Uluslararası Yönetim Araştırmaları Dergisi, Yıl: 1, Sayı: 1, Aralık 2015, s. 35-47

InMaR Journal The Journal of International Management Research Uluslararası Yönetim Araştırmaları Dergisi, Yıl: 1, Sayı: 1, Aralık 2015, s. 35-47 Yasemin AYYILDIZ 1 MESLEK LİSESİ SON SINIF ÖĞRENCİLERİNİN SOSYO-DEMOGRAFİK ÖZELLİKLERİNE GÖRE İŞSİZLİK KAYGISI VE UMUTSUZLUK DÜZEYLERİ İLİŞKİSİ ÖZET Bu araştırma, meslek liselerine devam eden son sınıf öğrencilerinin işsizlik kaygıları ile umutsuzluk düzeylerinin sosyo-demografik özelliklerine göre ilişkisini saptanmaya yönelik bir çalışılmadır. Nicel olarak tasarlanan bu çalışmada genel tarama modellerinden ilişkisel tarama modeli kullanılmıştır. Araştırmada öğrencilere sosyo-demografik özelliklerine yönelik kişisel bilgi formu ve işsizlik kaygı düzeylerini belirlemek üzere Spielberger Durumluk Kaygı Ölçeği ayrıca umutsuzluk düzeylerini belirlemek üzere Beck Umutsuzluk Ölçeği kullanılmıştır. Yapılan araştırma sonucunda, cinsiyete göre işsizlik kaygısı ve umutsuzluk düzeylerinde anlamlı bir farklılığın olduğu, erkek öğrencilerin işsizlik kaygı düzeylerinin ve umutsuzluk düzeylerinin daha yüksek olduğu bulgusuna ulaşılmıştır. Akademik başarı düzeyine göre işsizlik kaygısında anlamlı bir farklılığın olmadığı ancak umutsuzluk düzeyine göre anlamlı farklılığın olduğu, aylık gelir düzeyine göre kaygı düzeyleri arasında anlamlı farklılığın olduğu ancak umutsuzluk düzeyine göre anlamlı farklılığın olmadığı, babanın eğitim durumuna göre işsizlik kaygısı ve umutsuzluk düzeyinde anlamlı bir farklılığın olmadığı bulgusuna ulaşılmıştır. Ayrıca işsizlik kaygısı ve umutsuzluk düzeyi arasında yapılan korelasyon analizinde kaygı düzeyi arttıkça umutsuzluk düzeyinin de arttığı bulgusuna ulaşılmıştır. Anahtar Kelimeler: Gençlik, Kaygı, Umutsuzluk, İşsizlik Kaygısı. UNEMPLOYMENT LEVELS OF ANXIETY AND HOPELESSNESS RELATIONSHIP VOCATIONAL HIGH SCHOOL STUDENTS OF ACCORDING TO SOCIO-DEMOGRAPHICS ABSTRACT In this research, it was aimed to determine the the relation between the anxiety and the hopelessness levels of unemployment of Labor School Last Class Students according to socio demographic features. Planned as a quantitative research, for this study one of the general survey researches Relational Screening Model was used. 1 PhD student, South Russian University, Instıtute of Management, Busıness and Law, Rostov-Na-Donu, Russian Federation,oflu_kimyager@hotmail.com

Yasemin AYYILDIZ 36 In this research, Spielberger Anxiety Scale was used in order to determine the level of unemployment level and also for the personal information of the students socio-demographic features. And to determine the hopelessness level Beck s Hopelessness Scale was used. As the result of the research, it was found that there was a meaningful difference in the unemployment anxiety and hopelessness levels according to the genre. The anxiety and hopelessness levels of male students were determined higher. It was found that according to the academic success there was not a meaningful difference in the unemployment axiety, but it was determined that there was a meaningful difference in the hopelessness levels. From the point of the monthly income, there was a meaningful difference between the anxiety levels, but there was not a meaningful difference according the hopelessness level. According to the father's education, no meaningful difference between the unemployment anxiety and hopelessness level was found. And also according to correlation analysis between the unemployment anxiety and the hopelessness levels, it was found that the hopelessness level is increasing when the anxiety level increases. Keywords: Youth, Anxiety, Hopelessness, Unemployment Anxiety. 1. GİRİŞ Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) 2014 yılına ilişkin gençlik istatistiklerini açıkladı. Buna göre, 2014 yılında 77 milyon 695 bin 904 kişi olarak belirlenen Türkiye nüfusunun 12 milyon 782 bin 381 kişisi "15-24" yaş grubundaki gençlerden oluştu. Genç nüfusun toplam nüfus içindeki oranı yüzde 16,5 oldu. Genç nüfusun yüzde 51,2'sini erkekler, yüzde 48,8'ini kadınlar oluşturdu. Bu veriler bizlere Avrupa nın en genç nüfusuna sahip olduğumuzu göstermektedir. Yaşam Memnuniyeti Araştırması sonuçlarına göre, 2013 yılında yüzde 83,9 olan gelecekten umutlu genç oranı 2014'te yüzde 78'e geriledi. Söz konusu oran, genç erkeklerde yüzde 79,7 genç kadınlarda yüzde 76,4 olarak gerçekleşti. Öte yandan, 2013 yılında gençlerin yüzde 65,1'i kendini mutlu hissederken, bu oran 2014 yılında 4 puan düşerek yüzde 61,2 oldu. Mutluluk oranı, geçen yıl genç erkeklerde yüzde 60, genç kadınlarda ise yüzde 62,4 olarak gerçekleşti. TÜİK Ağustos 2015 verilerine göre Türkiye genelinde 2015 yılı Ağustos döneminde geçen yılın aynı dönemine göre, 15-24 yaş grubunu içeren genç işsizlik oranı 0,6 puanlık azalış ile %18,3 olmuştur.(tüik, 2015). Nüfus artışı Türkiye nin genç işgücünün iş alanlarına hızlı ve yoğun olarak katılımına neden olmaktadır. Bu nedenle ulusal politikalarda istihdam ve eğitim ayrıcalıklı bir konuma gelmektedir (Tatlıdil, 2002). Ülkemizde, eğitimle ilgili yaşanan pek çok sorundan biri de, liseye devam eden öğrencilerin karşı karşıya bulundukları durumlardır. Lise çağları, ergenlik sürecinin getirdiği gelişimsel özellikler, aile içi ilişkilerinin hassasiyeti ve tüm geleceği etkileyecek kararların alındığı bir dönem olması sebebiyle oldukça zorlayıcıdır (Aydın, ve Çiftel, 2013). Lise yıllarına rastlayan meslek gelişiminin Super a (1957) göre, deneme basamağındaki gençlerin, kendileri ve seçmeyi düşündükleri meslekler hakkında inceleme ve araştırma yapmaları zorunludur. Bu anlamda sosyal faktörlerden biri olan aile, arkadaş ve öğretmenden algılanan desteğin, bir başka ifade ile bireyin sevildiği, değer verildiği, önemsendiği, saygı gördüğü ve iletişim de bulunduğu aile, arkadaş ve öğretmen kaynaklarından oluşan bir grubun parçası olduğunu hissetmesi bireylerin mesleki açıdan daha olgun kararlar almalarında etkilidir (Bozgeyikli, Doğan ve Işıklar, 2010; Gallo, 2009; Keller, 2004; Köküsoy, 2008; Poll, 2003; Sürücü, 2005; Yıldırım, 2010).

37 Unemployment Levels Of Anxıety And Hopelessness Relatıonshıp Ayrıca bir insanın davranışlarını geçmiş yaşantıları kadar gelecekten beklentileri de belirlemektedir. Bir başka deyişle kişinin geleceğe ait olumlu beklentisinin ve umudunun, davranışlarını şekillendirmedeki etki gücü yüksektir. Bir başka ifade ile aile, gençlere sunulan destekte arkadaşlar ve öğretmenler kişilikleri, bilgileri, ergene yakınlıkları ve en önemlisi de ergene sundukları bilgisel, araçsal (maddi), duygusal ve değerlendirmeye dayalı destek ile öğrenciler için mesleki karar verme sürecinde (Ulaş ve Yıldırım, 2015) ayrıca kaygı, umutsuzluk ve depresyon duygularını yönlendirmede önemli ve etkili bireylerdir. Yüksek işsizlik oranlarının gençler üzerinde çeşitli fiziksel, sosyal ve ruhsal sorunlara neden olduğu bilinmektedir (Bjarnason ve Sigurdardottir, 2003). Alanda yapılan çalışmalar incelendiğinde çeşitli alanlarda öğrenim gören ergenlik çağındaki gençlerin işsizlik kaygısı taşıdığı bu kaygının umutsuzluk, depresyon ve intihar gibi duygularını tetiklediği, gelecekteki yaşantılarını önemli boyutlarda etkileyeceği dikkat çekmektedir. Kaygı, kişinin tehdit edici bir çevrede kendisini yetersiz hissetmesi durumunda ortaya çıkmaktadır. Kaygının oluşumuna doğrudan olaylar yol açmaz; bunun tersine kaygı, kişinin rasyonel olmayan inançlarının bir sonucudur. Bu nedenle, kişinin belirli bir duruma yüklediği anlam önem taşımaktadır (Karataş, Arslan ve Karataş, 2014: 242). Yine gençlerde işsizliğin en önemli ruhsal sorunlarından biri olan umutsuzluk, geleceğe ilişkin olumsuz beklentilerin varlığı ile karakterize olan motivasyonel/bilişsel bir durum olarak tanımlanmaktadır (Beck, Ster ve Kovacs 1985; O Connor, Connery ve Cheyne 2000). Ergenlerin problemlerinin kronikleşmeden ortaya çıkartılması ve gerekli önlemlerin alınması koruyucu ruh sağlığı açısından önem taşımaktadır. Bu çalışmada; meslek lisesi son sınıfında öğrenim gören öğrencilerin işsizlik kaygısı ve umutsuzluk düzeylerinin bazı sosyo-demografik değişkenler açısından yordanması ayrıca işsizlik kaygısı ve umutsuzluk düzeyi arasındaki ilişkinin incelenmesi amaçlanmıştır. Araştırmanın alt problemleri: 1. Meslek Lisesi son sınıf öğrencilerinin işsizlik kaygısı ve umutsuzluk düzeyleri cinsiyete göre farklılaşmakta mıdır? 2. Meslek Lisesi son sınıf öğrencilerinin işsizlik kaygısı ve umutsuzluk düzeyleri ailenin aylık ortalama gelir düzeyine göre farklılaşmakta mıdır? 3. Meslek Lisesi son sınıf öğrencilerinin işsizlik kaygısı ve umutsuzluk düzeyleri akademik başarı düzeyine göre farklılaşmakta mıdır? 4. Meslek Lisesi son sınıf öğrencilerinin işsizlik kaygısı ve umutsuzluk düzeyleri babanın eğitim durumuna göre farklılaşmakta mıdır? 5. Meslek Lisesi son sınıf öğrencilerinin işsizlik kaygısı ve umutsuzluk düzeyleri arasında anlamlı bir ilişki var mıdır? 6. 2.YÖNTEM 2.1.Araştırmanın modeli Nicel olarak tasarlanan bu çalışmada genel tarama modellerinden ilişkisel tarama modeli kullanılmıştır. İlişkisel tarama modelleri, iki ve daha çok sayıdaki değişken arasındaki birlikte değişimin varlığını ve derecesini belirlemeyi amaçlayan araştırma modelidir (Karasar, 2005).

Yasemin AYYILDIZ 38 2.2.Araştırmanın evreni ve örneklemi Araştırma evrenini, 2015-2016 eğitim-öğretim yılında Tekirdağ İli Çerkezköy ilçesi ve örneklemini burada bulunan meslek liselerinin çeşitli bölümlerinin son sınıfında okuyan 82 kız ve 115 erkek öğrenci olmak üzere toplam 197 öğrenci oluşturmaktadır. 2.3. Veri Toplama Araçları Araştırmada üç farklı veri toplama aracı kullanılmıştır. Bunlardan ilki öğrencilerin tanıtıcı özelliklerini belirleyen kişisel bilgi formudur. Araştırmacı tarafından hazırlanan bu form öğrencilerin sosyo-demografik özelliklerini ve iş bulmaya ilişkin düşüncelerini içeren 14 sorudan oluşmaktadır. Araştırmada kullanılan ikinci veri toplama aracı ise İşsizlik kaygısını ölçmek için Spielberg ve arkadaşları (1970) tarafından geliştirilen Durumluk Kaygı Envanterinin Türkçe ye uyarlanması ve standardizasyonu Necla Öner ve Ayhan Le Compte tarafından yapılmıştır. a) Durumluk Kaygı Envanterinin Güvenirliği: Öner ve Le Compte tarafından yapılan güvenirlik çalışmasında, Alpha güvenirlik katsayısını Durumluk Kaygı Envanterinin için 0,94-0,96 arasında bulunmuştur. b) Durumluk Kaygı Envanterinin Geçerliği: Öner (1997), ölçeği bir grup (N=226) bireye normal ve kaygılı (hasta) oldukları durumlarda uygulamış, kaygılı oldukları durumlarda durumluk kaygı düzeyleri normal zamanlardaki kaygı düzeylerin den yüksek bulunmuş ( p<0.001 ), Bu sonuç Envanterin yapı geçerliliğinin kanıtı sayılmıştır. Umutsuzluk düzeyini Ölçmek için, Beck Umutsuzluk Ölçeği (BUÖ) dir. Söz konusu ölçek: Beck ve arkadaşları tarafından (1974) geliştirilmiştir. Beck ve arkadaşlarının intihar girişiminde bulunan 294 hasta üzerinde yaptıkları çalışmadan elde edilen ölçeğin Cranbach Alfa güvenirlik katsayısı 0,93 tür. Aynı çalışmada elde edilen madde toplam puan korelasyonları ise 0,39 ile 0,76 arasında değişmektedir. 3. BULGULAR ve YORUM Araştırmaya meslek lisesi son sınıf öğrencilerinin cinsiyet, ailenin aylık geliri, akademik başarı düzeyi, babanın eğitim düzeyi gibi sosyo-demografik özelliklerine ilişkin dağılım Tablo 1 de verilmiştir. Tablo 1. Araştırmaya katılan meslek lisesi son sınıf öğrencilerinin sosyo demografik dağılımları Sosyo Demografik Özellikler N % Cinsiyet Kız 82 41,6 Erkek 115 58,4 Ailenin Aylık Geliri 1500 e kadar 96 48,7 1501-2500 57 28,9 2500 ve üzeri 44 22,3

39 Unemployment Levels Of Anxıety And Hopelessness Relatıonshıp Babanın eğitim Durumu İlkokul 43 21,8 Ortaokul 45 22,8 Lise 39 19,8 Üniversite ve Üstü 36 18,3 Akademik Başarı Düzeyi İyi ve çok iyi 69 23,4 Orta 82 41,6 Kötü 46 23,4 Araştırmaya katılan meslek lisesi son sınıf öğrencilerinin cinsiyetlerine göre durumluk kaygı ve umutsuzluk düzeyleri ölçek puanlarına ilişkin ortalama, standart sapma, N değerleri ve t testine ilişkin istatistikler Tablo 2 de yer almaktadır. Tablo 2. Meslek lisesi son sınıf öğrencilerinin cinsiyetlerine göre durumluk kaygı ve umutsuzluk düzeyleri tutumlarına ilişkin t testi sonuçları Cinsiyet N X Ss t P İşsizlik kaygısı Kadın 82 2,2000,24114-0,008 2,698 Erkek 115 2,3087,30264 Umutsuzluk Düzeyi Kadın 82,2896,20842-3,363 0,001 Erkek 115,3961,22625 Tablo 2 incelendiğinde, kaygının kız öğrencilerde puan ortalaması 2,2000, erkek öğrencilerde puan ortalaması 2,3087 olarak hesaplanmıştır. İki grup arasındaki farkın anlamlılığını test etmek amacıyla hesaplanan t değerine göre (t= -2,698, p<.05) anlamlı bir fark bulunmuştur. Bu bulguya göre erkek öğrencilerin kaygı düzeyleri kız öğrencilere göre yüksek bulunmuştur. Umutsuzluk düzeyleri kız öğrencilerde puan ortalaması,2896 erkek öğrencilerde puan ortalaması,3961 olarak hesaplanmıştır. İki grup arasındaki farkın anlamlılığını test etmek amacıyla hesaplanan t değerine göre (t= -3,363, p<.05) anlamlı bir fark bulunmuştur. Bu bulguya göre erkek öğrencilerin umutsuzluk düzeyleri kız öğrencilere göre yüksek bulunmuştur. Tablo 3 te Meslek Lisesi son sınıf öğrencilerinin ailenin aylık gelirine göre durumluk kaygı ve umutsuzluk düzeylerine ilişkin bulgulara yer verilmiştir. Tablo 3. Aylık Gelire Göre Meslek lisesi Son Sınıf Öğrencilerinin durumluk kaygı ve umutsuzluk düzeyleri tutum puan ortalamaları, standart sapmaları, F değerleri ve önemlilik düzeyleri N Ortalama Ss Sd KO KT F P İşsizlik 1.1500 e 96 2,2969,26752 GA=,630 1,259

Yasemin AYYILDIZ 40 Kaygısı Umutsuzluk Düzeyleri kadar 2.1501-2500 3.2501 ve üzeri 1.1500 e kadar 2.1501-2500 3.2501 ve üzeri 57 2,1421,26183 2- Gİ=,075.000 194 14,458 8,447 44 2,3477,29805 3>1 96,3266,22028 GA=,134,267 57,3421,22035 2- Gİ=,050 9,630.070 194 2,690 44,4193,23133 3>2 Tablo 3 te Meslek Lisesi son sınıf öğrencilerinin aylık gelir düzeylerine göre durumluk kaygı düzeylerine ilişkin Varyans Analizi sonuçları incelendiğinde, ailelerin gelir düzeyleri arasında anlamlı bir fark bulunmuştur ve gelir düzeyi en yüksek olan ailede kaygı düzeyinin daha yüksek olduğu bulgusuna ulaşılmıştır. Umutsuzluk düzeyleri Varyans Analizi sonuçları incelendiğinde, ailelerin gelir düzeyleri arasında anlamlı bir fark bulunmamıştır ancak gelir düzeyi en yüksek olan ailede umutsuzluk düzey ortalamasının en yüksek olduğu bulgusuna ulaşılmıştır. Tablo 4 da Meslek Lisesi son sınıf öğrencilerinin babanın eğitim durumuna göre durumluk kaygı ve umutsuzluk düzeylerine ilişkin bulgulara yer verilmiştir Tablo 4. Babanın eğitim Durumuna Göre Meslek lisesi Son Sınıf Öğrencilerinin durumluk kaygı ve umutsuzluk düzeyi tutum puan ortalamaları, standart sapmaları, F değerleri ve önemlilik düzeyleri İşsizlik Kaygısı Umutsuzluk Düzeyi N Ortalama Ss Sd KO KT F P 1.İlkokul 83 2,2836,26401 GA=,064,191 2.Ortaokul 64 2,2352,29810 3- Gİ=,080 193 15,526 3.Lise 44 2,2830,30896 4.Ünirt. ve 6 2,1417,14634 üstü 1.İlkokul 83,3319,20341 GA=,026,079 2.Ortaokul 64,3547,23599 3-193 3.Lise 44,3841,24608 4.Ünirt. ve 6,3583,24983 üstü,792.500 3>2 Gİ=,051 9,817,521.669 3>2 Tablo 4 te Meslek Lisesi son sınıf öğrencilerinin babanın eğitim durumuna göre durumluk kaygı düzeylerine ilişkin Varyans Korelas Analizi sonuçları incelendiğinde, babanın eğitim durumu düzeyleri arasında anlamlı bir fark bulunmamıştır ancak eğitim durumu lise olan bireylerde ortalamanın en yüksek olduğu bulgusuna ulaşılmıştır. Umutsuzluk düzeyleri Varyans Analizi sonuçları incelendiğinde, babanın eğitim durumu düzeyleri arasında anlamlı bir fark bulunmamıştır ancak babanın eğitim durumu düzeyi lise olan bireylerde umutsuzluk düzey ortalamasının en yüksek olduğu bulgusuna ulaşılmıştır.

41 Unemployment Levels Of Anxıety And Hopelessness Relatıonshıp Tablo 5 da Meslek Lisesi son sınıf öğrencilerinin akademik başarı düzeylerine göre kaygı ve umutsuzluk düzeylerine ilişkin bulgulara yer verilmiştir. Tablo 5. Akademik Başarı Düzeylerine göre Meslek lisesi Son Sınıf Öğrencilerinin kaygı ve umutsuzluk düzey puan ortalamaları, standart sapmaları, F değerleri ve önemlilik düzeyleri İşsizlik Kaygısı Umutsuzluk Düzeyleri N Ortalama Ss Sd KO KT F P 1.Kötü 46 2,2989,28896 GA=,085,170 2.Orta 82 2,2756,31014 2- Gİ=,080,348 194 15,547 1,061 3.İyi ve çok iyi 69 2,2254,24248 1>2 1.Kötü 41,4228,24647 GA=,244,487 2.Orta 77,3622,19792 2- Gİ=,049 9,409,007 194 5,025 3.İyi ve çok iyi 66,2920,22697 1>2 Tablo 5 de Meslek Lisesi son sınıf öğrencilerinin akademik başarı düzeylerine göre kaygı düzeylerine ilişkin Varyans Analizi sonuçları incelendiğinde, akademik başarı düzeyleri ile kaygı arasında anlamlı bir farklılığın olmadığı ancak başarı düzeyi düşük olan öğrencilerin ortalama kaygı düzeylerinin yüksek olduğu görülmektedir. Ancak umutsuzluk düzeyleri Varyans Analizi sonuçları incelendiğinde, akademik başarı düzeyleri ile umutsuzluk düzeyleri arasında anlamlı bir farklılığın olduğu ve başarı düzeyi düşük olan öğrencilerin umutsuzluk düzeylerinin yüksek olduğu görülmektedir Tablo 6 de Meslek Lisesi son sınıf öğrencilerinin işsizlik kaygısı ve umutsuzluk düzeyleri arasında korelasyon analizi bulgusuna yer verilmiştir. Tablo 7. Meslek Lisesi Son Sınıf Öğrencilerinin İşsizlik Kaygısı ve Umutsuzluk Düzeyleri Arasında Anlamlı İlişki Gösterip Göstermediğine ilişkin Korelasyon Analizi Değişken N r P İşsizlik Kaygısı 197. 226.001 Umutsuzluk Düzeyi Tablo 6 da Meslek Lisesi Son Sınıf Öğrencilerinin İşsizlik Kaygısı ve Umutsuzluk Düzeyleri Arasındaki Korelasyon Analizi sonucunda anlamlı bir ilişkinin olduğu ve kaygı düzeyi arttıkça umutsuzluk düzeyinin arttığı bulgusuna ulaşılmıştır. 4. SONUÇ VE ÖNERİLER Yapılan araştırmada işsizlik kaygısı cinsiyete göre anlamlı derecede farklılaştığı ve bu farkın erkek öğrencilerde daha fazla olduğu bulgusuna ulaşılmıştır. Burada ele edilen bulgular ilgili alanda yer alan benzer araştırma bulgularıyla örtüşmektedir.

Yasemin AYYILDIZ 42 Waters ve Moore (2002) cinsiyetin işsizliğe verilen tepkide önemli bir faktör olduğunu ifade etmiştir. Alanda yapılan diğer çalışmalar incelendiğinde bir kısım çalışmada üniversitede öğrenim gören erkek öğrencilerin durumluk kaygı düzeylerinin, kız öğrencilere göre daha yüksek olduğu bulgusuna ulaşılmıştır (Basco ve Olea, 2013; Jahanian ve Poornaghi, 2012; Öztürk, 2008; Yıldız, Sezen ve Yenen, 2007). Araştırmada cinsiyet temel etkisine ilişkin bulgular ele alındığında, erkek öğrencilerde kız öğrencilere göre toplam umutsuzluk puanlarının anlamlı derecede yüksek olduğu bulunmuştur. (Ceyhan, 2004; Dereli ve Kabataş, 2009; Duman ve ark.,2009; Ghaderi, Venkatesh Kumar ve Sampath, 2009; Şahin, 2009; Yüksel, 2003;Aydın ve ark.,2013). Bu sonuçların nedenleri olarak, toplumumuzda sahip olunan geleneksel rollerin erkeklere yüklediği ailenin geçimini sağlama sorumluluğu ve bunun sonucunda da iş bulma endişesini ve umutsuzluğu artırdığı düşünülmektedir. Yukarıda verilen araştırma örneklerinde elde ettiğimiz bulgular sonuçları destekler niteliktedir. Toplumda gençlerin kaygı düzeylerinin yüksek olması sorumluluklarını yerine getirmede ve karar alırken izleyecekleri yolda tüm olanakları değerlendirmede yetersiz kalmalarına sebep olacağı düşünülmektedir. Toplumsal normların ve geleneksel yaşamın toplumumuzda halen korunmaya çalışılıyor olması günümüz değişen yaşam tarzlarına göre olumlu görünse de gençlerin değişen yaşam anlayışında bocalamasına neden olmaktadır. Hayatın getirdiği zorlukların bireysel kökenli olması günümüz koşullarında cinsiyet ayırmaksızın toplumsal paylaşımı ve sorun çözme becerisini azaltmaktadır. Kaygı düzeyinin kontrolsüzlüğü umutsuzluğu artıracağından ve yaşam sevincini, hayattan beklentileri düşüreceğinden toplumsal bakış açısının olumsuz yönde gelişmesine sebep olacağı için bu durumun inanç ve güven kaybına sebep olacağı düşünülmektedir. Kaygının, nedenlerine yönelik araştırmalar yapılması ve bireysel farklılıkların cinsiyetlerin özelliklerine göre gençlere bilgilendirici çalışmaların yapılması genel toplumsal iyileşmeye yardımcı olacağı düşünülmektedir. Akademik başarı düzeyine göre kaygı düzeyinde anlamlı farklılığın olmadığı ancak başarı düzeyi düşük bireylerde ortalama kaygı düzeyinin yüksek olduğu, akademik başarı düzeyinin umutsuzluk düzeyine göre anlamlı fark gösterdiği ve başarı düzeyi düşük bireylerde umutsuzluk düzeyinin yüksek olduğu bulgusuna ulaşıldı. Üstün ve ark. (2014) yaptıkları çalışama da akademik başarı düzeyine başarısını kötü olarak nitelendiren bireylerde çok iyi ve iyi olarak nitelendiren öğrencilere göre toplam umutsuzluk puanlarının anlamlı derecede yüksek olduğu görülmüştür. Çelikel ve Erkorkmaz ın (2008) yaptıkları çalışmada da başarı düzeylerinin kötü olduğunu belirten öğrencilerde, iyi olduğunu belirtenlere oranla umutsuzluk düzeyleri daha yüksek bulunmuştur. Başarı duygusu bireyde umutsuzluk algısını yenmede ve özgüveni güdülemede önemli bir güç kaynağıdır. Bireyde başarı duygusunu artırmada öğrenme düzeylerinde farklı bakış açısı kazandırmada öğretmenlerin becerilerinin önemli bir boyutu oluşturduğu düşünülmektedir. Eğitim sisteminin ve öğretmenin buradaki etkinliğini artırmaya dönük yapılacak eğitim ve yenilikler doğrudan öğrencilerin kişisel ve sosyal bakış açısını olgunlaştırıp boyutlandıracağı düşünülmektedir. Meslek Lisesi son sınıf öğrencilerinin aylık gelirlerine göre kaygı düzeylerine ilişkin sonuçlar incelendiğinde, ailelerin gelir düzeyleri arasında anlamlı bir fark olduğu bulgusuna ulaşılmıştır. Gelir düzeyi en yüksek olan ailede kaygı düzeyinin daha yüksek olduğu görülmektedir. Yılmaz, Dursun ve ark.(2014) yaptıkları araştırma sonucunda, ailelerin aylık gelirleri artıkça öğrencilerin durumluk kaygı düzeylerinin de anlamlı derecede arttığı tespit edilmiştir.

43 Unemployment Levels Of Anxıety And Hopelessness Relatıonshıp Deveci, Çalmaz ve Açık, 2012; Gül Akmaz ve Ceyhan (2009) ve Kaya ve Varol (2004) çalışmalarında ekonomik durumu düşük düzeyde olan üniversite öğrencilerinin hem durumluk hem de sürekli kaygı düzeylerinin, ekonomik durumu yüksek düzeyde olan öğrencilere oranla daha yüksek olduğunu belirlemişlerdir. Gürsoy (2006) lise öğrencileri üzerinde gerçekleştirdiği çalışmada, sosyo-ekonomik düzey yükseldikçe, lise öğrencilerinin kaygı düzeylerinin düştüğünü saptamıştır. Canbaz, Sünter ve Pekşen ( 2005) in çıraklık eğitim merkezine devam eden öğrenciler üzerinde gerçekleştirdikleri çalışmada; asgari ücretten daha düşük ücret alan çırakların durumluk ve sürekli kaygı düzeylerinin, asgari ücretten daha yüksek ücret alan çıraklara göre daha yüksek olduğunu saptamışlardır. Diğer yandan üniversite öğrencilerinin kaygı düzeylerinin, sosyo-ekonomik durumlarına göre farklılık göstermediği çalışmalar da bulunmaktadır (Akgün, Gönen ve Aydın, 2007; Arslan, 2007; Çakmak ve Hevedanlı, 2005; Genç, 2008; Karaman, 2009; Özgül, 2003; Öztürk, 2008; Tümerdem, 2007). Yapılan çalışmada ailelerin gelir düzeylerine göre umutsuzluk düzeyleri arasında anlamlı bir fark bulunmamış ancak gelir düzeyi yüksek ailelerin umutsuzluk düzey ortalamalarının yüksek olduğu bulgusuna ulaşılmıştır. Ekonomik durumun umutsuzluğa etkisizliği ile ilgili Deveci ve ark.(2011) yaptığı çalışmada gruplarındaki sonuçların benzerliği, umutsuzluğun kişiye özel yönü ve grupların özelliğine göre etkileyen diğer faktörlerin değerlendirilmesini ortaya koymaktadır. Alanda yapılan araştırmalarda birbiriyle çelişen çalışmalar dikkat çekmektedir. Bu durum bireylerin beklentilerine göre gelir düzeylerindeki kaygılarının ve geleceğe dönük bakış açılarının olumsuz olduğu şeklinde yorumlanabilir. Yaşam koşullarında ki ayrıca ücretlerdeki dengesizliği ve işsizlik kaygısını elde edilen verilerle söylemek mümkündür. Toplumsal beklentilerdeki farklılıklar, bireylere ulaşmada belli kriterlerin sağlanmasını zorlaştıracağı düşünülmektedir. Okullardaki rehberlik merkezlerinin aktifleştirilmesi sosyal beklentilerin ve toplumsal ihtiyaçların belirlenmesinde kaygıları azaltmada ve geleceğe umutla bakmada sorunlar kronikleşmeden gençlere bilimsel yolla ve psikolojik destekle yol göstereceği düşünülmektedir. Babanın eğitim durumuna göre işsizlik kaygısı ve umutsuzluk düzeyleri arasında anlamlı bir fark bulunmamış ancak babası lise mezunu olan bireylerde işsizlik kaygısı ve umutsuzluk düzey ortalamaları yüksek çıkmıştır. Bu durum kendileri de lise mezunu adayı olan öğrencilerin kaygı ve umutsuzluk düzeylerinin bir yansıması olabileceği düşünülmektedir. Gençlerin tüm koşullarda hayatları ve beklentilerine yönelik rehberliğe ihtiyaçları olduğu ayrıca psikolojik destek sağlanması gerektiği düşünülmektedir. İşsizlik kaygısı ve umutsuzluk düzeyleri arasında yapılan korelasyon analizinde aralarında anlamlı bir ilişki olduğu ve kaygı düzeyi arttıkça umutsuzluk düzeyinin de arttığı bulgusuna ulaşılmıştır. Yaptığımız t testi ve anova testlerinde de ayrı ayrı incelemelerimizde kaygının anlamlı fark gösterdiği durumlarda umutsuzluğunda aynı yönde bir bulguyla karşımıza çıkması sorunları belirleme ve çözmede önemli bir veri olduğu düşünülmektedir. Kaygı düzeyinin bir sonraki sorun basamağının umutsuzluk olduğu ve sonuçlarının ciddi problemler ortaya çıkardığı alanda yapılan çalışmalarda da görülmektedir. Umutsuzluk; depresyon, intihar, nevroz, mazoşizm, sadizm, sosyopatlık, alkolizm, yıkıcılık vb. durumlara yol açabildiği gibi fiziksel birçok rahatsızlıklarda da etkili olduğu bilinmektedir. Bu araştırma, meslek lisesi son sınıf öğrencilerinin durumluk kaygı ve umutsuzluk düzeyleri arasında ilişkinin sosyo-demografik özellikleri incelemesi bağlamında, literatüre katkıda bulunmaktadır. Meslek lisesi son sınıf öğrencilerinin durumluk kaygıları ve umutsuzluk düzeyleri, üzerinde önemle durulması gereken bir problemi oluşturmaktadır.

Yasemin AYYILDIZ 44 Çünkü bir toplumu kalkındıracak en önemli etkenlerin başında eğitimli genç nüfus gelmektedir. Genç nüfusun psikolojik olarak sağlıklı bireylerden oluşması, toplumun geleceği için de büyük önem taşımaktadır. Meslek lisesi son sınıftaki genç öğrencilerde kaygı ile ilişkili olabilecek faktörlerin belirlenmesi, öğrencilerde kaygıyı doğuran ve umutsuzluğu besleyen kaynakların ele alınıp çözüme kavuşturulmaları ile mümkün olabilecektir. Bu çalışma ile böyle bir amaç doğrultusunda bir adım atılmaya çalışılmıştır. Alanda bu yönde çalışmaların eksikliği dikkat çekmektedir. Yapılacak diğer çalışmalar ile de meslek lisesi son sınıf öğrencilerinin kaygı problemlerinin ve umutsuzluk düzeylerinin incelenmesi bu yönde mevcut problemlerin tespitine ve problemlerin çözümüne ışık tutacağı ifade edilebilir. KAYNAKÇA Akgün, A., Gönen, S. ve Aydın, M. (2007). İlköğretim Fen ve Matematik Öğretmenliği öğrencilerinin kaygı düzeylerinin bazı değişkenlere göre incelenmesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 6 (20); 283-299. Akpınar Ş. (2013). Yetiştirme Yurdunda Kalan Erkek Ergenlere Uygulanan Yapılandırılmış Eğitimin Benlik Saygısı Umutsuzluk Düzeyi Ve İntihar Olasılığı Üzerine Etkisi. Doktora Tezi. Atatürk Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Psikiyatri Hemşireliği Anabilim Arslan, Ç. (2007). Üniversite öğrencilerinin sürekli kaygı ve kişisel kararsızlık düzeylerinin incelenmesi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı Eğitimde Psikolojik Hizmetler Bilim Dalı. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi Aydın M., Erdoğan S., Yurdakul M., ve Eker A. (2013). Sağlık yüksekokulu ve sağlık meslek lisesi öğrencilerinin umutsuzluk düzeyleri. S.D.Ü Sağlık Bilimleri Dergisi Cilt /Sayı 1 Aydın O. ve Çiftel N. 2013. Ortaöğretim Kurumlarına Devam Eden Öğrencilerin Akademik Ve Mesleki Gelecek Kaygılarının İncelenmesi. İZÜ Sosyal Bilimler Dergisi, Güz Dönemi 3, 129-166 Basco, R. E. ve Olea, M. T. (2013). Correlation between anxiety level and academic performance of BS biology freshmen students. International Journal of Educational Research and Technology, 4 (1); 97-103. Bozgeyikli, H., Doğan, H. ve Işıklar, A. (2010). Üstün yetenekli öğrencilerin mesleki olgunluk düzeyleri ile algıladıkları sosyal destek düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 28, 133149. Bjarnason, T. & Sigurdardottir, T.J. (2003). Psychological distress during unemployment and beyond: social support and material deprivation among youth in six northern european countries, Social Science & Medicine, 56, 973. Beck, A.T., Ster, R.A., Kovacs, M. vd. (1985). Hopelessness and eventual suicide. A 10 year prospective study of patients hospitalized with suicidal ideation, Am J Psychiatry, 142, Canbaz, S., Sünter, T. ve Pekşen, Y. (2005). Samsun Çıraklık Eğitim Merkezi ne devam eden çırakların durumluk-sürekli kaygı düzeylerinin değerlendirilmesi. Türk Tabipleri Birliği Mesleki Sağlık ve Güvenlik Dergisi; 16-22. Ceyhan, A.A. (2004). Ortaöğretim alan öğretmenliği tezsiz yüksek lisans programına devam eden öğretmen adaylarının umutsuzluk düzeylerinin incelenmesi, Sosyal Bilimler Dergisi, 91-102. 559-563. Çakmak, Ö. ve Hevedanlı, M. (2004). Biyoloji öğretmen adaylarının kaygılarını etkileyen etmenler, XIII. Ulusal Eğitim Bilimleri Kurultayı, 6-9 Temmuz, Đnönü Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Malatya.

45 Unemployment Levels Of Anxıety And Hopelessness Relatıonshıp Çelikel, F.Ç. ve Erkorkmaz, Ü. (2008). Üniversite öğrencilerinde depresif belirtiler ve umutsuzluk düzeyleri ile ilişkili etmenler, Nöropsikiyatri Arşivi, 45, 122-129. Dereli, F. ve Kabataş, S. (2009). Sağlık Yüksekokulu son sınıf öğrencilerinin iş bulma endişeleri ve umutsuzluk düzeylerinin belirlenmesi, Yeni Tıp Dergisi, 26, 31-36. Deveci, S. E., Çalmaz, A. ve Açık, Y. (2012). Doğu Anadolu da yeni açılan bir üniversitenin öğrencilerinde kaygı düzeylerinin sağlık, sosyal ve demografik faktörler ile ilişkisi. Dicle Tıp Dergisi, 39 (2); 189-196. Dolgun G, İnal S, Uğurlu F.(2011). Ergen sağlığının sürdürülme ve geliştirilmesinde hemşirenin rolü. Türk Pediatri Arşivi;, 46: 4-8 Duman, S., Taşğın, Ö. & Özdağ, S. (2009). Beden Eğitimi ve Spor Yüksekokulu Spor Yöneticiliği bölümünde okuyan öğrencilerin umutsuzluk düzeylerinin incelenmesi, Selçuk Üniversitesi, Beden Eğitimi ve Spor Bilim Dergisi, 11(3), 27-32. Eskin M. (2012) İntihar. Açıklama, Değerlendirme, Tedavi ve Önleme. Ergenlik ve Gençlikte İntihar. HYB Basım Yayın,, Ankara Gallo, J. (2009). The role of attachment and social support in vocational maturity. [Available online at: http://proquest.umi.com/pqdlink?ver=1&exp=04-02- 2016&FMT=7&DID=1663066831&RQT=309]. Retrieved on February 04, 2011. Genç, H. (2008). Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Güzel Sanatlar Eğitimi Bölümü Resim-İş Eğitimi Anabilim Dalı öğrencilerinin kaygı düzeyleri üzerine bir durum çalışması. Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Güzel Sanatlar Eğitimi A.B.D. Resim-İş Öğretmenliği Bilim Dalı. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ghaderi, A.R., Venkatesh Kumar, G. & Sampath, K. (2009). Depression, anxiety and stress among the Indian and Iranian students, Journal of the Indian Academy of Applied Psychology, 35(1), 33-37. Gül Akmaz, M. ve Ceyhan, N. (2009). Fen Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü öğrencilerinin durumluk-sürekli kaygı düzeyleri ve kaygı nedenleri (Tokat örneği). Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 1; 131-147. Gürsoy, F. (2006). Farklı sosyo ekonomik düzeydeki ergenlerin benlik tasarım düzeyleri ile kaygı düzeylerinin incelenmesi. Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 15 (2); 183-190. İmamoğlu A, Yavuz A.(2011). Üniversite Gençliğinde Dini İnanç ve Umutsuzluk İlişkisi. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi; 23(8): 205-244. Jahanian, R. ve Poornaghi, Z. (2012). The relationship between state-trait anxiety and students sense of social self-efficacy. World Applied Sciences Journal, 20 (3); 395-400. Karaman, S. (2009). Sağlık ile ilgili programlarda öğrenim gören üniversite öğrencilerinin durumluk ve sürekli kaygı düzeyleri. Erciyes Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Halk Sağlığı Anabilim Dalı. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Kaya, M. ve Varol, K. (2004). İlahiyat Fakültesi öğrencilerinin durumluk-sürekli kaygı düzeyleri ve kaygı nedenleri (Samsun örneği). Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 17; 31-63. Karasar, N. (2005). Bilimsel Araştırma Yöntemi, 14.Basım, Nobel Yayın, Ankara. Karataş, Z., Arslan, D. ve Karataş, M. E. (2014). Examining teachers s trait, state cursive handwriting anxiety. Educational Sciences: Theory & Practice, 14 (1); 241-248. Keller, B. K. (2004). The relationship between parental behaviors and the career maturity and self-efficacy of young adolescents. [Avaliable online at:

Yasemin AYYILDIZ 46 http://proquest.umi.com/pqdlink?ver=1&exp=04022016&fmt=7&did=828405301 &RQT=309]. Retrieved on February 04, 2011 Köküsoy, K. (2008). Endüstri meslek liselerinde bir meslek alanına yönelmiş olan öğrencilerin mesleki olgunluk ve algıladıkları aile desteği düzeylerinin incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Yeditepe Üniversitesi, İstanbul O Connor, R.C., Connery, H. & Cheyne, W.M. (2000). Hopelessness: The role of depression, future directed thinking and cognitive vulnerability, Psychology, Health & Medicine, 5(2), 155-162. Öner Necla ve Ayhan Le Compte (1993). Durumluk ve Sürekli Kaygı Envanteri El Kitabı, Boğaziçi Üniversitesi Yayınları, İstanbul. Özgül, F. (2003). Beden Eğitimi ve Spor Yüksekokulu öğrencilerinde durumluk ve sürekli kaygı düzeyleri. Cumhuriyet Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Beden Eğitimi ve Spor Anabilim Dalı. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Özmen D, Erbay Dündar P, Çetinkaya AÇ, Taşkın O, Özmen E.(2008). Lise öğrencilerinde umutsuzluk ve umutsuzluk düzeyini etkileyen etkenler. Anadolu Psikiyatri Dergisi;9(1):8-15. Öztürk, A. (2008). Manisa Celal Bayar Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor Yüksekokulu Öğretmenlik Programı öğrencilerinin durumluk ve sürekli kaygı düzeyleri ile akademik başarıları arasındaki ilişki. Pamukkale Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Sporda Psiko-Sosyal Alanlar Anabilim Dalı. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Poll, N., I. (2003). The role of social support in the career decision making of urban adolescents. [Avaliable online at: http://proquest.umi.com/pqdlink?ver=1&exp=04-02- 2016&FMT=7&DID=765 096381&RQT=309]. Retrieved on February 04, 2011. Super, D., E. (1957). The psychology of careers. New York: Harper and Row Sürücü, M. (2005). Lise öğrencilerinin mesleki olgunluk ve algıladıkları sosyal destek düzeylerinin incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara. Şahin A. (2002). İlahiyat Fakültesi öğrencilerinin umutsuzluk düzeyi üzerine bir araştırma. Selçuk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi;13(1):143-57. Şahin, C. (2009). Eğitim fakültesinde öğrenim gören öğrencilerin umutsuzluk düzeyleri, Selçuk Üniversitesi, Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Dergisi, 27, 271-286. Tamar M.(2004). Çocuk ve ergenlerde depresyon, Klinik Psikiyatri, 2: 84-92. Tatlıdil E.(2002), Türk İşgücünün Yapısı ve Avrupa Birliği İstihdam Politikaları. Ege Academic Review; 2(2): 1-14. Tümerdem, R. (2007). Dicle Üniversitesi Eğitim Fakültesi ve Fen-Edebiyat Fakültesi Kimya son sınıf öğrencilerinin kaygılarını etkileyen etmenler. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 6 (20); 32-45. Ulaş,Ö. ve Yıldırım, İ.(2015). Lise Öğrencilerinde Mesleki Olgunluğun Yordayıcıları. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi (H. U. Journal of Education) 30(2): 151-165 Üstün, G., Dedekoç, Ş. ve ark. (2015). Üniversite Son Sınıf Öğrencilerinin İş Bulmaya İlişkin Umutsuzluk Düzeylerinin İncelenmesi. Amasya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. 3(2), 200-22 Waters, L.E. & Moore, K.A. (2002). Predicting self-esteem during unemployment: The effect of gender, financial deprivation, alternate roles, and social support, Journal of Employment Counseling, 39, 171-189.

47 Unemployment Levels Of Anxıety And Hopelessness Relatıonshıp Yıldırım, İ. (2010). Anne baba desteği ve başarı. Ankara: Anı Yayıncılık. Yıldız, M., Sezen, A. ve Yenen, İ. (2007). İlahiyat Fakültesi öğrencilerinde durumluk-sürekli kaygı düzeyleri ile akademik güdülenmeler arasındaki ilişkinin incelenmesi. D.E.Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi, XXV; 213-239. Yılmaz İ.A., Dursun S., ve ark. (2014) Ünıversıte Öğrencılerının Kaygı Düzeyinin Belirlenmesi: Bir Örnek Çalışma, Electronic Journal of Vocational Colleges-December/Aralık 2014s 16-26 Yüksel, İ. (2003). İşsizlik olgusunun psikolojik boyutu: görgül bir araştırma, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 60, 260261. http://www.gazetevatan.com/genc-nufusun-orani-belli-oldu-790747-yasam / 14 Mayıs 2015 Perşembe - 11:20 13.12.2 015, 07:29 http://www.tuik.gov.tr/hbgetirhtml.do?id=18643 Sayı: 18643,16 Kasım 2015,Saat: 10:00 ziyaret,13.12.2015, 8:36