KAMU BORÇ İDARESİNDE OPERASYONEL RİSK VE İŞ SÜREKLİLİĞİ YÖNETİMİ Dr. Emre BALIBEK Genel Müdür Yardımcısı Hazine Müsteşarlığı Kamu Finansmanı Genel Müdürlüğü E-posta: emre.balibek@hazine.gov.tr
İÇERİK Hazinede Borç ve Risk Yönetimi Hukuki Altyapı Borç Yönetiminde Riskler Komiteler (organizasyon şeması) Operasyonel Risklerin Yönetimi Organizasyon Yapısı Nasıl Yönetiyoruz? Yapılan Uygulamalar Acil Durum ve İş Sürekliliği Planı Nedir ve Neden Gereklidir? Planın Oluşturulma Aşaması Yapılan Uygulamalar 2
Hazinede Borç ve Risk Yönetimi 3
Neden Risk Yönetimi? Uluslararası piyasalarda giderek artan değişkenlik Finansal piyasalardaki küreselleşme (risk olgusu ve risk ölçüm yeteneğinin arttırılması gereği) 2001 krizi sonrası kamu borç stokunun ve borçlanmasının maruz kaldığı risklerin artması Kamu borçlanmasına orta-uzun vadeli perspektif getirilmesi gereği 4
Borç Yönetiminde Hukuki Çerçeve Borç yönetiminin amaçlarının belirlenmesi Borçlanma otoritesinin tespiti Temel ilkeler 4749 Sayılı Kamu Finansmanı ve Borç Yönetiminin Düzenlenmesi Hakkında Kanun (2002): Hazine Müsteşarlığı borçlanmadan sorumlu tek otorite olarak belirlenmiştir. Borçlanma ve garanti limitleri Temel ilkeler İç borçlanma Dış borçlanma Garanti verilmesi ve üstlenimler İkrazen verilen borçlar Alacakların tahsili Borç yönetiminde organizasyonel yapı Borç yönetiminde şeffaflık ve hesap verilebilirlik ilkeleri Borç ve Risk Yönetiminin Koordinasyonu ve Yürütülmesine İlişkin Esas ve Usuller Hakkında Yönetmelik (2002) 5
Borç ve Risk Yönetiminin Organizasyon Yapısı DEVLET BAKANI MÜSTEŞAR BORÇ ve RİSK YÖNETİMİ KOMİTESİ KAMU FİNANSMANI GENEL MÜDÜRLÜĞÜ DIŞ EKONOMİK İLİŞKİLER GENEL MÜDÜRLÜĞÜ NAKİT VE İÇ BORÇ YÖNETİMİ GENEL MÜDÜR YARDIMCILIĞI (Ön Ofis) RİSK YÖNETİMİ GENEL MÜDÜR YARDIMCILIĞI (Orta Ofis) ALACAK VE BORÇ İŞLEMLERİ GENEL MÜDÜR YARDIMCILIĞI (Arka Ofis) 6
Operasyonel Risklerin Yönetimi 7
Borç Yönetimi Organizasyon Yapısı 8
Operasyonel Risk Yönetimi Tanımı: Borç yönetiminde operasyonel risk, borçlanmanın ilk aşamasından ödemelerin yapıldığı son aşamaya kadar borç yönetimi ile ilgili aktivitelerin tümüne ilişkin olarak oluşabilecek potansiyel kayıpları ifade etmektedir. Amacı: Operasyonel risklerin bazılarının kontrol altına alınarak ortaya çıkma olabilirliklerinin düşürülebilmesi sonucu iş süreçlerinin en az hata ile sonuçlanmasını sağlayabilecek bir çalışma planının oluşturulması Faktörleri: iş süreçleri, koordinasyon ve iletişim, dışsal faktörler, kaynakların yönetimi (personel riski, kurumsal risk), teknik altyapı ya da bilgi sistemleri (teknoloji riski), yasal risk 9
Operasyonel Risk Yönetimi Süreçleri İş Süreçlerinin Analizi Risklerin Tanımlanması, Değerlendirilmesi, Ölçülmesi Yeni Risk Yönetimi Stratejileri Yönetim Politikalarının Oluşturulması Performans İzlemesi ve Politikalarla Uyumu Risk Yönetimi Odaklı İş Süreçlerinin Geliştirilmesinde Devamlılığın Sağlanması 10
Operasyonel Risk Yönetimi İşlemleri Operasyonel risklerin tanımlanması Ölçülmesi Strateji Amaç Olabilirlik Etki Risk İştahı Risk Profili Tablosu Yeni Kontrol Mekanizmaları OPERASYONEL RİSK YÖNETİMİ Hata Raporları Risk Bülteni İzleme Raporları Uygun yönetim stratejilerinin geliştirilmesi Raporlama ve sürekli izleme 11
Operasyonel Risk Yönetimi Bilgi Sistemi 12
Acil Durum ve İş Sürekliliği Planı 13
Nedir? Neden Gereklidir? İş Sürekliliği Nedir? İş Sürekliliği, bir kuruluşun, yaşamını etkileyebilecek her türlü kesinti durumunda kritik iş fonksiyonlarının sürekliliğini sağlayan bir metodoloji olarak tanımlanmaktadır. İş Sürekliliği Planı, olası bir kriz anında ilk müdahaleyi gerçekleştirmek için gerekli olan aksiyonları ve stratejileri içeren bir kaynaktır. İş Sürekliliği Neden Gereklidir? İş Sürekliliği Planı, bir kuruluşun herhangi bir beklenmedik durumda öncelikle kritik iş süreçlerinin sürdürülebilirliğini sağlamak için gereklidir. 14
Planın Oluşturulma Aşaması Genel Müdürlüğümüzde iş analizi ve iş sürekliliği çalışmalarına 2011 tarihinde başlanmıştır. Yurtiçi ve yurtdışı örnek uygulamalar incelenmiş ve sonuçlar Nisan 2011 de üst yönetime sunulmuştur. Mayıs 2011 de Hazine Müsteşarlığı bünyesinde İş Sürekliliği Yönetimi Komitesi oluşturulmuş ve pilot birim olarak borç yönetiminden sorumlu Kamu Finansmanı Genel Müdürlüğü (KAF) seçilmiştir. KAF kritik süreçlerinin ve acil durum senaryolarının belirlenmesi amacıyla Genel Müdürlük bünyesinde Borç Yönetimi Acil Durum Anketi adı altında bir anket düzenlenmiştir. Anket sonucunda borç, alacak ve nakit yönetimine ilişkin acil durum senaryoları ve kritik iş süreçleri belirlenmiştir. KAF Acil Durum ve İş Sürekliliği Planı (ADİSP) hazırlanarak Eylül 2011 tarihinde düzenlenen İş Sürekliliği Komitesine sunulmuştur. 15
Anket Soruları KAF ADİSP Anketi Hazine'nin itibarı, finansal veya yasal açıdan süreklilik arz etmesi gereken kritik iş süreçleri Kritik iş süreçlerinde iletişimde olunması gereken kurum içi veya kurum dışı birimler ve kurumlar Süreçlerin tolere edilebileceği maksimum zaman aralığı ve doğuracağı sonuçlar Faaliyet sürekliliğini etkileyebilecek temel girdiler, unsurlar ve riskler. Kritik süreçlerin yürütülmesinde gerekli personel sayısı, acil bir durumda söz konusu süreçler için gerekli minimum personel ihtiyacı ve teknik gereksinimler Herhangi bir afet durumunda faaliyetlerin sürdürülmesini görevini üstlenecek birim/kurum önerileri Senaryo önerileri Anketin Oluşturulması Birimlerden Alınması Anketin Analiz Edilmesi ve Sonuçlar 16
TAIEX Projesi Eylül 2011 de, Hazine Müsteşarlığında, TAIEX desteği çerçevesinde İngiltere ve Fransa dan gelen danışmanlar ile İç Kontrolün Sağlanması Amacıyla Borç Yönetimi Ofislerinde İş Analizi ve İş Sürekliliği Yönetimi adlı bir Çalıştay düzenlenmiştir. Çalıştayın kapsamı; Borç Yönetiminde İç Kontrol Kavramları Borç Yönetiminde İş Süreçleri Yönetimi Kavramları Kritik İş Süreçlerini Tanımlama Yöntemleri Süreç Tanımlamaları, Risk ve Risk Kontrol İş Süreçlerinin Geliştirilmesi ve Analizi (teknik ve metodlar) İş Süreçlerinin Geliştirilmesinde Bilgi Teknolojileri Kullanımı Performans Geliştirme Teknikleri Borç Ofislerinde Acil Durum ve İş Sürekliliği Planı 17
Yapılan Çalışmalar Acil durum ve kritik süreçlere ilişkin farkındalık yaratılarak, kritik süreçlerin yönetimine ilişkin çalışma başlatıldı. Kurum üst yönetiminin başkanlığında bir İSP (İş Sürekliliği Planı) organizasyonu oluşturuldu. (Koordinasyon Komitesi, çalışma grupları) Borç yönetimi kapsamındaki iş süreçleri tanımlandı ve kritik iş süreçleri ve ilgili personel belirlendi. Kritik Süreçlere ait İş Akış Şemaları hazırlandı. Bir felaket anında iş süreçlerinin aksamadan devamını sağlanması amacıyla İş Süreklilik Planı Kılavuzu hazırlandı. Borç yönetimi sürecinde irtibat halinde bulunulan birim ve kurumların tespit edilerek bir felaket durumunda onları da kapsayacak bir plan konusunda bilgilendirme yapıldı. Acil durumda kullanılmak üzere iki adet yedek operasyon merkezi hazırlandı. ADİSP çerçevesinde, teknik altyapısı tamamlanmış olan yedek merkezlerin çalışma koşullarına uygunluğunun kontrolü amacıyla tatbikatlar düzenlendi. 18
İş Sürekliliği Planı Kapsamında Alınan Önlemler İletişim araçları Gizli veya hukuksal anlaşmaların / dokümanların korunması Bilgi teknolojileri Yedek güç kaynakları İkincil merkezler Tatbikatlar 19
Operasyonel Risk & İş Sürekliliği YönetimYapısı OPRisk ve Acil Durum Organizasyon Yapısı Borç ve Risk Yönetimi Komitesi Müsteşar Müsteşar Yardımcıları Genel Müdürler İç Kontrol ve Risk Yönetimi Yönlendirme ve Koordinasyon Komitesi Müsteşar Yardımcısı Hazine Üst Düzey Birim Yöneticileri KAF Üst Yönetim Komitesi KAF Genel Müdürü KAF Genel Müdür Yardımcıları KAF İç Kontrol ve Risk Yönetimi Grubu KAF Risk Yönetimi Genel Müdür Yardımcısı KAF Daire Başkanları Operasyonel Risk Yönetimi Şubesi KAF OPRY Şube çalışanları 20
Kazanımlar KAF personelinde risk farkındalığı yaratıldı Riskler etkin bir şekilde yönetilmeye başlandı Üst yöneticilerin risk öncelikleri konusunda erken uyarılması sağlandı Hata sayılarında azalma oldu Diğer ilgili birim yöneticilerinde de risk farkındalığı oluştu Herhangi bir acil durumda iş sürekliliğin sağlanmasına yönelik planlamalar tamamlandı 21
KAMU BORÇ İDARESİNDE OPERASYONEL RİSK VE İŞ SÜREKLİLİĞİ YÖNETİMİ Daha Ayrıntılı Bilgi İçin: Yıllık Kamu Borç Yönetimi Raporu 2010-2013 www.hazine.gov.tr Raporlar / Kamu Borç Yönetimi Raporu / Yıllık KBYR E-posta: ory.kaf@hazine.gov.tr 22