Afet Risk Yönetimi Risk Azaltma ve Yerel Yönetimler
Afet Risk Yönetimi Risk Azaltma ve Yerel Yönetimler Derleyenler Nihal Ekin-Erkan Ayşe Güner Katalin Demeter Marmara Üniversitesi Kent Sorunları ve Yerel Yönetimler Araştırma ve Uygulama Merkezi İstanbul Dünya Bankası Washington, D.C.
2007 Marmara Üniversitesi Kent Sorunları ve Yerel Yönetimler Araştırma ve Uygulama Merkezi ve Dünya Bankası ISBN 978-975-400-311-6 Marmara Üniversitesi, Kent Sorunları ve Yerel Yönetimler Araştırma ve Uygulama Merkezi ile Dünya Bankası ortak yayınıdır.. www.yym.marmara.edu.tr http://www.worldbank.org Bu kitapta ifade edilen bulgular, tahminler ve yorumlar tamamen yazar(lar)a aittir ve Dünya Bakası Yönetim Kurulu nun veya kurulun temsil ettiği hükümetlerin görüşlerini yansıtmamaktadır. Tanıtım amaçlı kısa alıntılar dışında yayımcının yazılı izni olmaksızın hiçbir yolla çoğaltılamaz. Baskı: Beta Basım Yayım Dağıtım A.Ş., İstanbul Himaye-i Etfal Sok. Talas Han No. 13-15 Tel: +90 212 511 54 32 519 0177 Fax: +90 212 513 87 05 511 36 50 E-posta:: betakitap@betakitap.com http//www.betakitap.com
İçindekiler ÖNSÖZ Necla Pur, Marmara Üniversitesi Rektörü GİRİŞ Risk Azaltmada Yerel Yönetimlerin Rolü Üzerine Nihal Ekin-Erkan, Ayşe Güner, Katalin Demeter I AFET RİSK YÖNETİMİ VE KURUMSALLAŞMA Afet Yönetimi Açısından Türkiye de Merkezi ve Yerel Yönetim Ruşen Keleş Risk Yönetimi ve Yerel Yönetimler Murat Balamir İstanbul da Deprem Riski ve Risk Azaltma Çalışmaları M. Nilay Özeyranlı Ergenç, O. Metin İlkışık, Murat T. Türk Afet Yönetiminin Kurumsallaşmasında Sivil Toplum Kuruluşlarının Rolü Serap Kayasü
II DOĞAL AFETLER VE SÜRDÜRÜLEBİLİR KALKINMA Doğal Afetlerin Makroekonomik Etkileri Reinhard Mechler Türkiye de Afet Yönetimi Politikaları ve Afetlerin Ekonomik Boyutu Nevin Peynircioğlu Afet Riskinin Azaltılması ve Sürdürülebilir Kalkınma Fouad Bendimerad III AFET SİGORTA SİSTEMLERİ Afet Sigortasının Tasarımında Model Temelli Bir Sosyal Paydaş Yaklaşımı Joanne Linnerooth-Bayer ve Anna Vári Türkiye de Doğal Afet Sigortaları Kurumu nun Başlangıcı ve Geleceği B. Burçak Başbuğ IV KENTSEL YAPILARDA RİSKİN BELİRLENMESİ VE AZALTILMASI İstanbul daki Binaların Deprem Riski ve Bu Riskin Azaltılmasına Yönelik Bir Öneri M. Erdik, E. Durukal, B. Siyahi, K. Şesetyan, M. B. Demircioğlu Yapı Stoklarının Deprem Dayanımı Değerlendirme Yöntemleri: Sokak Taraması Haluk Sucuoğlu ve Ufuk Yazgan Sismik Risk Değerlendirme Yaklaşımları ve Ermenistan da Sismik Riskin Azaltılması İçin Strateji Mikayel Melkumyan
V DOĞAL AFETLERE KARŞI HAZIRLIKLARIN GELİŞTİRİLMESİ Doğal Afetler İçin Hazırlıklı Olma Paul K. Freeman Bilinçli Sahip Çıkma, Eğitim ve Örgütlenme: Toplum Olarak Afete Hazırlanmada Başarının Ögeleri Güler Okman Fişek, Serra Müderrisoğlu, Nur Yeniçeri ve Gökçe Özkarar İstanbul Sismik Riskin Azaltılması ve Acil Durum Hazırlık (İSMEP) Projesi Gökhan Elgin VI AFET SONRASI YENİDEN YAPILANMA VE KATILIM Doğal Afetlerde Kardeş Kent İşbirliği ve Uluslararası Yardımlar: Szolnok Kenti Örneği Andrea Lővei Bhuj un Yeniden Yapılandırılması B. R. Balachandran Deprem Sonrası Bir Konut Edindirme Çözümü, Düzce Gölyaka İmece Evleri Belkıs Kümbetoğlu, İnci User ve Betül Yarar Kentsel Yönetişim ve Deprem: Değirmendere Örnek Olayı Nihal Ekin-Erkan YAZARLAR HAKKINDA
ÖNSÖZ Türkiye başta deprem olmak üzere çeşitli doğal afetlerden sıklıkla etkilenen bir ülke olmasına, afetler nedeniyle ağır kayıplar yaşamış ve önemli deneyimler elde etmiş olmasına karşın, risklerin (afet risklerinin) azaltılması konusunda yeterli bir hazırlığa sahip görünmemektedir. Günümüzde kentlerimizin risk havuzlarına dönüşmesine yol açan nedenler arasında doğal tehlikeler yanı sıra kentlerimizde çağdaş yaşam koşullarının ve standartlarının yerleştirilememiş olmasının etkileri de vardır. Türkiye nin en büyük kenti olan İstanbul un deprem tehlikesi özellikle 1999 Marmara Depremlerinden sonra çok kez gündeme getirilmiş, çeşitli yayınlarda ele alınmıştır. Ülkemizde özellikle mühendislik çalışmaları çerçevesinde araştırılan deprem olgusunun sosyal,ekonomik ve yönetsel boyutunun, özellikle risk azaltımında yerel yönetimlerin rolü konusunun ihmal edildiğini belirtmek yanlış olmayacaktır. İstanbullu ve köklü bir kurum olan Marmara Üniversitesi evrensel bilgi üreticisi ve kullanıcısı olma vizyonunun gereği olarak bir çok konuda olduğu gibi afet risk yönetimi konusunda da uluslararası düzeyde bilgi ve deneyim alışverişini desteklemektedir. Kent Sorunları ve Yerel Yönetimler Araştırma ve Uygulama Merkezi ile Dünya Bankası nın işbirliğinde gerçekleştirilen çalışmaların bir ürünü olan bu kitapta uluslararası düzeyde bilgi paylaşımı yoluyla afet riskini azaltma çalışmalarına katkı konulması hedeflenmektedir. Afet risk yönetimi disiplenlerarası bir konu olma özelliği taşımakta konunun geliştirilmesi değişik bilim dallarının bilgilerinden yararlanılmasını gerektirmektedir.. Kitap konunun bu özelliği paralelinde çeşitli bilim dallarının farklı açılarına yerveren toplam yirmi yazıyı, otuzdört yazarı bir araya getiren, alanında Türkiye deki öncü çalışmalardan biridir.. Doğal afetlerle ilgili geleneksel yara sarma yaklaşımları yerine afet yaşanmadan önce risk azaltma yaklaşımının benimsenmesi ivedilik taşımaktadır. Afetlere risk azaltma perspektifinden yaklaşıldığında yerel yönetimlerin rolünün önemi de artmaktadır. Bu bağlamda, kentlerin yaşam kalitesinin artırılmasında ihtiyaç duyulan demokratik ve etkin yerel yönetimlerin, en temel insan haklarından biri olan yaşam hakkının korunması için de vazgeçilmez olduğu ortaya çıkmaktadır. Unutulmaması gereken doğal afetlerde can kaybı başta olmak üzere yaşanan toplumsal, iktisadi ve çevresel kayıpların azaltılması sorumluluğunun yerel yönetimler de dahil hepimizin olduğudur. Sorumluluğunun bilincinde olan, riskin azaltılması çalışmalarına katkıda bulunan her kurum ve kişiye müteşekkirim. Necla Pur Rektör Marmara Üniversitesi