Tüketici Hakem Heyeti Kararlarının İcra Edilmesi Yazan : Mehmet Gerem ( Avukat ) Tüketici Hakem heyetleri tarafından verilen kararların niteliği ve icrasına dair bir derleme yazısıdır. Meta Hukuk Bürosu, 09.03.2015 TÜKETİCİ HAKEM HEYETİ KARARLARININ İCRA EDİLMESİ Bu derleme yazısı, tüketici hakem heyetlerinin verdikleri kararların hukuki niteliğini ve icra edilebilirliğini incelemek amacıyla kaleme alınmıştır. Yazının asıl amacı tüketicileri, bu kararların niteliği ve nasıl icra edileceği bakımından bilgilendirmektir. Hukuki bilgilendirmeden çok tüketicileri pratik bilgilendirmeye yöneliktir. Burada istediğiniz bilgiye ulaşamamanız ve konuyla ilgili daha fazla bilgi almak için eski kanun döneminde yazılmış ve türk hukuk sitesinde yayınlanan banka kredilerinde alınan haksız şartların iadesi yazımızı okuyabilirsiniz; NOT: Tüketici Hakem Heyeti Kararlarının İcra Edilmesi derleme yazısı, Mehmet Gerem tarafından hazırlanmıştır. İzinsiz basılı yayına dökülmesi, kullanılması, çoğaltılması, Özellikle metnin tamamı VİDEO KAYDETMEK suretiyle çalınması vb şekillerde her türlü kullanımda(özellikle tez, makale veya staj tezi olarak kullanım) yasal yollara başvurulacaktır. Giriş Değişen ve gelişen ekonomik şartlar, teknolojinin de gelişmesi, uluslararası şirketlerin doğmasına neden olmuştur. Öyle ki bazı şirketler, organizma ve ekonomik güç bakımından birçok devletten daha güçlü hale gelmiştir. Bu durumun doğal sonucu olarak, yapısal olarak çok iyi bakıma gelen şirketler karşısında bireyler, hedef kitle olarak birer tüketici haline gelmiştir. Bundan dolayı 21. yüzyılda bireyin en fazla alacağı sıfat tüketici dir. Hepimiz bireysel ihtiyaçlarımızı karşılamak amacıyla günlük hayatımızda birçok kez tüketici oluruz. Örneğin marketten alışveriş yaparken, büyük bir mağazadan telefon alırken, bankalardan kredi kullanırken birer tüketiciyizdir. Günlük yaşamımızda fark etmeden onlarca kere bir tüketici sözleşmesinin tarafı oluruz. Bu sözleşmeler; yazılı olabileceği gibi sözlü
hatta susma yoluyla dahi olabilir. İşte bu kurulan yüzlerce tüketici sözleşmesinden; istediğimizi alamadığımız ve ihtilafa düştüklerimiz de bir tüketici sorunu haline dönüşür. Şirketler karşısında yalnızlaşmış bireyi desteklemek ve bu tüketici sorunlarını düzenlemek amacıyla ülkemizde öncelikle 4077 s. Daha sonrada 6502 s. Tüketici Kanunları çıkarılmıştır. Sınırsız sayıda diyebileceğimiz bu tüketici sorunlarını çözmek konusunda tüketici mahkemelerinin iş yoğunluğu bakımından yetersiz kalacağı gerekçesiyle, miktarı az olan bazı tüketici sorunlarını çözmek ve karara bağlamak amacıyla Tüketici Sorunları Hakem Heyetleri kurulmuştur. Yani idari bir kuruluş olan hakem heyetleri yasal miktar bakımından tüketici sorunlarını çözmekle görevlidir ve adli bir faaliyet yürütür. Verdikleri kararlar da uyuşmazlık sonucunu tespit edici ve icra edilebilir nitelikte kararlardır. İşte bu kısa bilgilendirme yazısından sonra; bu yazıdan, tüketici hakem heyetlerinin yasal dayanağını, kanunen yetki ve görevlerini, karar verme sürecini ve en önemlisi tüketici hakem heyetleri tarafından verilen kararların nasıl icra edileceğini(tahsil edileceğini) öğrenebilirsiniz. Bilgilendirmeye ek olarak daha önceki yazılarımızda olduğu gibi bu süreçte bir avukat yardımından faydalanma, sık sorulan sorular-cevap bölümü ve sonuç bölümüyle yazı sonlandırılacaktır. Bu derleme yazısında hakem heyeti tarafından verilen kararların yerine getirilmemesi durumunda neler olacağı ve ne yapılması gerektiği üzerinde durulmuştur. Faydalı olması dileğiyle. I. Tüketici Hakem Heyetlerinin Hukukî Alt Yapısı Tüketici hakem heyetleriyle ilgili yasal düzenlemeler, 6502 Sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun un ikinci bölümünde Tüketici Hakem Heyeti başlığı altında bulunmaktadır. Gerçekten de Kanunun 66 ila 72. Maddeleri arasında tüketici hakem heyetleriyle ilgili düzenlemeler bulunmaktadır. Ayrıca 6502 sayılı kanuna dayanarak çıkarılan tüketici hakem heyetleri yönetmeliğinde de heyetlerle ilgili yasal düzenlemeler bulunmaktadır. Bu yönetmelik hakem heyetlerinin iç yapısını ve işleyişini ilgilendirdiği için bu yazıda yönetmelikten bahsedilmeye gerek duyulmamıştır. 4077 s. Eski Tüketici kanunumuzda sadece kaymakamlıklar bünyesinde kurulan İlçe Tüketici Hakem Heyetleri düzenlenmekteydi. Uyuşmazlık sayısının artması neticesinde(özellikle banka kredilerinden kaynaklanan) 6502 s. Yeni Tüketici Kanunumuzda; İlçe Tüketici Hakem Heyetlerinin yanında bir de İl Tüketici Hakem Heyetleri düzenlenmiştir.
Bu heyetlere başvuru için yasal sınır da artırılmıştır. Burada amaç Tüketici Mahkemelerinin iş yükünü azaltmaktır. Hemen belirtelim kişisel görüşümüz, adli faaliyet yürüten Tüketici Mahkemelerinin iş yükünün azalması hakem heyetlerinin çoğalmasıyla değil yeterince mahkeme açılmasıyla sağlanabilir. İlçe Tüketici Hakem Heyetleri İl Tüketici Hakem Heyetleri Kanunda, İlçe ve il hakem heyetlerinin, Gümrük ve Ticaret bakanlığınca çıkarılan yönetmeliklere göre nüfus bakımından gerekli görülen yerlerde kurulacağı belirtilmiştir. Oysa tüketici sorunları çok fazla olduğu için günümüzde genellikle tüm ilçelerde ve illerde hakem heyetleri kurulmuştur. Tüketiciler ikametgahlarının bulunduğu yerde ki İl ve ilçe Hakem Heyetlerine başvurmak zorundadırlar. Bu zorunluluk kanundan kaynaklanan bir yetki zorunluluğudur. Banka merkezi ve şubelerin olduğu yerlerde de başvuru yapılabilir fakat pratik olan da tüketicinin yaşadığı yerdeki hakem heyetine başvurmasıdır. İl ve İlçe Hakem heyetlerinin görevleri yasal miktar bakımından birbirinden ayrılır. Kanuna göre 2.000 TL nin altında ki tüketici sorunları için ilçe tüketici hakem heyetlerine, 3.000,00 TL nin altında ki tüketici sorunları için İl Hakem heyetine başvuru zorunludur. Dikkat edilecek husus; büyükşehir belediyesi statüsünde olan illerde 2.000,00 TL ile 3.000,00 TL arasında kalan uyuşmazlıklarda başvurunun İl Hakem Heyeti ne yapılması gerektiği hususudur. Bir örnekle açıklarsak; İzmir, Menderes te yaşayan bir kişi 300,00 TL lik bir tüketici sorunu için Menderes Tüketici Hakem Heyeti ne 2.300,00 TL lik bir tüketici sorunu için İzmir İl Hakem Heyeti ne başvurmak zorundadır. 3.000,00 TL den daha fazla olan başvurular da Tüketici Mahkemeleri nezdinde dava açmak yoluyla yapılmak zorundadır. Tüketici Hakem heyetleri, görevleri kanunla belirlenmiş 5 kişiden oluşur ve toplantı şeklinde tüketici sorunlarını görüşerek karara bağlar. Hemen belirtelim başvuru için gerekli evraklar her hakem heyetinin uygulamasına göre değiştiği için burada belirtilmeyecektir. II. Tüketici Hakem Heyetlerinin İncelemesi ve Verdiği Kararlar Tüketicilerin yaptığı başvurulardan sonra iş yoğunluğuna göre sırasıyla, şikayet mektubu öncelikle şikayet edilen şirkete gönderilir ve şirketin savunması alınır. Bu aşamalar geçildikten sonra Heyet dosyanın geldiği duruma göre tüketicilerin yaptığı başvuruyu kabul eder veya reddeder. Uyuşmazlık konusunda bir karar verilir.
Tüketici hakem heyetleri, önüne gelen tüketici sorunlarını incelerken, 6502 s. Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun ve ilgili diğer Kanunlar, emsal yargı kararları ve uygulamayı dikkate alır. Bu argümanların ışığında tüketici sorununu çözer ve bir sonuca ulaşır. Giriş bölümünde bahsedildiği gibi tüketici sorunları sınırsızdır. Öyle ki tüketici hakem heyetine yapılan başvurular ayıplı hizmet, devre mülk sorunu, eksik hizmet, dosya masrafı, haksız alınan paraların iadesi gibi oldukça fazladır. Hakem heyetlerinin bu başvurular karşısında kararları kabul veya ret şeklinde olacaktır. Bu kararların ne anlama geldiği ve neye yaradığına aşağıda ki başlıkta değinilecektir. Verilen kararlar şikayeti yapan tüketiciye ve şikayet edilen şirkete tebligat yoluyla gönderilir. Tüketiciler tarafından bu noktada en fazla karşılaşılan sorun; şikayet hakkında ne zaman karar verileceğini bilmemektir. Tüketici hakem heyetleriyle ilgili karşılaşılan en büyük sorun budur. Öncelikle yasal düzenlemeden sonrasında uygulamadan bahsedelim; 4077 s. Kanun döneminde, yasal olarak başvurunun 3 ay içerisinde neticelendirilmesi gerekmekteydi. İlçe hakem heyetlerinin ilk kurulduğu yıllarda iş yoğunluğu bakımından bu süreye uyulsa da başvuruların ve iş yoğunluğunun artması neticesinde bu süre uzar hale gelmişti. 6502 s. Kanun da ise başvuruların ne kadar süre içerisinde sonuçlandırılması gerektiğine ilişkin, süre bakımından bir hüküm konulmamıştır. Bununla birlikte 6502 s. Kanuna dayanılarak çıkarılan Tüketici Hakem Heyetleri Yönetmeliği nin 23. Maddesinde kararların 6 ay içinde verilmesi gerektiği hüküm altına alınmıştır. Yönetmelik maddesi bir yana kalsın uygulamada; iş yoğunluğuna göre başvuruların 2 ayda çözüldüğü de 2 yılda çözülemediği de görülmektedir. Bu tamamen tüketicinin yaşadığı yere dolayısıyla iş yoğunluğuna bağlıdır. Başvurularınızı takip etmek ve süreç hakkında bilgi almak istiyorsanız, başvuru yaptığınız sırada, başvurunuzun esas numarasını almayı unutmayınız. Çoğu tüketici hakem heyeti, isime göre değil başvuru numarasına göre dosyaları takip eder. III. Tüketici Hakem Heyetlerinin Verdiği Kararların Niteliği ve İcrası Yukarıda aktarıldığı gibi başvuruların sonucunda Tüketici Hakem Heyetleri başvurunun kabulüne ve reddine dair bir karar verir ve bu kararı taraflara tebliğ eder. Örnek olarak, heyet kararları Haksız alınan 300,00 TL dosya masrafının başvurucuya iadesine şeklinde olabileceği gibi başvurucu iddiasını ispat edemediği için başvurunun reddine şeklinde de olabilir. Heyet kararları uyuşmazlığın haklı veya haksız olduğunun tespitini sağlar. Kararlar, taraflara tebliğ edildikten sonra tarafların 15 gün içerisinde itiraz etme hakkı da bulunmaktadır. Kararın kabul edilmesi veya reddedilmesi sonucunda neler yapılabileceğine değinelim;
Kararın kabul edilmesi; Yukarıda aktarıldığı gibi hakem heyetleri, kararlarında, uyuşmazlığın haklı veya haksız oluşunu ortaya koyan bir karar verir. Bununla birlikte karar verildikten sonra şikayet edilen şirket/banka resen harekete geçmeyebilir. Örnek olarak bankalar, tüketici hakem heyeti kararına rağmen haksız aldıkları masrafları tüketiciye iade etmeyebilir. Tüketicileri oyalayabilir. Hukuki bilgiden uzak tüketiciler, genel olarak hakem heyetlerine başvurmakla yasal sürecin tamamlandığını düşünürler; oysa ki süreç yeni başlamaktadır. Şikayetin kabulüne rağmen şirketler/bankalar tarafından paranız ödenmemişse, hakem heyeti tarafından verilen bu kararın, Adliyeler bünyesinde kurulmuş olan İcra Müdürlükleri nezdinde icraya konulması gerekir. Yasal olarak bu duruma değinecek olursak; 6502 s. Kanunun 70. Maddesine göre Hakem heyetleri tarafından verilen kararları tarafları bağlar. Aynı madde de bu kararların İcra ve İflas Kanununa göre icra edileceği belirtilmiştir. Tüketicilerin bu süreçte yaşadığı en ciddi sorun, kabul kararına rağmen şikayet edilen şirketler/bankalar tarafından şikayet konusu paranın ödenmemesidir. Örnek olarak şikayetin kabul edilmesine rağmen haksız alınan dosya masrafının banka tarafından ödenmemesini gösterebiliriz. Kabul kararından sonra bankalar tarafından haksız alınan dosya masrafının iade edileceği tüketiciye bildirilir. Buna rağmen bazı durumlarda bu bedel tüketiciye banka/şirket tarafından ödenmez ya da az bir ödeme teklif edilir. İşte böyle bir durumda, tüketici hakem heyetinin, tüketicilere gönderdiği kabule ilişkin kararı İcra ve İflas kanuna göre ilamlı icra yoluyla, bankaya karşı bir icra takibi başlatmak suretiyle icraya koymak gerekmektedir. Bu aşamadan sonra bankaya bir ödeme emri tebliğ edilir. Ödeme emrine rağmen süresinde borç ödenmezse artık haciz işlemleri başlatılır ve tahsilat aşamasıyla süreç sonlandırılır. Tüketici sorununun, hakem heyeti tarafından kabul edilmesi ve şikayet edilen tarafından kararın yerine getirilmemesi halinde izlenmesi gereken yasal süreç aslında yukarıda aktarıldığı gibidir. Bununla birlikte hakem heyetlerinde başvuruları alan görevli kişiler tarafından, tüketicilere karar tebliğ edilecek, banka kendiliğinden 15 gün içinde ödeyecek gibi bilgiler verilmektedir. Her durumda bankalar ve şirketler kendiliğinden haksız aldığı parayı tüketiciye iade etmez. Tüketicinin yukarıda aktarılan bu karışık yasal sürecin de içine girmesini ister. İşte kararın yerine getirilmediği durumlarda başvurulacak yasal süreç yukarıda ki gibidir. Burada hemen belirtelim Hakem Heyetleri Tarafından verilen kararlar, ilam(mahkeme kararı) hükmündedir ve Türkiye nin her yerinde icraya konulabilir. Bu kararları pratik olarak bir mahkeme kararı benzeri gibi düşünebilirsiniz.
Kararın Reddedilmesi veya Kısmen reddedilmesi Tüketici hakem heyetleri tarafından, başvurular reddedilebileceği gibi başvurunun bir kısmı kabul edilip bir kısmı da reddedilebilir. Bu durumda tüketicilerin red kararlarına karşı itiraz hakkı bulunmaktadır. Başvuru kısmen reddedilirse, kısmen reddedilen miktara itiraz edilir. İtirazlar, 15 gün içerisinde tüketici mahkemesine yapılmalıdır ve bu itirazlar için avans ve masraf gerekmektedir. Bununla birlikte tüketici hakem heyeti tarafından verilen kabul kararına karşı da şikayet edilen şirketlerin/bankaların yasal itiraz hakkı bulunmaktadır. İtiraz prosedürü yukarıda aktarıldığı gibidir. IV. Bu Süreçte Bir Avukat Yardımından Faydalanma Daha önceki yazılarımızda olduğu gibi bu süreçte bir avukattan nasıl faydalanılacağına ilişkin bilgiler verilecektir. Öncelikle kişisel görüşüm; Kabul kararına rağmen şikeyet edilen şirket ve bankalar tarafından başvurduğunuz para ödenmez veya az ödenmesi teklif edilirse; zor olan bu yasal süreçte bir avukattan faydalanmanız gerektiği yönündedir. Zira icra işlemleri titiz yürütülmesi gereken işlemlerdir, çoğu icra işlemi şekil şartına ve daha da önemlisi sürelere bağlıdır. Yanlış yapılan işlemler İcra Mahkemeleri nezdinde şikayet konusu yapılabilir. Bu süreci uzman olarak bilen avukatlardan, süreçte yardım almanız sizleri daha büyük zararlara girmekten kurtarır. Avukat Yardımından Faydalanmanın Bedeli; Avukatınızın sizin adınıza iş ve işlemler yapabilmesi için öncelikle noterden çıkarılan bir vekaletnameye ihtiyaç vardır. Daha sonra ise İcra müdürlüklerince alınan ve daha sonra bankadan/şirketten geri alınacak harçlar bulunmaktadır. Bu harçlar devlet tarafından alınmakta süreç sonunda ise şikayet edilen banka/şirketten geri alınmaktadır. İcra takibi başlatılması için 30,00 TL tutarında harç gerekir. 2015 yılı itibariyle noterliklerden avukatınız için çıkaracağınız vekaletnamenin bedeli 80,00 TL civarındadır. İcra takibi açılışı için yapacağınız masraflar şikayet edilen şirketlerden ve bankalardan geri alınır. Tüm bu icra süreci sonucunda(takip, haciz ve tahsilat) ise genel olarak avukatlık kanunundan kaynaklanan yasal avukatlık ücreti, yani %10-20 civarında bir kesinti yapılır ve para avukatınız tarafından
iade edilir. İcra süreci ortalama olarak 20-30 günde sonlandırılır. Daha erken sonuçlanan icra süreçleri de vardır. Örneğin elinizde 600 TL dosya masrafının haksız alındığına ilişkin bir hakem heyeti kararı bulunduğunu ve bankanın karara rağmen bu masrafı iade etmediğini düşünelim; Bu durumda 80 TL tutarında bir vekalet çıkarırsınız süreç sonunda avukatınız ana para ve faizden emeği karşılığı yasal avukatlık ücreti olan %10 luk miktarı keser ve kalanı iade eder. V. Sıkça sorulan sorular Yazımız içeriğinde genel olarak tüketicilerin karşılaştığı sorunlardan bahsedilmişse de ayrıca burada da değerlendirmekte yarar vardır. 1. Hakem Heyetine başvurdum çok uzun zaman oldu karar gelmedi? Hakem heyetlerinin nüfusa bağlı olarak iş yoğunlukları değişmektedir. Örneğin bir hakem heyetine ayda 1.000 başvuru yapılmasına rağmen başka bir heyete ayda 15.000 başvuru yapılabilir. Bu nedenle kararın verilme süresi hakem heyetinden hakem heyetine değişir. Bir ilçenin hakem heyeti 2 ayda karar verirken başka biri 20 ayda karar veremeyebilir. Burada önemli olan başvurunuzun esas numarasını almanız ve bu numaradan başvurunuzu takip etmenizdir. 2. Şikayetim Kabul edildi fakat param ödenmiyor. Tüketicilerin en fazla karşılaştıkları sorun ve şikayet budur. Her durumda şikayet edilen tarafından karar yerine getirilmez. Karara şikayet edilen şirket/banka tarafından itiraz da edilmiş olabilir. Burada artık kabul kararı İcra Müdürlüklerinde icraya koyulmalı ve gerektiğinde haciz işlemi uygulanmalıdır. 3. Bu paralar daha sonradan geri alınabilir mi? Başvurularınıza konu alan bu alacakların haksız olarak alındığı ve kanunlara aykırı olarak alındığı açıktır. Bu nedenle kanundan kaynaklanan alacağınızı daha sonra sizden geri alamazlar. 4. Bankaların/Şirketlerin önerdiği eksik ödemeleri kabul etmeli miyim?
Burada karar tamamen size kalmıştır. İster bu teklifi kabul eder kalan kısımdan vazgeçersiniz. İsterseniz hakkınızı arar süreci sonuna kadar götürürsünüz. 5. Hakem Heyetine başvurudan sonra taşındım kararı nasıl icra ederim? Yukarıda aktardığımız gibi İcra Ve İflas kanununa göre ilamların icrası İcra Müdürlüklerinin bulunduğu her yerde yapılabilir. Yani Hakkari den alınan bir hakem heyeti kararını Edirne de icraya koyabilirsiniz. Banka merkezinin bulunduğu yer, kredi kullandığınız şube gibi anektodlar önemli değildir. Sonuç Hakem Heyetleri verdikleri kararlarda, hukuki bir durum tespiti ortaya koyarlar. Bu tespit haksız alınan masrafın iadesine mal ayıplı olduğu için bedelin iadesine ayıbın giderilmesine şeklinde olabilir. Fakat bu şikayet ettiğiniz bankanın/şirketin kararı yerine getireceği anlamına gelmez. Kararın icrası için mutlaka bir icra takibi açılmalı, gerektiğinde haciz işlemleri yapılmalıdır. Hak talebi son aşamaya kadar takip ve talep edilmelidir.