ÖZEL GEREKSĠNĠMLĠ BĠREYLER FUNDA ACARLAR Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Bölümü
Yetersizlik, iģlevsellik ve sağlık bileģenlerinin sınıflandırılması Vücut yapıları ve iģlevleri Etkinlikler ve katılım Çevresel faktörler Zihinsel Duyusal Ses ve konuşma Sağlık Hareket Öğrenme İletişim Hareket Özbakım Kişisel-Sosyal Ürünler ve Teknoloji Doğal çevre Destekler Tutumlar Hizmetler, sistem, yasalar
Temel sorular Görsel, işitsel, fiziksel, bilişsel, davranışsal yetersizlikler öğrencinin öğrenmesini nasıl etkilemektedir? Öğrencinin özgül yeterlilikleri /yetersizlikleri (güçlü ve zayıf yönleri) nelerdir? Öğrenci için gerekli olan düzenlemeler nelerdir?
Tüm özel gereksinimli öğrencilerin gereksinimleri aynı değildir!
Öğrenme güçlükleri Öğrenme güçlükleri, duyusal, motor yetersizlikler, zihinsel engel, duygusal bozukluklar ya da çevresel özellikler nedeniyle ortaya çıkmaz. Öğrenme güçlüğü Dinleme, düģünme, okuma, yazma, heceleme ya da matematik iģlemleri yapmayı etkileyen, yazılı ya da sözlü dili anlama/ kullanma ile ilgili temel psikolojik süreçlerin bir ya da birkaçında bozukluk olması şeklinde tanımlanmaktadır. BEKLENEN BAġARI ĠLE VAROLAN BAġARI ARASINDAKĠ FARKLILIK GELĠġĠM ALANLARINDA GÖZLENEN PERFORMANS FARKLILIĞI
Öğrenme güçlüğü olan bireyler, güçlü ve zayıf oldukları alanlar farklı olduğu için özgül bir profil gösterirler.
Dil İfade etme, dinleme, anlama güçlükleri Düşüncelerin akıcı ifade edilememesi, boşluk doldurma amaçlı sözcüklerin sık kullanımı, sözel bilgiyi alma güçlüğü nedeniyle dinleme, not tutma sorunları Okuma-yazma Akıcı olmayan okuma, yavaş okuma hızı, yanlış okuma, okuduğunu anlama güçlüğü Özensiz yazı, yarım kalmış cümleler, gramer, noktalama hataları, yazı organizasyonu karışık, dağınık içerik gibi yazılı anlatım güçlükleri
Matematik Sayıları yanlış yazma, şekli yanlış kopyalama, problem çözümü için gereken basamakları hatırlayamama, hesaplamaları zihinden yapamama Dikkat, organize etme, bellek gibi bilgiyi iģlemleme süreçleri Akademik başarı ile ilişkili beceriler Dikkati odaklamada, bir işin önemli özelliklerini ayırt etmede güçlük, bir işi, çalışmalarını organize etmede güçlük, işin alacağı zamanı belirleyememe, işleyen bellek güçlüğü, hatırlama stratejilerini kullanmada sorun
AĢırı hareketlilik Yerinde oturma, dikkatini yöneltme, dinleme güçlükleri, ataklık (ani hareketler) Sosyal-duygusal güçlükler Olgunlaşmamış sosyal beceriler, yapılan davranışların sonuçlarını kestirememe, sınıf tartışmaları ve derslere katılmada isteksizlik, motivasyon eksikliği
Düzenlemeler / Uyarlamalar Fiziksel çevrenin düzenlenmesi Oturma yeri Öğretim materyallerini uyarlama Okuma, yazma ile ilgili materyaller (metin yapısı, terminoloji vb.), ayrıntılı ders içeriği, etkinlik zaman ve sıra belirleme Öğretimi uyarlama Uygun hız, yapılandırılmış ve açık sunum, tekrar, akran yardımı, not tutma için yardımcı Değerlendirme işlemlerini Sınavlarda ek süre, ayrı odada sınava alma uyarlama
Fiziksel yetersizlikler ve kronik sağlık sorunları Fiziksel yetersizlik (ortopedik ve nöromotor yetersizlikler); kas, kemik ve eklemlerle ilgili hastalık ya da bozuklukların ortaya çıkardığı bir durumdur. Kronik sağlık sorunları (süreğen hastalığı olan öğrenciler) astım, AİDS, epilepsi gibi sağlıkla ilgili sorunlar nedeniyle günlük yaşamı sürdürmede güçlüklerle karşılaşılması ve sürekli tedavi gereksinimi olması durumudur.
GENEL ÖZELLĠKLERĠ Hareket etme becerilerindeki sınırlılıklar Hareket sınırlılığı olan birey için bir sandalye, merdiven, dar yol, ağır bir kapı... engel olabilir. Sağlık sorunları olan öğrencilerde uzun süre yürüme, oturma veya ayakta durma güçlükleri, ağrı, ilaçların yan etkileri nedeniyle dikkati toplamada güçlük, okula devamsızlık, ödev, sınav vb. zamanında tamamlayamama.
Sözel iletiģim güçlükleri Alternatif bir iletişim yolunu kullanma, ağır, güçlükle dil kullanımı Materyal, ortam vb. nedenlerle öğrenmede problem Hareket sınırlılıkları nedeniyle dersi dinlemede, not tutmada, sınavı, ödevleri tamamlamada güçlük
Düzenlemeler / Uyarlamalar Tıbbi rehberlik İlaç kullanımı, ilk yardım işlemleri Fiziksel çevrenin uyarlanması Yardımcı cihazların kullanımı, ulaşılabilir sınıflar, sınıf içi düzenlemeler, tuvaletler, rampa, kapıları genişletme Öğretim materyallerinin uyarlanması İletişim ve hareket için yardımcı cihazların, teknolojinin kullanımı, odyo-teyp kullanımı, hesap makinesi Öğretimin uyarlanması Okuma, çalışma, cevaplama vb. için ek süre, not tutma için yardımcı... Değerlendirmenin Ödev, yazma hızı yavaş olabilirsınav için ek süre, sınav için okuyucu / yazıcı yardımı... uyarlanması
İşitme yetersizliği İşitme yetersizliği; işitmeyi oluşturan yapı ve organların biri ya da birden fazlasının hasara uğraması sonucunda işitme duyusundan yeterince yararlanılamaması durumudur. ĠĢitme kaybının derecesi (hafif, orta, ileri, çok ileri), engelin ortaya çıkıģ yaģı (dil öncesi, dil sonrası) ve engele yol açan nedenler (yapısal, duyusal-sinirsel) gibi ölçütler temel alınarak sınıflandırılmaktadır.
İşitme yetersizliği işitme becerisinin tümüyle veya kısmen kaybıdır. İşitme yetersizliği olan bireylerin iletişim becerileri kaybın şiddetine, kaybın başlangıç yaşına,... göre değişiklik gösterir. İşitme yetersizliği olan öğrencilerin iletişim için seçtikleri yollar farklılık gösterir.
GENEL ÖZELLĠKLERĠ Konuşmayı anlama ve kullanma güçlüğü Sosyal etkileşimde güçlükler Yetersizlik nedeniyle bilgiyi almada güçlük
ĠĢitme yetersizliği olan öğrenciler için iletiģim kurmaya yardımcı teknolojik araçlar Yardımcı dinleme cihazları (işitme cihazı, cochlear implant, FM telsiz sistemi) Telekomünikasyon cihazları (alt yazılar, metin telefon) Konuşmayı metne çeviren cihazlar Uyarı cihazları
Düzenlemeler / Uyarlamalar Fiziksel çevrenin düzenlenmesi Teknoloji kullanımı Görsel materyallerin kullanımı Tekrara yer verilmesi Çevirmen (sözel veya işaret) kullanımı Not tutma için yardımcı Öğrencinin bakması / dinlemesi için dikkatinin çekilmesi Değerlendirmenin uyarlanması
Görme yetersizliği Görme keskinliği Görme alanı Bütün düzeltmelere karşın iyi gören gözde görme keskinliğinin 20/200, gören birey için 180 derece olan görme alanının ise 20 dereceden az olması durumudur.
GENEL ÖZELLĠKLER Bilginin görsel yolla alınamaması Bilgiler kitap, dergi vb. Basılı materyal şeklinde Dersleri izleme, not tutma, ödev hazırlama, sınava ilişkin güçlükler Okuma-yazma güçlükleri Okuma için farklı yöntemlerin kullanımı Bağımsız hareket etmede güçlük
Düzenlemeler / Uyarlamalar Fiziksel çevrenin uyarlanması Ulaşılabilir sınıf, engelsiz, güvenli sınıf ortamı, oturma yeri, uygun aydınlatma... Öğretim materyallerini uyarlama Materyallerin görselliğinin arttırılması, dokunsal, üç boyutlu modellerin kullanımı Yazılı ders materyallerinin (kitap, ders notu vb.) elektronik ortam, Braille, odyo-teyp, büyük puntolu materyal gibi alternatif formatlarda sunulması Öğretimi uyarlama Not tutma için yardımcı, dersin teybe kaydı... Sınavlar için yazıcı veya okuyucu, sınavlarda ek süre, ayrı bir odada sınava alma, teyp kaydı, hesap makinesi, bilgisayar kullanma... Değerlendirme işlemlerini uyarlama