GEBELİKTE AKILCI İLAÇ KULLANIMI Dr. Mehmet Muhittin Yalçın 3.Gebelik ve Endokrin Hastalıklar Sempozyumu Ankara 1
AKILCI İLAÇ KULLANIMI Akılcı İlaç Kullanımı İlk defa 1985 yılında Dünya Sağlık Örgütü tarafından tanımlanmıştır. Kişilerin klinik bulgularına ve bireysel özelliklerine göre; Uygun ilacı Uygun süre ve dozda En düşük fiyata Ve kolayca sağlayabilmeleri olarak tanımlanmaktadır. Conference of Experts on the Rational Use of Drugs, World Health Organization, Nairobi, Kenya, WHO/CONRAD/WP/RI, (25-29.12.1985). 2
AMAÇ Sağlık hizmeti kalitesini artırmak Tedavi maliyetlerini azaltmak Bilinçsiz ilaç tüketimini engellemek
SORUMLULUK SAHİBİ TARAFLAR Hekim Eczacı Hemşire Diğer sağlık personeli Hasta/ hasta yakını Üretici Düzenleyici Otorite Diğer (Medya, Akademi vb.) 4
İş Yükü ve Personel Sıkıntısı Yetersiz ve Eksik Bilgi Ekonomik Etmenler Alışkanlıklar TEDAVİ SEÇENEKLERİ İlaç Endüstrisinin Etkileri Sosyokültürel Etmenler Diğer Etmenler Yasal Etmenler 5
Etkililik Güvenlilik Uygunluk Maliyet 6
AKILCI TEDAVİ SÜRECİ Hastanın problemini tanımlayın Tedavi amaçlarını belirleyin Kişisel tedavi ve uygunluğunu değerlendirin Hastanıza gerekli bilgileri ve uyarıları anlatın Tedaviye başlayın Tedaviyi izleyin (ya da sonlandırın) 7
HASTAYA VERILMESI GEREKEN ASGARI BILGILER İlacın Etkileri İlaç neden gereklidir? Hangi semptomlar geçecek, hangileri geçmeyecek? İlaç etkisi ne zaman başlayacak? İlaç düzensiz alınırsa ya da alınmazsa ne olması beklenir? 8
Hastaya verilmesi gereken asgari bilgiler Yan Etkileri Hangi yan etkiler oluşabilir? Hasta bunları nasıl fark edecek? Ne kadar sürecek? Ne kadar ciddi olacak? Bunlar için ne yapılabilir? 9
Hastaya verilmesi gereken asgari bilgiler Talimatlar İlaç nasıl ve ne zaman alınmalı? Tedavi ne kadar devam etmeli? İlaç nasıl saklanmalı? Kalan ilaçları ne yapmalı? 10
Hastaya verilmesi gereken asgari bilgiler Uyarılar İlaç ne zaman alınmamalı? Azami doz nedir? Tedavinin tümünün uygulanması neden gereklidir? 11
Hastaya verilmesi gereken asgari bilgiler Kontrol Hasta hekime ne zaman tekrar gelmeli? Hangi durumlarda daha önce gelmeli? Kontrole geldiğinde doktor hastadan hangi bilgileri almak isteyecek? 12
Hastaya verilmesi gereken asgari bilgiler Her Şey Açık mı? Hasta her şeyi anladı mı? En önemli bilgileri tekrarlaması istenir. Hastanın başka sorusu var mı? 13
AKILCI OLMAYAN İLAÇ KULLANIMI ŞEKİLLERİ (1) Çoklu ilaç kullanımı İlaçların gereksiz ve aşırı kullanımı Klinik rehberlere uyumsuz tedavi seçimi Piyasaya yeni çıkan ilaçların uygunsuz tercihi İlaç kullanımında özensiz davranılması (uygulama yolu, süre, doz..) Uygunsuz kişisel tedavilere başvurulması
AKILCI OLMAYAN İLAÇ KULLANIMI ŞEKİLLERİ (2) Gereksiz yere enjeksiyon önerilmesi Gereksiz ve uygunsuz vitamin kullanımı Bilinçsiz gıda takviyesi ve bitkisel ürünlerin kullanımı İlaç-ilaç etkileşimleri ve besin-ilaç etkileşimlerinin ihmal edilmesi
GEBELİKTE AKILCI OLMAYAN İLAÇ KULLANIMI ÖRNEKLERİ Gebeliğe bağlı fizyolojik TSH supresyonunda antitiroid ilaç kullanımı Güncel öneriler dışındaki TSH düzeylerinde levotiroksin kullanımı Gebelikte tedavi gerektiren hipertiroidide yanlış ilaç tercihleri Gebe diyabet hastaları ya da GDM da uygunsuz OAD ya da insülin seçimleri Hipertansif gebede uygunsuz antihipertansif seçimi ya da uygunsuz tedaviye başlama ve tedavi hedefleri Gebelik öncesi tiroid hastalığı olanlarda uygunsuz iyot kısıtlama önerileri Vitaminlerin suistimali Ayırıcı tanı yapmadan gereksiz ilaç kombinasyonlarının kullanılması
AKILCI OLMAYAN İLAÇ KULLANIMININ SONUÇLARI Hasta Düzeyindeki Sonuçları Hastalığın tedavisinde yetersiz kalınması İstenmeyen etki riskinde artış İlaç etkileşmeleri olasılığında artış Gereksiz tedavi maliyeti, işten kalma ve kazanç kaybı gibi ekonomik zararlar Hastalıkların tekrarlaması ya da uzaması 17
AKILCI OLMAYAN İLAÇ KULLANIMININ SONUÇLARI Hekim Düzeyindeki Sonuçları Hastaların tedavisinde başarısız olma Hastaların ve ilaç tanıtım elemanlarının etki ve baskılarına açık olma Meslektaşlarına kötü örnek olma 18
AKILCI OLMAYAN İLAÇ KULLANIMININ SONUÇLARI Toplumsal Düzeydeki Sonuçları İş gücü kaybı ve gereksiz tedavi maliyetleri Toplum sağlığına zararlı etkiler (antibiyotik direnci) 19
DÜNYA SAĞLIK ÖRGÜTÜ ÖNERİLERİ Koordinasyonu sağlayacak bir kurum Kanıta dayalı klinik rehberler Temel ilaç listesi İlaç ve tedavi komiteleri Farmakoterapi ve reçeteleme eğitimi Sürekli tıp eğitimleri Sağlık çalışanlarına geri bildirim Kamuoyunun bilgilendirilmesi ve halk eğitimleri 20
ÜLKEMİZDE Sağlık Bakanlığı bünyesinde, akılcı ilaç kullanımı ile ilgili çalışmalar, yaklaşık 20 yıldır sürmektedir. 12 Ekim 2010 tarihinde Bakan Oluru ile, Akılcı İlaç Kullanımı Birimi kurulmuştur. 19 Mart 2012 tarihinde Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu Bünyesinde Akılcı İlaç Kullanımı, İlaç Tedarik Yönetimi ve Tanıtım Dairesi kurulmuştur. 21
AKILCI İLAÇ KULLANIMI TEMSİLCİLERİ VE İŞBİRLİĞİ İllerde koordinasyonu sağlamak amacıyla 81 ilde İl Sağlık Müdürlüklerinde Akılcı İlaç Kullanımı İl Temsilcisi bulunmaktadır. Hastane Hizmet Kalite Standartları gereğince, hastanelerde planlama yapmak ve faaliyetlerde bulunmak amacıyla Akılcı İlaç Kullanımı Ekipleri oluşturulmuştur. 22
TERATOJENİTE!! Şekil bozuklukları Fonksiyonel bozukluklar IUGR Davranışsal bozukluklar Gebelik kaybı GEBELİKTE AKILCI İLAÇ KULLANIMININ ÖNEMİ 23
Maruziyet zamanı Maternal doz ve süre Maternal farmakokinetik Genetik faktörler/fenotip Farklı ajanlar arasındaki interaksiyonlar TERATOJEN FAKTÖRLER
FDA göre FDA GEBELIK KATEGORILERI A İnsan ve hayvanda güvenli B Hayvanda teratojen değil İnsanda bilinmiyor/güvenli C Hayvanda teratojen İnsanda etkisi bilinmiyor D İnsan ve hayvanda teratojen X Gebelikte kesin olarak kullanılmaz
TEŞEKKÜRLER!! 26