UYUŞTURUCU KURYE PROFİLİNE MADDE TÜRÜNÜN ETKİSİ VE ÖNLEME POLİTİKALARINA YANSIMALARI

UYUŞTURUCU KURYE PROFİLİNE MADDE TÜRÜNÜN ETKİSİ VE ÖNLEME POLİTİKALARINA YANSIMALARI Dr. Ali Ünlü * Uğur Evcin ** Özet Kuryeler vasıtasıyla uyuşturucu kaçakçılığı tüm dünyada olduğu gibi Türkiye de artmaktadır. Kaçakçılar ülkelerin sınırlarını geçebilecek farklı profillerde ki kişileri kurye yapmaktadırlar. Bu nedenle kuryelerin birçok ortak noktaları vardır. Ancak bu benzerlikler kadar taşıdıkları madde çeşidine göre de farklılıklar görülmektedir. Bu benzerlikler ve farklılıkların tespiti amacıyla 2006, 2007, 2008, 2009 yıllarında ve 2010 yılının ilk 6 ayında İstanbul da yakalanan 266 kuryenin demografik bilgileri üzerinde kesitsel bir çalışma yapılmıştır. Kuryeler ile taşıdıkları maddeler arasında anlamlı ilişkiler tespit edilmiştir. Kokain kuryelerinin profili diğer ülkelerdeki yakalamalarla benzerlikler göstermektedir. Ancak eroin, afyon ve metamfetamin taşıyan kuryeler daha farklı bir profile sahiptir. Elden edilen kurye profilinin önleme amacıyla nasıl kullanılabileceği ile ilgili öneriler sunulmuştur. Anahtar Kelimeler: Uyuşturucu, Kurye, Eroin, Kokain, Afyon, Metamfetamin, Önleme Politikası * İstanbul Narkotik Suçlarla Mücadele Şube Müdürlüğü, aliunlu@gmail.com ** Psikolojik Danışman, İstanbul Narkotik Suçlarla Mücadele Şube Müdürlüğü, evcinugur@gmail.com 3

ÖRGÜTLÜ SUÇLAR ve YENİ TRENDLER Giriş Uyuşturucu maddelerin ülke sınırlarından geçirilmesinde en geleneksel yöntem karayolu veya denizyolu taşımacılığıdır. Tek seferde büyük miktarlardaki maddeler bu yöntemlerle taşınabilmektedir. Ancak günümüzde kuryeler vasıtasıyla madde kaçakçılığı da hızla artmaktadır. Bu yöntemle az miktardaki maddeler daha uzun mesafelere daha kısa zamanda taşınabilmektedir. Kuryeler bu anlamda uyuşturucu madde pazarını globalleştiren aktörler haline gelmiştir (Ellis, 2009). Mesela 1998 yıllında Güney Amerika da üretilen kokainin neredeyse tamamı Kuzey Amerika da tüketilmekteydi. Ancak 2008 de üretilen kokainin sadece %40 ı Kuzey Amerika da diğer kısmı ise Avrupa (%25) ve Güney Amerika da (%10 - %20) tüketilmektedir ( UNODC, 2010). Üretimin ve tüketiminin olduğu ülkelerin vatandaşları uluslararası alanda daha fazla kontrol altında tutulmaktadır. Bu nedenle kaçakçılar farklı ülkelerden kuryeleri bu pazara sokarak kaçakçılığa yeni bir boyut kazandırdılar (Reuter, 2009). Bazı ülkelerin vatandaşları bu karlı ve cazip para kazanma yönteminden daha çok etkilenmekte ve daha çok suça karışmaktadırlar. Mesela üretim ve tüketim bölgelerinden uzakta olan Batı Afrikalı kaçakçılar uluslararası uyuşturucu madde kaçakçılığında artık bir kartel oluşturmaktadırlar (Wyler ve Cook 2010). Avrupa ülkelerinde 2004-2008 yılları arasında 1357 Batı Afrika kökenli kurye yakalanmıştır (UNODC, 2008). Batı Afrika kökenli kaçakçıların sadece kokain kaçakçılığında değil eroin sevkiyatında da etkin bir rolleri vardır (Reuter, 2009). Güney Doğu Asya dan (Afganistan ve Pakistan) temin ettikleri eroini Avrupa ve Kuzey Amerika ya sevk ettikleri görülmektedir (Wyler ve Cook 2010). Birleşmiş Milletler raporuna göre 2000-2008 yıllarında Pakistan da 100 gram ın üstünde eroinle birlikte 600 Nijeryalı kaçakçı yakalanmıştır (UNODC, 2008). Yine tüketim noktalarında varlıkları çok belirgindir; ABD de 1994 yılında eroin taşıyan kuryelerin %30 nun Batı Afrika kökenli olduğu tespit edilmiştir (Wyler ve Cook 2010). Bir başka ifadeyle Batı Afrikalı ve özellikle de Nijeryalı kaçakçılar dünyada arz ve talebin senkronizasyonunu sağlayabilecek bir konuma 4

UYUŞTURUCU KURYE PROFİLİNE MADDE TÜRÜNÜN ETKİSİ POLİSLİKLE İLGİLİ AR-GE ÇALIŞMALARI VE ÖNLEME POLİTİKALARINA YANSIMALARI gelmişlerdir. Bir diğer rolleri ise Güney Amerikalı kaçakçılarla başka ülkelerdeki alıcıları/satıcıları veya nakliyecileri ( kurye temini gibi) buluşturmalarıdır. Bir çeşit network alt yapısını sağlamaktadırlar (Wyler ve Cook 2010). Kurye yakalamalarındaki artışın bir sebebi de havalimanlarında artan güvenlik tedbirleridir. ABD de gerçekleşen 11 Eylül saldırılarından sonra uluslararası havalimanlarında arttırılan güvenlik tedbirleri sayesinde daha fazla kurye yakalanmaktadır. Havalimanlarında artık daha modern güvenlik sistemleri kullanılmakta ve daha eğitimli personel görev yapmaktadır (Claffey, 2002). Bunun etkisi çok kısa bir sürede görülmüştür; mesela Ekim 2001- Nisan 2002 yılları arasında (6 ay) New York Kennedy Uluslararası Havalimanında 193 kurye yakalanmıştır. Oysa bir önceki yılda toplam yakalanan kurye sayısı sadece 202 kişiydi (Claffey, 2002). Türkiye kaçakçılar için hem hedef hem de transit bir ülke konumundadır. Türkiye ye uyuşturucu/uyarıcı maddeleri ithal etmeye çalışırken dikkat edilen hususlar ve seçilen kurye profili bu maddeleri ihraç ederken veya transit kaçakçılıkta farklıdır. Bu farklılık ise illegal ticareti yapılmak istenen maddeye göre değişmektedir. Türkiye ye kokain maddesi, Afrika ve Avrupa ülkeleri üzerinden, çoğunlukla kuryeler vasıtasıyla ve havayolu kullanılmak suretiyle taşınmaktadır. Her yıl olduğu gibi, 2009 yılında da kokain maddesi kaçakçılığı yapan kuryeler en fazla havalimanlarında yakalanmıştır. Havalimanlarında yakalanan kokain maddesi miktarı, Türkiye de yakalanan kokain maddesi miktarının % 69 unu oluşturmaktadır (KOM, 2010). Türkiye de her yıl ortalama 200 kg. afyon maddesi yakalanmaktadır. 2009 yılında yakalanan afyon maddesinin % 34,4 ü kargolarda, % 16,3 ü ise kuryelerde ele geçirilmiştir. Kargo ve kuryelerde yakalanan afyon maddesinin hedefini özellikle ABD, Kanada, Avustralya ve AB ülkeleri oluşturmaktadır. Türkiye üzerinden yapılan bu kaçakçılık faaliyetleri genellikle İran uyruklu organizasyonlar tarafından gerçekleştirilmektedir (KOM, 2010). Eroin kaçakçılığında ise en çok yakalama karayolu ile yapılan nakliyede görülmektedir. Metamfetamin maddesiyle ilgili 2008 yılında herhangi bir kurye yakalaması yokken 2009 ve 2010 yıllarında 5

ÖRGÜTLÜ SUÇLAR ve YENİ TRENDLER bir artış gözlemlenmektedir. Bu şahısların ise neredeyse tamamı İran uyruklu şahıslardır (KOM, 2010). Türkiye üzerinde yapılan kaçakçılıkta madde güzergâhları incelendiğinde kokain ithal edilen, eroin ise ihraç edilen maddelerdir. Metamfetamin maddesinin de İran dan ülkemize getirildiği ve İstanbul dan, havayoluyla kuryeler aracılığıyla talebin olduğu Uzak ve Güneydoğu Asya ülkelerine götürülmek istendiği görülmüştür (KOM, 2010). Türkiye de kurye yakalamaları her yıl artmaktadır ancak Kaçakçılık ve Organize Suçlarla Mücadele (KOM) Daire Başkanlığı kokain yakalamalarını diğer ülkelerle karşılaştırdığında arzu edilen seviyelerde yakalamanın yapılamadığı belirtmektedir (KOM, 2010). Bu çalışmanın amacı da alandaki uygulayıcılara kuryeler ve yöntemleri hakkında daha detaylı bilgiler vermek ve yakalamaları arttıracak tedbirler alınmasına katkı sağlamaktır. Çünkü kurye profilleri güvenlik birimlerinin daha etkin önleyici tedbir almasına sağlamaktadır (Schutter ve Ringelheimnn, 2008). Bu araştırma şu soruya cevap aramaktadır; Neler bir insanı uyuşturucu kuryesi yapar ve madde türlerine göre yakalanan kuryeler farklılık gösterir mi? Bir başka ifadeyle uyuşturucu satıcıları madde türlerine göre farklı profildeki kuryeleri kullanırlar mı? 1. Kurye Profili ve Taşıma Yöntemleri Kurye kullanarak yapılan kaçakçılıkta birçok yöntem kullanılmaktadırlar. Kuryeler beraberinde taşıdıkları valizlerinde, üzerlerinde, doğal vücut boşluklarında veya yutmak suretiyle maddeleri taşımaktadırlar (Klein, 2009). Tek seferde taşıyabildikleri madde miktarı 1 ile 5 kilo arasında değişebilmektedir. Kaçakçılar çok sayıda kurye ile küçük miktarlar halinde büyük hacimlerdeki uyuşturucu maddeleri başka ülkelere sevk edebilmektedirler. Çok aktörün ve dinamizmin olduğu bu yöntem kaçakçılar için daha az risklidir. Eğer kurye yakalanırsa; hem kaybettikleri madde miktarı çok az hem de kendilerinin tespit edilmesi çok zordur (Wyler ve Cook, 2010). Mesela kaynak ülkeden hedef ülkeye gelen uçaklarda bazen tek seferde 5-6 tane kurye yakalandığı bile görülmektedir (Klein, 2009). Gruplar halinde gelen kuryelerin arasına yem (decoy) olarak 6

UYUŞTURUCU KURYE PROFİLİNE MADDE TÜRÜNÜN ETKİSİ POLİSLİKLE İLGİLİ AR-GE ÇALIŞMALARI VE ÖNLEME POLİTİKALARINA YANSIMALARI güvenlik güçlerinin dikkatini çekecek kuryeler konulduğu ve bunlar yakalattırılarak diğerlerinin güvenli şekilde geçişinin sağlanabildiği görülmektedir (Wyler ve Cook, 2010). Vücutta madde taşıyıcılar (body packers) genellikle yutucular (sallowers), vücut içerisinde madde taşıyıcılar (internal carriers), kuryeler (couriers) veya katırlar (mules) olarak da adlandırılmaktadırlar (Shadnia, Faiaz-Noori, Pajoumand, Khoshkar, Vosough-Ghanbari ve Abdollahi, 2007). Bu şahıslar illegal uyuşturucu maddelerini kapsül, kondom, balon veya küçük paketler içersinde vücudun anatomik boşluklarına saklayarak kaçırmaktadırlar. Ağız, rektum, kulak, cinsel organlar ve sindirim sistemi taşımada en sık kullanılan organlardır (Shadnia ve diğ., 2007). Bir kurye ortalama olarak 1 kiloya yakın uyuşturucu maddeyi her biri 8-10 gram gelen 50 ile 100 pakete bölerek taşıyabilmektedir. Yakalama raporlarında tek seferde 200 paket taşıyan kuryelere de rastlanılmaktadır (Gherardi Baud, Leporc, Marc, Dupeyron ve Diamant-Berger, 1988; Bulstrode, Banks ve Shrotria, 2002). Bu paketlerden herhangi birinin patlaması kişiyi çok hızlı bir şekilde ölüme götürmeye yeterlidir; ancak bu risk birçoğu tarafından göz ardı edilmektedir. Yutmak yöntemiyle yapılan kaçakçılık sadece günümüze ait bir olgu değildir. Bu yöntemle madde taşıyanlara ilk defa 1970 de rastlanılmıştır (Pidoto Agliata, Bertolini, Mainini, Rossi ve Giani, 2002). 1973 yılında yakalanan bir kuryenin 13 gün sonra kapsüller içersinde esrar (hashish) taşıdığı görülmüş ve yine bu yöntemle taşıma sonucu meydana gelen ilk kurye ölümü 1977 yılında gerçekleşmiştir (Shadnia ve diğ.,. 2007). Kuryeler ulaşım masrafı hariç taşıdıkları kilo başına aldıkları ücret ise maddelere ve bölgelere göre farklıdır. Kokain için kilo başına en fazla 2000 Euro alabilirlerken eroin kuryeleri 5000 Amerikan dolarına yakın para alabilmektedirler. Ancak Orta Asya dan Rusya ya madde taşıyan kuryeler kilo başına 200 Amerikan doları kazanabilmektedirler (Ellis, 2009; Klein, 2009; Reuter, 2009). Bu şahısların demografik özellikleri incelendiğinde ülke dışına seyahat etmiş, özellikle uyuşturucu ithal eden bir ülkeye gidip gelmiş, seyahat etmesine yetecek gelir kaynağını gösteremeyen kişiler 7

ÖRGÜTLÜ SUÇLAR ve YENİ TRENDLER olduğu bilinmektedir. Önceki yıllarda yakalanan kuryelerin büyük çoğunluğunu gençler oluşturmaktaydı (Gill ve Graham, 2002). Ancak günümüzde güvenlik birimlerinin tespitlerini engellemek amacıyla 13-16 yaşlarında tek başına seyahat eden çocukların veya hamile bayanların bu iş için kullanıldığını görmek mümkündür (Traub, Hoffman ve Nelson, 2003). Kuryeler nakit para ve yabancı ülkelere giriş vaadi/garantisi verilerek ikna edilmektedirler. Bunun yanında kaçakçılar kuryenin takip ve kontrolünü sağlamak için aile bireylerini veya değerli eşyalarını muhafaza altında tuttukları da bilinmektedir (Gill ve Graham, 2002). Kuryelerin yaş ortalamaları değerlendirildiğinde erkekler ve kadınlar için farklılıklar görülmektedir. Erkeklerin kadınlara nazaran daha genç olmaları beklenilmektedir. Özellikle 20 yaşlarda erkeklerin artık aileden çıktıkları ve kendi ayakları üzerinde durmaları gereken bir süreçtir. Bu sürece imkânsızlıklarla giren erkek şahısların hayatlarını değiştirmek ve çıkan bir fırsatı değerlendirmek için daha istekli oldukları görülmektedir (Ellis, 2009). Öte yandan kadınların birçoğunun çocuğu olması (%72) ve tek başlarına yaşamaları (%63) nedeniyle erkeklere göre yaş ortalamalarının daha yüksek olması beklenilmektedir (Green, Mills ve Read, 1994; Lawrance ve Williams, 2006). Genel olarak yakalanan şahısların büyük kısmı erkektir; ancak önceki yıllara göre kadınların yakalama oranlarında artış olduğu görülmektedir. Mesela ABD ve Kanada da 90 lı yıllardaki yakalamalarla günümüzdeki yakalamalar karşılaştırıldığında kadınların oranında bir artış gözlemlenmiştir (Hulling, 1995; Lawrance ve Williams, 2006). İngiltere de de benzer bir değişim görülmüştür. İngiltere cezaevlerinde 1993 yılında 283 olan toplam kadın kurye sayısı 2006 yılında 880 e çıkmıştır (Klein, 2009). Kadın kuryelerin geçmişleri incelendiğinde büyük bir kısmının suçu kariyer olarak yapmadıkları, arkada bıraktıkları aileleri ve çocukları için ciddi endişeler yaşadıkları ve birçoğunun çok az miktarlarda madde taşıdıkları tespit edilmiştir (Hulling, 1995). Uyuşturucuya karşı başlatılan savaş (War on drugs) şiddetlendikçe daha fazla kadının bu suça sürüklendiği gerekçesiyle mevcut yasalar 8

UYUŞTURUCU KURYE PROFİLİNE MADDE TÜRÜNÜN ETKİSİ POLİSLİKLE İLGİLİ AR-GE ÇALIŞMALARI VE ÖNLEME POLİTİKALARINA YANSIMALARI ve uygulamalar eleştirilmektedir (Reynolds, 2008). Çünkü fakir ülkelerde ailesinin refahı için kadınlar kendilerini daha kolay tehlikeye atabilmekte ve ailesi için fedakârlık yaptığına inanmaktadırlar (Lawrance ve Williams, 2006). Mesela Kanada da 1997-2002 yılları arasında yakalanan kuryelerin tüm maddeler için dağılımı incelendiğinde kadınların oranı yaklaşık %25 iken sadece kokain maddesi için incelendiğinde kadın kuryelerin oranı farklı yıllarda %31 ile %47 arasında değişmektedir. Güney Amerika ülkelerindeki ekonomik olumsuzluklar neticesi daha fazla kadının kurye olarak kendilerine daha iyi bir hayat fırsatı aradıkları görülmektedir (Lawrance ve Williams, 2006). 1990 larda İngiltere de yapılan bir çalışmada uyuşturucu kuryesi olarak yakalanan kadınların %74 ü yabancı uyruklu oldukları, ortalama yaşın 33 olduğu, %63 ünün tek başına (bekâr, dul veya eşinden ayrı) yaşadıkları, %72 sinin çocuğunun olduğu, yarıdan fazlasının işsiz ve %14 nün seyyar satıcı olduğu tespit edilmişti (Green ve diğ., 1994). Bu kadın kuryelerin neredeyse tamamı ilk teşebbüslerinde yakalandıkları ve hiçbirinin başka bir suç kaydının da olmadığı görülmüştür. Büyük çoğunluğu kanunlara bağlı yaşarken kendilerine sunulan fırsatı değerlendirmek için kurye oldukları görülmektedir (Green ve diğ., 1994). Yine benzer çalışmalarda birçoğunun ödemesi gereken yüklü borçları, aile bireylerinden birinin olması gereken ameliyatı veya birinden çaldığı paraya geri ödemek için kurye olduğu görülmüştür (Tarzi ve Hedge, 1990). Hiçbirinin madde kullanmadığı ve yine büyük bir kısmının taşıdıkları maddenin muhtevasından ve parçaları oldukları organizasyonun bütününden yeterince haberdar olmadıkları tespit edilmiştir (Green ve diğ., 1994; Harris, 2010). Yaptıkları işin suç olduğunu bildikleri; ama yakalandıkları zaman 15-20 yıl cezaevinde kalacaklarından bihaber oldukları görülmektedir (Klein, 2009). 2. Yöntem Bu çalışmanın evreni narkotik maddeleri ülke içine ya da dışına taşırken hava limanları ve otobüs terminallerinde 2006, 2007, 2008, 2009 yıllarında ve 2010 yılının ilk 6 ayında yakalanan ve İstanbul 9

ÖRGÜTLÜ SUÇLAR ve YENİ TRENDLER Narkotik Suçlarla Mücadele Şube Müdürlüğü tarafından haklarında uyuşturucu madde ithal/ihraç etmekten soruşturma dosyası hazırlanan kişilerdir. Türkiye nin en büyük şehri olan İstanbul, aynı zamanda birçok suç ve suçlunun da çekim merkezidir. Ülkemizde uyuşturucu madde kullanımının ve uyuşturucu suçlarından yakalamanın en yüksek olduğu ilimiz İstanbul dur ( TUBİM, 2010; KOM, 2010). Türkiye den uluslararası aktarmalı veya doğrudan uçuşların en yoğun yapıldığı il yine İstanbul dur. Bu araştırmadaki veriler içerik analizi yöntemiyle soruşturma dosyalarının incelenmesiyle elde edilmiştir. Araştırmada amacımız uluslararası narkotik madde taşıyan kuryelerin profilini çıkarmak olduğu için sadece uyuşturucu madde ithal ve ihraç eden, etmeye çalışan veya bu suçlarla ilgili yardımcı kişilerin dosyaları incelenmiştir. Haklarında işlem yapılan kişiler için hazırlanan yapılandırılmış formlardan kişilerin gelir, eğitim, sabıka kaydı, mesleği, madde kullanım durumu gibi birçok bilgileri temin edilmiştir. Ayrıca narkotik maddeler, taşıma yöntemleri, üzerinde yakalanan sim kart ve telefon sayıları gibi değişkenler de dosya içeriklerinden derlenerek değerlendirmeye alınmıştır. Herhangi bir kodlamaya ihtiyaç duyulmadan bu bilgiler sistematik olarak toplanmıştır. Bu araştırmada kavramsal içerik analiz yöntemi kullanılmıştır. Bu yöntemde önce bir kavram seçilir ve metin içersinde bu kavramın varlığı ve sıklığı tespit edilir. Kavramsal içerik analizin amacı seçilen terimlerin metin veya metinler içersinde varlığını belirlemektir. Bu terimler metin içersinde açık (explicit) veya örtülü (implicit) olarak belirtilmiş olabilir (Demirci ve Koseli 2009; Palmquist, 2010). Açıkça belirlenen kavramları metin içersinde taramak en kolay bilgi toplama yöntemidir, sadece rakamlar ve kavramlar seçilerek kodlanır ve kaydedilir. Bu araştırmada metinlerde sadece bazı bilgilerin varlığı önemlidir ve bunların sıklığı/varlığı veri olarak analize hazır hale getirilmiştir. 2006, 2007, 2008, 2009 yılları ve 2010 yılının ilk 6 ayındaki olay dosyalarının tamamı incelenmiş ve toplam 266 kuryenin bilgilerine ulaşılmıştır. Bu şahısların karakteristik özelliklerini tespit etmek amacıyla tanımlayıcı (descriptive) analizler ve sonrasında 10

UYUŞTURUCU KURYE PROFİLİNE MADDE TÜRÜNÜN ETKİSİ POLİSLİKLE İLGİLİ AR-GE ÇALIŞMALARI VE ÖNLEME POLİTİKALARINA YANSIMALARI sosyoekonomik ve çevresel şartların etkilerini ölçmek maksadıyla da iki değişkenli (bivariate) analizler yapılmıştır. 3. Bulgular Araştırma kapsamına giren yakalanmış 266 şahsın cinsiyete göre dağılımına bakıldığında % 69,4 ü (184 kişi) erkek, % 30,6 sı (81 kişi) da kadındır. Yakalanan şahısların cinsiyet dağılımları yıllara göre karşılaştırıldığında istatistiksel olarak aralarında anlamlı bir ilişki saptanmamıştır. Başka bir ifadeyle ne kadınların ne de erkeklerin oranında yıllara göre bir artış ya da azalış yoktur. Yaş aralıkları incelendiğinde yakalanan kuryelerin yaş ortalaması 34,84 tür. Erkeklerin yaş ortalaması 35,15 iken kadınların yaş ortalaması 34,13 tür. Şahısların %38,7 sinin (103 kişi) 31 40 yaş arasında olduğu, genel çoğunluğun ise % 74,8 (199 kişi) ile 19 40 yaş şeklinde dağıldığı gözlenmiştir. Şahısların % 47,5 i (124 kişi) evli, % 41,8 i (109 kişi) bekâr ve % 10,7 si (28 kişi) de boşanmış ve duldur. Şahısların % 39,8 inin (103 kişi) lise, %23,7 sinin (61 kişi) ilköğretim düzeyinde eğitim aldığı, %14,3 ünün (38 kişi) okula gitmediği; fakat okuryazar olduğu ve % 4,6 sının (12 kişi) okuryazar olmadığı gözlenmiştir. Kuryelerin sadece %17,7 si (46 kişi) üniversite mezunudur. Yakalanan şahısların yakalandıkları yıllardaki asgari ücrete göre yapılan düzenlemede gelir durumlarına bakıldığında % 46 sının (108 kişi) asgari ücretten düşük, % 28,1 inin (66 kişi) orta (asgari ücret kadar), %1,9 unun (28 kişi) iyi (asgari ücretin 2 katına kadar) ve %13,6 sının (32 kişi) yüksek gelir (asgari ücretin 2 katından daha fazla gelire sahip olanlar) durumuna sahip oldukları gözlenmiştir. Kuryeler yakalandığında %50 sinin üzerindeki para miktarı 750 TL den düşüktür ve yine kuryelerin %80 ninin üzerindeki para miktarı 1600 TL den azdır. Parasız yakalanan kurye olduğu gibi en fazla para ile yakalanan kurye üzerinden çıkan miktar 5000 TL dir. Kuryelerin üzerinde tespit edilen paranın ortalaması 1375 TL iken mod 750 TL dir. Bir başka ifadeyle kaçakçılar kuryelere ortalama 500$ ila 1000$ Amerikan doları peşin ödeme yapmaktadırlar ve muhtemelen 11

ÖRGÜTLÜ SUÇLAR ve YENİ TRENDLER paralarının geri kalan kısmını teslimattan sonra alacaklardır. Ancak taşıdıkları madde türüne göre para miktarı farklılaşmaktadır. Kokain kuryelerinin %60 ından fazlasının üzerindeki para miktarı 750 TL den fazla iken eroin kuryelerinin yaklaşık %62 sinin üzerindeki para miktarı 750 TL den düşüktür. Afyon sakızı taşıyan kuryelerin %81,9 u üzerinde çıkan para miktarı 583 TL den düşüktür. Metamfetamin taşıyan kuryelerin ise %52 si 750 TL den düşük miktardaki para ile yakalanmışlardır. Kişilerin meslekleri Uluslararası Standart Meslek Sınıflaması (International Standard Classification of Occupations/ ISCO-88) standartlarına göre tasnif edilerek 9 gruba ayrılmıştır. Yakalanan şahısların meslek gruplarının dağılımına bakıldığında en çok rastlanılan iş kollarında %28,6 sını (71 kişi) nitelik gerektirmeyen işlerde çalışanların, %23,4 ünü (58 kişi) sanatkârlar ve ilgili işlerde çalışanların, %12,9 unu (151 kişi) hizmet ve satış elemanı olarak çalışanların ve %10,5 ini (26 kişi) ise kanun yapıcılar, üst düzey yönetici ve müdürlerin oluşturduğu görülmüştür. Yakalanan şahısların madde alışkanlıklarına bakıldığında %51,1 inin (136 kişi) herhangi bir madde alışkanlığının olmadığı sadece %3,8 inin (10 kişi) madde alışkanlığı olduğunu ifade ettiği; ancak şahısların %45,1 inin (120 kişi) ise bu soruya herhangi bir cevap vermediği gözlenmiştir. Yakalanan şahısların telefon ve sim kart sayılarına bakıldığında ise % 62,8 inde (147 kişi) bir, %27,4 ünde (64 kişi) iki, %9,8 inde ise (23 kişi) üç ve daha fazla telefon yakalanırken; %32,1 inde (76 kişi) bir, %32,5 inde (77 kişi) iki, %15,2 sinde (36 kişi) üç, %7,2 sinde (17 kişi) dört ve %13,1 inde (31 kişi) de beş sim kart yakalandığı gözlenmiştir. Maddelerin genel değerlendirilmesinde yakalanan şahısların %58,1 i (154 kişi) kokain ile yakalanırken; %26 sı (69 kişi) eroin, %11,3 ü (30 kişi) metamfetamin ve %4,5 i (12 kişi) de afyon sakızı ile yakalanmışlardır. Yakalanan şahısların %59,9 u (154 kişi) valiz-çanta içerisine saklama yöntemiyle, %33,9 u (87 kişi) yutma yöntemiyle ve %6,2 si 12

UYUŞTURUCU KURYE PROFİLİNE MADDE TÜRÜNÜN ETKİSİ POLİSLİKLE İLGİLİ AR-GE ÇALIŞMALARI VE ÖNLEME POLİTİKALARINA YANSIMALARI (16 kişi) de şahsın üstünde saklama yöntemiyle maddeleri taşıdıkları gözlenmiştir. Kuryelerin yolculuk esnasında yapmış olduğu aktarma sayısındaki dağılım yıllara göre farklılık göstermektedir. Kuryeler hedef ülkeye giderken artık daha fazla aktarma yapmaktadırlar. 2008 yılına kadar ulaşım aktarmasız olarak daha çok tercih edilirken; 2009 ve 2010 ilk 6 ayda ise aktarma sayısında artış gözlenmiştir. 2006 da yakalananların % 57,1 i (4 kişi), 2007 de %50 si (14 kişi), 2008 de %55,9 u (38 kişi), 2009 da %34,8 i (23 kişi) ve 2010 da (ilk 6 ay için) yakalananların %16,4 ü (12 kişi) aktarmasız olarak seyahat ettiği görülmüştür (Tablo-1). Bu artış illegal ticari yapılan maddelerdeki çeşitliliğinin artışıyla ve güvenlik güçlerinin etkin mücadelesiyle ilişkilidir. Tablo 1. Yıllar ile Aktarma Ki-Kare (X 2 ) Puanları Yıllar 2 ve daha Aktarmasız 1 Aktarma fazla aktarma X 2 df P % N % N % N 2006 57,1 4 42,9 3 0 0 2007 50 14 42,9 12 7,1 2 2008 55,9 38 39,7 27 4,4 3 2009 34,8 23 54,5 36 10,6 7 2010 (ilk 6 ay) 16,4 12 39,7 29 43,8 32 57,73 8.000 Özellikle Türkiye de kokain ve metamfetamin yakalamalarındaki artış bu değişime etki etmektedir. Mesela metamfetamin 2009 yılına kadar rastlanılmayan bir madde iken sonrasında hızla yakalamaları arttı. Metamfetamin maddesi için hedef ülkeler Uzak Doğu Asya ülkeleridir ve buralara direk uçuşlar olmadığı gibi güvenlik güçlerini şaşırtmak için farklı rotalarında tercih edildiği güvenlik birimleri tarafından bildirilmektedir. Mesela İstanbul dan Japonya ya bu maddeyi götürmek isteyen bir kurye önce Mısıra, sonra Malezya ya gidebilmektedir. 13

ÖRGÜTLÜ SUÇLAR ve YENİ TRENDLER Tablo 2. Cinsiyet, Çocuğa Sahip Olma ve Medeni Durum ile Madde Türleri Ki-Kare (X 2 ) Puanları Madde Türleri KokainEroin Afyon Metamfetamin Sakızı X 2 Df P % N % N % N % N Cinsiyet Erkek 69,5 107 58,8 40 66,7 8 93,3 28 11,70 3.008 Kadın 30,5 47 41,2 28 33,3 4 6,7 2 Çocuğa Sahip Olma Var 63,6 98 52,2 36 91,7 11 26,7 8 20,60 3.000 Yok 36,4 56 47,8 33 8,3 1 73,3 22 Medeni Durum Evli 50,3 76 36,8 25 66,7 8 48,3 14 16,82 6.010 Bekâr 41,7 63 48,5 33 0 0 44,8 13 Boşanmış/Dul 7,9 12 14,7 10 33,3 4 6,9 2 Yakalanan şahısların taşıdıkları madde türleri cinsiyete göre karşılaştırıldığında aralarında anlamlı bir ilişki saptanmıştır. Tüm madde türleri için yakalananlar arasında erkeklerin kadınlara göre daha fazla olduğu gözlenmiştir. Kokain taşımaktan yakalanan kuryelerin %69,5 ini (107 kişi); eroin için %58,8 ini (40 kişi); afyon sakızı için %66,7 sini (8 kişi) ve metamfetamin için ise %93,3 ünü (28 kişi) erkeklerin oluşturduğu gözlenmiştir (Tablo 2). Afyon sakızı ve metamfetamin yakalamalarında İranlı şahıslar büyük oranı temsil etmektedir ve oradaki kaçakçılar kurye seçiminde tercihlerini erkeklerden yana kullandıkları çok net görülmektedir. Ancak eroin taşıyan kuryelerde cinsiyet farklılığı azalmaktadır. Yakalanan şahısların taşıdıkları madde türleri çocuk sahibi olma durumlarına göre karşılaştırıldığında aralarında anlamlı bir ilişki saptanmıştır. Kokain, afyon sakızı ve eroin taşımaktan yakalanan kuryelerin yarıdan fazlası, çocuğu olan kişilerden oluşurken; 14

UYUŞTURUCU KURYE PROFİLİNE MADDE TÜRÜNÜN ETKİSİ POLİSLİKLE İLGİLİ AR-GE ÇALIŞMALARI VE ÖNLEME POLİTİKALARINA YANSIMALARI metamfetamin taşımaktan yakalanan kuryelerin ise çoğunluğunun çocuğu olmayan kişilerden oluşmaktadır. Kokainden yakalananların %63,6 sı (98 kişi), eroinden yakalananların %52,2 si (36 kişi) ve afyon sakızından yakalananların %91,7 si (11 kişi) çocuk sahibiyken; bu oran metamfetaminden yakalananlarda ise sadece %26,7 dir (8 kişi) (Tablo 2). Yakalanan şahısların taşıdıkları madde türleri medeni durumlarına göre karşılaştırıldığında aralarında anlamlı bir ilişki saptanmıştır. Kokain, afyon sakızı ve metamfetamin için evli oranı fazlayken; eroin için ise bekâr oranının fazla olduğu gözlenmiştir. Kokainden yakalananların %50,3 ü (76 kişi), eroinden yakalananların %36,8 i (25 kişi), afyon sakızından yakalananların %66,7 si (8 kişi) ve metamfetaminden yakalananların %48,3 ü (14 kişi) evlidir (Tablo 2). Bulgularda dikkat edilmesi gereken en önemli hususlardan biri çocuğa sahip olma oranı ile evlilik durumu arasındaki farklılıktır. Mesela kokain kuryelerinin %63 nün çocuğu varken evli olanların oranı %50 civarındadır. Arada yaklaşık %13 puanlık bir var bulunmaktadır. Bu oran eroin kuryelerinde %16, afyon sakızı kuryelerinde ise %25 dir. Bir başka ifade ile bu fark eşinden boşanmış ya da fiilen ayrı yaşayan ve çocukları olan grubu temsil etmektedir. Her ne kadar mevcut veriler üzerinden çocukların kimlerle yaşadığını tespit etmek mümkün olmasa da literatürde ön görülen ekonomik şartların insanları suça sürükleyebileceği görülmektedir. Bu ilişki metamfetamin kuryelerinde ise farklıdır, evli olanların oranı çocuklu olanlardan fazladır yani evlilik müessesesi devam eden insanların daha çok suça karıştığı görülmektedir. Bir başka ifadeyle parçalanmış aileler kokain, eroin ve afyon sakızı sevkiyatında daha riskli gruplarken metamfetamin sevkiyatında evliliği devam eden aileler daha çok risk altında gözükmektedir. Kokain ve Eroin Kuryeleri Yakalanan şahısların taşıdıkları kokain, eroin, afyon sakızı ve metamfetamin maddeleri yukarıda belirtilen cinsiyet ve medeni durum 15

ÖRGÜTLÜ SUÇLAR ve YENİ TRENDLER dışında birçok farklı değişkenle (aktarma sayıları, suç rolü, taşıma yöntemleri, mevsimler v.b.) de karşılaştırılmıştır. Yapılan analizlerde değişkenler arasında istatistiksel olarak (p<.05) anlamlı bir ilişki saptanmış; fakat metamfetamin ve afyon sakızı maddelerindeki vaka sayısı az olduğundan Ki-Kare (X 2 ) testinde istenen hücresel dağılımın yetersiz olduğu saptanmıştır. Bu nedenle iki madde, değerlendirmeden çıkarılarak sadece kokain ve eroin kuryeleri analizlerde dikkate alınmıştır. Yakalanan şahısların taşıdıkları madde türleri hedef ülkeler ile kaynak ülkeler arasındaki ulaşım esnasında aktarma sayılarına göre karşılaştırıldığında aralarında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki saptanmıştır. Kokain taşıyanların %53,2 sinin (75 kişi) bir aktarmayla, %29,8 inin (42 kişi) aktarmasız ve %17 sinin (24 kişi) iki ve daha fazla aktarmayla hedef ülkeye ulaştıkları gözlenmiştir. Eroin taşıyanların ise % 68,3 ünün (41 kişi) aktarmasız, % 26,7 sinin bir aktarmayla ve %5 inin (3 kişi) iki ve daha fazla aktarmayla hedef ülkeye ulaştığı gözlenmiştir. Kokain taşıyanların %70,2 si (99 kişi) hedef ülkeye ulaşımda en az bir kez aktarma kullanırken; eroin taşıyanlarda ise bu oran %31,7 ye (19 kişi) gerilemektedir (Tablo 3). Kokain Güney Amerika dan Türkiye ye geldiği için beklenilen bir sonuçtur. Ancak eroin maddesi Türkiye üzerinden doğrudan hedef ülkeye gitmesi beklenirken yakalamaların %30 unda kuryelerin aktarma yaparak hedef ülkeye gittiği görülmektedir. Eroin kuryelerinin bir ve daha fazla, kokain kuryelerinin ise 2 ve daha fazla aktarma yaparak hedef ülkeye gitmesi sadece ulaşım imkânlarıyla açıklanamaz. Daha fazla aktarma yaparak havalimanlarındaki güvenlik görevlilerini atlatmaya yönelik taktiksel bir yöntem olarak değerlendirilebilir. 16

UYUŞTURUCU KURYE PROFİLİNE MADDE TÜRÜNÜN ETKİSİ POLİSLİKLE İLGİLİ AR-GE ÇALIŞMALARI VE ÖNLEME POLİTİKALARINA YANSIMALARI Tablo 3. Aktarma Sayıları ve Taşıma Yöntemleri ile Madde Türleri Ki-Kare (X 2 ) Puanları Aktarma Sayıları Madde Türleri KokainEroin % N % N Aktarmasız 29,8 42 68,3 41 1 aktarma 53,2 75 26,7 16 2 ve daha fazla aktarma 17 24 5 3 Taşıma Yöntemleri Yutma 54,4 81 7,5 5 Şahsın Üstünde 2,7 4 1,9 8 Valiz-çanta 43 64 80,6 54 X 2 Df P 26,21 2.000 44,65 2.000 Yakalanan şahısların taşıdıkları madde türleri taşıma yöntemlerine (yutma, şahsın üstünde ve valiz/çantada taşıma) göre karşılaştırıldığında aralarında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki saptanmıştır. Kokain taşıyanların % 54,4 ü (81 kişi) taşıma yöntemi olarak yutmayı kullanırken; % 43 ü (64 kişi) valiz/çantada ve % 2,7 si (4 kişi) de üstünde taşımayı kullanmaktadır. Eroin taşıyanların ise % 80,6 sı (54 kişi) taşıma yöntemi olarak valiz/çantayı kullanırken; % 11,9 u (8 kişi) üstünde taşımayı ve % 7,5 i (5 kişi) de yutmayı kullanmaktadır (Tablo 3). Yutma suretiyle madde taşımak kuryeler için riskli bir yöntemdir çünkü yuttukları paketlerden birinin patlaması halinde bile ölme riskleri çok yüksektir. Bu yöntemi kullanarak eroin veya kokain taşımak aynı riskte olmasına rağmen kuryeler arasında ciddi bir farklılık vardır. Bu farklılık kuryelerin yaşam biçimlerine ve çalıştıkları kaçakçıların tercihlerine göre değişebilmektedir. Yakalanan şahısların taşıdıkları madde türleri yıllara göre karşılaştırıldığında aralarında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki saptanmıştır. Kokain taşıyanların yakalanma oranlarının yıllara göre arttığı gözlenirken; eroin taşıyanlarda ise 2008 den itibaren bir düşme gözlenmiştir. Kokain taşıyanların yıllara göre yakalanma oranlarına bakıldığında 2006 da %3,2 (5 kişi), 2007 de %14,9 (23 kişi), 2008 de 17

ÖRGÜTLÜ SUÇLAR ve YENİ TRENDLER % 24,7 (38 kişi), 2009 da % 29,9 (46 kişi) ve 2010 un ilk 6 ayında %27,3 tür (42 kişi). Eroin taşıyanların yıllara göre yakalanma oranlarına bakıldığında ise 2006 da %2,9 (2 kişi), 2007 de %2,9 (2 kişi), 2008 de %50,7 (35 kişi), 2009 da %31,9 (22 kişi) ve 2010 un ilk 6 ayında %11,6 dır (8 kişi) (Tablo 4). Kokain yakalamalarındaki artış talebin artmasına bağlı olabileceği gibi Türkiye üzerinden başka ülkelere sevkiyat için transit bir ülke olarak da kullanılması da önemli bir etkendir. Özellikle Türk Havayolları şirketinin büyümesi ve Batı Afrika ülkeleri dâhil olmak üzere dünyadaki birçok büyükşehre doğrudan seferlerin başlaması bu trendi güçlendirmektedir. Eroin sevkiyatı için ise İstanbul havalimanlarının riskli bulunduğu ve kuryelerin Kıbrıs, Yunanistan gibi ülkelere karayolu ile geçerek oralardan hedef ülkelere uçakla geçtiği bilinmektedir (Akşam Gazetesi, 2010). Tablo 4. Yıllar ve Mevsimler ile Madde Türleri Ki-Kare (X 2 ) Puanları Madde Türleri Kokain Eroin % N % N X 2 df P Yıllar 2006 3,2 5 2,9 2 2007 14,9 23 2,9 2 2008 24,7 38 50,7 35 21,34 4.000 2009 29,9 46 31,9 22 2010 (ilk 6 ay) 27,3 42 11,6 8 Mevsimler Kış 18,8 21 39,3 24 İlkbahar 24,1 27 11,5 7 19,16 3.000 Yaz 28,6 32 8,2 5 Sonbahar 28,6 32 41 25 Yakalanan şahısların taşıdıkları madde türleri mevsimlere göre karşılaştırıldığında aralarında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki saptanmıştır. 2010 yılının ilk 6 ayının mevsimlerle ilgili 18

UYUŞTURUCU KURYE PROFİLİNE MADDE TÜRÜNÜN ETKİSİ POLİSLİKLE İLGİLİ AR-GE ÇALIŞMALARI VE ÖNLEME POLİTİKALARINA YANSIMALARI değerlendirmeyi etkileyeceği düşünüldüğünden bu veriler çıkarılmıştır. Kokain taşıyanların % 28,6 sının (32 kişi) yaz mevsiminde ve aynı oranda sonbahar mevsiminde yakalandığı gözlenirken; bu mevsimleri %24,1 (27 kişi) ile ilkbahar ve % 18,8 (21 kişi) ile kış mevsimleri takip etmektedir. Kokain taşıyanların en çok yakalandıkları aylar ise % 16,1 (18 kişi) ile Haziran, % 13,4 (15 kişi) ile Eylül ve % 12,5 (14 kişi) ile Ekim ve Nisan aylarıdır. Eroin taşıyanların % 41 inin (25 kişi) sonbahar mevsiminde yakalandığı gözlenirken; bu mevsimi % 39,3 (24 kişi) ile kış, % 11,5 (7 kişi) ile ilkbahar ve % 8,2 (5 kişi) ile yaz mevsimleri takip etmektedir. Eroin taşıyanların en çok yakalandıkları aylar ise % 21,3 (13 kişi) ile Şubat, % 14,8 (9 kişi) ile Kasım ve % 13,1 (8 kişi) ile Eylül ve Ekim aylarıdır (Tablo 4). Yakalanan şahısların taşıdıkları madde türleri sabıka durumlarına göre karşılaştırıldığında aralarında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki saptanmıştır. Her iki madde türü (kokain ve eroin) için de yakalanan şahısların çoğunluğunun [% 95,4 (145 kişi) / % 86,4 (57 kişi)] herhangi bir sabıkaya sahip olmadıkları gözlenmiştir. Kokain taşıyanların sadece %4,6 sının (7 kişi) önceden sabıka durumu varken; bu oran eroin taşıyanlarda % 13,6 dır (9 kişi) (Tablo 5). Yakalanan şahısların taşıdıkları madde türleri üzerlerindeki telefon sayılarına göre karşılaştırıldığında aralarında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki saptanmıştır. Kokain taşıyanların % 67,9 unda (89 kişi) bir, % 28 inde (37 kişi) iki ve % 4,5 inde (6 kişi) üç ve daha fazla üzerlerinde telefon yakalanmıştır. Eroin kullananlarda ise %52,4 ünde (33 kişi) bir, % 27 sinde (27 kişi) iki ve % 20,6 sında (13 kişi) üç ve daha fazla telefon üzerlerinde yakalanmıştır (Tablo 5). 19

ÖRGÜTLÜ SUÇLAR ve YENİ TRENDLER Tablo 5. Sabıka Durumu ve Yakalanan Telefon Sayısı ile Madde Türleri Ki-Kare (X 2 ) Puanları Sabıka Durumu Madde Türleri Kokain Eroin % N % N Var 4,6 713,6 9 Yok 95,4 145 86,4 57 Yakalanan Telefon Sayısı 1 adet telefon 67,4 89 52,4 33 2 adet telefon 28 37 27 17 3 ve daha fazla telefon 4,5 6 20,6 13 X 2 df P 5,52 1.023 12,89 2.002 Aynı zamanda yakalananların taşıdıkları madde türleri cinsiyete, doğum yıllarına, medeni durumlarına, eğitim ve gelir durumlarına, meslek gruplarına, madde alışkanlıklarına ve taşıdıkları sim kart sayılarına göre de karşılaştırılmış; fakat aralarında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki saptanmamıştır. 4. Tartışma Araştırmanın en önemli bulgusu kurye profilinin taşıdıkları maddelere göre farklılık gösterdiğidir. Araştırmaya konu olan 4 farklı maddenin yakalama oranlarındaki dağılım yeterli olmadığı için afyon sakızı ve metamfetamin taşıyan kuryeler karşılaştırmadan çıkartılmıştır. Ancak bu farklılık istatistiksel anlamda karşılaştırma yapılan eroin ve kokain kuryelerinde detaylı olarak görülmüştür. Araştırma kapsamına giren yakalanmış 266 şahsın çoğunluğunu erkeklerin oluşturduğu gözlenmiştir. Farklı araştırmalarda da genel olarak yakalanan şahısların büyük kısmı erkektir; ancak önceki yıllara göre kadınların yakalama oranlarında artış olduğu belirtilmektedir (Hulling, 1995; Lawrance ve Williams, 2006). 2006, 2007, 2008, 2009 yıllarında ve 2010 yılının ilk 6 ayında incelendiğinde tüm maddeler için kadınların oranı %30,6 iken; kokainden yakalanan 20

UYUŞTURUCU KURYE PROFİLİNE MADDE TÜRÜNÜN ETKİSİ POLİSLİKLE İLGİLİ AR-GE ÇALIŞMALARI VE ÖNLEME POLİTİKALARINA YANSIMALARI kadınların oranı %30,5 ve eroinden yakalananların ise %41,2 olduğu gözlenmiştir. Kadınların yakalanmasında yıllara göre bir farklılık görülmemiştir; ancak madde türünde anlamlı bir farklılık vardır. Kadın kuryeler eroin sevkiyatlarında daha fazla tercih edilmektedirler. Eğitim seviyelerine göre kuryeler incelendiğinde çoğunluğun lise mezunu ve sonrasında ilköğretim mezunu oldukları gözlenmiştir. Ancak kuryelerin eğitim durumu taşıdıkları madde türüne göre bir farklılık göstermemiştir. Başka bir ifadeyle kurye seçiminde eğitim kaçakçılar için belirleyici bir faktör değildir. Kuryelerin en azından uluslararası dolaşım yapabilecek kadar temel eğitime sahip olduğu görülmektedir. Literatürde kurye olan erkeklerin kadınlara göre daha genç yaşlarda olması (Gill ve Graham, 2002; Traub ve diğ., 2003; Ellis, 2009), kadın kuryelerin ortalama yaşlarının 33 olması ve hatta çoğunluğunun tek başına yaşadığı ve çocuklu olduğu ifade edilmektedir (Green ve diğ., 1994; Lawrance ve Williams, 2006). Kokain ve eroinden yakalananlar medeni durumlarına göre karşılaştırıldığında kokainden yakalananların %49,7 si, eroinden yakalananların ise %63,2 sinin tek başına (bekâr ya da dul) yaşadığı gözlenmiştir. Yakalananların cinsiyetlerine göre tek başına yaşama oranlarına bakıldığında kokainden yakalanan erkeklerin %40,3 ü (42 kişi) kadınların ise % 70,2 si (33 kişi) tek başına yaşamaktadır. Eroinde de tek başına yaşama oranı erkeklerde kadınlara göre (%50 ye %82,2) daha azdır. Yabancı çalışmalar dikkate alındığında cinsiyet faktörünün burada etkili olduğu düşünülebilir. Kuryelerin çocukları olup olmadığı karşılaştırıldığında yukarıdaki sonuçları teyit etmek mümkündür. Literatürde belirtildiği gibi araştırmamızda da kokain taşıyanların büyük bir kısmının (% 63,6) çocuğu vardır. Yine afyon taşıyanların büyük bir kısmının (% 91,7) ve eroin taşıyanların yaklaşık yarısının (% 52,2) çocuğu bulunmaktadır. Kurye seçiminde kadınlar tespit edilirken çocuklu ama tek başına yaşayanların belirgin bir şekilde öne çıkması rastlantısal değildir. Başka bir ifadeyle bulundukları ülkede çocuğu olup tek başına ekonomik zorluklara karşı koymaya çalışanların kolaylıkla kurye yapıldığı görülmektedir. Bu durum sadece metamfetain taşıyanlar için geçerli değildir. Onlar arasında çocuğu olmayanların oranı %73,3 tür. 21

ÖRGÜTLÜ SUÇLAR ve YENİ TRENDLER Yapılan çalışmalarda kuryeleri önceki yıllarda gençlerin oluşturduğu (Gill ve Graham 2002); ancak sonraki yıllarda yaş ortalamasının küçüldüğü ifade edilmektedir (Traub ve diğ,. 2003). Araştırmada yakalanan şahısların ise % 38,7 lik çoğunluğunu 31 40 yaş grubunun; %36,1 ini ise 19 30 yaş grubunun oluşturduğu gözlenmiştir. Araştırmamıza konu teşkil eden yakalanan şahısların yaş ortalaması 35 tir. Cinsiyete göre yaş ortalamalarına bakıldığında da erkekler için 35, kadınlar içinse 34,5 tir. Kadın kuryeler için araştırmalarda ifade edilen ortalama yaşlarının 33 olmasının (Green ve diğ., 1994; Lawrance ve Williams, 2006) araştırmamızdaki ortalamayla yakın değerlere sahip çıktığı; ancak erkeklerle uyuşmadığı gözlenmiştir. Daha da ötesi bu yaş farklılığı taşınan madde türünden de etkilenmemektedir. Bir başka ifadeyle taşınan maddenin eroin veya kokain olması yaş ortalamasını etkilememektedir. Çalışma sonuçlarımıza göre kokain kurye profili diğer ülkelerde yakalananlarla benzerdir; fakat eroin kuryeleri Türkiye ye has özelliklere sahiptir. Bu ise kokain sevkiyatının belirli gruplar tarafından yapıldığını ve bu işlemin belirli ülkelerden temin edilen kuryelerle yürütüldüğünü göstermektedir. Literatürde belirtildiği gibi kokain kaçakçıları ekonomik ve sosyal problemlerin yaşandığı ülkelerden savunmasız ve ihtiyaç sahiplerinden kurye seçtiklerini göstermektedir. Son yıllarda vücutta madde taşımayla ilgili yakalamalar artmaktadır (Claffey, 2002). Araştırmamızda yakalanan şahısların maddeleri hedef ülkelere taşımada valiz-çanta yöntemini (%59,9) yutma yöntemine (%33,9) göre daha çok kullandıkları gözlenirken; bu durumun madde türlerine göre değiştiği gözlenmiştir. Hedef ülkeye kokain taşıyanların yutma yöntemini (%54,4) valiz-çanta yöntemine (%43) göre daha çok kullanırken; eroin taşıyanların ise valiz-çanta yöntemini (%80,6) yutma yöntemine (7,5) göre daha fazla tercih ettikleri gözlenmiştir. Kokain ile ilgili sonuçlar literatür bulguları ile örtüşürken eroin taşıyıcılarının farklı bir trend izlemeye devam ettikleri görülmektedir. Bu sonuç aynı zamanda eroin ve kokain taşıyanların farklı gruplar tarafından yapıldığını gösterebilir. Yutmak suretiyle madde taşımak kurye tespiti açısından daha zorken bu yöntem eroin kuryeleri ya da kaçakçıları tarafından tercih edilmemektedir. Bunun bir nedeni 22