Gıda ve Kontrol Genel Müdürlüğü 7 4 ALO GIDA T.C. GIDA, TARIM VE HAYVANCILIK BAKANLIĞI Gıda ve Kontrol Genel Müdürlüğü Eskişehir Yolu 9. Km Yeni Bina 4-5-6-7.kat Lodumlu / ANKARA Telefon : 0 32 287 33 60 (0 hat) Faks : 0 32 258 76 93
Gıda ve Kontrol Genel Müdürlüğü
2
Gıda ve Kontrol Genel Müdürlüğü Faaliyet Raporu 205 BAKANIN MESAJI Faruk ÇELİK Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanı Gıda güvenliği ve güvenilirliği günümüzde tüm ülkelerin büyük önem verdiği ve stratejik bir alan olarak kabul ettiği bir konudur. Dünya nüfusunun hızla artması ile beraber gıda ihtiyacı da artmaktadır. Büyüyen gıda ihtiyacını karşılamak amacıyla tarımsal üretimin arttırılmasının yanısıra, üretilen ürünlerin güvenilir olması da büyük önem kazanmaktadır. Ülkemizin ve dünya pazarının ihtiyacı olan güvenilir gıda ve tarımsal ürünlere erişebilirliğin, tarımsal ve ekolojik kaynakların sürdürülebilir kullanımının sağlanmasını misyon edinmiş Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, bu amaca yönelik olarak hayvan sağlığı, bitki sağlığı gıda ve yem güvenilirliğini sağlamaya yönelik olarak büyük adımlar atmıştır. Veteriner Hizmetleri, Bitki Sağlığı, Gıda ve Yem Kanunu kapsamında halk sağlığının, hayvan sağlığının ve bitki sağlığının korunmasına, halkın güvenilir gıda ile beslenmesine yönelik olarak, Çiftlikten Sofraya Gıda Güvenilirliği anlayışı doğrultusunda Gıda ve Kontrol Genel Müdürlüğünce 205 yılında yürütülen çalışmalar ve kaydedilen gelişmeler hazırlanan bu faaliyet raporu ile kamuoyuyla paylaşılmaktadır. Tüketicilerimizin en üst düzeyde korunması ve sağlıklı bir toplumun oluşturulması adına önümüzdeki dönemde de gıda güvenilirliğinin etkin, sürdürülebilir bir şekilde sağlanması çok disiplinli bir yaklaşımı ve işbirliğini gerektirmektedir. Bu konuda İlgili Bakanlıklar, Üniversiteler, STK lar, Özel sektör vb. paydaşlarımızla her zaman iletişim halinde olarak yakın bilimsel işbirliği içinde çalışmalarımız sürdürülecektir. Kamuoyunu bilgilendirmesi için önemli bir belge olan 205 Yılı Faaliyetlerini gerçekleştiren ve raporlayan merkez ve taşra teşkilatımızdaki tüm çalışma arkadaşlarıma teşekkür ederim. 3
ÖNSÖZ Muharrem SELÇUK Gıda ve Kontrol Genel Müdür V. Bakanlığımızın öncelikli ve stratejik konularından biri olan Yeterli ve Güvenilir Gıda Üretiminin Sağlanması amacıyla; Ülkemiz ve dünya pazarlarının ihtiyacı olan güvenilir gıda ve kaliteli tarım ürünlerine erişilebilirliği misyonumuz, gıda ve tarım alanında; üretici ve tüketici memnuniyetini en üst düzeyde sağlamayı ise, vizyonumuz olarak belirledik. Gıda ve Kontrol Genel Müdürlüğü; merkezde onbir daire başkanlığı koordinasyonunda, ülke çapında yaklaşık 26 bin veteriner hekim, ziraat mühendisi, gıda mühendisi ve diğer mesleklerden oluşan büyük bir ekip ile çalışmalarını yürütmekte, 8 İl Müdürlüğü, 7 Veteriner Kontrol Enstitüsü Müdürlüğü, Veteriner Kontrol Merkez Araştırma Müdürlüğü, Şap Enstitüsü Müdürlüğü, 2 Zirai Karantina Müdürlüğü, 23 Veteriner Sınır Kontrol Noktası Müdürlüğü, 4 Kamu ve 93 Özel Gıda Kontrol Laboratuvarı ile hizmet vermektedir. Gıda güvenilirliği çalışmaları, Veteriner Hizmetleri, Bitki Sağlığı, Gıda ve Yem Kanunu ve ilgili mevzuat hükümlerine göre Bakanlığımızca yürütülmektedir. Gıda mevzuatı alanında yönetmelikler ve tebliğler yayımlanmıştır. Tüm uygulamalarda, ulusal mevzuatın yanısıra Avrupa Birliği müktesebatı, FAO/WHO standartları ile global olarak kabul görmüş bilimsel temellere dayalı yaklaşımlar esas alınmaktadır. Çiftlikten Sofraya Gıda Güvenilirliği anlayışı doğrultusunda, bitki sağlığı ile hayvan sağlığı ve refahının korunması, etkin ve yeterli resmi kontroller, gıda güvenilirliği politikamızı oluşturmaktadır. Bu hususta; tüketici sağlığı ve çevrenin korunması da gözetilmektedir. Bitki sağlığı alanında; Bitki koruma ürünleri ve makinelerinin kontrollerinde entegre mücadele anlayışı öncelikli olarak ele alınmış olup, biyolojik ve biyoteknik mücadeleden etkin olarak yararlanılmıştır. Hasat öncesi pestisit denetimleri yapılarak taze meyve ve sebzede pestisit kullanımı kaynağında denetlenmiştir. Hayvan sağlığının korunması ve hayvan refahının sağlanması amacıyla gerekli çalışmalar yürütülmüştür. Ülkemizde ilk defa görülen Nepal A tipi Şap Virüsüne karşı aşı geliştirilerek hızla aşılama faaliyeti gerçekleştirilmiş ve hastalık kontrol altına alınmıştır. Ayrıca diğer hastalıklar ile etkili mücadele amacıyla aşılama faaliyetleri devam etmiştir. 4
Gıda ve Kontrol Genel Müdürlüğü Faaliyet Raporu 205 Gıda ve yem kontrol hizmetlerinin etkinliğinin arttırılması, gıda ve yem işletmelerinin altyapılarının AB standartlarına uyumlarının sağlanması ve güvenilir gıda konusunda toplumda duyarlılığın arttırılması gıda güvenilirliğinin temini hususunda yapılan diğer çalışmalardır. Gıda denetimi amacıyla 205 yılında 735 bin denetim gerçekleştirilmiş mevzuata aykırı ürünlere yönelik idari yaptırımlar uygulanmıştır. Ayrıca taklit ve tağşişli ürünler bakanlığımız internet sayfasından kamuoyuna duyurulmuştur. Tüketicilerin denetim mekanizmasına etkin katılımlarının sağlanması amacıyla faaliyette bulunan ALO 74 GIDA hattına yapılan yaklaşık 327 bin başvuru da incelenerek bu şikayetlere konu işletmelerde gerekli denetim yapılmıştır. Tüm yem üretim işletmelerinde HACCP sistemine dayalı üretim yapma zorunluluğu getirilmiş, yem işletmelerine yönelik 8.420 denetim gerçekleştirilmiştir. 205 yılı faaliyetlerini özetleyen bu rapor ile Genel Müdürlüğümüzün gıda güvenilirliği alanında yürütmekte olduğu faaliyetler ayrıntılı olarak paylaşılmaktadır. Bu çalışmaları gerçekleştiren ve raporun hazırlanmasında emeği geçenlere içtenlikle teşekkür ederim. Saygılarımla 5
İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ 2 İÇİNDEKİLER 6 TABLOLAR DİZİNİ 7 ŞEKİLLER DİZİNİ 9 KISALTMALAR 0 GENEL BİLGİLER..Misyon ve Vizyon 3.2.Yetki, Görev ve Sorumluluklar 3.3.İdareye İlişkin Bilgiler 4 2.AMAÇ VE HEDEFLER 2..Amaç ve Hedefler 7 2.2.Temel Değerler 7 3.FAALİYETLERE İLİŞKİN BİLGİ VE DEĞERLENDİRMELER 3..Bitki Sağlığı Faaliyetleri 20 3... Bitki koruma faaliyetleri 20 3..2. Karantina, ithalat ve ihracat faaliyetleri 25 3..3. Bitki koruma ürünleri ile ilgili faaliyetler 28 3..4. Mevzuat geliştirme ve uluslararası ilişkiler 3 3..5. Bitki sağlığı ve karantina eğitim ve yayım faaliyetleri 32 3..6. Denetim ve kontrol faaliyetleri 33 3.2. Hayvan Sağlığı Faaliyetleri 35 3.2..Hayvan hastalıkları ve zararlıları ile mücadele çalışmaları 35 3.2.2. Ülkeye giriş ve ihracat kontrolleri 45 3.2.3. Veteriner sağlık ürünleri ve halk sağlığı ile ilgili faaliyetler 48 3.2.4. Mevzuat geliştirme 54 3.2.5. Eğitim ve yayım faaliyetleri 54 3.2.6. Denetim ve kontrol faaliyetleri 55 3.3. Gıda ve Yem Güvenilirliği Faaliyetleri 57 3.3.. Gıda kodeks faaliyetleri 59 3.3.2. Gıda ve yem ithalat ve ihracat faaliyetleri 59 3.3.3. Gıda ve yem işletmeleri ile ilgili faaliyetler 6 3.3.4. Laboratuvarlar ile ilgili faaliyetler 6 6
Gıda ve Kontrol Genel Müdürlüğü Faaliyet Raporu 205 3.3.5. Mevzuat geliştirme ve uluslararası ilişkiler 64 3.3.6. Eğitim ve yayım faaliyetleri 67 3.3.7. Denetim ve kontrol faaliyetleri 67 3.4. Risk Değerlendirme Faaliyetleri 73 3.4.. Bilimsel komisyon faaliyetleri 73 3.4.2. Bilimsel görüş faaliyetleri 74 3.4.3. Eğitim ve yayım faaliyetleri 75 3.5. Genel Değerlendirme 76 3.5.. Bitki sağlığı 76 3.5.2. Hayvan sağlığı 77 3.5.3. Gıda ve yem güvenilirliği 78 3.5.4. Risk değerlendirme 79 TABLO DİZİNİ Tablo : 205 Yılı Entegre Mücadele Çalışmaları 20 Tablo 2: 205 Yılı Entegre ve Kontrollü Ürün Yönetimi Çalışmaları 2 Tablo 3: Yıllara Göre Süne Mücadelesi 22 Tablo 4: Yıllara Göre Çekirge Mücadelesi 22 Tablo 5: Yıllara Göre Tarla Faresi Mücadelesi 23 Tablo 6: Tahmin ve Uyarı Çalışmaları 23 Tablo 7: Yıllara Göre Biyolojik/Biyoteknik Mücadele Desteklemeleri 24 Tablo 8: 205 Yılı Karantina ve Eradikasyon Çalışmaları 25 Tablo 9: 205 Yılı İhracat ve İthalatta Bitki Sağlığı Denetimleri ve Analiz Sayısı 26 Tablo 0: 205 Yılı Sürvey Çalışmaları 27 Tablo : 205 Yılı İthalatta ve İhracatta Bitki Sağlığı Denetimleri ve Analiz Sayısı (Adet) 28 T a b l o 2 : 2 0 5 Y ı l ı İ t h a l a t v e İ h r a c a t İ z i n l e r i 2 9 Tablo 3: Standart İlaç Deneme Metotlarının Durumu 29 Tablo 4: BKÜ Yetkilisi ve ÜKD Durum Tablosu 30 Tablo 5: 205 Yılında Yayımlanmış Mevzuat 3 Tablo 6: 205 Yılı Bitki Sağlığı ve Karantina Eğitimleri 33 Tablo 7: Yıllara Göre Bitki Sağlığı Yayım Çalışmaları 33 Tablo 8: 205 Yılı Hasat Öncesi Kalıntı Denetim Grupları 34 Tablo 9: BKÜ ve Makinaları Denetim Grupları 34 Tablo 20: Isıl İşlem Fırınları (ISPM 5) Denetim Grupları 34 Tablo 2: Bitki Pasaportu Uygulama ve Denetimleri 34 Tablo 22: Yıllara Göre Sağlık Taramaları 36 7
Tablo 23: Yıllara Göre Aşılama Sayıları 37 Tablo 24:Parenteral Kuduz Aşılama Sayıları 37 Tablo 25: Yıllara Göre Sığır Aşılama Sayıları 37 Tablo 26: Yıllara Göre Koyun-Keçi Aşılama Sayıları 38 Tablo 27: Koyun Keçi Vebası Aşılama Sayıları 38 Tablo 28: Sığırların Nodüler Ekzantemi Aşılama Sayıları 39 Tablo 29: Mavidil Aşılama ve Mihrak Sayıları 39 Tablo 30: 205 Yılı Kene İlaçlama Çalışmaları 39 Tablo 3: Yıllara Göre Sevk Sayıları 40 Tablo 32: Sertifikasyon Çalışmaları 40 Tablo 33: Kurbanda Kesilen Hayvan Sayıları 4 Tablo 34: Yıllara Göre Kaydedilen Hayvan Sayıları 42 Tablo 35: Enstitülerin Akredite Metot Sayısı 43 Tablo 36: Hayvan Hastalıkları Tazminat Ödemeleri 44 Tablo 37: Serbest Veteriner Hekimlere Ödenen Aşılama Destekleme Ödemeleri 44 Tablo 38: Hastalıktan Ari İşletme ve Hayvan Sayıları 44 Tablo 39: Hayvan ve Hayvansal Ürün İthalatında Veteriner Kontrolleri 45 Tablo 40: 205 Yılında İthalat İçin Onaylanan Ülkeler ve Tesis Sayıları 45 Tablo 4: Hayvan, Hayvansal Ürün ve Yan Ürün İhracat Kontrolleri 46 Tablo 42: 205 Yılı GMP Denetim ve Üretim Yeri İzin Faaliyetleri 48 Tablo 43: 205 Yılı Depo Ruhsatlandırılma Faaliyetleri 49 Tablo 44: İştigal İzin İşlemleri 50 Tablo 45: 205 Yılında Düzenlenen İthalat Uygunluk Belgesi (Adet) 50 Tablo 46: Veteriner Biyolojik Ürün İhracatı 5 Tablo 47: Veteriner İlaç İhracatı 5 Tablo 48: İzinli Veteriner Tıbbi Ürün Parekende Satış Yerleri 52 Tablo 49: Veteriner Tıbbi Ürün Temini İzinli Yerler 52 Tablo 50: Veteriner tıbbi Ürün Temin İzni Alan Kamu Kurumu 52 Tablo 5: Farmakovijilans Faaliyetleri 52 Tablo 52: Farmakovijilans Bildirimleri 52 Tablo 53: Yürütülen Projeler 53 Tablo 54: 205 Yılında Yayımlanmış Mevzuat 54 Tablo 55: 205 Yılı Hayvan Sağlığı Eğitim Faaliyetleri 54 Tablo 56: Hayvan Sağlığı Yayım Çalışmaları 54 Tablo 57: 205 Yılında Akılcı Antibiyotik Kullanımı İzleme Faaliyetleri 55 Tablo 58: Veteriner Tıbbi Ürün Denetim Faaliyetleri 55 Tablo 59: 205 Yılı İnsan Tüketimi Amacıyla Kullanılmayan Hayvansal Yan Ürün İşletmeleri 55 Tablo 60: Ülkemiz Sınırlarından Yasadışı Yollarla Girerken Yakalanan Hayvan Sayıları 56 Tablo 6: Ülkemiz Sınırlarından Yasadışı Yollarla Girerken Yakalanan Hayvansal Ürün Miktarları 56 Tablo 62: Alt Komisyon Çalışmaları 58 Tablo 63: Kodeks Hazırlamakla Görevli 29 Alt Komisyon 58 Tablo 64: Yıllar İtibarı ile İhracatta Gıda Güvenliği Denetim Sayıları 59 Tablo 65: Yıllar İtibarı ile İthalatta Gıda Güvenliği Denetim Sayıları 59 Tablo 66: Onay/Şartlı Onay Almış Gıda İşletme Sayıları 60 8
Gıda ve Kontrol Genel Müdürlüğü Faaliyet Raporu 205 Tablo 67: Kayıt Alınmış Gıda İşletme Sayıları 60 Tablo 68: 205 Yılı Yem İşletmesi Sayıları 60 Tablo 69: Yıllar İtibarı ile Karma Yem Üretim Miktarları (Ton) 60 Tablo 70: 205 Yılı Akreditasyon Çalışmaları 62 Tablo 7:205 Yılında Bakanlığımıza Bağlı Gıda Kontrol Laboratuvarında Yapılan Analiz Sayıları 62 Tablo 72: Bakanlığımızdan Yetkili Özel Gıda Kontrol Laboratuvarlarının 205 yılı numune ve Analiz Sayıları 62 Tablo 73: Ulusal Kalıntı İzleme Planı Değerlendirme Tablosu 63 Tablo 74: 205 yılında Türk Gıda Kodeksi Kapsamında Yayımlanan Mevzuat 64 Tablo 75: 205 yılında Yem ile İlgili Yayımlanan Mevzuat 65 Tablo 76: 205 Yılı Bildirime Sunulan Taslak Mevzuat Sayısı 65 Tablo 77: 205 Yılında Katılım Sağlanan Kodeks Alimentarius Komisyon Toplantıları 66 Tablo 78: 205 Yılında Katılım Sağlanan Uluslararası Toplantıları 66 Tablo 79: 205 Yılı Gıda Eğitim Faaliyetleri 67 Tablo 80: 205 Yılı Yem Eğitim Faaliyetleri 67 Tablo 8: Gıda-Yem Güvenilirliği Yayım Çalışmaları 67 Tablo 82: Yıllara Göre Gıda Resmi Kontrol Sayıları 68 Tablo 83: Yıllara Göre Gıda İşletmeleri Faaliyet Alanına Göre Gıda Resmi Kontrol Sayıları 68 Tablo 84: Yıllara Göre Kontrol Planı 68 Tablo 85: ALO 74 Gıda Hattına Yapılan Başvuru Sayısı ve İdari yaptırım Sayısı 69 Tablo 86: Kamuoyu ile Paylaşılan Resmi Kontrol Sonuçları 69 Tablo 87: 205 Yılında Kamu ve Özel Laboratuvar Denetimleri 70 Tablo 88: Yıllara Göre Yem İşletmeleri Denetim Sayıları 7 Tablo 89: Yıllara Göre Denetim Sayıları ve Yasal İşlemler 7 Tablo 90: Yıllara Göre Resmi Kontrol Sayıları 7 Tablo 9: Yıllara Göre Yemlerde Risk Esaslı Analiz Sonuçları 7 Tablo 92: Yemlerde Etiket Beyanına Uygunluk 72 Tablo 93: Yemlerde Yıllara Göre GDO Denetim Sonuçları 72 Tablo 94: Yıllık Kontrol Planı Dışında Çiftliklerde Gerçekleştirilen Antibiyotik Denetimleri 72 Tablo 95: GOKBK 205 Yılı Faaliyetleri 73 Tablo 96: Bilimsel Çıktılar 74 Tablo 97: 205 Yılı Eğitim Faaliyetleri 75 Tablo 98: 205 Yılı Yayım Faaliyetler 75 ŞEKİLLER DİZİNİ Şekil : Bakanlık Teşkilat Yapısı 4 Şekil 2: Gıda ve Kontrol Genel Müdürlüğü Teşkilat Yapısı 5 9
KISALTMALAR AK ANSES AORC BKÜ CoE ÇHC DTÖ EDQM EFSA EKÜY EMA EUDRALEX FAO FLI FVO GDO GGBS GMP GOKBK ICH IPPC IRCA ISAG ISPMs ISO IZSAM İPCK HoA PIC/S PPR Alt Komisyon Fransa Hayvan Sağlığı Enstitüsü Resmi Yarış Kimyacıları Birliği Bitki Koruma Ürünleri Avrupa Konseyi Çin Halk Cumhuriyeti Dünya Ticaret Örgütü Sağlığın Korunması ve İlaç Kalitesi Genel Müdürlüğü Avrupa Gıda Güvenliği Otoritesi Entegre ve Kontrollü Ürün Yönetimi Avrupa İlaç Ajansı Tıbbi Ürünlere İlişkin Avrupa Birliği Mevzuatı Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Teşkilatı Friedrich Loeffler Enstitüsü AB Gıda ve Veteriner Ofisi Genetiği Değiştirilmiş Organizmalar Gıda Güvenliği Bilgi Sistemi İyi Üretim Uygulamaları Gıda Olarak Kullanılabilecek Bitkiler Komisyonu Beşeri Tıbbi Ürünlerde Ruhsatlandırılmadaki Teknik Gerekliliklerin Harmonizasyonu İçin Uluslararası Konferans Uluslararası Bitki Sağlığı Sözleşmesi Uluslararası Sertifikalı Denetçiler Birliği Uluslararası Genetik Bilimleri Birliği Bitki Sağlığı Standartları Uluslararası Standartlar Teşkilatı İtalya Abruzzo e del Molise Hayvan Sağlığı Enstitüsü İdari Para Cezaları Kararları Avrupa Gıda Güvenliği Otoriteleri Başkanları Farmasötik Denetim Sözleşmesi ve Denetim İşbirliği Programı Koyun Keçi Vebası 0
Gıda ve Kontrol Genel Müdürlüğü Faaliyet Raporu 205 KAK KKKS MAYZEM MAE OIV OECD OIE RASFF RF SİDM SOP SPS TAIEX TBT TEGK TUS TURKAK TÜRKVET UAEA UGKK UKİP WHO VICH Kodeks Alimentarius Komisyonu Koyun Keçi Kayıt Sistemi Milletlerarası Akdeniz Yüksek Zirai Etütler Merkezi Mekanik Ayrılmış Et Uluslararası Bağ ve Şarap Örgütü Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Teşkilatı Dünya Hayvan Sağlığı Teşkilatı Gıda ve Yem İçin Hızlı Alarm Sistemi Rusya Federasyonu Standart İlaç Deneme Metotları Standart Operasyon Prosedürleri Sağlık ve Bitki Sağlığı Teknik Yardım ve Bilgi Değişimi Sistemi Ticarette Teknik Engeller Takviye Edici Gıda Komisyonu Tahmin ve Uyarı Sistemleri Türk Akreditasyon Kurumu Türk Veteriner Bilgi Sistemi Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu Ulusal Gıda Kodeksi Komisyonu Ulusal kalıntı İzleme Programı Dünya Sağlık Örgütü Veteriner Tıbbi Ürünlerde Ruhsatlandırılmadaki Teknik Gerekliliklerin Harmonizasyonu İçin Uluslararası Konferans VLA ZRA ZMTT İngiltere Veteriner Laboratuvarlar Ajansı Zararlı Risk Analizi Zirai Mücadele Teknik Talimatı
2
Gıda ve Kontrol Genel Müdürlüğü Faaliyet Raporu 205.. Misyon ve Vizyon Misyon: Ülkemizin ve dünya pazarlarının ihtiyacı olan güvenilir gıda ve kaliteli tarım ürünlerine erişilebilirliği gerçekleştirmek. Vizyon: Gıda, tarım ve hayvancılık alanında; üretici ve tüketici memnuniyetini en üst düzeyde sağlamak..2. Yetki, Görev ve Sorumluluklar a) Güvenilir gıda ve yem arzını sağlamak, bu amaçla politikalar oluşturmak ve denetlemek. b) Gıda, gıda katkı maddeleri ve gıda ile temasta bulunan madde ve malzemelerin üretim, işleme ve pazarlama ile ilgili süreçlerin her aşamasındaki izlenebilirliğine yönelik esasları belirlemek. c) Gıda, gıda katkı maddeleri ve gıda ile temasta bulunan madde ve malzemeleri üreten işyerlerinin niteliklerini ve bunlara ilişkin izin ve kayıt esaslarını belirlemek, bunların izin ve kayıt işlemlerini yapmak, bu işyerlerini gıda siciline kaydetmek, üretim ve satış yerlerinin kontrol ve denetimlerini yapmak veya yaptırmak. ç) Gıda, gıda katkı maddeleri ve yemler ile gıdayla temasta bulunan madde ve malzemelerin giriş ve çıkış gümrük kapılarını, ilgili kurumların görüşlerini alarak tespit ve ilan etmek; veteriner sınır kontrol noktalarını ve bunların çalışma esaslarını belirlemek. d) Yem işletmelerinin hijyen gerekliliklerini belirlemek ve onay/kayıt işlemlerini yapmak. e) Yem katkı maddelerinin ve özel besleme amaçlı yemlerin onayı ve kullanımı ile ilgili esasları belirlemek ve denetlemek. f) Hayvan kimlik sistemini kurmak ve hayvan hareketlerini kontrol etmek. g) Canlı hayvan, bitki, hayvansal ve bitkisel ürünler ile yem ve gıdanın dış ticareti ile ilgili sağlık şartlarını belirlemek, sınır kontrol noktalarını ve bunların çalışma esaslarını belirlemek ve yürütmek. ğ) Bitki, hayvan, gıda ve yem güvenirliğini gözeterek tüketiciyi ve halk sağlığını korumak amacıyla tedbirler almak. h) Hayvan refahını sağlamaya yönelik çalışmalar yapmak. ı) Hayvan ve bitki sağlığı ile gıda ve yem konusunda faaliyet gösteren laboratuvarların belgelendirilmesine yönelik esasları belirlemek ve bunları denetlemek. i) Hayvansal ürünlerin işlenmesi ve pazarlanmasına ilişkin kontrol ve takip işlemlerini yapmak ve buna ilişkin esasları belirlemek. j) Hayvan hastalıkları ile mücadele ve hayvan sağlığı hizmetlerini yürütmek ve buna ilişkin esasları belirlemek. k) Hayvan sağlığında kullanılan tedavi edici ve koruyucu maddeler ile bunların etken ve yardımcı maddelerinin imal, satış, taşıma ve muhafaza şartlarını tespit ve ilan etmek. l) Hayvan sağlığı, teşhis ve tedavi hizmetleri ile ilgili faaliyet gösteren kurum ve kuruluşlar ile hayvan satış, kesim ve eğitim yerleri ve barınaklara ilişkin esasları belirlemek. m) Bitki sağlığını korumak, bitki hastalıkları ve zararlıları ile mücadele etmek ve buna ilişkin esasları belirlemek. n) Bitki pasaport sistemini kurmak, bitki ve bitkisel ürün hareketlerini kontrol etmek, bitkisel korumada kullanılan ürünlerin norm ve özellikleri ile onay verilmesine ilişkin esasları belirlemek, onay verme ve kontrol işlemlerini yapmak. o) Bitki ve hayvan sağlığı ile gıda ve yem güvenirliğini sağlamak amacıyla risk yönetimi esaslarını belirlemek, bilimsel risk değerlendirmesi yapmak ve risk iletişimini sağlamak. ö) Hayvan ve bitki sağlığının korunması ile gıda ve yem kontrolünde görevlendirilecek personelin niteliklerini, çalışma usul ve esaslarını belirlemek. p) Belirtilen görevler ile ilgili yayım faaliyetlerinin koordinasyonuna yardımcı olmak. 3
.3. İdareye İlişkin Bilgiler Şekil. Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı nın Teşkilat Yapısı BAKAN BAKAN YARDIMCISI Hizmet Birimleri Tarım ve Kırsal Kalkınmayı Destekleme Kurumu Tütün ve Alkol Piyasası Düzenleme Kurulu Gıda Kontrol Laboratuvar Müdürlükleri Veteriner Sınır Kontrol Noktası Müdürlükleri Tohum Sertifikasyon Test Müdürlükleri Sürekli Kurullar Yüksek Komiserler Kurulu Zirai Karantina Müdürlükleri Veteriner Kontrol Enstitüsü Müdürlükleri 4
Gıda ve Kontrol Genel Müdürlüğü Faaliyet Raporu 205 Şekil 2. Gıda ve Kontrol Genel Müdürlüğü nün Teşkilat Yapısı GENEL MÜDÜR GENEL MÜDÜR YARDIMCISI GENEL MÜDÜR YARDIMCISI GENEL MÜDÜR YARDIMCISI Bitki Koruma Ürünleri Gıda ve Kontrol Laboratuvarlar Hayvan ve Hayvansal Ürünler Bitki ve Bitkisel Ürünler Bağlı Kuruluşlarımız: Gıda Kontrol Laboratuvar Müdürlükleri (39) Ulusal Gıda Referans Laboratuvar Müdürlüğü () Gıda ve Yem Kontrol Merkez Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü () Veteriner Kontrol Enstitüsü Müdürlükleri (7) Veteriner Kontrol Merkez Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü () Şap Enstitüsü Müdürlüğü () Veteriner Sınır Kontrol Noktası Müdürlükleri (23) Zirai Karantina Müdürlükleri (2) İlgili Kuruluşlarımız: Zirai Mücadele Araştırma Enstitüsü Müdürlükleri (4) 5
6
Gıda ve Kontrol Genel Müdürlüğü Faaliyet Raporu 205 2.. Amaç ve Hedefler AMAÇ ÇEVREYE DUYARLI VE ETKİN BİTKİ SAĞLIĞI TEDBİRLERİ İLE KALİTEYİ KORUYARAK BİTKİSEL ÜRETİMİ ARTIRMAK HEDEF- Bitki Sağlığı Hizmetlerinde Entegre ve Biyolojik Mücadele Çalışmalarını Geliştirmek ve Yaygınlaştırmak HEDEF-2 Bitki Koruma Ürünleri ile Makinelerinin Kontrol ve Denetim Faaliyetlerini Geliştirmek HEDEF-3 Bitkisel Üretimde İç ve Dış Karantina Faaliyetlerini Geliştirmek AMAÇ HAYVAN HASTALIK VE ZARARLILARINI KONTROL VE ERADİKE ETMEK, HAYVAN REFAHINI SAĞLAMAK HEDEF- Hayvan Hastalık ve Zararlıları ile Mücadele Hizmetlerini ve Hayvan Refahını Geliştirerek Hayvansal Üretim Miktar ve Kalitesini Yükseltmek HEDEF-2 Hayvan Refahının Sağlanması İçin Gerekli Standart ve Sistemleri Oluşturmak HEDEF-3 İthalat ve İhracat Kontrol ve Denetim Hizmetlerini Geliştirmek AMAÇ ÜRETİMDEN TÜKETİME KADAR ULUSLARARASI STANDARTLARA UYGUN GIDA GÜVENİLİRLİĞİNİ SAĞLAMAK HEDEF- Gıda ve Yem Kontrol Hizmetlerinin Etkinliğini Artırmak HEDEF-2 Gıda ve Yem İşletmelerinin Altyapılarını Güçlendirmek ve Standartlara Uyumunu Sağlamak HEDEF-3 Güvenilir Gıda Konusunda Toplumda Duyarlılığı Artırmak 2.2. Temel Değerler Erişilebilirlik: Genel Müdürlük kolaylıkla ulaşılabilir hizmetler sunar. Duyarlılık: Genel Müdürlük toplumun ihtiyaçlarına duyarlı ve çözüm odaklıdır. Paydaş Odaklılık: Genel Müdürlük, politika ve uygulamalarında hizmetlerinden yararlananların görüşlerini dikkate alır. Tarafsızlık: Genel Müdürlük bütün taraflara eşit yakınlıktadır. Özverili Çalışma: Çalışanlar, Genel Müdürlük hizmetlerinden yararlananlara faydalı olabilmek için fedakarlıkta bulunurlar. Gelişime Açıklık: Çalışanların sürekli gelişimine önem verilir ve bunu destekleyici faaliyetler teşvik edilir. Stratejik Bakış: Genel Müdürlük geleceğe yönelik öngörülebilir gelişme ve riskler çerçevesinde stratejilerini bugünden belirler. Sürekli İyileştirme Anlayışı: Genel Müdürlük faaliyet ve süreçleri, etkin yöntemlerle analiz edilerek değerlendirilir ve gerekli iyileştirmeler yapılır. Tutarlılık ve Süreklilik: Genel Müdürlük, kurumsal yapısı ve imajı ile faaliyet ve uygulamalarında prensipleri doğrultusunda daima dengeli hareket eder. Sonuç Odaklılık: Genel Müdürlük elde edilecek başarıya yönelik olarak kaynaklarını ve faaliyetlerini planlar ve o doğrultuda hareket eder. Toplumsal Sorumluluk: Genel Müdürlük, faaliyetlerinde ve paydaşlarıyla ilişkilerinde sosyal sorumluluğu gözetir, bu yönde kararlar alır ve uygular. Kurumsal Dürüstlük: Genel Müdürlük yasalara uygun, şeffaf ve doğrulukla hareket eder, faaliyetlerinde hesap verilebilirlik anlayışını temel alır. 7
8
Gıda ve Kontrol Genel Müdürlüğü Faaliyet Raporu 205 3.. Bitki Sağlığı Faaliyetleri 3... Bitki Koruma Faaliyetleri 3... Entegre mücadele faaliyetleri 3...2. Entegre ve kontrollü ürün yönetimi projesi 3...3. Süne mücadelesi 3...4. Çekirge mücadelesi 3...5. Tarla faresi mücadelesi 3...6. Akdeniz meyve sineği mücadelesi pilot projesi çalışmaları 3...7. Tahmin ve uyarı sistemleri ile ilgili çalışmalar 3...8. Destekleme faaliyetleri 3...9. Zirai Karantina Müdürlükleri hizmet binası çalışmaları 3..2. Karantina, İthalat ve İhracat Faaliyetleri 3..2.. Karantina ve eradikasyon çalışmaları 3..2.2. Zararlı organizma bildirimleri 3..2.3. İhracat ve ithalat kontrolleri ve analiz sayısı 3..2.4. Çin Halk Cumhuriyeti'ne kiraz ihracatı 3..2.5. Sürvey çalışmaları 3..3. Bitki Koruma Ürünleri ile İlgili Faaliyetler 3..3.. Bitki koruma ürünleri ve zirai mücadele alet ve makineleri ile ilgili ruhsatlandırma, imal izni, piyasa kontrolü faaliyetleri 3..3.2. Bitki koruma ürünlerinin ithalat ve ihracat izni ile ilgili faaliyetler 3..3.3. Çıkarılan veya yenilenen standart ilaç deneme metodu (SİDM) 3..3.4. Bitki koruma ürünü ve makineleri ile ilgili kontrol ve denetimler 3..3.5. Bitki koruma ürünleri bayi veya toptancılık sınavı 3..4. Mevzuat Geliştirme ve Uluslararası İlişkiler 3..4.. Mevzuat geliştirme 3..4.2. Uluslararası ilişkiler 3..5. Eğitim ve Yayım Faaliyetleri 3..5.. Eğitim faaliyetleri 3..5.2. Yayım faaliyetleri 3..6. Denetim ve Kontrol Faaliyetleri 3..6.. Hasat öncesi pestisit denetimleri 3..6.2. Bitki koruma ürünleri ve makineleri ile ilgili kontrol ve denetimler 3..6.3. Isıl işlem fırınları (ISPM 5) denetimleri 3..6.4. Bitki pasaportu denetimleri 9
3.. Bitki Sağlığı Faaliyetleri 3... Bitki Koruma Faaliyetleri 3... Entegre Mücadele Faaliyetleri Entegre Mücadele; kültür bitkilerinde zararlı türlerin popülasyon dinamikleri ve çevre ile ilişkilerini dikkate alıp, uygun olan bütün mücadele metotlarını ve tekniklerini uyumlu bir şekilde kullanarak, bunların popülasyonlarını ekonomik zarar seviyesinin altında tutan bir zararlı yönetimi sistemidir. Diğer bir ifade ile bir agroekosistem içerisinde zararlı popülasyonlarının idare ve yönetim sistemidir. Entegre mücadele insan sağlığı, çevre ve doğal dengenin de dikkate alınarak kimyasal mücadelenin son çare olarak ele alındığı, sürdürülebilir bir mücadele sistemi olup bu özelliği ile Entegre Ürün Yönetimi, İyi Tarım Uygulamaları ve Sürdürülebilir Tarımsal Üretim in temelini oluşturur. Genel Müdürlüğümüz tarafından yürütülen bitki sağlığı çalışmaları sürdürülebilir tarımsal üretimi hedefleyen ve uluslararası kabul görmüş olan Entegre Zararlı Yönetimi kapsamında yürütülmektedir. Bu çalışmalar Bakanlığımızın orta ve uzun vadeli hedefleri doğrultusunda hazırlanan Entegre Mücadele Uygulama Program ve Prensipleri çerçevesinde, tüm ilgili birimlerin katılımı ile 5 yıllık programlar halinde yürütülmektedir. Ülkemizde 6 önemli üründe hastalık, zararlı ve yabancı otlarla mücadele için Entegre Mücadele Teknik Talimatı bulunmaktadır. Entegre Mücadele projeleri hedef kitle olan üreticiler için hazırlanmış olup, araştırmacı, yayımcı ve üretici işbirliği ile uygulanmaktadır. Tablo. 205 Yılı Entegre Mücadele Çalışmaları PROGRAM UYGULAMA Ürün Çiftçi Sayısı Alan (da) Çiftçi Sayısı Alan (da) (%) Elma Fındık Kayısı Kiraz Mısır Nohut Örtüaltı Pamuk Patates Zeytin Turunçgil Toplam 6 33 48 28 4 9 7 5 2 3 9 6 8 2 27.344 4.970 782 855 268 797 420 64 80 759 923 83.888 284 4.664 2.60 25.62 90.40 22.969 5.308 6.260 3.765 53.530 3.950.395 45.05 20.985.636 77.635 4.590 30.6409 229.268 5.30 72 89 256 63 375 65 726 849.46 336 4.08 30 7.23 2.034 36.60.004.723 9.959 7.800 6.356 0.86 46.337 4.563.606 4.68 7.922 2.642 29.73 4899.457.03 06 94 07 9 96 96 77 89 0 90 2 24 84 23 09 7 20
Gıda ve Kontrol Genel Müdürlüğü Faaliyet Raporu 205 3...2. Entegre ve Kontrollü Ürün Yönetimi (EKÜY) Projesi Bakanlığımızın misyonu doğrultusunda tarladan sofraya güvenilir gıda, temiz çevre ve sağlıklı toplum için geliştirilmiş bir Entegre Mücadele sistemidir. EKÜY projelerinde kalıntı riski bulunan ürünlerde ve bölgelerde Entegre Mücadele prensipleri doğrultusunda üretim yapan örnek alanlar oluşturularak, uygulamaların diğer üreticilere tanıtımı için EKÜY Bayrağı ile işaretlenmektedir. Proje kapsamında proje koordinatörleri tarafından üretim sezonu boyunca tarla, bağ, bahçe, sera ziyaretleri yapılarak, önder üreticilerin uygulamalı eğitimlerle çevre dostu mücadele tekniklerini öğrenmeleri hedeflenmektedir. Proje kapsamında uygulamaların doğrulanması amacıyla ürünler hasat edilmeden önce pestisit analizine tabi tutulmakta ve kalıntı içermeyen ürünler için sertifika ve logolar verilerek daha iyi koşullarda pazarlanması sağlanmaktadır. EKÜY projeleri ile hem iç tüketime güvenilir ürün arzı sağlanmakta, hem de ihracatta olası sorunların yaşanması önlenmektedir. Tablo 2. 205 Yılı Entegre ve Kontrollü Ürün Yönetimi Çalışmaları PROGRAM UYGULAMA Ürün Çiftçi Sayısı Alan(da) Çiftçi Sayısı Alan(da) (%) Armut Çilek Domates Elma Erik Kayısı Kiraz Örtüaltı Zeytin Turunçgil Toplam 4 8 4 7 2 2 0 6 8 430.06 0 339 570 0 64 0.052.343 58 00.648 7.400 8.443 22.0 50 5.736 22.720 67 2.30.900 3.000 3.34 0.049 4.000 04.588 207.927 453 982 0 537 559 9 50 25.27.396 58 00.657 7.73 9.084 30.060 48 5.243 23.539 62 2.033 2.250 3.998.720 0.222 4.000 04.868 27.27 05 89 00 58 98 90 9 4 6 04 00 00 0 04 2
3...3. Süne Mücadelesi 3,56 milyon parazitoid üretimi ve salımı yapılmış olup, son yılda toplam 87,76 milyon parazitoid üretim ve salımı yapılmıştır. Ülke çapında süne ile bulaşık olan tüm hububat alanlarında süne mücadelesi çalışmaları yapılmaktadır. 205 yılında; 550 ekip ile 56 ilde, 9.000 köyde 39,2 milyon dekar alanda süne sürveyleri yapılmıştır. Yapılan sürveyler sonucunda; Süne popülasyonu ekonomik zarar eşiğinin üzerinde olan 6.280.07 dekar alanda ilaçlama kararı alınmış olup, 22 ilde, 4.05.727 dekar alanda kimyasal mücadele yapılmıştır. İlaçlama kararı alındığı halde çiftçiler tarafından 2.74.290 dekar alanda ilaçlama yapılmamıştır (İlaçlama yapılan alan son 23 yılın en düşük alanıdır). Yaklaşık 33,2 milyon dekar hububat alanı ilaçlama dışı bırakılmıştır. Mücadelenin başarısını değerlendirmek amacıyla.494 numune üzerinden emgi analizi yapılmış olup, emgi oranı mücadele yapılan alanlarda %0,6, mücadeleye gerek duyulmayan alanlarda %0,82, mücadele gerektiği halde ilaçlanmayan alanlarda %,75 olarak tespit edilmiştir. Ülkemiz genelinde emgi oranı ortalaması %0,85 olarak hesaplanmıştır. Süne mücadelesinin Milli Ekonomiye katkısı; 738 milyon TL olmuştur. Tablo 3. Yıllara Göre Süne Mücadelesi Yıllar 200 20 202 203 204 205 Sürvey yapılan Kimyasal Mücadele Yapılan Emgi Alan (dekar) il sayısı Alan (dekar) Oranı 59 52 53 50 49 56 39.654.300 44.577.393 4.250.000 40.903.495 43.356.005 39.220.086 36 22 25 2 25 22 0.878.52 % in altında 6.857.0 % in altında 0.355.04 % in altında 9.025.578 % in altında 6.460.23 % in altında 4.05.727 % in altında 3...4. Çekirge Mücadelesi Tarım alanlarının dışında kalan; çayır- mera, hazine arazisi, köy ortak arazisi, gibi şahıs mülkü olmayan yerlerde çekirge mücadelesi, devlet yardım mücadelesi şeklinde yürütülmektedir. Taşra teşkilatımızca, çekirge çıkış noktaları, inficar alanları takip edilerek çekirge ergin hale gelmeden ve geniş alanlara yayılmadan, nimf döneminde mücadele yapılmaktadır. 205 yılında; Çekirge çıkma ihtimali olan ve programa alınan 56 İl, 347.542 dekar alan takip edilmiştir. Kimyasal mücadele yapılması gerekli görülen; 5 İlde, 64.300 dekar alanda kimyasal mücadele yapılmıştır. Tablo 4. Yıllara Göre Çekirge Mücadelesi Sürvey yapılan Kimyasal Mücadele Yapılan Yıllar Alan (dekar) Alan (dekar) 200 54 233.750 48 52.87 20 55 273.620 47 97.990 202 52 247.305 49 22.500 203 59 234.825 53 58.70 204 58 263.820 5 20.00 205 56 347.542 5 64.300 22
Gıda ve Kontrol Genel Müdürlüğü Faaliyet Raporu 205 3...5. Tarla Faresi Mücadelesi Tarla faresi mücadelesi amacıyla 205 yılında 4.568.373 dekar alanda sürvey yapılmış ve sürvey sonucuna göre bulaşık olan 2.476.442 dekar alanda mücadele yapılmıştır. Tablo 5. Yıllara Göre Tarla Faresi Mücadelesi Sürvey yapılan Kimyasal Mücadele Yapılan Yıllar 200 20 202 203 204 205 49 52 54 73 77 67 Alan (dekar) 6.265.375 3.387.550 4.584.870 8.95.445 9.636.694 4.649.790 48 5 5 72 73 62 Alan (dekar) 5.896.920 4.878.764.449.256.379.024.848.5 2.476.442 3...6. Akdeniz Meyvesineği (Ceratitis capitata) Mücadelesi Pilot Projesi Akdeniz meyvesineği (Ceratitis capitata) Turunçgil ve birçok meyve türünde zararlı olup, aynı zamanda Ülkemizde önemli bir karantina etmenidir. Zararlı ile zamanında ve etkin mücadele yapılması amacıyla toplu mücadele yapılmasına yönelik pilot proje uygulanmaktadır. Söz konusu zararlı ile zamanında ve etkin mücadele yapılması amacıyla kapsamlı olarak hazırlanan Akdeniz Meyvesineği Pilot Projesi Adana (Ceyhan, Yumurtalık), Hatay (Erzin, Dörtyol, Arsuz) ve Osmaniye (Merkez, Toprakkale) illerinde uygulanmaktadır. Proje kapsamında yapılan eğitim, yayım, izleme (monitoring) ve mücadele çalışmaları yaklaşık 93.336 dekar alanda (4.365.679 ağaç), 3 ilde 7 ilçede 200 izleme noktası kurularak yürütülmektedir. Toplu mücadele ile etkinliği arttırmak amacıyla çiftçiye bitki koruma ürünü verilmiştir. 3...7. Tahmin ve Uyarı Sistemleri (TUS) Çalışmaları Zararlı popülasyon yoğunluğunun değişmesinde etkili olan iklim faktörlerini değerlendirip kimyasal mücadelenin gerekli olup olmadığı, gerekiyorsa en uygun ilaçlama zamanına karar vererek, üreticilerin önceden uyarılması, maliyet, enerji ve zaman kaybının önlenmesi amaçlanmaktadır. Elmada; Elma Karalekesi ve Elma İç Kurdu ile Bağda; Bağ Salkım Güvesi ve Bağ Mildiyösü konularında elektronik tahmin ve uyarı sistemleri kullanılmaktadır. 205 yılında 43 İlde 30 adet TUS kullanılarak toplam 2.625.50 dekar alanda çalışmalar sürdürülmüştür. Tablo 6. Tahmin ve Uyarı Çalışmaları Konusu Cihaz Sayısı (ad.) Elma *35 22.484.640 *8 80.40.870 Toplam 43 30 2.625.50 *Bazı İllerde hem elma hem de bağ için TUS kullanıldığı için toplam İl sayısı farklı görülmektedir. 23
3...8. Destekleme Faaliyetleri 3...8.. Biyolojik ve Biyoteknik mücadele desteklemeleri Bitkisel üretimde zararlı organizmalarla mücadelede zirai ilaç kullanımının azaltılması, kalıntının önlenmesi ve ekosistemin korunması ile sürdürülebilir tarımın sağlanması amacıyla kimyasal mücadeleye alternatif yöntemler teşvik edilmektedir. Bu kapsamda biyolojik ve biyoteknik mücadele uygulayan üreticilerimize destekleme ödemesi yapılmaktadır. Destekleme miktarları belirlenirken dekara maliyeti dikkate alınmakta ve maliyetin yaklaşık % 50 sinin desteklenmesi esas alınmaktadır. Uygulama, ilk olarak 200 yılında örtü altı üretiminde başlatılmış, daha sonraki yıllarda kalıntı çıkma riski yüksek olan biyolojik ve biyoteknik mücadele uygulama imkanı olan ürünleri de kapsayacak şekilde genişletilmiştir. Tablo 7. Yıllara Göre Biyolojik ve Biyoteknik Mücadele Desteklemeleri Yıllar Desteklenen Alan (Da) Ödeme Miktarı (TL) 200-20 65 5.294,00 43.496,58 20 548 6.327,02 559.868,60 202 2.89 66.059,54 3.03.977,97 203 5.327 33.538,80 6.60.264,57 204 7.0 73.534,7 9.529.657,65 205 6.865 67.458,20 9.248.6,76 Toplam 23.275 562.22,27 29.05.877,3 3...8.2. Patates siğili destekleme ödemesi Patates bitkisinin en tahripkâr hastalıklarından birisi olan patates siğili hastalığı görülen alanlarda Solanaceae familyasına ait bitkilerin (fide ve fidan dahil) yetiştirilmesine izin verilmemektedir. Hastalığın ülke geneline yayılmasını önlemek ve üreticilerin mağduriyetini gidermek amacıyla alternatif ürün yetiştiren üreticilere destekleme ödemesi yapılmaktadır. Alternatif ürün desteği kapsamında Bitki Pasaportu Sistemi ve Operatörlerin Kayıt Altına Alınması Hakkında Yönetmelik hükümlerine göre aynı alana yemeklik patates dikimi 3 yılda bir yapılması gerekmektedir. Bu amaçla, Patates siğili hastalığı nedeniyle üç yılda bir Alternatif Ürün Destekleme ödemesi yapılmakta olup, en son 203 yılında yapıldığından, 205 yılında destekleme ödemesi yapılmamıştır. 24
Gıda ve Kontrol Genel Müdürlüğü Faaliyet Raporu 205 3...9. Zirai Karantina Müdürlükleri hizmet binası çalışmaları Ülkemizde uluslararası bitkisel ürün ticaretinde etkin bitki sağlığı önlemlerinin alınması amacıyla yeni kurulan Zirai Karantina Müdürlüklerinden Artvin Zirai Karantina Müdürlüğünün hizmet binası yerel kaynaklarla tamamlanarak hizmete başlamıştır. Ağrı Zirai Karantina Müdürlüğü ve Şırnak Zirai Karantina Müdürlüğü nün hizmet binaları için ödenekler il özel idarelere aktarılmıştır. Yer tahsis işlemleri tamamlanmış mimari projeleri yapılmak- tadır. İlgili Özel İdare Müdürlüklerince ihaleleri yapıldıktan sonra hizmete açılması planlanmaktadır. Hizmet binası ihtiyacı olan Samsun Zirai Karantina Müdürlüğünün yeni hizmet binası Çevre ve Şehircilik Bakanlığına yaptırılmakta olup, 3..205 tarihinde yüklenici firma ile sözleşme imzalanarak inşaatına başlanmış ve 250 takvim günü sonra yapımının bitirilerek hizmete açılması planlanmaktadır. 3..2. Karantina, İthalat ve İhracat Faaliyetleri 3..2.. Karantina ve eradikasyon çalışmaları Ülkemizde sürekli olarak zararlı organizmaların tehdidi altında bulunan kültür bitkilerine arız olan çeşitli hastalık, zararlı ve yabancı otlar, gerekli önlemler alınmadığı takdirde, bitkisel ürünlerde % 00'lere varan kayıplara neden olmaktadır. Kültür bitkilerinin zararlı organizmalardan korunması, üretim kapasitesini dolayısıyla tarımsal verimliliği arttırmaktadır. Bu nedenle, yurda girmiş fakat tümüyle yayılmamış tehlikeli hastalık, zararlı ve yabancı otlar ile bunların konukçularının temiz bölgelere bulaşma ve yayılmamasını önlemek için imha edici, sınırlayıcı ve uzaklaştırıcı yasal tedbirlerin alınması gerekmektedir. Diğer taraftan, Ülkemizin de taraf olduğu uluslararası anlaşmalar gereğince ülke içerisindeki karantina tedbirleri- Tablo 8. 205 Yılı Karantina ve Eradikasyon Çalışmaları ne titizlikle uyulması, tehlikeli hastalık ve zararlıların görüldüğü yerde sınırlandırılması büyük önem arz etmektedir. Aynı zamanda bazı zararlı organizmalar için karantina tedbirlerinin yeterince alınmaması durumunda, hastalığın görüldüğü bölgede üretilen hiçbir tarımsal ürünün ihracatına da izin verilmemekte ve üretilen ürünler yeterince değerlendirilememektedir. Ayrıca, iç karantina tedbirlerinin uygulanmaması durumunda, zararlı organizmalar ilden ile yayılmakta dolayısıyla temiz alanlara bulaşma riski artmaktadır. Bu durum, ülkemizdeki bitkisel üretimi gerek kalite gerekse kantite yönünden etkilemekte ve ihracatımız açısından ciddi bir risk oluşmasına neden olmaktadır. Bu riskleri bertaraf etmek amacıyla karantina zararlı organizmaları ile ilgili Ülkemizde eradikasyon çalışmaları yürütülmektedir. Karantina Etmeni 3 2 6 Alan (da) *30.6,790 6.86,238 463,452 Tedbir Durum Karantina tedbirleri uygulanmaya devam ediyor. Patates Kist Nematodları 7 4.270,373 Karpuz Bakteriyel Meyve Lekesi 28,67 4 Kestane gal arısı (Dryocosmus kuriphilus) 6.295 Domates Lekeli Solgunluk Virüsü 9 da *Bulaşık alan+güvenlik kuşağı 25
3..2.2. Zararlı organizma bildirimi Bitki sağlığı tedbirlerinin zamanında alınarak zararlı organizmaların ülkemizde varlığı ve yayılışını kontrol etmek ve bitkisel üretimin sürdürülebilirliğini sağlamak amacıyla yeni tespit edilen zararlı organizmaların bildirimi araştırma kuruluşları ve üniversiteler gibi araştırma çalışmalarını yürüten kurum yada kişilerce Bakanlığımıza yapılmaktadır. Aşağıda yer alan bildirim formlarına http://www.tarim.gov. tr/konu/222/yeni_zararli_organizma Bildirimi adresinden ulaşılabilmektedir. 3..2.3. İhracat ve ithalat kontrolleri ve analiz sayısı Bitki sağlığı faaliyetleri kapsamında ithal edilecek ürünlerden kaynaklanacak olumsuzlukların engellenmesi için ithal edilecek ürünlerde denetim yapılmaktadır. Ülkemiz mevzuatına uygun görülmeyen ürünlerin yurda girişine izin verilmemekte ve ihracatçı ülke uygunsuzluk konusunda uyarılmaktadır. Tablo 9. 205 Yılı İthalatta ve İhracatta Bitki Sağlığı Denetimleri ve Analiz Sayısı (Adet) Toplam Alınan Numune Sayısı 276.385 96 64.768 5.965 34.53 6.6 Yapılan Analiz Sayısı 435 33.588 34.023 Olumsuz Numune Sayısı 2 22 24 3..2.4. Çin Halk Cumhuriyeti ne Kiraz İhracatı Ülkemizden Çin e kiraz ihracatının başlatılması amacıyla Bakanlığımız ile Çin Halk Cumhuriyeti (ÇHC) Kalite Denetimi, Kontrol ve Genel İdaresi (AQSIQ) arasında müzakereleri tamamlanan ve 06.08.205 tarihinde paraflanan Türk Kirazlarının Çin e İhraç Edilmesine Yönelik Bitki Sağlığı Gereklilikleri Protokolü 5-6 Kasım 205 tarihlerinde Antalya da düzenlenen G20 Liderler Zirvesi nde imzalanmış ve Protokol de belirtilen şartlar yerine getirilerek Çin e Kiraz ihracatının önü açılmıştır. 3..2.5. Sürvey çalışmaları Bakanlığımızca aşağıda belirtilen sürveyler yapılmaktadır. a) Keşif Sürveyi: Herhangi bir zararlı organizmanın bir ülkede veya bir bölgede var olup olmadığını tespit etmek amacıyla yapılan sürveylerdir. b) Sınırlandırma Sürveyi: Zararlı organizmalardan ari olan veya zararlı organizma ile bulaşık olan alanları belirleyerek, zararlı organizmaları yok etmek (eradikasyon) veya yayılmasını önlemek amacıyla yapılan çalışmalardır. c) Değerlendirme Sürveyi: Zararlı organizmaların var olduğu yerlerde yoğunluklarının belirlenmesi, bununla birlikte karantina etmenleri söz konusu olduğunda gerekli karantina tedbirlerinin alınmasıdır. Sürvey çalışmaları yıllık Bitki Sağlığı Uygulama Programı kitabında yer alan talimatlar çerçevesinde İl/İlçe Müdürlüklerimiz tarafından yürütülmektedir. Ülkemizde 205 yılında sürveyi yürütülen zararlı organizma sayısı 28 dir. Bu zararlı organizmalardan 3 ü ülkemizde varlığı bilinmeyen, 5 i ülkemizde sınırlı olarak bulunan zararlı organizmalardandır. 26
Gıda ve Kontrol Genel Müdürlüğü Faaliyet Raporu 205 Tablo 0. 205 Yılı Sürvey Çalışmaları (Keşif) Konukçu Sürvey Programı Asma 25 Çam Çam solgunluk nematodu (Bursaphelenchus xylophilus) 2 Turunçgil (Citrus Greening Bacterium) 6 Turunçgil Citrus Yellow Vein Clearing Virüs (CYVCV) 6 Pamuk Pamuk unlu biti (Phenacoccus solenopsis) 20 Mısır Batı mısır kök kurdu (Diabrotica virgifera) 23 Xylella fastidiosa 22 Meyve Meyve sinekleri (Drosophila suzuki) 7 Kivi Kivide Bakteriyel Kanser (Pseudomonas syringae pv. actinidiae) Patates Epitrix similaris 48 Orman Süs b. (Phytophthora ramorum) 29 Nar Narda Bakteriyel Yanıklık (Xanthomonas axonopodis pv. punicae) 0 Çam (Gibberella circinata) 2 Konukçu Ülkemizde sınırlı olarak bulunan zararlı organizmalar Patates Synchytrium endobioticum) 3 Sınırlandırma Patates (R.solanacearum) Sınırlandırma Patates (C. michiganensis subsp. sepedonicus) Sınırlandırma Patates Patates kist nematodları (Globodera rostochiensis, G. pallida) Sınırlandırma Patates Patates kök ur nematodları (Meloidogyne chitwoodi) 48 Sınırlandırma Patates Patates güvesi (Phthorimaea operculella) Sınırlandırma Karpuz Karpuz bakteriyel meyve lekesi (Acidovorax avenae subsp. citrulli) 5 Sınırlandırma Sarka virüsü (Plum pox potyvirus PPV) 77 Sınırlandırma Çeltik Çeltikte beyaz uç nematodu (Aphelenchoides besseyi) 3 Sınırlandırma Palmiye (Rhynchophorus ferrugineus) Sınırlandırma Domates Domates lekeli solgunluk virüsü 2 Sınırlandırma Domates Lasioptera sp. 4 Sınırlandırma Kestane Kestane gal arısı (Dryocosmus kuriphilus) 29 Sınırlandırma (Sclerotium cepivorum) 6 Sınırlandırma Polifag (Anoplophora chinensis) Sınırlandırma 27
3..3. Bitki Koruma Ürünleri ile İlgili Faaliyetler 3..3.. Bitki koruma ürünleri ve zirai mücadele alet ve makineleri ile ilgili ruhsatlandırma faaliyetleri Bitki koruma ürünleri (BKÜ) ile zirai mücadele alet ve makinelerinin ruhsatlandırılması, üretim izinleri ve piyasa kontrolleri, 5996 Sayılı Veteriner Hizmetleri, Bitki Sağlığı, Gıda ve Yem Kanunu ve bu Kanuna bağlı olarak çıkarılan ilgili Yönetmelik hükümlerine göre Bakanlığımızca düzenlenmektedir. Ruhsatlandırılan bitki koruma ürünlerinin kayıt altına alındığı ve ruhsat alan bitki koruma ürünlerinin gizlilik şartı olmayan etiket bilgilerinin internet ortamında herkes tarafından takip edilebildiği web tabanlı veri programı hazırlanmış ve 3.2.204 tarihi itibariyle genel kullanıma açılmıştır. Bu program sürekli erişime açık ve güncel olacağından herhangi bir yardımcı kaynağa gerek kalmadan tüm ilgilara verilen üretim izinleri, tavsiye alan bitki koruma ürünleri ile piyasa kontrolleri konusunda yapılan çalışmalara ait bilgiler aşağıdaki tabloda verilmiştir. Bu kapsamda 3.2.205 tarihi itibariyle toplam 470 adet BKÜ ile 85 adet zirai mücadele alet ve makinesine ruhsat verilmiştir (Tablo ). 205 yılında ruhsatlandırılan bitki koruma ürünleri ve zirai mücadele alet ve makineleri, bu ürünleri imal eden firma- Tablo. 205 Yılı İthalatta ve İhracatta Bitki Sağlığı Kapsamında Yapılan Analiz Sayısı (Adet) Ruhsat Tavsiye Piyasa Kontrolü Bitki Koruma Ürünleri 470 49 28 94 Zirai Mücadele Alet ve Makineleri 85-5 64 liler bitki koruma ürünlerini www.bku.tarim.gov.tr adresinden takip edebilecektir. Aynı zamanda bu programın mobil uygulaması da hazırlanmış olup, hizmete sunulmuştur. 28
Gıda ve Kontrol Genel Müdürlüğü Faaliyet Raporu 205 3..3.2. Bitki koruma ürünlerinin ithalat ve ihracat izni ile ilgili faaliyetler Bitki koruma ürünleri ve hammaddelerinin ithalatında bürokrasinin azaltılması, düzenlenen belgelerin güvenilirliğinin sağlanması, işlemlerin elektronik ortamda hızlı bir şekilde gerçekleşmesi ve evrak kullanımının sonlandırılması amacıyla Bakanlığımızca, 7.03.205 tarihi itibarıyla Gümrük İşlemlerinde Tek Pencere Programı na geçilerek uygulamaya başlanmıştır. 205 yılında ithalat izinleri ile ilgili çalışmalara ait bilgiler aşağıdaki tabloda verilmiştir. Bu kapsamda 3.2.205 tarihi itibariyle toplam 3.7 adet BKÜ ile 2.784 adet BKÜ hammaddesine ithalat izni verilmiştir (Tablo 2). Tablo 2. 205 Yılı İthalat ve İhracat İzinleri Bitki Koruma Ürünü (adet) Hammadde (adet) 2864 276 Bu uygulamayla bitki koruma ürünlerine ve bu ürünlerin 266 23 imalinde kullanılan hammaddelerin ithaline Tek Pencere 37 45 Programı üzerinden e-belge olarak izin verilmektedir. Toplam 3.7 2784 3..3.3. Çıkarılan veya yenilenen standart ilaç deneme metodu (SİDM) Tablo 3. Standart İlaç Deneme Metotlarının Durumu Yeni Entomoloji 3 Fitopatoloji - Herboloji İhtiyaç duyulan konularda veya talepler doğrultusunda yeni Standart İlaç Deneme Metotlarının (SİDM) hazırlanması ve mevcut SİDM da revizyon Gözden geçirilen - - yapılması ile ilgili yapılan iş ve işlemler yandaki Toplam 3 tabloda verilmiştir. Turunçgillerde kullanılan bitki koruma ürünleri (insektisitler) ile ilgili yan etki çalışmaları: Ülkemizde Turunçgil üretimi yapılan alanların biyolojik mücadele için çok geniş bir ekosisteme sahip olması nedeniyle doğal dengeyi bozmayacak seçici ve çevre dostu bitki koruma ürünlerinin kullanılmasının gerekliliği dikkate alınarak Bakanlığımızca yapılan değerlendirme sonucunda daha önce turunçgilde kullanılmak üzere tavsiye almış olan bitki koruma ürünlerinin turunçgil üretim alanlarında standart ilaç deneme metodunda belirtilen esaslara göre faydalılara karşı yan etki denemesinin yapılması zorunluluğu getirilmiştir. Yan etki denemesi yapılacak aktif maddelerle ilgili olarak, bugüne kadar yapılan çalışmalarda önce toksik olanlar, daha sonra toksik olmayanlar dikkate alınarak; 205-206 yıllarını kapsayan 2 yıllık bir planlama yapılmıştır. Yan etki denemelerinin 3 adet üniversite adet Enstitü tarafından yapılması planlanmıştır. 205 yılı için yapılan planlama başarıyla gerçekleştirilmiştir. Sonuçların Bakanlığımıza gönderilmesinden sonra gerekli değerlendirmelerde bulunularak uygun bulunan ürünlerin etiketlerinde turunçgil tavsiyesinin bulunmasına müsaade edilecektir. 29
Ruhsatlı Pestisitlerin Biyolojik Etkinliklerinin Değerlendirilmesi Projesi: Ülkemizde ruhsatlı bitki koruma ürünlerinin biyolojik etkinliklerinin yeniden gözden geçirilmesi ve araştırma kuruluşlarında çalışan teknik personelin biyolojik etkinlik deneme kapasitelerinin geliştirilmesi amaçları doğrultusunda Ruhsatlı Pestisitlerin Biyolojik Etkinliklerinin Değerlendirilmesi Projesi kapsamında Bakanlığımızca ruhsatlandırılan bitki koruma ürünlerinin; dikkate alınarak zararlı organizmalar üzerindeki biyolojik etkinliklerinin kontrol edilmesi amacıyla 204 yılında proje başlatılmıştır. Söz konusu proje kapsamında 205 yılında 0 adet Enstitü tarafından 48 adet bitki koruma ürünü ile ilgili çalışmalar yürütülmüştür - Bakanlığımıza ulaşan etkisizlik, fitotoksisite veya dayanıklılık şikayetleri, 2- Yaşanan kalıntı problemleri, 3- Ülkemizde ruhsatlandırılma tarihi, 3..3.4. Bitki koruma ürünlerinin önerilmesi, uygulanması ve kaydedilmesi Bitki ve bitkisel ürünlerde bitki koruma ürünlerinin uzman kişilerce önerilmesi, uygulanması ve gerekli kayıtların tutularak, güvenilir gıda üretimi ve izlenebilirliğin sağlanması amacı ile Bitki Koruma Ürünlerinin Önerilmesi, Uygulanması ve Kayıt İşlemleri Hakkında Yönetmelik 03 Aralık 204 tarih ve 2994 Sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak 0 Şubat 205 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Tablo 4. BKÜ Yetkilisi ve ÜKD Durum Tablosu Reçete Yazma Yetkili Uygulayıcı Sayısı / Yetkili Sayısı Denetlenen (I. Dönem) Sayısı / Denetlenen (I. Dönem) 6.793 380.85 / 2.35 82.997 / 28.875 3..3.5. Bitki koruma ürünleri bayi veya toptancılık sınavı Bitki koruma ürünlerinin tavsiye dışı satış ve kullanımının önlenebilmesi için, bitki koruma ürünleri bayi veya toptancılarının kalite ve standartlarının yükseltilmesi amacıyla, bayi veya toptancı olacaklara sınav mecburiyeti bulunmaktadır. 3 Haziran 205 tarihinde yapılan sınava 6.90 kişi katılmış, 379 kişi 00 tam puan üzerinden 70 ve üzeri puan alarak başarılı olmuştur. 30
Gıda ve Kontrol Genel Müdürlüğü Faaliyet Raporu 205 3..4. Mevzuat Geliştirme ve Uluslararası İlişkiler 3..4.. Mevzuat geliştirme Tablo 5. 205 Yılında Yayımlanmış Mevzuat Mevzuat cinsi Yönetmelikler Toplam Yeni Çıkarılan 3..4.2. Uluslararası ilişkiler Bitki sağlığı standartları (ISPMs) ile ilgili çalışmalar Bu çerçevede şu ana kadar 0 adet ISPM Türkçe ye çevrilerek Bakanlık web sayfasında http://www.tarim.gov.tr/ Konu/940 yayınlanmıştır. ISPM - Uluslararası Ticarette Bitkilerin Korunması ve Bitki Sağlığı Tedbirlerinin Uygulanmasına İlişkin Bitki Sağlığı İlkeleri ISPM 4 - Zararlı Organizmadan Ari Alanların Oluşturulmasına İlişkin Gereklilikler ISPM 5 - Bitki Sağlığı Terimleri Sözlüğü ISPM 6 - Gözetim Hakkında Rehber ISPM 8 - Bir Alandaki Zararlı Organizma Durumunun Belirlenmesi ISPM 8 - Işınlamanın Bitki Sağlığı Tedbiri Olarak Kullanılması Hakkında Rehber ISPM 9 - Düzenlenmiş Zararlı Organizmalar Hakkında Rehber ISPM 20 - Bitki Sağlığı İthalat Düzenleyici Sistem Hakkında Rehber ISPM 24- Bitki Sağlığı Tedbirlerinde Eşdeğerliğin Belirlenmesi ve Tanınması Hakkında Rehber ISPM 26 - Meyve Sineklerine (Tephritidae) İlişkin Zararlıdan Ari Alan Tesis Edilmesi ISPM 3 - Sevkiyat Örnekleme Yöntemleri Zararlı risk analizi çalışmaları Bitkisel ürün ihracat ve ithalatının mümkün olabilmesi için bu ürünlerin ticaretinde taraflar için herhangi bir bitki sağlığı riski olmadığı veya böyle bir risk var ise nasıl yönetileceğinin belirlenmesi için Zararlı Risk Analizi (ZRA) çalışmaların yapılması ve bitirilmesi gerekmektedir. Bu çalışmalar Uluslararası Bitki Sağlığı Sözleşmesi (IPPC) ve bölgesel bitki koruma örgütü EPPO nun belirlediği standart metotlar ve güncel bilimsel verilere göre yürütülmektedir. Genel Müdürlüğümüzde bu amaçla Zararlı Risk Analizi ve Değerlendirme birimi kurulmuş ve ülke ihracatını artırmak için ihtiyaç duyulan risk analiz çalışmaları yapılmaktadır. Şimdiye kadar; ithalata yönelik 37 ülkeden 4 ürün için ZRA istenmiş ve değerlendirilmiş olup, ilave bilgiler istenmiştir. İhracata yönelik ise 2 ülkeye ait 27 ürün için ZRA raporu hazırlanarak gönderilmiştir. Daha önce ihracatımızın olmadığı 2 ülkeye ait 7 sebze tohumunda ihracatın önü açılmıştır. 3