İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ AÇIK VE UZAKTAN EĞİTİM FAKÜLTESİ KAMU YÖNETİMİ LİSANS PROGRAMI TÜRKİYE'DE ÇEVRE SORUNLARI DOÇ. DR. SEVİM BUDAK
Nüfus Sorunu 2.1. Dünya Nüfusuna Genel Bakış Dünya nüfusu insanoğlunun var olduğu günden 1850 li yıllara kadar sadece 1 milyara ulaşmışken aradan geçen yaklaşık yüz yılda yani 1960 lı yıllarda üç kat artarak üç milyara bugün ise yaklaşık 7 milyara ulaşmıştır. Bugün itibariyle Asya kıtasının nüfusu 4 milyardır. Bunu, 726 milyon ile Avrupa ve 708 milyon ile Afrika kıtası takip etmektedir. 1
http://www.erguven.net/ders/dunya-kitalara-gore- Nufus-Dagilimi-Haritasi391 Yandaki haritada dünya nüfusunun kıtalara göre dağılımı görülmektedir. Dünya üzerinde nüfusun dağılışı son derece düzensizdir. Örneğin, denize yakın alçak ovalarda fazla olan nüfus yoğunluğu, yüksek alanlara gidildikçe azalır. 2
2.2. Nüfus Artışı ve Nedenleri İlk büyük nüfus patlaması insanların göçebe avcılık aşamasından yerleşik tarımsal toplumlara dönüşmesiyle başlamıştır. İkinci büyük nüfus artışı Sanayi Devrimi ile ilişkilendirilir. Ancak en büyük sıçrama 1960 lı yıllardan sonradır ve önce 3 milyar, 1970 lerin sonunda 4 milyar günümüzde de 7 milyara ulaşmıştır. Dünya da ortalama nüfus artış oranı 2011 yılında %1.1, beklenen yaşam süresi 52,6 ve doğurganlık oranı 2.47 olmuştur. Bu hızla giderse 2060 yılında dünya nüfusunun 20 milyara ulaşması beklenmektedir. 3
http://www.dunya.com/dunya-nufusu-2055te-8-7- milyara-cikip-2100de-8-milyara-inecek-211829h.htm Nüfusun kontrol edilmesine ilişkin olarak Birleşmiş Milletler Gıda Tarım Örgütü (FAO), Kalkınma Örgütü (UNDP), Çalışma Örgütü (ILO), Çocuk Fonu (UNICEF), Sağlık Örgütü (WHO) ve Uluslararası Nüfus Eylemi Örgütü (UNE) raporlar yayımlamakta ve önlem paketleri geliştirmektedir. 4
2.3. Nüfus Artışını Kontrol Yöntemleri Nüfusu kontrol etmenin en önemli yolu bu konuda bir politikanın geliştirilmesinden geçer. Buna karşılık Çin hariç gelişmekte olan pek çok ülke nüfus artışının denetlenmesine karşı çıkmakta ve nüfusu bir sorun olarak görmemektedir. Hatta nüfuslarının kalabalık olması bir ülke için uluslararası toplum karşısında güçlü bir pozisyon yaratmaktadır, kanaati mevcuttur. Rusya Devlet Başkanı ile Türkiye Başbakanı'nın 3+ çocuk talebi bu konuda verilebilecek örneklerdir. 5
http://www.buyukhaber.com/dunya/putin-rusyayi-yataga-soktu-h8674.html 6
2.4. Türkiye de Nüfus Artışı ve Kontrolü Türkiye nüfusu incelendiğinde dünyadakine benzer bir tablo ile karşılaşılmaktadır. 1927 yılında yapılan genel nüfus sayımına göre Cumhuriyetin başlangıcında nüfusumuz 13 milyon 648 bindir. 1960 yılında Türkiye nüfusu 28 milyon iken nüfus artış oranı %2.6, http://derssitem.blogspot.com.tr/2012/11/turkiyedenufus.html doğurganlık oranı 6,12. 7
2.4. Türkiye de Nüfus Artışı ve Kontrolü 2010 yılında nüfus 73 milyon ve nüfus artış oranı % 1.3 iken doğurganlık oranı 2,11 dir. Doğurganlık ve nüfus artış oranındaki azalmaya karşın yaşam sürelerinde artış vardır. Yaşam süresi 48 yaşından 73 yaşına yükselmiştir ve bu olgu da toplam nüfusun büyümesine neden olmuştur. Son nüfus www.tuik.gov.tr sayımında nüfus, 75 milyon 627 bin kişidir. 8
2.3. Nüfus Artışını Kontrol Yöntemleri Türkiye de nüfus artışı gerek beş yıllık kalkınma planlarında gerekse de mevzuatta bir sorun olarak görülmüştür. Bu konuda alınan ilk önlem 1965 yılında çıkarılan 557 sayılı Nüfus Planlaması Hakkında Kanun'dur. Bu kanun aile planlaması konusunda bir politika oluşturulmasına katkıda bulunmuş ancak gebeliğin sonlandırılmasını (kürtaj) yasaklamıştır. İlgili yasa 25.5.1983 tarihinde değiştirilmiş ve kürtaj serbest bırakılmıştır. Ancak son dönemde yeni düzenleme ile kürtajın devlet hastanelerinde yapılmasına yasak getirilmiş ve bu durum protestolarla karşılanmıştır. 9
http://www.durusgazetesi.com/kadin/kurtaj-yasada-hak-hastanelerde-yasak-h4605.html 10
http://www.kaosgl.com/sayfa.php?id=16044 11
Son dönemde Türkiye de nüfusun kontrol edilmesine değil artırılmasına hizmet eden bir takım teşvik tedbirleri getirilmektedir. Bu tedbirler Aile ve Sosyal Hizmetlerden Sorumlu Devlet Bakanlığı yürütülmektedir. kanalıyla http://www.haberekspres.com.tr/gundem/3-cocukyapan-kadina-erken-emeklilik-h56017.html 12
2.5. Türkiye de Nüfus Artışının Çevre Üzerindeki Etkileri Çevre sorunlarının temelinde nüfus faktörleri yatmaktadır. Her yıl dünya nüfusu artmakta ancak bu nüfusa yetecek ve insan hayatının kalitesini yükseltecek ve yoksulluğu ortadan kaldıracak çevresel kaynakların miktarı aynı hızla artmamaktadır. Dünya nüfusunun %75 i az gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde % 25 i de gelişmiş ülkelerde yaşamakla birlikte tüketim eğilimleri bakımından gelişmiş ülkelerde yaşayan nüfus, en az gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde yaşayan nüfus kadar kaynaklar üzerinde baskı yaratabilmektedir. Dünyadan örnekler; 13
Hindistan da nüfusa yetmeyen demiryolu taşımacılığı son derece tehlikeli yapılmaktadır. http://tcdd.net/hindistanda-demiryolu-kazalari 14
Çin, nüfusunun çokluğu yanında yoğunluğuyla da gündeme gelmektedir. http://www.timeturk.com/tr/2010/11/02/dunyanin-en-kalabalik-nufususayiliyor.html#.u73fcpl_sgo 15
2.5. Türkiye de Nüfus Artışının Çevre Üzerindeki Etkileri Türkiye ye baktığımızda nüfus artış oranlarının son yıllarda yavaşlamasına rağmen artma eğilimine devam etmesi çevresel kaynakları ciddi oranda tehdit etmektedir. Özellikle büyükşehir çeperlerindeki tarım arazileri bu nüfusun barınma sorununa çözüm bulma amaçlı olarak konut alanlarına; bu büyük nüfusu kentler içinde hareket ettirebilmek için orman arazileri otoyollara ve havaalanlarına; nüfusun su ve kanalizasyon hizmetlerini yerine getirebilmek için mevcut göller ve akarsular ya kuruyuncaya kadar kullanılmakta ya da kanalizasyonun boşaltıldığı lağım çukurlarına dönüştürülmektedir. 16
Yapılan çevre düzeni ve imar planları kentlerdeki nüfusun http://t24.com.tr/haber/istanbuldaki-songecekondulari-koruyalim,187128 ihtiyaçlarına cevap veremediğinden sıklıkla revize edilmekte, ortaya çıkan bu boşluk kaçak yapı ya da gecekondularla doldurulmakta, bu da düzensiz kentlerin ortaya çıkmasına neden olmaktadır. 17
Kent mekanına sığmayan nüfusu barındırmak için gittikçe daha yüksek katlı yapılar da inşa edilmektedir. Bunun sonucunda birbirine yabancılaşmış konutlarda yaşayan insanların oluşturduğu ruhsuz bir kent yaşamı ortaya çıkmaktadır. http://www.aa.com.tr/tr/turkiye/219178--binalaraafet-risk-puani-verilecek 18
Türkiye den fotoğraflar http://www.aksam.com.tr/yasam/nufusun-125-milyonu-genc/haber-308283, http://www.radikal.com.tr/ekonomi/trafik_sikisinca_otomatik_vitesli_otomobil_satisi_tavan_yapti-1012618, http://www.csb.gov.tr/turkce/dosya/faaliyet/teknik/projeler.htm, http://bizimkocaeli.com/haber/95450/guncel/sapancayi-besleyen-dere-kurudu/default.aspx 19
auzef.istanbul.edu.tr 20