süt veren ineğe eşdeğerdir.) çevrilmesinde kullanılan katsayılardır. 31 Temmuz 1998 tarih ve 4342 sayılı yeni mera kanununa göre büyükbaş hayvan birimi dönüşüm katsayıları kullanılmış olup Iğdır ilinde 2012 yılsonu itibari ile mevcut hayvan varlıkları Çizelge 5 de verilmiştir (Anonim 2012e). Iğdır ili hayvancılık bakımından iklimsel özellikleri ve yem kaynakları açısından daha çok küçükbaş hayvancılığa elverişli durumdadır. Canlı hayvan ticaretinin Iğdır da yaygınlığı, küçükbaş hayvan ticareti ile de kısa vadede nakit girişine olanak sağlaması küçükbaş hayvan yetiştiriciliğini arttırmaktadır. Devlet teşviki anlamında küçükbaş hayvan yetiştiriciliğinin de desteklemeler kapsamında olması önemli bir işletme ek geliri sağlamaktadır. Çizelge 3. Iğdır İlinde bazı tarım ürünlerinin ekim alanları ve üretim Miktarları Ürün Cinsi Üretim Alanı (da) Üret. Miktarı Kuru Ot Mik (tn) (tn ) Yonca 143.103 408.559 81.711 Korunga 4.000 7.800 1.560 Fiğ 4.300 5.650 1.130 Silajlık mısır 32.885 163.425 32.685 Buğday 212.100 63.235 - Arpa 82.416 15.104 - Şeker pancarı 4.285 14.806 - Patates 1.100 2.200 - Çayır - mera 894.039 35.761 7.152 Toplam 1.378.228 716.540 124.238

F. Budak / TABAD, 6 (2): 49-55, 2013 52 Çizelge 4. Mevcut hayvanların yıllık kaba yem ihtiyaçları (ton\yıl) Hayvan Cinsleri ( BBHB ) Kaba Yem İhtiyacı Koyun 56.054 204.597 Keçi 2.756 10.059 Sığır Saf Kültür 30.120 109.938 Kültür- Melez 55.359 202.060 Yerli- Diğer 10.965 40.022 Manda 1.145 4.179 At 905 3.303 Katır 48 175 Eşek 1.212 4.423 Toplam 158.564 578.756 Çizelge. 5. Hayvan ırklarının dağılımı ve BBHB miktarı Irklar Hayvan Sayısı BBHB (kat sayı) BBHB (miktarı) Holstein 5.470 1 5.470 Holstein 9.470 0.75 7.103 Melezi Simental 9.400 1 9.400 Simental 13.400 0.75 10.050 Melezi Montafon 12.200 1.25 15.250 Montafon 50.942 0.75 38.206 Melezi Yerli ırk 21.930 0.50 10.965 Manda 1.273 0.90 1.145 At 1.809 0.50 905 Katır 120 0.40 48 Eşek 4.041 0.30 1.212 Koyun 560.540 0.10 56.054 Keçi 34.460 0.08 2.756 TOPLAM 725.055 158.564 Hayvanların Kaba Yem İhtiyacı Hayvanların günlük kaba yem ihtiyaçları BBHB (500 kg) nin 50 kg yaş ot veya 10 kg kuru ot üzerinden hesap edilmektedir. Çayır alanlarının biçilmek ve otlatılmak suretiyle, mera alanlarının otlatılarak değerlendirilmesi yanında tarla tarımından elde edilen otun kurutularak kış döneminde kullanılması Iğdır ilinde üretilen otun değerlendirilme şeklini oluşturur. Son yıllarda ise su bakımından zengin kaba ot kaynaklarının silo yapılarak ve paketlenerek kış döneminde hayvanlara yedirilmesi ile hayvan beslemesine dâhil edilmektedir. İl de üç adet faal ve iki adet de açılacak yeni paketleme ünitesi kaliteli kaba ot ihtiyacının karşılanmasına yönelik olumlu yönde etki sağlayacaktır. Öncelikli olarak Iğdır ili mevcut hayvan varlığının kaba yem ihtiyacının belirlenmesinde standardı sağlama açısından hayvan ırklarına göre mevcut sayıların büyükbaş hayvan birimine çevirimi yapılmıştır (Çizelge. 5). Yıllık kaliteli kaba yem ihtiyacının belirlenmesinde bu bilgiler esas alınmıştır. Hayvanların cinslerine göre yaşam ve verim payları dikkate alındığında bir yıllık tüketilmesi gereken kaliteli kaba yem ihtiyacı 578.756 ton olarak bulunmuştur. Iğdır İlinde Üretilen Kaba Yemin Yeterlilik Durumu Iğdır İli toplam hayvan varlığı 158.564 BBHB dir. Hayvanların yaşam ve verim paylarını göz önünde bulundurarak dengeli ve yeterli besleme koşullarında kaliteli kaba yem ihtiyaçları ise 578.756 ton / yıl olarak hesaplanmıştır (Çizelge 4.). Buna karşılık Iğdır ili mevcut kaba yem kaynakları ile üretilebilen kaba yem miktarı 124.238 ton olarak bulunmuştur. Sayısal değerlerinde açıkça göstermiş olduğu gibi ilin 454.518 ton kaliteli kaba ot açığı oluşmaktadır (Anonim 2012d). Kaba Yemin Hayvan Beslemedeki Yeri Ve Önemi Hayvanlar için gerek duyulan kaba yemin altı önemli kaynağı vardır. Bunlar; Mera otu, yem bitkileri otu (yonca, fiğ, korunga, burçak, sorgum, sudan otu vb.), Çayır otu, tahıl alanlarından ve yemeklik baklagil yetiştirilen alanlardan elde edilen saman ve bunların anızları, pancar posası ve yaprakları, orman ağaçlarının yaprakları vb. (Büyükburç 1995). Temel kaba yem kaynaklarından başka tarla bitkilerinin elde edilen sap-saman ve anız gibi artıklar da kaba yem olarak değerlendirilmektedir (Serin ve ark., 1991). Çayır, mera ve yem bitkilerinin en fazla ve kaliteli yem üretimi yanında çiftlik hayvanları için gerekli besin maddelerini (iz elementler, mineral maddeler, vitaminler ve karbonhidratlar) tam ve dengeli olarak ihtiva etmektedirler. (Çizelge 6). Aynı zamanda hayvanların mide floraları için gerekli besin maddelerini yeterli ve dengeli bir oranda bulundurmaktadırlar (Altın 1992). Baklagil yem bitkileri azotlu besinlerce buğdaygil yem bitkilerinden daha zengin olduğu dikkat çekmektedir. Bu nedenlerden dolayı çayır-mera alanları ve yem bitkileri tarımı, hayvan yetiştiriciliğinde son derece önemli ve gereklidir. Çayır ve mera kuru otu ile baklagil yem bitkilerinde mevcut metabolik enerji ve sindirilebilir protein oranları oldukça yüksektir. Kaliteli kaba yem kaynakları ile ekonomik değere sahip hayvanlarda gerekli protein, yağ, selüloz içermesi, mineral ve vitaminlerce zengin olması, hayvanların üreme gücünün artırması, beslenmeye bağlı metabolik hastalıkların

Bitki Grubu N P20 K20 Ca0 Mg0 Na20 C1 SO4 N siz Öz Md Yen. Otkg\da) Ot Ver. (kg\da) F. Budak / TABAD, 6 (2): 49-55, 2013 53 önlenmesi ve yüksek kalitede hayvansal ürün sağlanması açısından da önemlidir (Serin ve Tan, 2001). Çizelge 6. Buğdaygil ve Baklagil Yem bitkilerinde Besin Maddesi Oranları (%) uygun gübre miktarlarının ise 15 kg\da N ve 4 kg\da P2O5 olduğu bildirilmiştir (Altın 1975). Otlatmaların kontrollü yapılması ile verimlerinin artırılması sağlanacaktır. Erzurum da yürütülen mera ıslah çalışmalarında en başarılı sonuç tam toprak işlemesi yapılarak yeniden mera tesisi ile sağlanmıştır (Tosun ve ark., 1975). Bazı kaba yem kaynaklarının sindirilebilir protein oranları çizelge 8 de verilmiştir (Büyükburç 1995). Buğ 1.7 0.5 2.4 0.7 0.3 0.1 0.7 0.7 45 Bak 3.2 0.5 1.9 2.3 0.7 0.1 0.4 0.6 40 Buğdaygil ve baklagil yem bitkilerinde Besin Maddesi Oranları Çizelge 7 de görülmektedir (Altın 1986). Ayrıca bu bitkilerin hayvansal üretimde en önemli girdi olan yemi sağlamanın yanı sıra yetiştirildikleri toprakların fiziksel ve kimyasal özelliklerini iyileştirmelerinin yanında kendisini takip eden kültür bitkilerinin verim ve kalitelerini olumlu yönde etkiledikleri bilinmektedir (Soya ve ark., 2004). Yem bitkileri bitkisel ve hayvansal üretimin sigortası konumundadır (Açıkgöz 2001). Kaba Yem Üretimin Problemleri Ve Çözüm Yolları Hayvanlara kaliteli kaba yem sağlayan kaynak esas itibariyle çayır, mera ve yem bitkileridir. Ekonomik ve verim değeri yüksek hayvancılık yapılabilmesi için çayır mera alanlarındaki verim değerlerinin yükseltilmesi, yem bitkileri ekiliş alanlarının arttırılması gerekmektedir. Hayvancılığı gelişmiş olan ülkelerde toplam tarla arazisi içerisinde yem bitkileri ekim alanı % 25-30 iken (Semerci ve Kurt, 2006) Iğdır ilinde ise bu oran % 11 civarlarındadır. Çayır Mera Alanlarındaki Problemler Ve Yapılan Çalışmalar Genellikle çayırlarda biçim öncesi aşırı otlatılmalar ve biçimin bitkinin dip kısmına çok yakın yapılması ve herhangi bir kültürel tedbirin uygulamasının (gübreleme, sulama ve yabancı ot mücadelesi) yapılmaması, meralar da ise hayvanların erken, kapasitelerinin üzerinde ve dinlenme imkanı verilmeden otlatılması verim düşüklüklerine ve bu alanlarının elden çıkmasına sebep olmaktadır. Yapılan çalışmalar göstermiştir ki çayırların gübrelenmesi sonucu kuru ot verimi 2,5 kat artış göstermiş ve en Çizelge 7. Bazı kaba yem kaynaklarının sindirilebilir protein oranları Kaba Yemler ME (mmcal) SP Oranları (%) Çayır kuru otu 2.0 5.0 Mera kuru otu 2.2 3.2-4.0 Yonca kuru otu 1.9 8.0 Korunga kuru otu 1.9 7.8 Fiğ kuru otu 1.7 6.5 Buğday samanı 1.5 0.4 Arpa samanı 1.7 0.5 Çavdar samanı 1.1 0.2 Yulaf samanı 1.9 1.4 Mercimek samanı 1.9 4.5 Nohut samanı 1.9 4.5 Mısır sapı 1.7 0.1 Sorgun sapı 1.7 0.1 Yaş pancar posası 0.38 0.6 Koyunlarda canlı ağırlık artışları çizelge 9 da görüleceği üzere meraların kendi kaderine terkedilmesi yerine ıslah ve amenajmanın olumlu etkilerinin olduğunu bildirilmişlerdir. (Tosun ve ark., 1975) Çizelge 8. Islah işlemleri uygulanan meraların ortalama ot verimleri yenen ot miktarı, dekara ve koyun başına canlı ağırlık artışları Canlı Yapılan şlemler Ağırlık Artışı (kg\da) kg\ koyun Tabii Mer a 112.2 40.5 2.20 12.9 Üstten Tohumlama 134.7 55.5 3.14 12.5 Yonca+Buğdaygil 266.5 121.8 6.15 12.2 Korunga+Buğday. 264.3 129.8 6.00 11.8 Yem Bitkisi Üretim Problemleri Ve Çözümüne Yönelik Çalışmalar Yem bitkileri yetiştirme alanı 151.403 dekar olup ve bu oran % 11 civarındadır. Yem bitkileri ekim alanlarının artırılması veya birim alanlardan daha fazla miktarda yem bitkisi üretimi yoluna gidilmesi gereklidir. Yem bitkileri ekim alanlarının artırılması için nadasa

F. Budak / TABAD, 6 (2): 49-55, 2013 54 bırakılan ve iki yılda bir ürün alınan alanlarda uygun tek yıllık kurağa dayanıklı yem bitkilerinin münavebeli olarak ekimi ile sağlanabilir. Tosun ve ark, (1987) e göre Buğday-Nadas sistemi yerine üç yıl korunganın münavebede yer almasıyla buğday veriminde artış olduğu, nadas alanlarının % 50 oranından yaklaşık % 17 ye düştüğü belirlenmiş ve bununla birlikte yem bitkileri üretimi gerçekleşmiştir. Eskişehir İlinde nadasa bırakılan alanlarda yapılan bir çalışmada tek yıllık fiğ ve hububat karışımlarında yaş ot verimlerinin oldukça yüksek olduğu (3.412kg/da) ve hayvanların dengeli beslenmesindeki önemi vurgulanmıştır (Budak 2011). SONUÇ VE ÖNERİLER Iğdır ilinde tarımsal ve hayvansal üretimden geçimini sağlayan nüfusun fazla olmasına rağmen istenilen üretim değerlerine ulaşmakta sıkıntı yaşamaktadır. 2012 yılı sonu itibariyle 130.055 büyükbaş hayvan ve 595.000 adet küçükbaş hayvan sayısına karşılık gelen 158.564 BBHB için gerekli olan kaliteli kaba ot üretimi 578.756 ton olması gerekirken 124.238 tonluk kaliteli kaba ot üretimi gerçekleşmiştir. Diğer bir deyişle 454.518 ton kaliteli kaba ot açığı oluşmaktadır. Görüldüğü üzere Iğdır ili ihtiyaçlarını karşılamaktan uzak olan bu tablonun düzeltilmesi için çayır mera alanlarının ıslah ve amenajman çalışmaları ile mevcut yapısının iyileştirilmesi, aşırı ve düzensiz otlatmanın önüne geçilmesi ve en önemlisi üreticilerin bu konularda bilgilendirilme ve bilinçlendirilmesi gerekmektedir. Özellikle son yıllarda silajlık mısır üretimi Iğdır ilinde tarımsal desteklerle birlikte artış göstermektedir. Buradan elde edilecek suca zengin kaba yemin silolanarak veya paketlenerek saklanması kış döneminde önemli olacaktır. Bu bağlamda üç adet faal paketleme tesisi mevcut olup, iki adet tesiste yapım aşamasında olmasına rağmen bu sayının arttırılması üretilen silajlık mısırda ürün kaybının önlenmesi yolunda katkı sağlayacaktır. Iğdır ilinde yem bitkisi üretimi %11 civarında olup bu oranın arttırılması kaba yem ihtiyacını karşılamada önemli katkı sağlayacaktır. Yem bitkilerinin ekim nöbetine bilhassa nadas alanlarının değerlendirilmesinde kullanımına yönelmek gerekmektedir. Üretim artışı açısından Iğdır iline uygun sertifikalı tohumluk kullanımı, mekanizasyon, arazi toplulaştırması çalışmalarının hızlandırılması, destekleme politikalarının Bakanlıkça çiftçinin üretime yönlendirecek şekilde planlanması gibi hususlarda eksikliklerin giderilmesi gerekmektedir. Yine Iğdır ili arazi yapısı nedeniyle alt yapı sistemlerinin bir an önce tamamlanması faydalı olacaktır. KAYNAKLAR Açıkgöz E (2001). Yem Bitkileri ( 3. Naskı ) Uludağ Üniversitesi Güçlendirme Vakfı Yayın No: 182, Bursa. Altın M (1975). Erzurum Şartlarında Azot, Fosfor ve Potasyumlu Gübrelerin Tabii Çayır ve Mer anın Ot Verimine, Otun Ham Protein ve Ham Kül Oranına ve Bitki Kompozisyonuna Etkileri Üzerinde Bir Araştırma. Atatürk Ünv. Yay. No:326 Zir. Fak. Yay. No:159 Erzurum Altın M (1986). Kültür Mer ası Oluşturma Tekniği ve Faydalanma Yöntemleri. Hay. Semp. Tokat Altın M (1992). Çayır-Mer a ve Yem Bitkilerinin Hayvan Beslemedeki Yeri ve Önemi. Aylık Tarım ve Hayvancılık Dergisi Hasad. Yıl:8, Sayı:89 İstanbul Anononim., 2012 a. Meteoroloji İl Müdürlüğü Ankara Anonim (2012b). GTH Bakanlığı, İl Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü, Iğdır. Anononim (2012c). GTH Bakanlığı,İl Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü, Iğdır. Anononim (2012d). Türkiye İstatistik Kurumu Kayıtları. Mevcut: http://tuik.gov.tr Anononim (2012e). GTH Bakanlığı, İl Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü, Iğdır. Avcıoğlu R, Soya H, Açıkgöz E, Tan A (2000). Yem Bitkileri Üretimi. Türkiye Ziraat Mühendisliği V. Teknik Kongresi, 1. Cilt, 17, Milli Kütüphane-Ankara,s:567-585. Budak F (2011). Possibilities of Growing Vetch and Cereals Mixtures in Fallow Fields in Eskişehir Condition. The Journal of Animal&Plant Sciences 21(4): Page:724-729,ISSN 1018-7081 Büyükburç U (1995). Türkiye de Çayır ve Yem Bitkileri ile Diğer Kaba Yem Kaynaklarının Değerlendirilmesi ve Geliştirilmesine Yönelik Öneriler. GOP Ü.Z.F. Tarla Bitkileri Bölümü. Tokat Semerci A, Kurt C (2006). Türkiye de Yem Bitkileri Tarımının Önemi. Hasad Yayıncılık Dergisi 21: 42-49. Serin Y, Gökkuş A, Savaş M (1991). Erzurum da Çayır Mer a ve Yem Bitkilerinin

F. Budak / TABAD, 6 (2): 49-55, 2013 55 Problemleri ve Çözüm Yolları. T.C. T O K Bakanlığı D.Anadolu Tarımsal Araştırma Enstitüsü. Erzurum Serin Y, Tan M (2001). Yem Bitkileri Kültürüne Giriş. Ata. Ü. Ziraat Fakültesi Yayınları, No: 206. Soya H, Avcıoğlu R, Geren H (2004). Yem Bitkileri. Hasat Yayıncılık, 223s. Şenel F (2012) Bilim ve Teknik Mart 2012 s. 82-86 Tosun F (1967). Türkiye de Çayır, Mer a ve Yem Bitkileri Kültürünün Bazı Önemli Problemleri. Atatürk Üniversitesi Zir. Fak. Zirai Araştırma Enstitüsü Teknik Bülteni No:13 A.Ü. Basımevi. Ankara Tosun F, Manga İ, Altın M., Serin Y (1975). Erzurum Şartlarında Kıraç Mer a Islahı Üzerinde Bir Araştırma. Tübitak, V. Bilim Kongresi. Tarım ve Orm. Grubu (Tebliğ). Tosun F, Altın M, Akten Ş, Akkaya A, Serin, Y, Çelik N (1987). Erzurum Kıraç Şartlarında Bazı Ekim Nöbeti Sistemlerinin Buğday Verimine Etkileri Üzerinde Bir Araştırma. U.Ü.Türkiye Tahıl Sempozyumu, Tarım ve Ormancılık Araşt. Grubu. Bursa.