Nazo Kuflum Aya na Takar Halhal! Yaz : Ecz. Akgün Egemen Multi-tabs Bifiform Ürün Müdürü Foto raflar: Doç. Dr. Metehan Özen Kiraz Erciyas Yavuz Farmagazin in bu say s nda sizlere bas nda s kça karfl laflt m z halkal kufllarla ilgili haberlerden bahsetmek ve halkalama çal flmalar n anlatmak istiyorum. Henüz birkaç gün önce okudu um Vatandafllar n buldu u, aya nda demir halka ile dikkat çeken ölü kuflu istihbarat inceleyecek bafll kl haberin devam n da aynen aktar yorum; 72
aziantep te ar c l k yapan vatandafllar, dün sabah, aya ndaki demir halkada seri numaras yla birlikte G Israel Tel Aviv yaz l ölü bir ar kuflu buldu. l Tar m Müdürlü ü ne teslim edilen kuflun incelenmesinin ard ndan casus olaca endiflesiyle Emniyet e bilgi verildi. Kuflun, istihbarat birimlerine verilece i ö renildi. Gaziantep in fiehitkâmil lçesi nde ar c l k yapan vatandafllar n, dün sabah buldu u, ölü bir ar kuflunun sa aya ndaki C43917 seri numaras ve ngilizce Israel Tel Aviv yaz s casus mu tart flmas yaratt. Kuflun burnunun sol taraf nda büyük bir delik tespit eden vatandafllar, kuflu Ar Yetifltiricileri Birli i ne götürdü. Ar Yetifltiricileri Birli i Baflkan Nebi Koca, Burnunun sol taraf n n sa a göre 3 kat genifllikte oldu unu gördük. Muhtemelen oraya da herhangi bir fley yerlefltirilmifl olabilir. l Tar m Müdürlü ü ne bildirdik. Orada gerekli incelemeler yap lacak demesinin ard ndan kufl, l Tar m Müdürlü ü ne götürüldü. Gaziantep Tar m ve Hayvanc l k l Müdürlü ü Hayvan Sa l fiube Müdürü Akif Aslanpay ise flu aç klamada bulundu: Bu kuflun burnu di erlerinden çok farkl ve çok aç k. Emniyete bilgi verdim. stihbarattan polisler gelip alacak. Ses ve görüntü amaçl kullan lm fl olabilir. Söz konusu srail ise bunu yapabilirler dedi. http://www.haberturk.com/yasam/haber/740845-gaziantepi-ayaga-kaldiran-kus Mahmuzlu K z Kuflu 73
fiimdi bahsedece im halkalama çal flmalar, Gaziantep te bulunan bu ölü ar kuflu ile ilgili habere ve bunun gibi bas nda okudu umuz halkal kufl haberlerine bir ayd nlatma sa layacakt r umar m. Dünyan n çeflitli ülkelerinde bulunan halkalama istasyonlar ndaki araflt rmac lar n, kufllar güvenli yöntemler kullanarak yakalamalar, çeflitli bilgileri kaydettikten sonra bacaklar na halka takmalar ve tekrar do aya b rakmalar na halkalama denir. Halkalama çal flmalar kufllar n göç yollar n, k fllama, üreme alanlar n bilmemize, göç takviminin ö renilmesine, dolay s yla göç yollar nda kritik öneme sahip alanlar n korunmas na olanak sa layan bir yöntemdir. Halkalama çal flmalar, ornitoloji (kufl bilimi) araflt rmalar nda çok önemli bir yer tutmaktad r. lk kez 1889 y l nda, Danimarkal H. D. Mortensen taraf ndan S rc klar üzerinde denenen bu yöntem, günümüzde dünyan n pek çok ülkesinde yayg n bir flekilde uygulanmaktad r. Her y l Avrupa da 3,8 milyon kufl halkalanmakta ve dünyada bugüne kadar 70 milyon kuflun halkaland tahmin edilmektedir. 100 y l aflk n bir süredir yayg n bir flekilde uygulanan bu yöntem sayesinde, dünyada hiçbir canl grubu için var olmayan, çok de erli bir bilgi kayna oluflturulmufltur. Halkalama çal flmalar nda kufllar yakalamak için genellikle sis a lar kullan l r. 300 y l önce Japonlar n keflfetti i sis a lar en yayg n yakalama yöntemidir. Kufllar n, çok ince, siyah, naylon iplikten yap lan bu a lar görmesi pek mümkün de ildir. Bu nedenle, sis a lar n n kullan lmaya bafllanmas yla birlikte halkalama çal flmalar bütünüyle h z kazanm fl ve bibik 74
A aç ncir Kuflu yap lan çal flmalar n verimlili i artm flt r. Kufllar yakalamak için sis a lar n n yan s ra, kafesler, canon a lar, balçatri ve helgoland ad verilen büyük a sistemleri gibi farkl teknikler de kullan l r. Kufllar yakaland ktan sonra özel pensler yard m yla halkalar ayaklar na tak l r. Türlerin ayak kal nl klar na uygun olarak dünya çap nda standart olan farkl çaplarda halkalar kullan l r. Halkalar genellikle alüminyum ya da çelikten oluflur. Bu nedenle çok hafiftirler ve kufllar n normal davran fllar nda bir de ifliklik yaratmazlar. Halka tak ld ktan sonra rehber kitaplar yard m yla kufl üzerinde çeflitli incelemeler ve ölçümler yap l r. Kuflun türü, yafl, cinsiyeti belirlenir. Kuflun kanat uzunlu u, a rl, ya ve kas miktar gibi çeflitli ölçümler yap l r ve sonuçlar standart kay t formlar na kaydedilir. Daha sonra bilgisayar ortam na aktararak istatistiksel de erlendirmeler yapmak mümkündür. Her halka üzerinde ayr bir kod numaras ve her ülke için standart bir adres yaz l d r. Kod numaras bireylerin tan nmas, adresleri ise tekrar yakalanan ya 75
da ölü bulunan, halkal bir kuflun hangi ülkede halkaland n n anlafl labilmesi için önemlidir. Bu adres sayesinde, kufl ölü bulunduysa halkas ya da tekrar yakaland ysa kufl ile ilgili bilgiler ilk halkaland ülkedeki merkeze ulaflt r labilir. Halkalama çal flmalar n n tarihçesi son derece ilginçtir. 19. yüzy la kadar, kufllar n göç etti i tam olarak anlafl lamam fl. Ortaça da Avrupa da, k rlang çlar n sonbaharda deniz alt na dal p, ilkbaharda tekrar ç kt klar, baz kufllar n ise k fl geldi inde fareye dönüfltü ü san lmaktaym fl. Kufllar n göç ettiklerine dair ilk bilimsel deliller, Afrikal lar n avlamak için leyleklere att klar ancak öldüremedikleri leyleklerin üstlerinde kalan oklar sayesinde ortaya ç km fl. Bu halde Avrupa ya göç eden leyleklerdeki oklar, Afrika kültürlerini giderek daha iyi tan yan kâflifler taraf ndan tan mlanmaya bafllam fl ve leyleklerin Afrika dan geldi i anlafl lm fl. Kay tlara geçmifl ilk "oklu leylek". 1822 de Almanya n n Klütz köyü yak nlar nda, boynunda bir okla uçarken görülen leylekmifl. Günümüzde ne mutlu ki art k göç yollar n araflt rmak için kufllara ok saplamak gerekmiyor. Kufllar n hissetmeyecekleri kadar hafif ve numaral alüminyum halkalar sayesinde, inan lmaz yolculuklar n takip edilebiliyor, kaç y l yaflad klar, say lar ndaki de iflimler kesin olarak ölçülebiliyor. Türkiye de çeflitli noktalarda Ulusal Halkalama Program kapsam nda halkalama çal flmalar yürütülmektedir. Cernek stasyonu (K z l rmak Deltas, Samsun), ODTÜ stasyonu (Ankara), Manyas Kuflcenneti stasyonu (Band rma, Bal kesir), Akyatan stasyonu (Çukurova Deltas, Adana), Titreyengöl stasyonu (Manavgat, Antalya), Dicle stasyonu, Aras Kufl Araflt ma ve E itim stasyonu (Tuzluca, I d r), Kuyucuk Kufl Araflt rma ve E itim stasyonu (Arpaçay-Kars) Türkiye de halkalama çal flmalar n n yürütüldü ü yerlerdir. Sizler de halkal bir kufl bulursan z lütfen Do a Araflt rmalar Derne i ile iletiflime geçiniz. Belki sayenizde o güne kadar bilinmeyen bir göç yolunun ortaya ç kar lmas ya da o türün korunmas mümkün olabilir. Herkesin bu güzel dünyay korumak için yapabilece i muhakkak bir fleyler vard r. Hoflça kal n! Halkal bir kufl bulursan z lütfen: Halkan n üzerindeki adres ve numaray, Kuflu nerede ve hangi tarihte buldu unuzu, Tan yabiliyorsan z türünü, Kuflu ölü mü yoksa canl m buldu unuzu, Kuflun nerede ve ne zaman halkaland n size de bildirmemiz için ad n z ve adresinizi yaz n z. Daha sonra bu bilgileri ringing@kad.org.tr adresine göndererek Kufl Araflt rmalar Derne i yle iletiflime geçiniz. Halkal bir kufl gördü ünüzde lütfen kuflu yakalamaya çal flmay n z! 76