İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ AÇIK VE UZAKTAN EĞİTİM FAKÜLTESİ KAMU YÖNETİMİ LİSANS PROGRAMI MİKRO İKTİSAT DOÇ. DR. YÜKSEL BAYRAKTAR
MALİYETLER 7. Kısa ve Uzun Dönem Firma Maliyetleri 7.1. Kısa Dönem Firma Maliyetleri 7.1.1. Toplam Sabit Maliyetler 7.1.2 Değişken Maliyetler 7.1.3. Toplam Maliyetler (TC) 7.1.4. Marjinal Maliyet (MC) 7.1.5. Maliyet Eğrilerinin Toplu Gösterilmesi 7.1.6. Kısa Dönemde Kapasite Meselesi 7.2. Uzun Dönem Maliyet Eğrileri 1
ÜRETİCİ TEORİSİ 7.3. Ölçek Ekonomileri 7.3.1. Pozitif Ölçek Ekonomileri 7.3.2. Negatif ölçek ekonomileri 7.3.3. Ölçek Ekonomilerinin Maliyet Eğrileri Üzerindeki Etkisi 7.4. Dışsal Ekonomiler 7.4.1. Pozitif Dışsal Ekonomiler 7.4.2. Negatif Dışsal Ekonomiler 7.4.3. Dışsal Ekonomilerin Maliyet Eğrileri Üzerindeki Etkisi 7.5. Alan Ekonomisi 7.6. Öğrenme Eğrisi 2
KISA VE UZUN DÖNEM MALİYETLER Çok kısa dönemde üretim olmadığı için maliyet söz konusu değildir. Kısa dönemde girdiler, sabit ve değişken girdiler olmak üzere ikiye ayrılır. Kısa dönemde maliyetler de sabit ve değişken maliyet olmak üzere ikiye ayrılır. 3
SABİT DEĞİŞKEN MALİYET Sabit maliyetler bina, makina - teçhisat, kira, amortisman, idari personel aylığı, bekçi maaşı gibi üretim yapılmasa da söz konusu olan maliyetlerdir. Değişken maliyet ise işçilik, enerji, hammadde, bakım onarım maliyetleri gibi üretim miktarına bağlı olarak değişen maliyetlerdir. 4
AÇIK MALİYET Açık maliyetler ise muhasebeleştirilebilen maliyetlerdir. Açık maliyetler kapsamında sabit ve değişken maliyetler olabilir. Yapılan giderler muhasebe kayıtlarında gösterilebiliyor ise bunlar açık maliyetler olarak ifade edilir. 5
ÖRTÜK MALİYET Örtük maliyet (fırsat maliyeti) ise firmanın kendine ait olan kaynakların başka alanlarda kullanılması durumunda elde edilecek getiriye eşittir. 6
MUHASEBE KARI-İKTİSADİ KAR Muhasebe Kârı = Toplam Gelir Açık Maliyetler İktisadi Kâr = Toplam Gelir Toplam Maliyet ( Açık + Örtük maliyet) = Toplam Gelir Toplam Maliyet 7
AŞIRI-NORMAL KAR- ZARAR İktisadi Kâr = 0 TR = TC veya AR = AC Normal kâr söz konusudur. İktisadi Kâr > 0 TR>TC veya AR > AC Aşırı kâr söz konusudur (Normal üstü kâr). İktisadi Kâr < 0 TR<TC veya AR < AC Zarar söz konusudur. 8
KISA DÖNEM MALİYETLER 9
KISA DÖNEM MALİYETLER Kısa dönemde sabit maliyetler, örtük maliyet ve teknoloji sabittir. Kısa dönemde toplam maliyet değişken maliyetlerdeki değişmeye bağlı olarak değişmektedir. 10
TOPLAM SABİT MALİYET 11
ORTALAMA SABİT MALİYET 12
TOPLAM DEĞİŞKEN MALİYET 13
ORTALAMA DEĞİŞKEN MALİYET 14
TOPLAM MALİYET 15
ORTALAMA TOPLAM MALİYET 16
MARJİNAL MALİYET Üretim miktarı bir birim arttığında toplam maliyette meydana gelen değişimdir. Sonuncu birimin maliyetidir Toplam maliyette meydana gelen değişimin, üretim miktarındaki değişime bölünmesiyle bulunur. TC MC = Q 17
MARJİNAL MALİYET 18
MALİYET EĞRİLERİNİN TOPLU GÖSTERİMİ 19
KAPASİTE DÜZEYİ 20
UZUN DÖNEM MALİYETLER 1 Uzun dönemde sabit maliyet söz konusu değildir. Tüm maliyetler değişkendir. Tüm maliyetler değişken olduğu için uzun dönemde toplam değişken maliyet, aynı zamanda toplam maliyete eşittir. 21
UZUN DÖNEM MALİYETLER 2 Uzun dönem, çok sayıda kısa dönemin bir araya gelmesinden oluşur. Firmanın bir kısa dönemden başka bir kısa döneme geçmesi uzun dönemdir. 22
UZUN DÖNEM MALİYET EĞRİSİ 23
LRAC VE ÖLÇEĞE GÖRE GETİRİ 24
LRAC VE ÖLÇEK EKONOMİLERİ 25
ÖLÇEK EKONOMİLERİ Firmanın üretim ölçeğini arttırması sonucunda sağladığı maliyet avantajları veya dezavantajlarına ölçek ekonomileri denir. Ölçek ekonomileri pozitif ölçek ekonomileri ve negatif ölçek ekonomileri olarak ikiye ayrılır. 26
ÖLÇEK EKONOMİLERİ Pozitif ölçek ekonomileri gerçek ekonomiler ve ihtiyari ekonomiler olmak üzere ikiye ayrılır. 27
GERÇEK ÖLÇEK EKONOMİLERİ İş bölümü ve uzmanlaşmadan kaynaklanan maliyet avantajları Teknolojik verimlilikten kaynaklanan maliyet avantajları Birim başına stoklama maliyetinin düşmesinden kaynaklanan maliyet avantajları Pazarlama ekonomilerinin pozitif etkileri Yöneticilerin etkinliğinin artması Ölçek büyüdükçe birim başına yönetim giderlerinin azalması Taşımacılıktan kaynaklanan maliyet avantajları Depolamadan kaynaklanana maliyet avantajları 28
İHTİYARİ EKONOMİLER Daha çok miktarda hammadde satın alındığı için daha düşük fiyatla hammadde temin edilebilmesi Firmanın ölçeği büyüdükçe kredi alma imkanlarının kolaylaşması ve düşük faizle kredi bulunabilmesi Büyük reklam kampanyalarına gidildiğinde daha düşük maliyetlerle reklamların gerçekleştirilebilmesi Üretilen, satılan veya pazarlanan malların, ölçeğinin artmasına paralel olarak daha düşük tarife ile taşınabilmesi 29
NEGATİF ÖLÇEK EKONOMİLERİ Firmanın ölçeğini büyütmesinden dolayı ortaya çıkan maliyet dezavantajlarıdır. Bunlar şu şekilde olabilir. Aşırı uzmanlaşmadan kaynaklanan monotonluğunun verimliliği düşürmesi Aşırı uzmanlaşmanın iş tatminsizliğine yol açması Ölçeğin büyümesinden dolayı yönetimin etkinliğini kaybetmesi 30
ÖLÇEK EKONOMİLERİNİN MALİYET EĞRİSİ ÜZERİNDEKİ ETKİSİ Ölçek ekonomileri firma ölçeğini ancak uzun dönemde değiştirebildiği için uzun dönemde ortaya çıkar. Kısa dönem maliyet eğrilerini etkilemez. Uzun dönem ortalama maliyet eğrisinin eğimini belirler. Konumu üzerinde bir etkisi yoktur. 31
DIŞSAL EKONOMİLER Bir firmanın içinde bulunduğu endüstrinin büyümesinden dolayı ortaya çıkan maliyet avantajları veya dezavantajlarıdır. Dışsal ekonomiler pozitif ve negatif dışsal ekonomiler olmak üzere ikiye ayrılır. 32
POZİTİF DIŞSAL EKONOMİLER Endüstrinin büyümesi eleman yetiştirme maliyetinin azalmasına, kalifiye eleman bulmanın kolaylaşmasına yol açar. Endüstri büyüdükçe üretim sürecinde kullanılan yarı mamül mallar daha ucuza temin edilebilir. Daha az altyapı problemiyle karşılaşılır. Endüstrinin sağladığı diğer hizmetlerden yararlanılır. 33
NEGATİF DIŞSAL EKONOMİLER Endüstrideki firma sayısının artması altyapı problemlerine yol açabilir. Firma sayısının artması çevre kirliliğine yol açarak maliyetlerin artmasına neden olabilir. 34
DIŞSAL EKONOMİLERİN MALİYET EĞRİLERİ ÜZERİNDEKİ ETKİSİ 35
ALAN EKONOMİSİ Alan ekonomisi bir firmanın birden fazla ürünü birlikte üretmesinin maliyetiyle, bu ürünleri ayrı ayrı üretmesinin maliyetleri karşılaştırıldığında ortaya çıkar. 36
POZİTİF ALAN EKONOMİSİ Örnek: Bir fabrikada sadece televizyon üretmenin maliyeti 120, sadece DVD üretmenin maliyeti 80 iken, bu iki ürünü birlikte üretmenin maliyeti 180 dir. Buna göre alan ekonomisi hakkında bilgi veriniz. TC(T)+TC(D) TC(T+D) (120+80) 180 20 E= = = = % 11,1 TC(T+D) 180 180 37
NEGATİF ALAN EKONOMİSİ Örnek: Sadece televizyon üretmenin maliyeti 120, DVD üretmenin maliyeti 80 iken, bu iki ürünü birlikte üretmenin maliyeti 250 dir. Buna göre alan ekonomisi hakkında bilgi veriniz. TC(T)+TC(D) TC(T+D) (120+80) 250 50 1 E = = = = = %20 TC(T+D) 250 250 5 38
ÖĞRENME EĞRİSİ Her bir parti malın üretimi esnasında verimlilikte artış meydana gelir. İşçiler her bir partinin üretiminde üretim aşamalarını daha iyi öğrenir ve verimlilikleri artar. Üretilen her parti mal, bir önceki parti mala göre daha ucuza üretilir. Bu duruma öğrenme etkisi denir. 39
ÖĞRENME EĞRİSİ 40
auzef.istanbul.edu.tr 41