Mali Analiz Teknikleri Karşılaştırmalı Tablo analizi (Yatay Analiz) Yüzde Analizi (Dikey Analiz) Eğilim Yüzdeleri Analizi (Trend Analizi) Oran Analizi ORAN ANALİZİ Bir işletmenin mali tablolarında yer alan çeşitli kalemler arasındaki matematiksel ilişkiden yola çıkılarak oluşturulan oranların incelenmesiyle yapılan analize oran (rasyo) analizi denir. Oran analizinin en büyük özelliği incelenmek istenen bir tek konuda bile uygulanabilir olmasındadır. 1
ORAN ANALİZİ Oran analizinin amacı, işletmenin borç ödeme gücünü, varlıklarının verimliliğini, yabancı kaynak kullanımını ve kârlılığını ölçmektir. ORAN ANALİZİ Oranlar dört grupta incelenmektedir: - Likidite Oranları, - Mali Yapı Oranları, - Faaliyet (devir hızı) Oranları, - Kârlılık Oranları. 2
Oran Analizinde Değerlendirme Kriterleri Oranların, işletmenin geçmiş dönemlerdeki aynı oranları ile karşılaştırılması, Oranların, aynı endüstri kolundaki tipik oranlar ve belirlenmiş standartlarla karşılaştırılması, Oranların, bu oranlarla ilgili olarak tecrübeler sonucu belirlenmiş ölçü ve standartlarla karşılaştırılması, Birbirleriyle ilgili çeşitli oranların birlikte değerlendirilmesi. A. Likidite Oranları İşletmenin kısa vadeli borçlarını ödeme gücünü ve çalışma sermayesinin yeterliliğini belirlemekte kullanılırlar. Dönen Varlıklar ile Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar arasında çeşitli ilişkiler kurmak suretiyle likidite oranları hesaplanır. Cari Oran, Asit-Test Oranı, Nakit Oran, 3
A1. Cari Oran Cari oran, dönen varlıklar ile kısa vadeli yabancı kaynaklar arasındaki ilişkiyi gösterir. Başka bir deyişle, cari oran, işletmenin her bir liralık kısa vadeli borcuna karşılık kaç liralık dönen varlığı olduğunu göstermektedir. Cari oran, dönen varlıklar toplamının kısa vadeli yabancı kaynaklar toplamına oranlanması suretiyle hesaplanır. Cari Oran= Dönen Varlıklar Kısa Vadeli Borçlar Bilançosu AKTİFLER Kasa ve Pazar Menkul Değerler 100 250 150 Ticari Alacaklar 750 800 900 Stoklar 760 800 750 Diğer Cari Aktifler 300 350 350 Toplam Cari Aktifler 1.910 2.200 2.150 Sabit Aktifler, net 9.000 9.100 8.750 Diğer Sabit Aktifler 1.900 1.500 1.400 TOPLAM AKTİFLER 12.810 12.800 12.300 Cari oran = cari aktifler cari pasifler Cari Oran = 2150 / 2175 = 0,98 dir BORÇLAR VE ÖZ SERMAYE Ticari Borçlar 450 550 700 Finansal Borçlar 400 350 275 Vergi Borçları 55 45 110 Tahakkuk Etmiş Borçlar 470 510 730 Diğer Cari Borçlar 300 310 360 Cari Borçlar 1.675 1.765 2.175 Uzun Vadeli Borçlar 5.000 5.350 5.750 Toplam Borçlar 6.675 7.115 7.925 Hisse Senetleri 800 800 800 Hisse Senedi İhraç Primi 280 280 280 Dağıtılmamış Karlar 5.055 4.605 3.295 Öz Sermaye Toplamı 6.135 5.685 4.375 TOPLAM PASİFLER 12.810 12.800 12.300 4
Cari Oran Yorumu Bu oranın yüksek olması, işletmenin kısa vadeli borçlarını ödeme gücünün yüksek olduğunu, çalışma sermayesinin yeterli olduğunu ifade eder. Cari oranın yüksek olması işletmenin likidite açısından rahat olduğunu gösterir. İşletmeye kredi vermiş veya verecek olanlar için bu durum memnuniyet vericidir. Ancak bu oranın çok yüksek olması, işletmede dönen varlık yatırımının gereğinden fazla olduğunu ve atıl fonların bulunduğunu gösterir. Bu ise işletmede kârlılığın düşüşüne yol açar. A2. Asit Test Oranı Asit Test Oranı, işletmenin her bir liralık kısa vadeli borcuna karşılık, stoklar hariç olmak üzere, kaç liralık dönen varlığı olduğunu gösterir. Bu oranda, nakde dönüşümü en zor ve zaman alıcı olan stoklar, dönen varlıkların içinden çıkarılmış olmaktadır. Likidite Oranı = cari aktifler stoklar cari pasifler 5
Bilançosu AKTİFLER Kasa ve Pazar Menkul Değerler 100 250 150 Ticari Alacaklar 750 800 900 Stoklar 760 800 750 Diğer Cari Aktifler 300 350 350 Toplam Cari Aktifler 1.910 2.200 2.150 Sabit Aktifler, net 9.000 9.100 8.750 Diğer Sabit Aktifler 1.900 1.500 1.400 TOPLAM AKTİFLER 12.810 12.800 12.300 Likidite Oranı = cari aktifler stoklar cari pasifler BORÇLAR VE ÖZ SERMAYE Ticari Borçlar 450 550 700 Finansal Borçlar 400 350 275 Vergi Borçları 55 45 110 Tahakkuk Etmiş Borçlar 470 510 730 Diğer Cari Borçlar 300 310 360 Cari Borçlar 1.675 1.765 2.175 Uzun Vadeli Borçlar 5.000 5.350 5.750 Toplam Borçlar 6.675 7.115 7.925 Hisse Senetleri 800 800 800 Hisse Senedi İhraç Primi 280 280 280 Dağıtılmamış Karlar 5.055 4.605 3.295 Öz Sermaye Toplamı 6.135 5.685 4.375 TOPLAM PASİFLER 12.810 12.800 12.300 = 2150-750/2175 = 0,64 A3. Nakit Oranı (Hazır Değerler Oranı) Hazır Değerler Oranı, işletmenin her bir liralık kısa vadeli borcuna karşılık elinde kaç liralık nakit ve nakit benzeri değer bulunduğunu gösterir. Bu oran faaliyetlerden sağlanan fon girişlerinin durması ve alacakların tahsil edilmemesi durumunda işletmenin borç ödeme gücünü gösterir. Nakit Oranı = Nakit ve Nakit Benzerleri Cari pasifler 6
Bilançosu AKTİFLER Kasa ve Pazar Menkul Değerler 100 250 150 Ticari Alacaklar 750 800 900 Stoklar 760 800 750 Diğer Cari Aktifler 300 350 350 Toplam Cari Aktifler 1.910 2.200 2.150 Sabit Aktifler, net 9.000 9.100 8.750 Diğer Sabit Aktifler 1.900 1.500 1.400 TOPLAM AKTİFLER 12.810 12.800 12.300 Nakit Oranı = Nakit ve nakit benzerleri Cari pasifler BORÇLAR VE ÖZ SERMAYE Ticari Borçlar 450 550 700 Finansal Borçlar 400 350 275 Vergi Borçları 55 45 110 Tahakkuk Etmiş Borçlar 470 510 730 Diğer Cari Borçlar 300 310 360 Cari Borçlar 1.675 1.765 2.175 Uzun Vadeli Borçlar 5.000 5.350 5.750 Toplam Borçlar 6.675 7.115 7.925 Hisse Senetleri 800 800 800 Hisse Senedi İhraç Primi 280 280 280 Dağıtılmamış Karlar 5.055 4.605 3.295 Öz Sermaye Toplamı 6.135 5.685 4.375 TOPLAM PASİFLER 12.810 12.800 12.300 = 150/2175 = 0,07 B. Mali Yapı Oranları Mali yapı oranları işletmenin ne ölçüde yabancı kaynaklarla (borçlarla) finanse edildiğini, işletmeye kredi verenlerin ne ölçüde emniyette olduğunu belirlemekte kullanılır. İşletmelerin faaliyetleri sonucu zarar etmeleri, varlıklarının değerlerinin düşmesi veya beklenilen ölçüde fon yaratamamaları gibi durumlarda yükümlülüklerini yerine getirim getiremeyeceklerini değerlendirmekte bu oranlardan yararlanılır. 7
Mali yapı analizinde kullanılan başlıca oranlar şunlardır; Kaldıraç (Toplam Borç) Oranı, Borçların Öz kaynaklara Oranı, Kısa Vadeli Yabancı Kaynakların Öz kaynaklara Oranı, Maddi Duran Varlıkların Öz kaynaklara Oranı, Finansman Giderlerini Karşılama Oranı. B1. Borç Oranı (Kaldıraç Oranı) Kaldıraç Oranı= Toplam Borç/Toplam Varlık Bu oranın yüksek olması, kredi verenlerin riskinin yüksek olduğunu, işletmenin faiz ve anapara ödemelerini yapmakta güçlüğe düşme olasılığının yüksekliğini gösterir. Bu nedenle işletmeye borç verenler oranın düşük olmasını tercih ederler. Oran ne kadar düşük olursa kendilerini o kadar emniyette hissederler. 8
İşletme ortakları, borç verenlerin aksine oranın olabildiğince yüksek olmasını arzu ederler. Bunun başlıca nedenleri şöyle sıralanabilir: Kullanılan borçlar arttıkça, işletme ortakları az bir sermaye ile çok geniş kaynakların kullanımına egemen hale gelirler. Vergi mevzuatının faizleri gider olarak kabul etmesi dolayısıyla, borç kullanımı ödenecek verginin azaltılmasına imkan verir. Aynı faiz ve vergi öncesi kârı elde eden iki işletmeden daha fazla borç kullananı daha az vergi ödeme imkanı elde eder. Enflasyon oranının kredinin reel maliyetini düşürmesi, bazen de negatif faize dönüştürmesi Finansman kaldıracından yararlanma imkanı. B2. Toplam Borç/Özsermaye Oranı Borçların Öz Kaynaklara Oranı, işletmenin öz kaynaklarının yüzde kaçı kadar yabancı kaynaktan yararlanıldığını gösterir. Bir başka deyişle, öz kaynakların işletmenin borçları için bir güvence oluşturup oluşturmadığını ifade eder. İşletmeye kredi verenler bu oranın düşük olmasını isteyeceklerdir. Oranın yüksek olması işletmeye borç verenlerin alacaklarını tahsil edememe riskinin çok yüksek hale geldiğini gösterir. Böyle bir işletme satış fiyatlarında veya talebinde ciddi bir düşme olduğunda borçlarını ödemede büyük bir zorluğa düşebilir. 9
Bilançosu AKTİFLER Kasa ve Pazar Menkul Değerler 100 250 150 Ticari Alacaklar 750 800 900 Stoklar 760 800 750 Diğer Cari Aktifler 300 350 350 Toplam Cari Aktifler 1.910 2.200 2.150 Sabit Aktifler, net 9.000 9.100 8.750 Diğer Sabit Aktifler 1.900 1.500 1.400 TOPLAM AKTİFLER 12.810 12.800 12.300 Borçlar / Öz sermaye Oranı: = Toplam Borçlar Öz sermaye BORÇLAR VE ÖZ SERMAYE Ticari Borçlar 450 550 700 Finansal Borçlar 400 350 275 Vergi Borçları 55 45 110 Tahakkuk Etmiş Borçlar 470 510 730 Diğer Cari Borçlar 300 310 360 Cari Borçlar 1.675 1.765 2.175 Uzun Vadeli Borçlar 5.000 5.350 5.750 Toplam Borçlar 6.675 7.115 7.925 Hisse Senetleri 800 800 800 Hisse Senedi İhraç Primi 280 280 280 Dağıtılmamış Karlar 5.055 4.605 3.295 Öz Sermaye Toplamı 6.135 5.685 4.375 TOPLAM PASİFLER 12.810 12.800 12.300 = 7925/4375 = 1,81 B3. Kısa Vadeli Borçlar/Öz Sermaye Oranı Kısa Vadeli Yabancı Kaynakların Öz Kaynaklara Oranı, işletmenin öz kaynaklarının yüzde kaşı kadar kısa vadeli borcu olduğunu gösterir. Oranın düşük olması, işletmenin öz kaynaklarla ve/veya uzun vadeli borçlarla çalıştığını gösterir ve güçlü bir mali yapıyı ifade eder. Oranın yüksek olması, uzun vadeli yatırımlarda kısa vadeli yabancı kaynakların kullanıldığını ya da işletmenin öz kaynaklarının yetersizliğini ve bu nedenle sürekli kısa vadeli yabancı kaynak kullanımına gittiğini gösterir. 10
B.4. Maddi Duran Varlıklar/Öz Sermaye Oranı Maddi Duran Varlıkların Öz Kaynaklara Oranı, maddi duran varlıkların öz kaynakların yüzde kaçı büyüklüğünde olduğunu gösterir. Bir başka deyişle oran, öz kaynakların maddi duran varlıkların finansmanına yetip yetmediğini, dolayısıyla maddi duran varlıkların finansmanında yabancı kaynak kullanılıp kullanılmadığı ifade eder. B5. Faiz Karşılama Oranı Finansman Giderlerini Karşılama Oranı, işletmenin finansman giderlerinin kaç katı dönem kârı elde ettiğini gösterir. Bu amaçla dönem kârı finansman giderleriyle toplanıp finansman giderlerine bölünür. Finansman Giderlerini Karşılama Oranı, finansman giderlerinin (elde edilen dönem kârı ile) kaç defa kazanıldığı şeklinde yorumlanır. Oran ne kadar büyük çıkarsa alacaklıların faiz garantisinin ve işletmenin finansal gücünün o oranda iyi olduğunu gösterir. Oranın düşük olması alacaklılar için risk ve işletmenin finansal gücünün zayıf olması anlamına gelir. 11
C. Faaliyet Oranları İşletmelerin, sahip oldukları varlıkları ne ölçüde etkin bir biçimde kullandıklarını gösterirler. Başka bir ifadeyle ilgili varlıkların nakde dönüşüm hızlarını yansıtırlar. Satışlarla ilgili varlıklar arasında ilişki kurularak hesaplanırlar. Alacak Devir Hızı Oranı, Stok Devir Hızı Oranı, Dönen Varlıkların Devir Hızı Oranı, Maddi Duran Varlıkların Devir Hızı Oranı, Aktif Devir Hızı Oranı, Özsermaye Devir Hızı Oranı. C1. Alacak Devir Hızı Kredili satışlar ile Ticari alacakların birbirine oranı alacakların devir hızını verir. Kredili satış tutarı bilinmiyorsa Net Satışlar kullanılabilir. Bu oran alacakların paraya dönüşüm hızını, likiditesini ve tahsil kabiliyetini gösterir. Alacakların yılda ortalama kaç kez nakde dönüştüğünü yansıtır. ADH= Net Satışlar / Ticari Alacaklar 12
Bilançosu AKTİFLER Kasa ve Pazar Menkul Değerler 100 250 150 Ticari Alacaklar 750 800 900 Stoklar 760 800 750 Diğer Cari Aktifler 300 350 350 Toplam Cari Aktifler 1.910 2.200 2.150 Sabit Aktifler, net 9.000 9.100 8.750 Diğer Sabit Aktifler 1.900 1.500 1.400 TOPLAM AKTİFLER 12.810 12.800 12.300 Gelir Tabloları Satışlar 13.200 13.700 13.800 Satılan Malın Maliyeti 7.950 8.100 8.170 Brüt Kar 5.250 5.600 5630 Yönetim ve Pazarlama Gid. 1.700 1.810 1.850 Amortismanlar 535 580 610 İşletme Karı 3.015 3.210 3.170 Faizler 275 235 225 Vergiden Önceki Kar 2.740 2.975 2.945 Vergi (%40) 1.096 1.190 1.178 Net Kar 1.644 1.785 1.767 Alacak Devir Hızı = Kredili Satışlar Ticari Alacaklar Alacak Tahsil Süresi =365/ADH ADH= 13800/900 = 15,3 ATS=365/15,3 = 23,8 gün Alacak Devir Hızı Alacak Devir Hızı nın yüksek olması; alacakların tahsil kabiliyetinin yüksekliğini, tahsilat politikasının etkinliğini, alacaklara bağlanan fonun fazla olmadığını ifade eder. Alacak Devir Hızı nın düşük olması ise tahsilatın etkin olmadığı ve bu hususta güçlüklerle karşılaşıldığı anlamına gelir. Alacak Devir Hızı, ayrıca cari oranın yeterliliği hususunda da dikkate alınabilecek bir göstergedir. Alacak Devir Hızı yüksek olan bir işletmenin düşük bir cari oranla çalışması sorun olmayabilir. 13
C2. Stok Devir Hızı Bir işletmede stokların ne kadar bir süre içerisinde üretim faaliyetinde tükendiğini veya satış hasılatı unsuru haline dönüştüğünü ölçmeye yarayan bir orandır. Bir dönemin stoklarının net satışlara oranı stok devir hızını verir. SDH= Net Satışlar / Ortalama Stok veya SDH= SMM / Ortalama Stok Ortalama stokların bulunması için dönem başı stoklar ile dönem sonu stoklar toplamının ikiye bölünmesi gerekir. Bilançosu AKTİFLER Kasa ve Pazar Menkul Değerler 100 250 150 Ticari Alacaklar 750 800 900 Stoklar 760 800 750 Diğer Cari Aktifler 300 350 350 Toplam Cari Aktifler 1.910 2.200 2.150 Sabit Aktifler, net 9.000 9.100 8.750 Diğer Sabit Aktifler 1.900 1.500 1.400 TOPLAM AKTİFLER 12.810 12.800 12.300 Stok Devir Hızı = Satılan Malın Maliyeti Ortalama Stoklar SDH= 8170/750 = 10,89 Gelir Tabloları Satışlar 13.200 13.700 13.800 Satılan Malın Maliyeti 7.950 8.100 8.170 Brüt Kar 5.250 5.600 5630 Yönetim ve Pazarlama Gid. 1.700 1.810 1.850 Amortismanlar 535 580 610 İşletme Karı 3.015 3.210 3.170 Faizler 275 235 225 Vergiden Önceki Kar 2.740 2.975 2.945 Vergi (%40) 1.096 1.190 1.178 Net Kar 1.644 1.785 1.767 Stok Devir Süresi =365/SDH 365/10,89 = 33,50 gün 14
Stok Devir Hızı Stok Devir Hızı nın yüksek olması, malların fazla beklemeden satıldığını, bu nedenle sürümün iyi olduğunu, düşük devir hızı ise bunun tersini ifade eder. Bu nedenle yüksek Stok Devir Hızı genel olarak daha kârlı bir işletme anlamına gelir, stokların etkin biçimde kullanıldığını ifade eder. Dolayısıyla Stok Devir Hızı yükseldikçe işletmenin kazanma gücünün arttığını söyleyebiliriz. Ancak devir hızının artışı, kâr marjının çok küçülmesinden kaynaklanıyorsa kârlılık artışına yol açamayacaktır. İşletmenin Stok Devir Hızı nın düşük olması veya yavaşlama eğilimi göstermesi; stok tutma maliyetinin artmasına, finansman ihtiyacının çoğalmasına yol açacaktır. C.3. Dönen Varlıkların Devir Hızı Dönen Varlıkların Devir Hızı Oranı, dönen varlıkların ne derece satışlara bağlı olduğunu gösterir. DVDH= Net Satışlar / Dönen Varlıklar Bu oran dönen varlıkların kaç katı kadar net satış hasılatı sağlandığını gösterir. Yüksek devir hızı dönen varlıkların verimli kullanıldığına işaret eder. Düşük devir hızı ise dönen varlıkların gereğinden fazla olduğunu yada kendilerinden yeterince yararlanılmadığını gösterir. 15
C.4. Maddi Duran Varlık Devir Hızı Bu oran maddi duran varlıkların kullanılmalarındaki etkinliği ölçer. MDVDH= Net Satışlar / Maddi Duran Varlık Oran, üretim işletmelerinde kapasite kullanılmasını da gösterir. Oranın yüksek çıkması duran varlıkların etkin kullanıldığı ve yüksek kapasite ile üretim yapılarak satış geliri elde edildiğini gösterir. Oranın düşük çıkması ise duran varlıkların verimli ya da kapasitenin altında kullanıldığı şeklinde yorumlanır, bir başka deyişle işletme maddi duran varlıklarına ya gereksiz yatırımlar yapmıştır, ya da yapılan yatırımın karşılığını alamamaktadır. C.5. Aktif Devir Hızı Bu oran, işletme aktiflerinin kullanımındaki verimliliği ölçmektedir. Böylece varlıkların her bir lirası ile yaratılan hasılat belirlenmiş olmaktadır. Aktif DH= Net Satışlar / Toplam Aktifler Yüksek devir hızı aktifin tam kapasite ile verimli bir şekilde kullanıldığını ifade eder. Oranın düşük olması ise işletmede atıl kapasitenin bulunduğuna yani aktif verimliliğinin düşük olduğuna işaret eder. 16
Bilançosu AKTİFLER Kasa ve Pazar Menkul Değerler 100 250 150 Ticari Alacaklar 750 800 900 Stoklar 760 800 750 Diğer Cari Aktifler 300 350 350 Toplam Cari Aktifler 1.910 2.200 2.150 Sabit Aktifler, net 9.000 9.100 8.750 Diğer Sabit Aktifler 1.900 1.500 1.400 TOPLAM AKTİFLER 12.810 12.800 12.300 Aktif Devir Hızı = Satışlar Aktif Toplamı Gelir Tabloları Satışlar 13.200 13.700 13.800 Satılan Malın Maliyeti 7.950 8.100 8.170 Brüt Kar 5.250 5.600 5630 Yönetim ve Pazarlama Gid. 1.700 1.810 1.850 Amortismanlar 535 580 610 İşletme Karı 3.015 3.210 3.170 Faizler 275 235 225 Vergiden Önceki Kar 2.740 2.975 2.945 Vergi (%40) 1.096 1.190 1.178 Net Kar 1.644 1.785 1.767 Aktif Devir Süresi = 365/1,12 = 326 gün = 13800/12300 = 1,12 C.6. Özsermaye Devir Hızı İşletmenin, öz sermayesini ne derece etkin biçimde kullandığını gösterir. Oranın normalin çok üstünde olması, işletmenin büyük oranda borçlanmaya yer verdiğini, dolayısıyla özsermayenin yetersiz olduğunu gösterir. Oranın normalin çok altında olması ise özsermayenin işletme kaynaklarının önemli kısmını oluşturduğuna ve özsermayenin verimli bir şekilde kullanılmadığına işaret eder. ÖDH= Net Satışlar / Toplam Özkaynaklar 17
D. Kârlılık Oranları İşletmenin, faaliyetleri sonucunda ölçülü ve yeterli kâr elde edip etmediğini, dolayısıyla başarı derecesini gösteren oranlardır. İşletmenin elde ettiği kar büyüklüğü mali tablolarda yer almakla birlikte karın yeterli büyüklükte olup olmadığını anlamada yeterli olmazlar. Bunun için karlılık oranları hesaplanır. D.1. Brüt Kar Marjı Bu oran brüt satış kârı tutarının, net satışlara oranlanmasıyla hesaplanır ve işletmenin ana faaliyet konuları ile ilgili olarak elde ettiği kârlılık yüzdesini gösterir. BKM= Brüt Satış Karı / Net Satışlar Ana faaliyet konusunda satışların yüzde kaçı oranında brüt kâr elde edildiğini gösterir. Kârlılığın yüksek oranlarda çıkması daima iyidir. Bu durum brüt satış kârının faaliyet giderlerini karşıladıktan sonra işletmeyi yeterli bir faaliyet kârına ulaştıracağı biçiminde yorumlanır. 18
Brüt Kar Marjı: = Satışlar Satılan Malın Maliyeti Satışlar Bu oran firma için son derece önemlidir. Bütün giderleri karşılayacak ve net kara imkân verecek oran bu orandır. Oranın yüksekliği firma için iyidir. Gelir Tabloları Satışlar 13.200 13.700 13.800 Satılan Malın Maliyeti 7.950 8.100 8.170 Brüt Kar 5.250 5.600 5630 Yönetim ve Pazarlama Gid. 1.700 1.810 1.850 Amortismanlar 535 580 610 İşletme Karı 3.015 3.210 3.170 Faizler 275 235 225 Vergiden Önceki Kar 2.740 2.975 2.945 Vergi (%40) 1.096 1.190 1.178 Net Kar 1.644 1.785 1.767 = 13800-8170/13800 = 0,40 D.2. Net Kar Marjı Bu oran, işletmenin dönem net kârının net satışlarına oranlanmasıyla bulunur. NKM= Net Kar / Net Satışlar Net Kâr Marjı Oranı, işletmenin sonuç kârlılığını göstermesi açısından önemlidir. Çünkü bu oranda işletmenin finansman ve diğer giderleri de dikkate alınmaktadır. Bu oranın yüksek çıkması işletmenin net olarak kârlılığını, düşük çıkması ise kârlı olmadığını göstermektedir. 19
Net Kar Marjı: = Net Kar Satışlar Satılan her malın yüzde kaçının vergiden sonraki net kar olduğunu gösterir. Gelir Tabloları Satışlar 13.200 13.700 13.800 Satılan Malın Maliyeti 7.950 8.100 8.170 Brüt Kar 5.250 5.600 5630 Yönetim ve Pazarlama Gid. 1.700 1.810 1.850 Amortismanlar 535 580 610 İşletme Karı 3.015 3.210 3.170 Faizler 275 235 225 Vergiden Önceki Kar 2.740 2.975 2.945 Vergi (%40) 1.096 1.190 1.178 Net Kar 1.644 1.785 1.767 = 1767/13800 = %13 D.3. Faaliyet Karlılığı Faaliyet karlılığı, faaliyet karının satışlara oranı şeklinde hesaplanmaktadır. Faaliyet karlılığı şirketlerin hem satış, hem de yatırım ve finansman politikaları hakkında bilgi verdiğinden ayrı bir önemi bulunmaktadır. Faaliyet Karlılığı= Faaliyet Karı Satışlar 20
D.4. Özsermaye Karlılığı Oranı Bu oran, işletmenin elde ettiği dönem net kârının özkaynaklara oranını gösterir. ÖK= Net Kar / Toplam Özsermaye Oran, genel olarak işletme sahip ya da ortaklarının işletmeye yatırdıkları sermayenin kârlılığını gösterir. Bu anlamda oran büyüdükçe işletme sahip ya da ortakları böyle bir işletme kurmakla iyi bir yatırım yapmışlardır denilir. Oranın küçük olması ise yapılan yatırımın kârlı olmadığı göstermektedir. Öz Sermaye Karlılık Oranı: Bilançosu BORÇLAR VE ÖZ SERMAYE Ticari Borçlar 450 550 700 Finansal Borçlar 400 350 275 Vergi Borçları 55 45 110 Tahakkuk Etmiş Borçlar 470 510 730 Diğer Cari Borçlar 300 310 360 Cari Borçlar 1.675 1.765 2.175 Uzun Vadeli Borçlar 5.000 5.350 5.750 Toplam Borçlar 6.675 7.115 7.925 Hisse Senetleri 800 800 800 Hisse Senedi İhraç Primi 280 280 280 Dağıtılmamış Karlar 5.055 4.605 3.295 Öz Sermaye Toplamı 6.135 5.685 4.375 TOPLAM PASİFLER 12.810 12.800 12.300 Gelir Tabloları Satışlar 13.200 13.700 13.800 Satılan Malın Maliyeti 7.950 8.100 8.170 Brüt Kar 5.250 5.600 5630 Yönetim ve Pazarlama Gid. 1.700 1.810 1.850 Amortismanlar 535 580 610 İşletme Karı 3.015 3.210 3.170 Faizler 275 235 225 Vergiden Önceki Kar 2.740 2.975 2.945 Vergi (%40) 1.096 1.190 1.178 Net Kar 1.644 1.785 1.767 = Net Kar Öz Sermaye Oranı = 1767/4375 = %40 21
D.5. Aktif Karlılığı(Varlık Karlılığı) Bu oran, işletmenin toplam varlıklarının ne ölçüde kârlı biçimde kullanıldığını görmek açısından yararlıdır. AK= Net Kar / Toplam Aktifler Aktif Karlılık Oranı Bilançosu AKTİFLER Kasa ve Pazar Menkul Değerler 100 250 150 Ticari Alacaklar 750 800 900 Stoklar 760 800 750 Diğer Cari Aktifler 300 350 350 Toplam Cari Aktifler 1.910 2.200 2.150 Sabit Aktifler, net 9.000 9.100 8.750 Diğer Sabit Aktifler 1.900 1.500 1.400 TOPLAM AKTİFLER 12.810 12.800 12.300 Gelir Tabloları Satışlar 13.200 13.700 13.800 Satılan Malın Maliyeti 7.950 8.100 8.170 Brüt Kar 5.250 5.600 5630 Yönetim ve Pazarlama Gid. 1.700 1.810 1.850 Amortismanlar 535 580 610 İşletme Karı 3.015 3.210 3.170 Faizler 275 235 225 Vergiden Önceki Kar 2.740 2.975 2.945 Vergi (%40) 1.096 1.190 1.178 Net Kar 1.644 1.785 1.767 Aktife yapılan yatırımın bir dönem içinde ne oranda net kar sağladığını, bu yatırımın etkin kullanılıp kullanılamadığını gösterir. = Net Kar Aktif Toplamı = 1767/12300 = %14,5 22