ÜN VERS TEYE G R SINAV S STEM NDEK SON DE KL E L K N Ö RENC LER N ALGILARI Doç. Dr. Mehmet Durdu KARSLI Sakarya Üniversitesi E itim fakültesi Doç. Dr. I k ifa ÜSTÜNER Akdeniz Üniversitesi E itim Fakültesi Son yirmi y lda, üniversiteye giri s navlar nda bir çok de i iklik yap lm t r. Bu de i iklikler, s nav biçim ve yönteminden çok, s nav say s ve s nav sonuçlar n n de erlendirilmesi üzerine odaklanm t r. 1981-1998 y llar aras nda üniversite giri s navlar ; öss, öys, ösys gibi farkl adlar alt nda tek s nav olarak veya öss ve öys adlar alt nda iki a amal s nav olarak gerçekle tirildi. Ancak, bu s navlar n tümü s nav biçimi ve yöntemi ile soru türü, biçimi ve çe idi bak m ndan a a yukar ayn veya benzer nitelikte olmu tur (Dökmen, 1992; Güvenç, 1992). Bu nedenle, üniversiteye giri s navlar nda radikal bir de i imden söz etmek yerine, farkl l k kavram ndan söz etmenin daha uygun olaca dü ünülmektedir. Üniversite giri s navlar ndaki farkl uygulamalar aras nda, yaln zca 30 Temmuz 1998 de yap lan uygulama bir de i im (MEB, 1998) olarak de erlendirilebilir niteliktedir. S nav türü ve biçimi aç s ndan olmasa da, s nav n de erlendirilmesi aç s ndan bir de i im gerçekle mi tir. Bu de i im, A rl kl Ortaö retim Ba ar Puan n n s nav sonuçlar n önemli ölçüde etkilemesi (MEB, 1999) eklinde ortaya ç km t r. Her de i imde oldu u gibi, bu de i imde baz olumluluk ve olumsuzluklar beraberinde getirmi tir. Amaç: Bu ara t rman n amac ; üniversite giri s nav sistemindeki son de i iklik hakk ndaki ortaö retim son s n f ö rencilerinin alg lar n belirlemek ve bu alg lara dayanarak de i imin etkilerine ili kin kestirimler yapmakt r. Yöntem: Betimsel nitelikteki ara t rmada veriler, iki bölümden (I. Bölüm ba ms z de i kenleri, II. Bölüm ba ml de i kenleri içermektedir) olu an ve ara t rmac lar taraf ndan geli tirilen bir anket ile elde edilmi tir. Haz rlanan bu anket, Antalya l merkezinde bulunan ortaö retim kurumlar aras ndan rasgele seçilen 890 son s n f ö rencisine uygulanm t r. Anketin güvenirlik katsay s (Alpha=.380) olarak hesaplanm t r. Elde edilen veriler faktör analizi, frekans, yüzde, t-test ve varyans analizi kullan larak çözümlenmi tir. 3
Bulgular ve Yorum: I. Faktör: lgi Madde No Faktör Yükü Eigen De eri De i kenlik 16 1 14 1.3.69.61.382,90,611,61,38 3,468 3,9 3,82 3,164 lgi faktörü alt nda faktör yükü.3 in üzerinde olan 4 madde yer alm t r. Bu maddeler unlard r: Yeni s nav sistemiyle getirilen okul puan uygulamas n n çal ma iste ine etkisi, Yeni s nav sisteminin okula olan ilgiye etkisi, Yeni s nav sisteminin derslerle ilgili çal malara etkisi, Yeni s nav sisteminin velinin okula olan ilgisine etkisi. II. Faktör: Motivasyon Madde No Faktör Yükü Eigen De eri De i kenlik 6 2.4.639..36,99 1,02,96 1,8,8 6,30,6 9,164 Motivasyon faktörü alt nda faktör yükü.3 in üzerinde olan 4 madde yer alm t r. Bu maddeler unlard r: Yeni s nav sisteminin üniversiteye girme umuduna etkisi, Yeni s nav sisteminin istenilen yüksekö retime daha kolay girme olana n art r p art rmad, Yeni s nav sisteminin getirdi i de i ikliklerin genel olarak de erlendirilmesi, Yeni s nav sisteminin eski s nav sisteminin olumsuzluklar n giderebilme derecesi. IIII. Faktör: Bilgi Madde No Faktör Yükü Eigen De eri De i kenlik 10 1 11 13.10.686.64.3,848 2,1,3,32 4,991 1,00 4,48 4,309 Bilgi faktörü alt nda faktör yükü.3 in üzerinde olan 4 madde yer alm t r. Bu maddeler unlard r: Yeni s nav sistemi hakk nda yeterli bilginin olup olmad, Bundan önceki iki basamakl s nav sistemi hakk nda bilginin olup olmad, Yeni s nav sisteminin getirdi i ortaö retim ba ar puan n n ne kadar ek puan getirece inin 36
bilinip bilinmedi i, Lise alan kolunun seçilmesinde üniversite s nav sisteminin etkisi. IV. Faktör: Beklenti Madde No Faktör Yükü Eigen De eri De i kenlik 19 9 12.82.413.31,38,904,46 3,164,319 4,38 Beklenti faktörü alt nda faktör yükü.3 in üzerinde olan 3 madde yer alm t r. Bu maddeler unlard r: Yeni s nav sisteminin ezbercili in ortadan kald r lmas nda etkili olaca na inanma, Yeni s nav sisteminin eski sisteminin olumsuzluklar n giderip gideremedi i, üniversite giri s nav sisteminin de i mesindeki temel neden. V. Faktör: Saptama Madde No Faktör Yükü Eigen De eri De i kenlik 3 18.64.614 1,382,90 8,12 3,468 Saptama faktörü alt nda faktör yükü.3 in üzerinde olan 2 madde yer alm t r. Bu maddeler unlard r: Yeni s nav sistemi nedeniyle ilgi alanda veya gitmek istenilen yüksekö retim tercihinin de i ip de i medi i, Üniversite giri s nav na haz rlamada okulun verdi i e itim-ö retimin de erlendirilmesi. Faktör analizi sonucu, faktör yükleri.3 in üzerinde toplam 19 maddeden olu an faktör belirlenmi tir. Bunlar; ilgi, motivasyon, bilgi, beklenti ve saptama eklinde adland r lm t r. I. Faktöre li kin Bulgular: Konular Görü ler (n / ) Yeni s nav sistemiyle getirilen okul puan uygulamas çal ma iste inizi ne yönde etkiledi Olumlu 3 / 42.6 Olumsuz 216 / 24.4 Yeni s nav sistemi okula olan ilginizde ne tür bir etki yarat Yeni s nav sistemi derslerinizle ilgili çal malar n z ne yönde etkiledi Yeni s nav sistemi velinizin okula olan ilgisinde ne tür bir etki yaratt lgi artt 21 / 24. Olumlu 343 / 38.8 lgi artt 133 / 1.0 lgi azald 230 / 26.0 Olumsuz 1 / 1.8 lgi azald 63 /.1 Etkilemed i 281 / 31.8 Etkilemed i 423 / 4.9 Etkilemed i 384 / 43.4 Etkilemed i 688 /.8 3
Yukar daki tablo incelendi inde, yeni s nav sisteminin ilgi yaratma konusunda önceki sistemden farkl ciddi bir etki yaratmad görülmektedir. II. Faktöre li kin Bulgular: Konular Görü ler (n / ) Yeni s nav sistemi üniversiteye girme umudunuzda ne tür bir etki yaratt Olumlu 392 / 44.3 Olumsuz 288 / 32.6 Yeni s nav sisteminin istedi iniz yüksekö retime daha kolay Evet Hay r girme olana n art rd na inan yor musunuz 32 / 3.0 382 / 43.2 Yeni s nav sisteminin getirdi i de i iklikleri genel olarak nas l Olumlu Olumsuz de erlendiriyorsunuz 306 / 34.6 260 / 29.4 Yeni s nav sistemi eski s nav sisteminin olumsuzluklar n Evet Hay r giderebildi mi 203 / 23.0 416 / 4.1 Etkilemedi 204 / 23.1 Yan t yok 1 / 19.8 Karars z 318 / 36.8 Karars z 26 / 30.0 Yeni s nav sisteminin motivasyon sa lama konusunda eski s nav sisteminden farkl ciddi bir etki yaratmad n yukar daki veriler ortaya koymu tur. III. Faktöre li kin Bulgular: Konular Görü ler (n / ) Yeni s nav sistemi hakk nda yeterli bilginiz var m Evet 24 / 2. Hay r 16 / 1.6 Bundan önceki iki basamakl s nav sistemi hakk nda bilginiz var Evet Hay r m 232 / 26.2 19 / 22.1 Yeni s nav sisteminin getirdi i ortaö retim ba ar puan n n size Evet Hay r ne kadar ek puan getirece ini biliyor musunuz 32 / 36.8 188 / 21.3 Lise alan kolunuzu seçmenizde üniversite s nav sisteminin etkisi Evet Hay r oldu mu 391 / 44.2 39 / 44.9 K smen 483 / 4.6 K smen 4 / 1. K smen 31 / 42.0 Emin de il 96 / 10.9 Yukar daki tabloda yer alan veriler; yeni s nav sisteminin bilgi konusunda eski sistemden pek farkl olmad n ortaya koymaktad r. 38
IV. Faktöre li kin Bulgular: Konular Yeni s nav sisteminin ezbercili in ortadan kald r lmas nda etkili olaca na inan yor musunuz Yeni s nav sistemi eski s nav sisteminin a a daki olumsuzluklar n giderebilmi midir A rl kl ortaö retim ba ar puan Soru a rl klar Alan kollar ndaki dengesizlik Hiçbir olumsuzlu u giderememi tir Eskisinden daha çok olumsuzluk yaratt Sizce üniversite giri s nav sisteminin de i mesindeki temel neden a a dakilerden hangisidir Ortaö retime olan ilgiyi art rmak Eski s nav sisteminin olumsuzluklar n gidermek Okul türleri aras nda denge kurmak S nav say s n azaltmak Di er Görü ler Evet 33 / 39.9 n 82 3 10 20 113 n 291 334 0 10 119 Hay r 31 / 60.1 9.3 42.6 12.1 23.2 12.8 32.9 3.8.9 1.1 21.2 Yeni s nav sisteminin ezbercili i ortadan kald raca ve eski sistemin birçok olumsuzlu unu ortadan kald raca na ili kin beklentileri büyük oranda kar layamad, yaln zca sorular n a rl klar aç s ndan olumlu bir etki yapt görülmektedir. 39
V. Faktöre li kin Bulgular: Konular Yeni s nav sistemi nedeniyle ilgi alan n zda veya gitmek istedi iniz yüksekö retim hakk nda fikriniz de i ti mi Üniversite giri s nav na haz rlamada okulunuzun size verdi i e itimö retimi puan üzerinden de erlendiriniz Pekiyi yi Orta Zay f Görü ler Evet 286 / 32.4 n 48 260 249 310 Hay r 366 / 41.4.4 29.4 28.2 3.1 Yüksekö retime ili kin ö renci fikirleri ve tercihleri yeni s nav sisteminde de genellikle bir de i iklik yaratmad, orta dereceli okullar n e itimini ö rencilerin ortan n alt nda eklinde de erlendirdikleri yukar daki verilerde ortaya ç km t r. Ba ml De i kenlerin Etkisine li kin Bulgular: Annenin E itim Durumunun Faktörler Üzerindeki Etkisine li kin Varyans Analizi Sonuçlar Faktörler FAK.1 FAK.2 FAK.3 FAK.4 FAK. Kareler Ortalamas 26.190 3943.38 3969.928 99.04 399.093 408.140 11.362 20.282 2.644 13.909 442.129 490.03 3.032 189.82 1900.614 SD 4 881 4 881 4 881 4 881 4 881 Ortalaman n Karesi 6.4 4.46 24.62 4.494 28.841 3.144 34.4.03.8 2.14 F De eri Anlaml l k Düzeyi 1.643.212.10.000 9.12.000 6.822.000.32.843 Varyans analizi sonucunda; annenin e itim durumunun motivasyon, bilgi ve beklenti faktörlerini olu turan konulara ili kin görü lerde anlaml fark yaratt (p<.0) ancak ilgi, ve saptama faktörlerinin içerdi i konular üzerinde etki yapmad (p>.0) belirlenmi tir. Baban n E itim Durumunun Faktörler Üzerindeki Etkisine li kin 40
Varyans Analizi Sonuçlar Faktörler FAK.1 FAK.2 FAK.3 FAK.4 FAK. Kareler Ortalamas 18.906 391.022 3969.928 140.88 391.282 408.140 144.669 240.9 2.644 22.92 46.113 490.03 13.493 188.121 1900.614 SD 880 880 880 880 880 Ortalaman n Karesi 3.81 4.490 28.12 4.41 28.934 3.11 4.8.190 2.669 2.144 F De eri Anlaml l k Düzeyi.842.20 6.329.000 9.289.000.883.492 1.28.280 Baban n e itim durumunun motivasyon ve bilgi faktörlerini olu turan konulara ili kin görü lerde anlaml fark yaratt (p<.0) ancak ilgi, beklenti ve saptama faktörlerinin içerdi i konular üzerinde etki yapmad (p>.0) varyans analizi sonucunda ortaya konmu tur. S nava Girdi i Bölümün Faktörler Üzerindeki Etkisine li kin Varyans Analizi Sonuçlar Faktörler FAK.1 FAK.2 FAK.3 FAK.4 FAK. Kareler Ortalamas 90.08 389.220 3969.928 61.61 3996.39 408.140 182.639 203.00 2.944 80.69 409.343 490.03 28.223 182.361 1900.614 SD 88 88 88 88 88 Ortalaman n Karesi 12.98 4.418 8.823 4.2 26.091 3.09 11.28.136 4.032 2.133 F De eri Anlaml l k Düzeyi 2.933.00 1.938.061 8.4.000 2.24.029 1.891.068 Varyans analizi sonuçlar ; s nava girilen bölümün ilgi, bilgi ve beklenti faktörlerini olu turan konulara ili kin görü lerde anlaml fark yaratt n (p<.0) ancak 41
motivasyon ve saptama faktörlerinin içerdi i konular üzerinde etki yapmad (p>.0) belirlenmi tir. Üniversiteye Haz rl k Kursuna Gitmenin Faktörler Üzerindeki Etkisine li kin Varyans Analizi Sonuçlar Faktörler Kareler Ortalamas SD Ortalaman n Karesi FAK.1 4.94 2 22.94 3923.980 883 4.444 3969.928 FAK.2 FAK.3 FAK.4 FAK. 138.0 3920.08 408.140 223.432 2662.213 2.644 11.201 4418.836 490.03 8.8 1891.9 1900.614 2 883 2 883 2 883 2 883 69.028 4.440 111.16 3.01 8.601.004 4.42 2.142 F De eri Anlaml l k Düzeyi.10.006 1.48.000 3.04.000 1.10.000 2.06.12 Varyans analizi sonucunda; üniversiteye haz rl k kursuna gitmenin yaln zca saptama saptama faktörünün içerdi i konular üzerinde etki yapmad (p>.0), di er 4 faktörü olu turan konulara ili kin görü lerde anlaml fark yaratt (p<.0) görülmü tür. Ders Çal ma eklinin Faktörler Üzerindeki Etkisine li kin Varyans Analizi Sonuçlar Faktörler Kareler Ortalamas SD Ortalaman n Karesi FAK.1 94.29 11 8.612 38.199 84 4.434 3969.928 FAK.2 FAK.3 FAK.4 FAK. 62.896 399.244 408.140 49.64 283.880 2.644 11.631 444.406 490.03 18.009 1882.60 1900.614 11 84 11 84 11 84 11 84.18 4.1 4.24 3.24 10.12.119 1.63 2.14 F De eri Anlaml l k Düzeyi 1.942.031 1.21.249 1.394.10 2.03.021.60.680 42
Ders çal ma eklinin ilgi ve beklenti faktörlerini olu turan konulara ili kin görü lerde anlaml fark yaratt (p<.0) di er 3 faktörün içerdi i konular üzerinde etki yapmad (p>.0) faktör analizi sonuçlar nda görülmektedir. Cinsiyetin Faktörler Üzerindeki Etkisine li kin T-Test Sonuçlar Cinsiyet N X Std. Sapma t SD Anlam. Düz Ort. Fark FAK.1 1 23 8,1128 2,0633 2,014 88,044,2921 2 3,820 2,1830 FAK.2 1 23,46 2,1931,9 88,436,1146 2 3,6331 2,066 FAK.3 1 23,468 1,8612 3,223 88,001,3984 2 3,000 1,086 FAK.4 1 23 6,669 2,4102 3,34 88,001,200 2 3 6,169 2,028 FAK. 1 23 4,3 1,434 1,099 88,22,1103 2 3 4,86 1,441 Varyans analizi sonucunda; deneklerin cinsiyetinin ilgi, bilgi ve beklenti faktörlerini olu turan konulara ili kin görü lerde anlaml fark yaratt (p<.0) ancak motivasyon ve saptama faktörlerinin içerdi i konular üzerinde etki yapmad (p>.0) belirlenmi tir. Sonuç: Ara t rma sonuçlar na göre yeni s nav sistemiyle getirilen okul puan uygulamas n n ne ders çal maya ne de ö rencilerin ve velilerin okula olan ilgilerine ciddi bir etki etmemi tir. Ayn ekilde; istenilen yüksekö retime daha kolay girme, eski s nav sisteminin olumsuzluklar n giderebilme gibi konularda önemli katk getiremedi inden motivasyon aç s ndan da önemli bir etkisi olamam t r. Öte yandan; yeni s nav sistemi hakk nda t pk eski s nav sisteminde oldu u gibi yeterli bilginin sa lanamamas ve yeni s nav sisteminin getirdi i ortaö retim ba ar puan n n ne kadar ek puan getirece inin bilinmemesi sonucu lise türünün ve alan kolunun seçilmesinde yeni sorunlar yaratm t r. Ayr ca; yeni s nav sisteminin ezbercili i ortadan kald raca, okul ba ar s n te vik edece i eklindeki görü ve beklentiler, 100 civar ndaki (Sabah, 2 Temmuz 2000) lise birincisinin üniversiteye girememesi nedeniyle olumsuz bir etki yaratm t r. Bu ara t rman n sonuçlar, üniversiteye giri te s nav tür ve say s n n de i mesinin sorunlar n büyük bir k sm için çözüm getiremedi ine ili kin ara t rma bulgular n (A kar, 198; Oral, 1983; Tezba aran, 198) desteklemektedir. Yine, bu ara t rmadan elde edilen sonuçlar, üniversiteye giri te ortaö retim ba ar puan, a rl kl ortaö retim ba ar puan, okul türü ve alan türü gibi çe itli puan uygulamalar n n üniversiteye giri için kullan lmas n n daha olumlu oldu u yönündeki ara t rma sonuçlar yla (Berbero lu, 1988; Oral, 198; Toker, 1980; Toker, 1986; ÜSYM, 1981) benzerlik göstermektedir. Üniversite giri s nav ndaki tüm de i iklikler ve yeni uygulamalar, Üniversiteye giri ile ortaö retimin gelece i aras nda ili ki olup olmad na ili kin bir ara t rmaya ula lamam olmas na ra men, ülkemizde özellikle son bir y lda böyle bir ili kinin oldu unu gösteren geli meler ya anmaktad r. 43
Kaynakça Dökmen, 1992; Güvenç, 1992 MEB, 1998, ÖSYM s nav kitapç MEB, 1999, ÖSYM s nav kitapç Sabah, 2 Temmuz 2000 A kar, P., (198). Yüksekö retime Ö renci Seçme ve Yerle tirme sisteminin geçerli i, Yay nlanmam doktora tezi. Hacettepe Üniversitesi. Oral, T.(1983). 1981 y l nda Ö renci Seçme ve Yerle tirme S navlar na kat lan adaylar n yüksekö retim program tercihleri üzerine bir ara t rma. Yay nlanmam rapor. Ankara: ÖSYM: Tezba aran, A.(198). ÖSYS Testlerinden Yoklanmak stenen Beceriler. Yay nlanmam rapor. Ankara: ÖSYM. Berbero lu, G.(1988). Seçme amac yla kullan lan testlerde Rasch Modeli nin katk lar. Yay nlanmam doktora tezi. Hacettepe Üniversitesi. Oral, T. (198). Lise ba ar ölçüleri ile ÖSYS puanlar aras ndaki uyum. Yay nlanmam doktora tezi. Hacettepe Üniversitesi. Toker, F. (1980). Ortaö retim y ll k ba ar ortalamalar n n yüksekö retime ö renci seçme ve yerle tirmede kullan lmas. Yay nlanmam rapor. Ankara: ÜSYM, Ara t rma Geli tirme ve Proje Birimi. Toker, F. (1986). Ortaö retim ba ar puanlar n n yüksekö retim kurumlar na ö renci seçme ve yerle tirme s navlar nda kullan lmas. Yay nlanmam rapor. Ankara: ÜSYM, Ara t rma Geli tirme ve Proje Birimi. ÜSYM, (1981). Ortaö retim y l sonu ba ar ortalamalar n n ö renci seçme ve yerle tirme s nav puanlar na kat lmas. Ankara: ÜSYM. 44