T.C. FIRAT ÜNĠVERSĠTESĠ SOSYAL BĠLĠMLER ENSTĠTÜSÜ EĞĠTĠM PROGRAMLARI VE ÖĞRETĠM ANABĠLĠM DALI YÜKSEK LİSANS TEZ ÖNERİSİ ÖĞRENCĠNĠN ADI SOYADI: Seda AKTI DANIġMAN ADI SOYADI: Yrd. Doç. Dr. Aysun GÜROL GENEL BĠLGĠLER: a) TEZĠN ADI: ĠLKÖĞRETĠM II. KADEME ÖĞRENCĠLERĠNĠN MEDYA OKUR-YAZARLIĞI ĠLE SOSYAL BECERĠ DÜZEYLERĠ ARASINDAKĠ ĠLĠġKĠNĠN BELĠRLENMESĠ b) TEZĠN KONUSU Medya okuryazarlığı, yazılı ve yazılı olmayan, büyük çeģitlilik gösteren formatlardaki (televizyon, video, sinema, reklamlar, internet v.s) mesajlara ulaģma, bunları çözümleme, değerlendirme ve iletme yeteneği olarak tanımlanmaktadır (Aufderheide,1993). BaĢka bir tanımla; çeģitli bağlamlarda ve çeģitli biçimlerdeki medya iletilerine eriģebilme, bu iletileri doğru algılayabilecek donanıma sahip olma ve en sonunda bizzat iletiler üretebilme yeteneğini içeren medya okuryazarlığı kitlelere kontrol gücü veren, gerçek dünya ve medya tarafından yaratılan dünya arasındaki sınırın fark edilmesini sağlayan bir kavramdır ( RTÜK, 2007). Medya günümüzde toplumsal yaģamı belirleyen en önemli merkezlerden biridir. ĠletiĢim olanaklarının çoğalması ile kiģiler arası iliģkilerin yerini medyalar aracılığı ile gerçekleģen iletiģim almıģtır. Bu da, toplumun medyalara olan ihtiyacının artması ve onları hayatının merkezine alması sonucunu beraberinde getirmiģtir. Ġnsanlar medyalar aracılığı ile sosyalleģmekte, haberdar olmakta, eğitilmekte ve eğlenmektedir. Özellikle televizyon seyretmek dünyanın pek çok yerinde en yaygın serbest zaman etkinliğidir. Aynı Ģekilde 1
internet de kısa sürede özellikle gençler ve çocuklar üzerinde önemli bir etkiye sahip olmuģtur. Ġnternet çok kısa sürede ve etkin bir Ģekilde bilgiye ulaģma olanağı sağlamaktadır. Yapılan bütün araģtırmalar ve bunlar üzerinde yapılan değerlendirmeler; görsel, iģitsel ve yazılı medya karģısında savunmasız bir alıcı durumunda bulunan çocukların, ilköğretimden baģlayarak medya karģısında bilinçlendirilmelerinin gerekliliğini ortaya koymaktadır. Böylelikle öğrenci; medya karģısında pasif bir alıcı olmak yerine, medyayı okuyabilecek, medyanın dilini çözebilecek bilinç düzeyine ulaģarak iletiģim olgusunda aktif bir birey olarak yer alabilecektir. Batı da son 30 yıldır ilkokullar için medya okuryazarlığı dersinin zorunlu olup olmaması gerektiği tartıģılmıģ ve tartıģılmaktadır. Bu ülkelerin bazılarında tıpkı matematik, fen bilgisi ya da dil bilgisi gibi medya okuryazarlığı dersi de diğer dersler arasında yerini almıģtır. Ancak Kanada da olduğu gibi bazı ülkelerde ise medya okuryazarlığına iliģkin konular baģka derslerin (sanat, edebiyat, vatandaģlık bilgisi vb.) içerisinde verilmektedir. Televizyon karģısında en hassas ve etkiye en açık grubu oluģturan çocukların ekranda izlediklerini, gerçeklik ve kurgu bakımında ayırt etme becerisini de kazanacakları medya okuryazarlığı dersinde, medyanın olayları ve olguları nasıl ve neden belli yönleriyle yansıttığı çocuklara anlatılmalı ve insanlar ilköğretim çağından baģlayarak medyaya eleģtirel bakabilen, bilinçli alıcılar olarak yetiģtirilmelidir ( RTÜK, 2007). Çocuklar ilköğretime baģladıkları günden itibaren ev ortamından ayrılarak okul ortamına girerler. Ġlk eğitimini aile ortamında alan çocuğun bu saatten sonra davranıģlarında ve kazandığı becerilerde değiģiklikler olmaya baģlar. Çocukların kendilerine güvenleri olan, kendilerini düzgün ve güzel ifade edebilen ve kiģilerarası iliģkilerde baģarılı bireyler olarak geliģmeleri ilk olarak aile ortamında baģlar. Okula baģlayan çocuğun artık çevresi değiģir. Öğretmenleri, okulu, idarecileri, arkadaģları ve daha birçok farklı Ģeyle karģılaģan öğrencinin sosyal becerileri de değiģir. Günümüz Ģartlarının değiģmesi ve hızlı bilgi artıģı ile okulların da iģleyiģi ve uyguladıkları eğitim programları değiģmiģtir. Okullarda bilgi akıģını hızlandırmak ve öğrencilere kendi kendine öğrenme becerisi kazandırmak için bilgisayar laboratuarları kurulmuģ, sınıflara tv, DVD, video vb araçlar yerleģtirilmiģtir. Böylelikle öğrencilerin medya okur-yazarlığı becerisini kazanmaları ve çevredeki bilgiyi kolayca edinmeleri sağlanmaya çalıģılmıģtır. 2
TEZĠN AMACI: Bu araģtırmanın genel amacı Ġlköğretim II. Kademe Öğrencilerinin Medya Okur-Yazarlığı ile Sosyal Beceri Düzeyleri Arasındaki ĠliĢkinin Belirlenmesidir. AraĢtırmanın Alt Amaçları; Yukarıda verilen genel amaç çerçevesinde aģağıdaki alt amaçlara da cevap aranacaktır. 1) Öğrencilerin medya okur-yazarlığa iliģkin düzeyleri nedir? 2) Öğrencilerin sosyal beceri düzeyleri nedir? 3) Öğrencilerin bilgisayar sahipliği, internet sahipliği, gazete/dergi takip etme, TV izleme sıklığı ve internet kullanım sıklığı değiģkenlerinin medya okur-yazarlık düzeyi üzerindeki etkisi nedir? 4) Öğrencilerin bilgisayar sahipliği, internet sahipliği, gazete/dergi takip etme, TV izleme sıklığı ve internet kullanım sıklığı değiģkenlerinin sosyal beceri düzeyi üzerindeki etkisi nedir? 5) Öğrencilerin medya okur-yazarlığı ile sosyal beceri düzeyleri arasında nasıl bir iliģki bulunmaktadır. SAYILTILAR: 1) Evrenden seçilen örneklem gurubu temsil niteliğine sahiptir. 2) Ġlköğretim II. Kademe öğrencileri içinde bulundukları Ģartlardan etkilenmektedir. 3) AraĢtırma için geliģtirilen veri toplama araçları, araģtırmanın amacını gerçekleģtirmeyi sağlayacak yeterli ve geçerli bilgileri yansıtacak niteliktedir. SINIRLILIKLAR: 1) Elazığ il merkezinde bulunan çeģitli eğitim bölgelerinden seçilmiģ Ġlköğretim okulları ile sınırlıdır. TANIMLAR: Bilgisayar okur-yazarlığı: Bilgisayar okuryazarlığını, bir bilgisayar sistemini oluģturan temel elemanları tanıma ve kullanabilme, kullanıcı ara yüzlerini ve uygulama programlarını kullanabilme ve bilgi teknolojilerinin en önemli toplumsal, ekonomik ve etik sonuçlarını fark edebilme olarak tanımlayabiliriz. 3
Medya Okur-Yazarlığı: Medya okuryazarlığı, yazılı ve yazılı olmayan, büyük çeģitlilik gösteren formatlardaki (televizyon, video, sinema, reklamlar, internet v.s) mesajlara ulaģma, bunları çözümleme, değerlendirme ve iletme yeteneği olarak tanımlanmaktadır (Aufderheide,1993). Sosyal Beceri: KiĢiler arası durumlarda, kiģinin kendisi dahil insanların duygu, düģünce ve davranıģlarını anlama ve bu anlayıģa uygun davranma yeteneği olarak tanımlanmaktadır (Marlowe, 1986: 52-58). Değerlendirme: Ölçme sonucunu bir ölçüt ile karģılaģtırma ve bu yolla, ölçme sonucuyla belirlenmiģ olan özellik hakkında bir karara varma iģlemidir (Özçelik, 1998:221). Eğitimde değerlendirme, eğitimdeki bir iģe yönelik olarak öğrencinin verdiği tepkiler hakkındaki bilgi toplama, yorumlama, kullanma, kaydetme ve karar verme süreci olarak tanımlanabilir (Öztürk,2006:396) TEZĠN YÖNTEMĠ: AraĢtırma Modeli: AraĢtırma, betimsel iliģkisel bir araģtırma modeli ile desenlenmiģtir. ÇalıĢma Grubu: AraĢtırmanın çalıģma grubunu Elazığ il merkezinde bulunan 2009-2010 eğitim-öğretim yılının resmi kayıtta yer alacak devlet okullarında görev yapmakta olan ilköğretim II. Kademe 8. sınıf öğrencileri oluģturmaktadır. ÇalıĢma 5 eğitim bölgesi ( KarĢıyaka Eğitim Bölgesi, Fırat Eğitim Bölgesi, Harput Eğitim Bölgesi, Hazar Eğitim Bölgesi, Bahçelievler Eğitim Bölgesi) arasından seçilmiģ birer okullarda okuyan ilköğretim II. Kademe öğrencilerine uygulanacaktır. Okullar belirlenirken bulundukları çevre, öğrenci ve veli profilleri, okulların sahip oldukları imkânlar da göz önünde bulundurulacaktır. Veri Toplama Aracı: ÇalıĢmada Medya Okuryazarlık Düzey Belirleme Ölçeği ile Sosyal Beceri Testi kullanılacaktır. Medya Okuryazarlık Düzeyinin Belirlemesi Karaman ve KarakaĢ (2009) 4
tarafından geliģtirilen Medya Okuryazarlık Düzey Belirleme Ölçeği kullanılacaktır. Sosyal Beceri Testi için ise Riggio tarafından 1989 yılında yeniden düzenlenen ve Türkçe ye uyarlaması Yüksel (2004) tarafından 1997 de yapılan test kullanılacaktır. Verilerin Analizi: Verilerin analizi aģamasında, SPSS 16.0 istatistik paket programı aracılığı ile, verilerin analizinde ihtiyaç durumuna göre frekans, yüzde, aritmetik ortalama, standart sapma, korelasyon, t testi, varyans analizi, x² testlerinin kullanılması öngörülmektedir. 5
Planlama Literatür Taraması Formların Hazırlanması Ön Uygulama ve Düzeltme Ġzin Alınması Uygulama Verilerin Analizi ve Yorumlanması Raporların Hazırlanması Düzenlemelerin Yapılması Tez Savunması TEZĠN GEÇĠCĠ ÇALIġMA PLANI: AraĢtırma 12 aylık sürede tamamlanmak üzere planlanmıģtır. Bu sürede sırasıyla Tablo 1 de gösterilen çalıģmalar yapılacaktır. Tablo 1. Tezin Geçici Planı Etkinlikler Yıllar 2009 2010 Aylar Eylül!!!!!!!! Ekim!!!!!!!!!!!! Kasım!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! Aralık!!!!!!!!!!!!!!!! Ocak!!!!!!!!!!!! ġubat!!!!!!!! Mart!!!!!!!! Nisan!!!!!!!!!!!! Mayıs!!!!!!!!!!!! Haziran!!!!!!!! Temmuz!!!!!!!! Ağustos!!!! 6
KAYNAKÇA: Erdem, M. & Akkoyunlu, B. (2002). " Bilgi okuryazarlığı becerileri ve bu becerilerin öğrencilere kazandırılması için düzenlenecek öğrenme ortamlarının özellikleri." Journal of Qafqaz University. Sayı 9, ss. 125-132. Aufderheide, P. (1993). National leadership conference on media literacy. Conference report. Washingto, DC: Aspen Institute. ĠĢler, ġ. A. (2002), Günümüzde Görsel Okur Yazarlık ve Görsel Okur Yazarlık Eğitimi, Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi Cilt : XV, Sayı : 1, 2002. Bostancı N. M. (2007), Ġlköğretim Medya Okur Yazarlığı Dersi Öğretmen El Kitabı, T.C. Radyo ve Televizyon Üst Kurulu, Ankara. Hobbs, R. (2004), Medya Okur Yazarlığı Hareketinde Yedi Büyük TartıĢma, Çeviren : Melike T. B, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, yıl : 2004, cilt : 37, sayı : 1, ss. 122-140. Marlowe. H.A, Jr. (1986) "Social Intelligene: Evidence for Multidimensionality and Construct Independence. Journal of Educational Psychology 78, 52-58. TANDOĞAN, Mahmut, AKKOYUNLU,Buket ÇağdaĢ Eğitimde Yeni Teknolojiler EskiĢehir : Anadolu Üniversitesi Yayınları No. 1021, 1998 MEB (2006a), Ġlköğretim Kurumları Yönetmeliğinde DeğiĢiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik, Milli Eğitim Bakanlığı Tebliğler Dergisi, Mayıs 2006, Cilt:69, Sayı:2584, Ġnternetten 10.09.2009 Tarihinde Ġndirildi: http://yayim.meb.gov.tr/dergiler/pdf/2584.pdf. 7
Öztürk, C. (2006), Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler Öğretimi (Yapılandırmacı Bir YaklaĢımla), PegemA Yayıncılık, Ankara. Akkoyunlu, B. Bilgisayarların Eğitimde Kullanılması ve Bilgisayar Okuryazarlığı, Eğitim ve Bilim. 19, 96: 23-30, Nisan 1995. Ekiz, D. (2003), Eğitimde AraĢtırma Yöntem ve Metotlarına GiriĢ (Nitel, Nicel ve EleĢtirel Kuram Metodolojileri), Anı Yayıncılık, Ankara. Özmen, H. (2004), Fen Öğretiminde Öğrenme Teorileri ve Teknoloji Destekli Yapılandırmacı (Constructivist) Öğrenme. The Turkish Online Journal of Educational Technology TOJET January 2004 ISSN: 1303-6521 volume 3 Issue 1 Article 14. Sönmez, S. (2005), ĠĢbirliğine Dayalı Öğrenme Yöntemi, BirleĢtirme Tekniği ile Bilgisayar Okur-Yazarlığı Öğretiminin Akademik BaĢarıya ve Kalıcılığa Etkisi, (Yüksek Lisans Tezi) Adana : Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2005. 8