EK:13 OYUNCAKLARIN SINIFLANDIRILMASINA İLİŞKİN KILAVUZ Bu sınıflandırma CEN/TC 52 Oyuncakların Günliği Teknik Komitesi tarafından hazırlanmış olup hangi oyuncakların 36 ayın altındaki yaşta çocuklara yönelik olduğu, hangilerinin olmadığının tespiti için gerekli bilgiyi rmektedir. 36 ay altı üzeri çocuklar için oyuncakların sınıflandırılabilmesi için çocuklarda, özellikle de 0-36 ay yaş grubunun gelişim aşamalarının, anlaşılması çok önemlidir. Bununla ilgili açıklama Tablo 1 de yer almaktadır. Oyuncakların Sınıflandırılmasına İlişkin Kılavuz 1
Tablo 1- Gelişim aşamaları 36 ay altı 0-18 ay Gelişimi Aşağıdakileri gerçekleştirebilme yetisine ulaşır: Kafasını kendi üst bedenini kaldırma Oyuncakları tutma yönlendirme Basit motor hareketler Yürümeyi öğrenir. İşitme duyum yetileri oldukça gelişmiştir. Yaklaşık 20-30cm mesafedeki nesnelerde görsel algı oldukça gelişmiştir. Temel renkler tercih edilir. Bu erken dönemde çocuk aşağıdakilerden hoşlanır bunlara ihtiyaç duyar: Bakılacak bir şey, Hareket eden bir şey, Isırılacak bir şey, Dinlenilecek bir şey, Tutulacak bir şey, Yuvarlanılacak bir şey, Su sıçratmak için kullanılacak bir şey, Vurmak için kullanılacak bir şey, İtilip çekilecek bir şey, Çekilecek bir şey, Üzerinde oturulacak bir şey, Bir biri içine geçirilebilecek üst üste bindirilebilecek bir şey, Kazıp dökmek için kullanılacak bir şey, Parçaları sökülebilecek bir şey, Dışarıda oynanabilecek bir şey, 18-36 ay Gelişimi Artan kas kontrolü denge becerisi. Konuşma mimik yetisi hayal kurma yetisi. Yetişkin davranışlarının taklidi. Parmaklarda daha kontrollü kesin hareket. Rol oynama başlangıcı. Çocuk şunlardan hoşlanır: Evcilik oynanabilecek bir şey, İnşa edilecek bir şey, Üzerine tırmanılacak bir şey, Parçalanıp daha sonra tekrar birleştirilebilecek bir şey, Şekillendirilip, yoğrulacak bir şey, Çizim yapılabilecek bir şey, Sayfaları çevrilip bakılabilecek bir kitap. 36 ay 36 ay üzeri 36 ay üzeri gelişim Dilde yoğun bir ilerleme; kelimelerle deney yapma (harfleri, rakamları anlama). Mantık sistematik düşünme yönünde ilerleme. Oyunları anlamaya başlar. Vücudu kullanmayı öğrenir; fiziksel gelişim oyunu daha enerjik hale getirir. İnce hareketlerde koordinasyonun sağlanması yönünde artan gelişme. Belirgin hareketlerde kontrol giderek artar. Eş zamanlı hareketlerin birlikte gerçekleştirilmesi mümkün olur. Melodilerin, kalıpların tanınması. Sosyal öğrenme oyuna bağımlıdır. Hayal kurma rol oynamaya ilgi artar. Diğer çocuklarla grup halinde oynamayı öğrenir. Oyuncakların Sınıflandırılmasına İlişkin Kılavuz 2
36 ay altı üzeri çocuklar için oyuncak sınıflandırmasında 24 ayrı kategori seçilmiştir (bkz. 2 ila 25 numaralı tablolar). Her bir oyuncak sınıfı, aşağıdaki bilgileri içeren tablolarda açıklanmıştır. a) 36 ay altı 36 ay üzeri arasındaki sınırı en iyi belirleyecek ayrıt edici aşağıdaki gibidir: Genel itibariyle oyuncağın boyutları (ağırlık, hacim, uzunluk, en). Burada özellikle dikkat edilmesi gereken husus, bu boyut unsurlarının, belli bir yaşa göre oyuncağın kullanımını işlevini ne şekilde etkileyeceğidir. Oyuncak parça ya da unsurlarının sayısı boyutu. Burada yine dikkat edilmesi gereken nokta, oyuncağın belli bir yaşta en çok ne şekilde kullanılacağı çocuğun o yaşta neyi tercih edeceği ihtimalidir. Ürün boyutu parçaların sayısı ile ilgili tavsiyelerinin kesin rakamlar olmayıp, yaklaşık bir değer ifade ettiği göz önünde bulundurulmalıdır. Ayrıntı kapsamında, bu ayrıntıların ne derece gerçeğe yakın olduğu ile çocuğun her yaşta gerçekçilik ayrıntılar hususundaki ilgi alanının tespiti beraberinde oyuncağın bu bağlamda temsil ettiği özelliğin de hesaba katılması gerekir. Ayrıca, ek aksesuarlar da önemlidir. Özel fonksiyonlar arasında oyuncakta örneğin özel işitsel (ör.sesler, müzik) ya da görsel efektlerin bulunup bulunmadığına bakılır. b) Her bir kategori için birkaç oyuncak örneği sıralanmıştır. Listelerde ayrıntılara yer rilmemiştir. Verilen örnekler, her bir kategori için belirlenen işlev den bağımsız olarak ele alınmamalıdır. Oyuncakların Sınıflandırılmasına İlişkin Kılavuz 3
Tablo 2- Etkinlik oyuncakları (Kategori A) Serbest düşüş yüksekliği alçak olmalı. Karmaşık hareketler olmamalı. Hareket alanı düşük/kısa olmalı. Tampon çubuklu salıncak. T-çubuklu ya da kasık kayışlı salıncak oturağı. Alçak kayak, ortamla yükseklik: 1000 mm.nin üzerinde. Serbest düşüş yüksekliği daha yüksek olabilir. Çok-yönlü hareketler olabilir. Tırmanma becerisi gereklidir. Düz oturaklı salıncak. Çubuk, halka, ip merdini vs olan jimnastik seti. Tırmanma şeridi. Yüksek kayak. Not: Ev aile kullanımı amaçlıdır. Çocukların içeride ya dışarıda oynamasına yöneliktir. (EN 71-8) Tablo 3- Su oyuncakları (Kategori B) 36 ay altı yaşta çocuklar için hiçbir şekilde su oyuncağı olmamalıdır. 36 ay üzeri çocukları destekleyebilecek nitelikte olmalıdır. Şişme oyuncak hayvan. Küçük şişme bot. Üzerinde yatmak için sörf tahtası. NOT 1: Su oyuncakları, şişme olsun olmasın, çocuğun ağırlığını taşıyabilecek nitelikte sığ suda oynamak amaçlıdır. Not 2: Kol bantları, yüzme oturakları benzeri yüzme takviyeleri, oyuncak günlik direktifinde yer alan temel gereklere uyma zorunluluğundan muaftırlar çünkü bunlar oyuncak olarak değil, yüzme takviyeleri olarak değerlendirilmektedir. Oyuncakların Sınıflandırılmasına İlişkin Kılavuz 4
Tablo 4- Sanat el becerileri malzemeleri bunlarla ilgili oyuncaklar (Kategori C) : Boyama araçları : Şekillendirme malzemeleri Büyük kolayca tutulacak nitelikte. Bir pakette az sayıda renk, ortalama 6 ya da daha az. Çıkarılabilen parçaları olmamalı. Parmak boyası. Esnek kalacak nitelikte olmalı. Aksesuarlar Kalıp Şekillendirme malzemeleri ( şekillendirme araçları): hava temasıyla kuruyacak şekilde fırında sertleşecek şekilde jeller Hayal gücünü geliştirme setleri: çömlek setleri balon setleri Tablo 5- İşitsel/Görsel malzemeler (Kategori D) Basit etki/tepki. Basit ritimler. Basit şarkılar. Müzik kutusu. Eşleştirme, ayrıt etme öğrenme amaçlı çok basit elektronik/bilgisayar ya da diğer eğitici oyuncaklar. Daha komplike ritimler. Hikaye çizgi film figürleri içeren video. Eğitici bilgisayar oyunları: çizim, hesaplama, yazı. Elde taşınabilir bilgisayar oyunları. Kasetler. Kasetçalar, CD çalar minidisk. Not: İşitse/görsel malzemeler arasında elektronik öğrenme takviyeleri de yer alır. Oyuncakların Sınıflandırılmasına İlişkin Kılavuz 5
Tablo 6- Oyun değeri olan kitaplar (Kategori E) Oyun ile resimlere bakma karışık. Kolayca kontrol edilebilen. Basit resimler, az ayrıntılar. Yumuşak plastikten yapılmış resim kitabı. Tekstil kitap. Kitap ile diğer oyuncak türleri ör.plastik hayvan figürleri karışık. İçinden 3 boyutlu figür çıkan kitap. Ses çıkaran kitap. Kalın yapraklı kitap. Kolay hikayeler içeren metinler. Ayrıntılı resimler. Oyun değeri olan metin resimlerle dolu sert kapaklı kitap. Ayrıntılı boyama kitabı. İçinden 3 boyutlu figür çıkan metin içeren (ör. masal) kitap. Kalıpları basit boyama i olan kitap. Tablo 7- Yapı oyuncakları yap-bozlar (Kategori F) Kolayca kontrol edilebilen, büyük parçalar. Kısıtlı sayıda parça. Az parçalı yap-bozlar. Yuvarlatılmış şekiller. Basit insan, hayvan, ev, araç vb. şekilleri. Kolayca üst üste yerleştirilen ya da birbirine geçirilen. Üst üste yığmak amaçlı tahta ya da yumuşak plastik bloklar. Az sayıda büyük parçası olan yap-bozlar. Birbiri içersine yerleşen plastik blok parçalar. Yap-bozlar- önceden çizili şekillere yerleştirilen parçalar. Az sayıda büyük parçası olan basit yap-bozlar. Küçük parçalar. Daha fazla ayrıntı-ör.hem şekillerde hem de teknik detaylarda. Çocuk yaşı ilerledikçe daha fazla sayıda parça. Birbirine geçirme i, ör vida/somun/kilit. Yap-bozlar. 3boyutlu yap-bozlar. Çokça ayrıntısı olan birbirine geçirmeli plastik tuğla setleri. Ayrıntılı model kurma setleri. Tablo 8- Kostümler, kılık değiştirme giysileri (taklit maksatlı) maskeler (Kategori G) 36 ay altında yaşta çocuğun bedenine uyacak boyutta. 36 ay üzeri yaşta çocuğun bedenine uyacak boyutta. Kılıç, tabanca vs gibi aksesuarlar. Oyuncakların Sınıflandırılmasına İlişkin Kılavuz 6
Tablo 9- Oyuncak bebekler yumuşak dolgulu oyuncaklar (Kategori H) : Oyuncak bebekler : Yumuşak dolgulu oyuncaklar Basit dizaynlı (bebeğin yüzü hariç) Yumuşak kucaklanabilir. Basit giysi aksesuarları. Basit ek kalemler (ör. oyuncak bebekler için biberon). Yıkanabilir ya da temizlenebilir. Bebeğin yaptığı hareketlere göre ses çıkaran oyuncaklar (örneğin içinde çıngırak olanlar) Az ayrıntıları olan oyuncak bebekler: açıp kapanan gözler, konuşması ya da ses çıkarması için çekmeli ipi olan bebekler, çok kolayca giydirilebilen bebekler. Yıkanabilir naylon oyuncak bebekler. Bez bebekler. İçinde kolayca çalıştırılan (kolay hamleler gerektiren) elektrik, elektronik ya da mekanik malzemeler içeren oyuncak bebekler. Gözleri oynayan ya da konuşan oyuncak bebekler. Yumuşak oyuncaklar (ör. dolgulu, pelüş tekstil hayvanlar, tutma ya da kucaklama amaçlı figüran bebekler. İçinde basit kullanımlı (tek hamle) elektrik, elektronik ya da mekanik malzeme bulunan oyuncaklar. Bir çocuk müdahalesi gerektiren uyutma oyuncakları. Gerçeğe yakın aksesuarlar (yani hareket edebilen eklemleri, gerçeğe yakın orantıları özel amaçlı malzemeleri olan oyuncak bebekler). Çokça aksesuarlı oyuncak bebekler. Belirgin şekilde hareket edebilen eklem kolları olan (sert vücutlu) oyuncak bebekler. Özel ayrıntıları olan oyuncak bebekler (ör. elektrik, elektronik ya da mekanik olarak çalıştırılan) Moda bebekleri Kağıt bebekler. Ağlayan, altını ıslatan, hareket eden, içen, şekillendirilebilen saçı olan, vücudu sıkı saran giysileri olan oyuncak bebekler. Oyuncak aksiyon kahramanları. Tüm yumuşak dolgulu oyuncaklar tüm yaş grubu çocuklar için uygundur. Oyuncakların Sınıflandırılmasına İlişkin Kılavuz 7
Tablo 10- Deney setleri (Kategori I) 36 ay altı yaşta çocuklar yönelik hiçbir deney seti olmamalı. Daha ileri yaşta çocuklar için bilgi beceri gerekir (ileri sınıflandırma için bkz. EN 71-4 5) Kimyasal setler Elektronik setler Biyolojik setler Fotoğrafik setler. Tablo 11- İşlevsel oyuncaklar (Kategori J) 36 ay altı yaşta çocuklar yönelik hiçbir işlevsel oyuncak olmamalı. Yetişkin gözetimini gerektiren çocuğa bir beceri öğreten oyuncaklar. Çoğunlukla orantılı bir model ya da imitasyon şeklinde. İşlevsel sivri kenar uçlar içerebilir. Dikiş makinesi Örgü seti Gerçek (ya da oyun amaçlı) kullanıma yönelik tamir alet kutusu Süsleme seti Mikroskop Daktilo Tablo 12-Oyun setleri (Kategori K) Yalnızca birkaç parça. Çok basit oyun kuralları. Basit obje, renk vs eşleştirmelerine dayalı. Genelde ya tek ya iki oyunculu. Resimli domino taşları Basit eşleştirme oyunları Çocuklar oyunları anlamaya başlar. Harf rakamların kullanılması. Daha karmaşık strateji, daha zor kurallar. Çocukların yaşı ilerledikçe oyun süresi artar. Tahta üzeri oyunlar Tombala Kart oyunları Konsantrasyon/tepki oyunları Oyuncakların Sınıflandırılmasına İlişkin Kılavuz 8
Tablo 13- Mekanik /ya elektronik yolla sürülen araçlar (Kategori L) Basit tasarımlı. Basit etki/tepki. Tutması kavraması kolay. Basit aksesuarlar. Kurulumu kolay. Sürmek için az beceri gerektiren. Yavaş hareket eden. Kurmalı düzeneğe sahip araçlar. Basit ray/pist tasarımlı tren ya diğer setler. Ses çıkaran trenler, ör. tıktık, tütme, vs. Arkadan çektirmeli araçlar. Not: Bu araçlar, çocuğun bedenini barındıracak nitelikte değildir. Çalıştırmak için daha çok beceri gerektiren oyuncaklar. Sürmek ya da düzgün ilerleyişi devam ettirebilecek beceri düzeyi. Çok parçalı oyuncaklar. Ayrıntılı aksesuarları olan oyuncaklar. Gerçekçi sesler. Çocukların kendi kurduğu ray/pist yollar. Model oyun sahnesi ya ortamının bir parçası olarak kullanılan ayrıntılı aksiyon araç ya da trenleri. Çoklu vagonlar. Pist yarış setleri. Çok işlevli uzaktan kumandalı yahut radyo kumandalı araçlar. Aksiyon kahramanlarının araçları. Taşıma-iş araçları Ayrıntılı tren setleri. Tablo 14- Oyun ortamları yapılandırılan kalıplar (Kategori M) Büyük paçalar. Az sayıda parça. Kontrol edilmesi kolay. Elle taşınabilecek hafiflikte. Örneğin ses düzeni çalıştırmak için basit hamleler gerektiren. Az sayıda parçası olan basit oluşumlu oyun seti ör.uçaklar, çiftlikler, garajlar. Araçlı figürlü basit setler. Basit şekilli karikatürize araç. Çok çeşitte aksesuar. Gerçekçilik. Özel efektli ya da efektsiz olarak çalışan detaylı parçalar. Gerçekçi ayrıntıları, birkaç odası olan oyuncak bebek evi. Gerçekçi aksesuarları olan aksiyon/macera setleri. Yetişkin temaları işleyen modeller (uzay, askeri, kale oyunları) Oyuncak askerler. Ayrıntılı gerçekçi araba/uçak/trenler. Kukla tiyatrosu. Oyuncakların Sınıflandırılmasına İlişkin Kılavuz 9
Tablo 15- Fırlatma cihazlı itici/sürücü oyuncaklar (Kategori N) 36 ay altı yaşta çocuklar yönelik hiçbir fırlatma cihazlı oyuncak olmamalı. Enerji birikimli ya da birikimsiz fırlatma cihazlı oyuncaklar. Ok yay. Helikopter türü fırlatmalılar. Top savuran oyuncaklar. Tablo 16- Beraberinde ittirmeli, çektirmeli oyuncaklar yürüyüş takviyeleri(kat. O) (İri) tekerlekli kolay hareket ettirilip yuvarlatılabilen oyuncaklar. Erken dönem öğretici oyun eşliğinde ya olmaksızın yürümede yardımcı olacak oyuncaklar. Tekerlekli hayvanlar. Gerçekçi olmayan ses efekti olan ya olmayan botlar, arabalar, vs Bu kategori 36 ay üzeri çocuklar için geçerli değildir. NOT: Örneğin oyuncak bebek arabaları gibi, rol oynama fonksiyonuyla karışık olan beraberinde ittirmeli oyuncaklar, rol oynamalı oyuncaklar olarak sınıflandırılmıştır. (bkz. Tablo 17) Tablo 17- Rol oynamalı oyuncaklar (Kategori P) Basit tasarımlı. Dayanıklı. Basit figürler. Kolayca tutulup çalıştırılabilen. Oyuncak telefon. Oyun tabakları, çay setleri, tencere tavalar. Katlanamayan oyuncak bebek taşıyıcıları, arabaları, alış riş arabaları. Basit şekilli aletler: torna vida, çekiç. Az detaylı karikatürize satış kasası. Ayrıntılı malzemeler. Gerçekçi şekil orantıda. Küçük parçalar hassas parçalar. Aksesuarlar. Komplike tuşlama i olan oyuncak telefon. Ayrıntılı çay, yemek pişirme, hamur işi bulaşık yıkama seti. İçi döşemeli oyuncak bebek evi. Ayrıntılı oyuncak bebek kıyafetleri. Gerçekçi satış kasası. Oyuncak para. Oyuncak bebek arabası, alış riş arabası. NOT: Rol oynamalı oyuncaklar yetişkin aktivitelerinin taklidi maksatlıdır. Oyuncakların Sınıflandırılmasına İlişkin Kılavuz 10
Tablo 18- Kum-su oyuncakları (Kategori Q) Basit şekiller yapma. Tutması kullanımı kolay. Basit etki/tepki. Kova. Basit şekilli kum aletleri. Sulama kabı. Plastik araba/taşıyıcı. Plastik bot. Çocuğun ağırlığın çekmek için tasarlanmamış şişme oyuncak hayvanlar. Daha fazla ayrıntı. Daha fazla işlev. Metal kürek. Şekil dizayn rme aletleri. Pille çalışan bot/gemiler. Radyo kumandalı bot/gemiler. Not: Banyo oyuncakları Tablo 18in dışındadır. Tablo 19- Beceri geliştirme oyuncakları (Kategori R) Eşleştirme ayrıma. Üstü üste bindirme. Tutması kullanımı kolay. Üst üste bindirilen bloklar. Şekil ayırtıcı oyuncaklar. Birbiri içine geçen boncuklar. Üstü üste bindirilen piramitler. Sabit/kayan boncuklar. Hassas malzeme. Hayal gücünü geliştirici oyuncaklar. Bağcık bağlamak amaçlı ayakkabı. Geçirmeli/bağlamalı kartlar, geçirmeli/bağlamalı boncuklar. Dikiş seti. Mücevher seti. Model rme seti. Oyuncakların Sınıflandırılmasına İlişkin Kılavuz 11
Tablo 20- Oyuncak kozmetikler (Kategori S) 36 ay altı yaşta çocuklar yönelik hiçbir oyuncak kozmetik olmamalı. Normal makyaj renklerinde. Normal makyaj ürünlerine benzer ürünler. Parfüm içerir. Yetişkinleri taklit amaçlıdır. Yapma tırnaklar/kalıplar. Rimel. Ruj/dudak parlatıcı. Far. Allık. Parfüm. Oje. Oyuncak bebekler için kozmetikler. Karnaval makyajı. Dövme deri çıkartmaları. NOTE: Bu kategoriye, çocuk kullanımı amaçlı kozmetikler kadar oyuncaklar üzerinde uygulama maksatlı kozmetikler de dahildir. (ör. oyuncak bebek makyajları) Tablo 21- Oyuncak müzikal enstrümanlar (Kategori T) Basit sesler. Kolay hareketler: ör. üfleme, bastırma, sallama, vurma (ör. davul). Karikatürize şekilleri olan piyano. Zaylafon (ahşap barlarına vurularak çalınan müzik aleti) Maraka (çıngırak şeklinde sallanarak ses çıkartan müzik aleti). Basit gitar. Davul. Eş zamanlı hareketler: ör.hem bastırma hem üfleme. Gerçekçi sesler. Gerçekçi görünüş. Gerçekçi fonksiyonlar. Org, ağız orgu, piyano. Zaylafon. Gitar. Trompet. Flüt. Tamburin, kastanyet (avuç içinde birbirine vurulan müzik aleti). Davul seti. Oyuncakların Sınıflandırılmasına İlişkin Kılavuz 12
Tablo 22- Oyuncak spor malzemeleri topları (Kategori U) Tutulması kullanması kolay. Kullanımı için hafif. Yumuşak toplar. Lastik toplar. Plaj topları. Dışarı oyunlarının basit rsiyonu. Oyunları anlamada artan algı. Dışarı oyunları. Beceri gerektiren oyunlar: atma, yakalama. Aşağıdaki oyunların oyuncak rsiyonu: Futbol/basketbol/ bol. Badminton seti (raketli) Hokey sopası Atlama ipi Uçan diskler (frizbi) Uçurtmalar Boks eldinleri Trampolin Tablo 23- Bebeklere yönelik bakma, tutma /ya sıkma amaçlı oyuncaklar (Kat. V) Beşik ya da bebek oyun sepeti içine kullanılması amaçlanan oyuncaklar. Küçük ellerin kolayca tutabileceği, sallayabileceği, kavrayabileceği, çıngırdatabileceği ya da sıkabileceği nitelikte. Çıngırak. Sıkma oyuncaklar. Aktivite bezleri (bebeğin üzerinde oynayabileceği alan oluşturan) Aktivite merkezi. Dişlik. Beşik oyun sahası. Kutudan zıplamalı oyuncak çıkan basit oyuncak. Banyo oyuncağı. Bu kategori 36 ay üzeri çocuklar için geçerli değildir. Oyuncakların Sınıflandırılmasına İlişkin Kılavuz 13
Tablo 24- Çocuk bedenini içinde barındıracak oyuncaklar (Kategori W) Kurulumu kolay. Basit tasarımlı. Denge sağlayabilmek için geniş (tekerlekli) taban. Alçak oturaklı. Sallanan at (küçük) Trisiklet (üç tekerlekli bisiklet) (küçük) Üzerinde oturulan araçlar Üzerinde oturulan yürümek için sapı olan arabalar. Serbest dönmeli teker. Frenler. Direksiyon gerekli. Denge becerisi gerekli. Daha gerçekçi görünüm. Şişirilebilen tekerler. Sallanan at (büyük) Trisiklet (büyük) Scooter (trotinet) Bisiklet. Pedallı araba. Tablo 25- Çocuğun içine gireceği oyuncaklar (Kategori X) Çocuğun içine basit hareketlerle ya da direkt girebileceği çevrelenmiş bir alan oluşturan oyuncaklar. Yumuşak ev ya da çadırlar Sağlam oyun evleri. Oyun tünelleri. Çocuğun içine gerçekçi hareketlerle girebileceği çevrelenmiş bir alan oluşturan oyuncaklar: büyük boyutlu, çoğunlukla dışarı kullanımı için. (Bazı durumlarda)çocuğun kendi monte edebileceği Yumuşak ev ya da çadırlar. Aksesuarlı sağlam oyun evleri. Oyun tünelleri. Kukla tiyatrosu. Oyuncakların Sınıflandırılmasına İlişkin Kılavuz 14