OYUN VE ÇOCUK Çocuklar oyunla dünyayı keşfederler, diğer kişilerle kuracakları ilişkileri öğrenirler, kendi yeteneklerini ve güçlerini test ederler, yeni fikirleri denerler ve farklı aktiviteleri deneyecek kadar yetkin bir hale gelirler. Merak, benlik değeri, dil, çeşitli alanlarda problem çözme yetileri, işbirliği, matematik, oyun sayesinde öğrenilen konulardan sadece birkaçıdır. OYUN: Çocuğa, duygularını ifade etme olanağı tanır. Çocuğun yaşamındaki travmatik olaylarla ilgili kaygısını azaltır. Özgüven ve yeterlilik duygusunun gelişimini destekler. Kendine ve diğer kişilere olan güven duygusunu geliştirir. Sağlıklı sınırlar belirler. Yaratıcılığı destekler. Çocuğun uygun davranışlar kazanmasını sağlar. Oyunun Aşamaları: Oyunun niteliği, çocuğun gelişimsel evrelerine göre farklılaşma gösterir. 0-2 yaş arasındaki çocuklarda oyun işlevsel bir yapıya sahiptir ve bu oyunda tekrarlama ve keşfetme vardır. Bu basamaktaki çocuklar objeleri inceler, onları çevirir, birbirine vurur, kısaca her şeyini keşfetmeye çalışır. 2 yaş itibariyle dramatik oyun gelişmeye başlar. Bu oyuna, rol
oynama (öğretmen, polis, doktor, anne olma), kişileştirme (örn; bebekleri konuşturma), objeleri kullanma (örn, boş bardaktan su içme) faaliyetleri hâkimdir. Dramatik oyunlarda çocuk rol oynarken, toplumdaki farklı sosyal kimlikleri öğrenir, kendini tanır, sınırları öğrenir, kendini başkalarından ayıran özellikleri öğrenir. 6-7 yaş civarı, kurallı oyunlar gelişmeye başlar. Bu oyunda kazanan, kaybeden, kurallar ve cezalar vardır. Oyunun Yararları: Fiziksel ve Biyolojik Yararları: Oyun, çocuğun temel becerileri öğrenmesine olanak tanır. Bir bebek ilk olarak, çevresini oyunla tanırken, istediği bir objeyi elde etmek için, el ve göz hareketlerini koordine etmeyi öğrenir. Oyun çocuğun enerji harcamasını ve böylece rahatlamasını sağlar. Çocuğun kaslarının gelişimini destekler. Oyun içinde koşma, uzanma, çömelme, zıplama gibi hareketler çocuğun kol ve bacak kaslarının gelişimine, el faaliyetleri de ince motor denilen parmak kaslarının gelişimine yardımcı olur. Örneğin kas gelişiminin yetersizliği nedeniyle yazı yazmada zorluk yaşayan bir çocuk, yazı için gerekli olan ince motor gelişime, oyun hamuruyla oynayarak, boyama, resim yaparak ulaşabilir. Eğitimsel Yararları: Çocukların öğrenme süresince oyun gerekli bir koşuldur. Çeşitli şekil, boyut ve renkteki oyuncaklarla oynamak çocuğun kavram gelişimine faydalıdır. Ayrıca bu farklı özellikteki materyaller kendi başlarına da, çocuğun sinir sistemi ve beyni için gerekli olan uyarımları sağlarlar. Rol oynama özellikle çocukların sonraki akademik yaşantıları için çok
önemlidir. Çocuklar rol oynarken geçmiş tecrübelerini hatırlar ve onları yeniden yaratırlar. Örneğin, bir çocuk doktor rolünü oynarken doktorun kullandığı gereçleri, bir doktorun hastasını nasıl muayene ettiğini, neler dediğini ve neler yaptığını hatırlar. Toplumsal Yararları: Çocuklar rol oynarken pek çok yeni beceri geliştirirler. Diğer çocuklarla birlikte oynamak çocuğa işbirliği yapmayı, paylaşmayı, toplum kurallarını öğretir. Çocuklar oyun yoluyla, kendileri, aileleri ve toplum hakkında yeni şeyler öğrenirler, ben ve diğeri kavramlarını kazanırlar. Duygusal Yararları: Oyun oynarken çocuklar hayal dünyalarının gizli içeriklerini ortaya koyarlar; düşüncelerini, korkularını, kaygılarını duygularını dolaylı yoldan ifade ederler. Stres yaratan olayların bu şekilde ortaya konması, çocuğun kendi acılarını dışsallaştırmasına ve bu şekilde onlarla daha kolay baş etmesine izin verir. Böylece oyun, çocukların kaygılarını azaltma ve iç çatışmalarını çözme işleviyle kullanılabilir. Çocuk oyunla, saldırgan duygularını kabul edilebilir bir yolla ortaya koyma imkânı bulur. Bu tarz oyun çocuğa, günlük gerçeklik içinde izin verilmeyen içsel dürtülerinin boşalım imkânını sağlar. Örneğin, çocuk, küçük kardeşine olan kıskançlığını, bebeğini cezalandırma veya öldürme yoluyla ortaya koyabilir ve bu yolla, bu dürtünün tatmini mümkün olur.
Çocuklar oyun yoluyla iletişim kurarlar Oyun çocukların doğal iletişim aracı olarak kabul edildiğinden değeri tam olarak anlaşılabilir. Çocuklar kendilerini sözlü ifadeden ziyade; kendiliğinden doğal olarak başlayan oyun ile daha net ve doğrudan ifade edebilirler. Çünkü oyunda daha rahattırlar. Çocuklar için ifadelerini ve tecrübelerini oynamak en doğal dinamik ve çocukları birbirine bağlayan bir süreçtir. Oyunun çocuğun sosyal gelişimindeki etkileri de aşağıdaki şekilde özetlenebilir: Çocuk oyunda üstlendiği ana-baba, kız-erkek gibi rollerle cinsel kimliğini kazanabilir. Ayrıca bu rollerle birlikte çeşitli meslek gruplarının da rollerini Üstlenerek görevleri, sorunlulukları, davranış biçimlerini ve kişiliklerini öğrenebilir, kendine uygun gördüklerini tekrarlayarak pekiştirebilir. Oyun çocuğun kendine güven, kendini denetleme, çabuk karar verme, iş birliği yapma, doğruluk ve disiplin gibi kişisel ve toplumsal alışkanlıklar kazanmasında en etkili yöntemdir. Çocuk oyun oynarken, diğer insanlarla iletişim kurmayı, yardımlaşma duygularını, gözlem ve işbirliği yapmayı geliştirebilir. Çocuk oyun yoluyla teşekkür etme, günaydın, iyi geceler gibi sözel olan ve sırasını bekleme, konuşan birisini dinleme, trafik kurallarına uyma gibi sözel olmayan sosyal kuralları öğrenebilir.
Oyun çocuğa doğru-yanlış, iyi-kötü, güzel-çirkin, haklı-haksız gibi ahlaki kuralları da öğretebilir..ailelere öneriler Çocuğunuzun oyun için zaman harcamasına izin verin. Mümkünse onunla haftada en az yarım saat nitelikli biçimde oyun oynayın. Resim yapma, kule yapma gibi, pek çok faydası olan ve çeşitli şekillerde kullanılabilecek el faaliyetlerini destekleyin. Çocuklarınıza, oyuncaklarını koyacak kendilerine ait, bir yer ayırın. Çocuklarınızın güvenliğine zarar vermeyecek oyunlar temin edin. Her çocuğun toprak, kum, su ve çamur gibi doğal malzemelerle, pahalı oyuncaklardan çok daha zevk alarak oynadığını fark edin. Hiçbir şekilde oyun oynamayan ve oyun oynamaktan kaçınan bir çocuğun bazı problemler yaşama olasılığının yüksek olduğunu unutmayın. OYUNCAKLAR NEDEN BU KADAR ÖNEMLİ? İYİ SEÇİLEBİLEN OYUNCAKLARLA ÇOCUKLARIN KİŞİLİK VE YETENEK GELİŞİMİNİ SAĞLAYARAK, YETİŞKİN DÜNYASINA HAZIRLANMASINA YARDIMCI OLMAKTIR. OYUNCAK ALIRKEN ÇOCUĞUN YAŞ VE GELİŞİM ÖZELLİKLERİNE UYGUN VE İMAL EDİLDİĞİ MALZEMENİN ÇOCUK İÇİN HER HANGİ BİR SAKINCASI OLMAMASI DURUMUNA DİKKAT EDİN. HER YENİ BİLGİ BİR OYUNCAKTIR. O NEDENLE OYUNCAKLARIN ÇOCUKLARIN YAŞ GRUBUNA GÖRE SEÇİLMESİ ÇOK ÖNEMLİDİR. Kaynakça: POYRAZ Hatice, Okul Öncesi Dönemde Oyun ve Oyuncak, Anı Yayıncılık,Ankara, 1999. ARNOLD Arnold, Çocuğunuz ve Oyun, Ece Yayınları,İstanbul, 1979. SEYREK Hilmi, Muammer SUN, Okulöncesi Eğitiminde Oyun, Mey Yayınları,İzmir,1998. TUNCOR Ferit R., Eğitici Çocuk Oyunları,Esin Yayınevi, İstanbul,1996. Garry L. Landreth,Oyun Terapisi İlişki Sanatı,Altınkalem Yayınevi,2011 www.diginorm.com.tr