Levent Yükselay KPSS Anayasa / Vatandaşlık Soru Bankası ISBN 978-605-364-595-5 Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu yazarına aittir. Pegem Akademi Bu kitabın basım, yayın ve satış hakları Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. Ltd. Şti ye aittir. Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri, kapak tasarımı, mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıt ya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz. Bu kitap T.C. Kültür Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır. Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınları satın almamasını diliyoruz. 9. Baskı: Ocak 2014, Ankara Yayın-Proje Yönetmeni: Ayşegül Eroğlu Dizgi-Grafik-Tasarım: Yakup Çiçek Kapak Tasarımı: Gürsel Avcı Baskı: Tuna Matbaacılık Sanayi ve Ticaret A.Ş. Bahçekapı Mahallesi 2460. Sokak No: 7 Şaşmaz/ANKARA (0312-278 34 84) Yayıncı Sertifika No: 14749 Matbaa Sertifika No: 16102 İletişim Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay / ANKARA Yayınevi: 0312 430 67 50-430 67 51 Yayınevi Belgeç: 0312 435 44 60 Dağıtım: 0312 434 54 24-434 54 08 Dağıtım Belgeç: 0312 431 37 38 Hazırlık Kursları: 0312 419 05 60 E-ileti: pegem@pegem.net
ÖN SÖZ Bu kitap, Kamu Personeli Seçme Sınavı (KPSS) Genel Kültür Testinde önemli bir yeri olan Temel Yurttaşlık Bilgisi ile Türkiye ve Dünya ile İlgili Genel, Kültürel ve Güncel Sosyoekonomik Konular bölümündeki 15 soruyu uygun bir süre zarfında ve hatasız çözebilmeniz için hazırlamıştır. Kitaptaki bütün testler çözümleriyle birlikte hazırlanmıştır. Bu sayede yanlış yaptığınız sorulardan dönüt alabilmeniz hedeflenmiştir. Testlerde yer alan sorular, çıkmış sınav soruları paralelinde hazırlanmış olup çıkması muhtemel sorulara da sıkça yer verilmiştir. Soru çözümlerine başlamadan konu anlatımlı kaynağa göz atmakta büyük fayda vardır. Test çözümünde soru kökleri iyi okunmalı, soru iyice anlaşılmalıdır. Bütün seçenekler okunmalı, soru anlaşılmamışsa soru boş bırakılmalıdır. Kamu Personel Seçme Sınavı na hazırlanan tüm değerli adaylarımıza başarılar dileriz. Pegem Akademi Yayıncılık
İÇİNDEKİLER Hukuka Giriş 1... 1 Hukuka Giriş 2... 5 Hukuka Giriş 3... 9 Hukuka Giriş 4... 12 Hukuka Giriş 5... 16 Hukuka Giriş 6... 19 Hukuka Giriş 7... 22 Hukuka Giriş 8... 25 Hukuka Giriş 9... 28 Hukuka Giriş 10... 31 Hukuka Giriş 11... 34 Hukuka Giriş 12... 37 Anayasacılık ve Devlet 1... 40 Anayasacılık ve Devlet 2... 44 Anayasacılık ve Devlet 3... 47 Anayasacılık ve Devlet 4... 50 Anayasacılık ve Devlet 5... 53 Anayasacılık Tarihi 1... 56 Anayasacılık Tarihi 2... 59 Anayasacılık Tarihi 3... 62 Anayasacılık Tarihi 4... 65 Anayasacılık Tarihi 5... 68 1982 Anayasası ve Genel Hükümler 1... 71 1982 Anayasası ve Genel Hükümler 2... 75 1982 Anayasası ve Genel Hükümler 3... 79 1982 Anayasası ve Genel Hükümler 4... 82 1982 Anayasası ve Genel Hükümler 5... 86 Temel Hak ve Hürriyetler 1... 91 Temel Hak ve Hürriyetler 2... 95 Temel Hak ve Hürriyetler 3... 99 Temel Hak ve Hürriyetler 4... 103 Temel Hak ve Hürriyetler 5... 107 Yasama 1... 113 Yasama 2... 118 Yasama 3... 123 Yasama 4... 127 Yasama 5... 131 Yasama 6... 135 Yasama 7... 139 Yasama 8... 143 Yasama 9... 147 Yasama 10... 150 Yasama 11... 154 Yürütme 1... 158 Yürütme 2... 162 Yürütme 3... 166 Yürütme 4... 170 Yürütme 5... 174 Yürütme 6... 178 Yürütme 7... 182 Yürütme 8... 186 Yürütme 9... 190 Yargı 1... 193 Yargı 2... 197 Yargı 3... 202 Yargı 4... 206 Yargı 5... 210 Yargı 6... 214 Yargı 7... 218 Yargı 8... 222 Yargı 9... 226 İdare Hukukunun Genel Esasları 1... 229 İdare Hukukunun Genel Esasları 2... 234 İdare Hukukunun Genel Esasları 3... 238 İdare Hukukunun Genel Esasları 4... 242 İdare Hukukunun Genel Esasları 5... 246 Türkiye nin İdari Teşkilat Yapısı 1... 250 Türkiye nin İdari Teşkilat Yapısı 2... 255 Türkiye nin İdari Teşkilat Yapısı 3... 259 Türkiye nin İdari Teşkilat Yapısı 4... 263 Ulusal ve Uluslararası Kuruluşlar 1... 267 Ulusal ve Uluslararası Kuruluşlar 2... 271 Ulusal ve Uluslararası Kuruluşlar 3... 275 Ulusal ve Uluslararası Kuruluşlar 4... 277 Ulusal ve Uluslararası Kuruluşlar 5... 279 Ulusal ve Uluslararası Kuruluşlar 6... 281 Güncel Olaylar 1... 283 Güncel Olaylar 2... 285 Güncel Olaylar 3... 287 Güncel Olaylar 4... 289 Deneme 1... 291 Deneme 2... 293 Deneme 3... 295 Deneme 4... 297 Deneme 5... 299 Cevap Anahtarı... 301 v
A N A Y A S A Hukuka Giriş - 1 1 1. Kişileri, hukuk kurallarına uymaya zorlayan, hukukun hangi özelliğidir? A) Emirler içermesi B) Yaptırımının maddi olması C) Sosyal yaşamı düzenlemesi D) Subjektif nitelikte olması E) Yasaklar içermesi 2. Fiil ehliyetinin en önemli koşulu olan ayırt etme gücünden yoksun olan kişiler aşağıdakilerden hangisidir? A) Sınırlı ehliyetsizler B) Sınırlı ehliyetliler C) Tam ehliyetsizler D) Tam ehliyetliler E) Kısmı ehliyetliler 3. Aşağıdakilerden hangisi tüzel kişiliğe sahip bir kuruluştur? A) Danıştay B) Devlet Denetleme Kurulu C) Yüksek Teknoloji Enstitüsü D) Milli İstihbarat Teşkilatı E) Milli Güvenlik Kurulu 4. Aşağıdakilerden hangisi kamu düzeni ile ilgili değildir? A) Gürültü kirliliği B) Kanalizasyon tebdirleri C) Trafik kazalarının önlenmesi D) Kişilerin ahlakının korunması E) Salgın hastalıkların önlenmesi 5. Tam ehliyetsiz olan A, son derece değerli bir tabloyu çok düşük bir bedelle satın almıştır. Bu işlemin geçerliliğiyle ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur? A) İşlem hâkimin iptal karan vermesine kadar geçerlidir. B) İşlem geçersizdir. C) A nın kanuni temsilcisi icazet verirse işlem geçerli hale gelir. D) İşlemin geçerli olması için, A nın, tabloyu 5 yıl süreyle nizasız ve fasılasız elinde bulundurması gerekir. E) İşlemin geçerli olması için, işlemi yapan diğer tarafın, A nın tam ehliyetsiz olduğunu işlemi yaparken bilmiyor olması gerekir. 6. Bir somut olaya uygulanacak yazılı ya da yazılı olmayan bir hukuk kuralının bulunmaması durumuna ne ad verilir? A) Hukuk boşluğu B) Kural içi boşluk C) Örtülü boşluk D) Kanun boşluğu E) Açık boşluk 7. Hâkimin hukuk yaratması ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur? A) Hâkimin hukuk yaratması, kanunda örtülü boşluk varsa mümkündür. B) Hâkimin hukuk yaratması, kanunda açık boşluk varsa mümkündür. C) Hâkimin hukuk yaratması, kanunda kural içi boşluk varsa mümkündür. D) Kanun koyucu bir konuda kasıtlı sustuğu takdirde, hâkim susulan durumu doldurur. E) Kanun metni ihtiyaca cevap vermiyorsa kanunda boşluk vardır ve hâkim bu boşluğu doldurur. 1
1 Hukuka Giriş - 1 8. Aşağıdakilerden hangisinin yaptırımı manevi değildir? A) Ahlâk kurallarının B) Hukuk kurallarının C) Din kurallarının D) Görgü kurallarının E) Ekonomi kurallarının 12. Aşağıdakilerden hangisi kamunun istihdam şekillerinden biri değildir? A) Geçici personel B) Sözleşmeli personel C) Kadrolu personel D) Memur E) İşçi 9. Bir geleneğin örf ve adet hukuku kuralı olabilmesi için bulunması gereken unsurlar aşağıdakilerden hangisinde tam ve doğru olarak verilmiştir? A) Maddi unsur manevi unsur ahlak unsuru B) Hukuki unsur - manevi unsur genel uygulanabilirlik unsur C) Hukuki unsur - ahlaki unsur D) Maddi unsur - manevi unsur - hukuki unsur E) Maddi unsur - manevi unsur -toplumsal kabul unsuru 13. Aşağıdakilerden hangisi Medeni Hukuk un alanına girmez? A) Kişiler Hukuku B) Miras Hukuku C) Sigorta Hukuku D) Eşya Hukuku E) Aile Hukuku 10. Fiil ehliyeti ile ilgili olarak aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur? A) Kişi hak ehliyetiyle birlikte fiil ehliyetini de tam olarak kazanır. B) Kişinin ergin olması onun fiil ehliyetine her zaman sahip olacağı anlamına gelmez. C) Kişi kendi isteği ile her zaman fiil ehliyetini sınırlayabilir. D) Kişinin ayırt etme gücüne sahip olmaması onun fiil ehliyetine sahip olmadığı anlamına gelmez. E) Kişi kendi isteği ile fiil ehliyetinden tamamen vazgeçebilir. 14. Hükümsüzlük yaptırımı ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır? A) Yokluk şeklinde ortaya çıkabilir. B) Hukuk kurallarının belirlediği şekil şartlarına uymayan işlemler için söz konusudur. C) Mutlak butlan şeklinde ortaya çıkabilir. D) Nisbi butlan şeklinde ortaya çıkabilir E) Hukuka aykırı idari işlemler için söz konusudur. 11. İlk derece mahkemeleri tarafından verilmiş olup, hatalı olduğu ileri sürülen kararların yeniden incelenmesini sağlamak üzere davanın taraflarına tanınmış hukuki yolun genel adı nedir? A) Kanuni hakim güvencesi B) Kanun yolu C) Hakimin takdir yetkisi D) Kanun yararına bozma E) Kanuni idare ilkesi 15. Bir sözleşmenin kurulabilmesi için, tarafların yaptıkları irade açıklamaları hangisidir? A) İlan - Kabul B) İlan - İhbar C) İcaba davet - İcab D) İcab - İhbar E) İcab - Kabul 2
Hukuka Giriş - 1 ÇÖZÜMLER 1. Sosyal yaşantıyı düzenleyen tüm kurallar bazı emirler ve yasaklar içerirler. Aynı zamanda bu emir ve yasaklar toplumun geneli tarafından kabul görmüştür. Sosyal hayatı düzenleyen kurallardan olan hukuk kuralları diğer kurallardan farklı olarak maddi yaptırıma sahiptir ve bu yaptırımlar devlet gücü ile desteklenmiştir. Kişileri hukuk kurallarına uyumaya zorlayan özellikler de maddi yaptırıma sahip olması ve devlet gücü ile destekli olmasıdır. 6. Bir somut olaya uygulanacak yazılı ya da yazılı olmayan bir hukuk kuralının bulunmaması durumuna hukuk boşluğu adı verilmektedir. Kanunda ya da örf adet hukukunda bir meselenin çözümüyle ilgili hiçbir kuralın olmaması durumudur. Bir başka deyişle uygulanabilir hiçbir hukuk kuralının olmamasıdır. Bu durumda hakim bu boşluğu yardımcı kaynaklar vasıtasıyla ya da kendi yarattığı hukuk ile doldururken olması gereken hukuk tan da faydalanacaktır. 2. Fiil ehliyeti, kişinin haklarını kullanabilmesi ehliyetidir. Hak ehliyeti tam ve sağ doğmak koşulu ile ana rahmine düşmeyle başlar ancak fiil ehliyetinin kullanılabilmesi için belli şartlar aranmaktadır. Bunlar; erginlik, ayırtım gücü (sezginlik) ve kısıtlı olmamaktır. Ayırtım gücüne sahip olmayan kişilerin, fiil ehliyetlerini kullanma bakımından yetkileri yoktur. Bu kişiler tam ehliyetsiz sınıfına girerler. 3. Yerinden yönetim sisteminin uygulanması, bir devlet içinde, devlet tüzelkişiliği yanında birden fazla kamu tüzelkişilerinin ortaya çıkmasına yol açar. Yerinden yönetim sisteminin yer yönünden uygulanması sonucu ortaya çıkan yerel yönetimlerin birer kamu tüzelkişisi oldukları bizzat Anayasa da belirtilmiştir. Belli bir mesleğe sahip olanların ortak gereksinimlerini karşılamak, mesleki faaliyetlerini kolaylaştırmak, mesleğin genel menfaatlere uygun olarak gelişimini sağlamak ve benzeri hizmetleri gören ve gördükleri hizmetler dolayısıyla merkezi idarenin dışında tutulmuş bulunan kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları gene gördükleri hizmetin teknik bilgi ve uzmanlığı gerektirmesi dolayısıyla merkezi idare dışında tutulmuş bulunan Yüksek Teknoloji Enstitüsü gibi kurumlar kamu tüzel kişiliği niteliklerini doğrudan doğruya Anayasa koyucunun iradesinden almaktadırlar. 4. Gürültü kirliliği, kanalizasyon tedbirleri, trafik kazalarının önlenmesi ve salgın hastalıkların önlenmesi, doğrudan kamu düzeni ile ilgilidir. Kamu yararı düşüncesi kamu düzenini korumakla veya bozulan kamu düzeninin yeniden tesis edilmesiyle sağlanır.kişilerinin ahlakının korunması kamusal bir gerekliliği değil,kişisel bir tasarrufu ilgilendirmektedir. 5. A nın tam ehliyetsiz olması, kişinin yaptığı hukuki işlemlerin geçersiz olmasını beraberinde getirmektedir. Bu kişiler ayırt etme gücünden yoksundurlar ve iradeleri yok sayılır. Karşı tarafın kişinin durumunu bilmesi ya da durumundan haberdar olmaması bu noktada bir fark yaratmayacaktır. Üstelik soruda olduğu gibi ayırt etme gücü olmayan kişinin menfaati dahilinde gelişen işlem dahi geçerli olmayacaktır. 7. Hâkimin Hukuk Yaratması Türk Medeni Kanunu nun l. maddesinde yasal dayanağı nı bulmuş olup hâkim bu madde kapsamını aşmaksızın kural koyabilecektir. Kanun, sözüyle ve özüyle değindiği bütün konularda uygulanır. Kanunda uygulanabilir bir hüküm yoksa, hâkim, örf ve âdet hukukuna göre, bu da yoksa kendisi kanun koyucu olsaydı nasıl bir kural koyacak idiyse ona göre karar verir. Hâkim, karar verirken bilimsel görüşlerden ve yargı kararlarından yararlanır. Bu maddeyi analiz ettiğimizde şu ilkelerin varlığını görürüz: 1. (Kanunun açık ve net hükmü varken sübjektif değerlendirmelere gidilemez. Örneğin yeterlik derecesi konusunda yasada açık ve net bir hüküm varken artık bu madde ihtiyaca cevap vermiyor diyerek yeni ve mevcut hükmü değiştirir nitelikte bir kural ihdas edilemez; hâkimin buna yetkisi yoktur. 2. Kanunda açık bir hüküm yoksa, hakim uyuşmazlığı çözmekten kaçınamayacağından bu takdirde o konuda toplumda yerleşik bir örf ve adet kuralı olup olmadığını araştıracak tır. Örneğin nişanın bozulmasından sonra takılan takıların iadesi konusunda yasada bir hüküm yoksa hâkini o toplumda örf ve adetin olup olmadığını araştırır, varsa hükmünü bu örf ve adete göre verir. Bu noktada, hakim ancak kanunda açık bir boşluk varsa hukuk yaratma hakkına sahip olacaktır. 8. Yaptırımı maddi olan ve devlet gücü ile desteklenmiş olan kurallara hukuk kuralları denilmektedir. Ahlak kuralları, din kuralları, görgü kuralları gibi sosyal hayatı düzenleyen diğer kurallar manevi yaptırıma sahiptirler. 9. Örf ve Adet Hukuku nun kurallarının maddi unsuru; örf ve adet kuralının hukuki sorunlara uygulanabilmesi için istenen süreklilik koşuludur. O âdetin, o geleneğin uzunca bir süreden beri uygulanmakta olması, onun toplumda ilk defa kimin tarafından uygulandığının bilmemesi halinde mevcut sayılacaktır. 3
ÇÖZÜMLER Hukuka Giriş - 1 10. Fiil ehliyetine sahip olan kimse, kendi fiilleriyle hak edinebilir ve borç altına girebilir. Genel olarak, ayırt etme gücüne sahip ve kısıtlı olmayan her ergin kişinin fiil ehliyeti vardır. Ayırt etme gücünün yanında kişinin ergin olması ve kısıtlı olmaması şartları da fiil ehliyeti için gerekli şartlardır. Bu durumda ergin olmak fiil ehliyeti için tek başına yeterli bulunmamaktadır. 11. Bir davanın taraflarının, dava sonucunda verilen ve yanlış olduğunu düşündükleri kararın değiştirilmesi veya düzeltilmesi için, bir üst mahkemeye başvurmaları kanun yolu olarak tanımlanmaktadır. Bu durum idari yargıda olağan ve olağanüstü kanun yolu olarak ikiye ayrılır. 12. DMK nın 4. maddesine göre, kamu hizmetleri; memurlar, sözleşmeli personel, geçici personel ve işçiler eliyle gördürülür. Keza, aynı kanunun 5. maddesinde bu kanuna tabi kurumların bu dört istihdam şekli dışında personel çalıştıramayacağı ifade edilmektedir. 13. Medeni hukuk, dört kitaptan oluşmaktadır. Bunlar; kişiler hukuku, miras hukuku, eşya hukuku ve aile hukukudur. Ticaret hukuku özel hukuk disiplini içerisinde yer almış olup, medeni hukukun alt dalları arasında değildir. 14. Hükümsüzlük, hukuki işlemin kanunun öngördüğü yollarla yapılmaması durumunda veya kanuna aykırı bir şekilde yapıldığı zaman öngörülen maddi yaptırım türüdür. Hükümsüzlük yokluk, butlan ve tek taraflı bağlamazlık olarak karşımıza çıkabilir. Üstün ast yerine işlem yapması durumunda bu işlem yetki gaspı kapsamında değerlendirileceği için yok hükmündedir. Ancak hukuka aykırı bir idari işlem var ise hükümsüzlükten değil, iptal yaptırımından söz edilebilir. Doğru yanıt E seçeneğidir. 15. Bir sözleşmenin kurulabilmesi için en temelde gerekli olan iki şart icap ve kabuldür. İcap, sözleşme kurulması vaadidir ve icabın kabulü ile de sözleşme kurulmuş olur. Doğru yanıt E seçeneğidir. 4
A N A Y A S A Hukuka Giriş - 2 2 1. Aşağıdakilerden hangisi hakkın kötüye kullanılmasının unsurlarından değildir? A) Hakkın kullanılması sonucu zarar görme tehlikesinin ortaya çıkmış olması B) Hakkın dürüstlük kurallarına aykırı olarak kullanılması C) Hakkın kullanılmasına hukuk düzeninin izin vermesi D) Hakkın amacı dışında kullanılması E) Hakkın kullanılması sonucu ortaya zarar çıkması 2. Tek taraflı bir irade açıklaması ile yeni bir hukuki durum yaratmak, mevcut bir hukuki durumu değiştirmek ya da tamamen ortadan kaldırmak yetkisi veren haklara ne ad verilir? A) Yenilik doğuran haklar B) Nisbi haklar C) Kişilik hakları D) İrtifak hakları E) Fikri haklar 3. Aşağıdakilerden hangisi kamu hizmetinin bir unsuru değildir? A) Süreklilik B) Meccanilik (bedelsizlik) C) Uyarlanma D) İdarece görülme E) Nesnellik ve eşitlik 5. Gaiplik kararının istenebilmesi için, ölüm tehlikesinin üzerinden en az ne kadar süre geçmiş olması gerekir? A) 1 ay B) 3 ay C) 6 ay D) 1 yıl E) 10 yıl 6. Hâkim hukukta boşluk olması durumunda aşağıdaki yollardan hangisine başvurur? A) Kıyas B) Örf ve âdet C) Atıf D) Analiz E) Karşı kavram kanıtı 7. İdari Mahkemelerin karar ve hükümlerin temyiz yeri neresidir? A) Danıştay B) Bölge İdare Mahkemesi C) Anayasa Mahkemesi D) Asliye Hukuk Mahkemesi E) Sayıştay 4. Kamu hizmetlerinin özellikleri ile ilgili olarak aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır? A) Bir faaliyetin kamu hizmeti sayılmasına başta yasama organı olmak üzere siyasal organlar karar verirler. B) Kamu hizmetlerinin doğrudan doğruya kamu kuruluşlarınca yürütülmesi zorunludur. C) Bir faaliyetin kamu hizmeti sayılabilmesi için tekel konusu olması gerekmez. D) Kamu hizmetlerinden yararlanma paralı olabileceği gibi, parasız da olabilir. E) Kamu hizmetlerinin mutlaka kamu hukuku kurallarına göre yürütülmesi zorunlu değildir. 8. Ahlak kuralları ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır? A) Bu kuralların yaptırımı ayıplama ve küçük görme şeklinde ortaya çıkar. B) Bu kuralların bir kısmı, kendi nefsimize yönelik kurallar içerir. C) Bu kurallar açısından devlet gücü ile zorlama söz konusudur. D) Yoksul birine yardım etmek bu kurallar içerisinde yer alır. E) Bu kurallara aykırı davranış manevi olarak karşılık görür. 5
2 Hukuka Giriş - 2 9. Aşağıdakilerden hangisi idarenin yargı dışı denetim mekanizmalarından biri değildir? A) Müfettiş denetimi B) TBMM nin sonu ve gensoru denetimi C) Sayıştay ın mali alandaki denetimi D) Başbakanlık Yüksek Denetleme Kurulunun denetimi E) Mahkemelerce denetim 13. Bir kişi ile devlet ya da devletin kendi kurumları arasındaki ilişkilerini düzenleyen hukuk disiplinine ne ad verilir? A) Borçlar Hukuku B) Kamu Hukuku C) Bankalar Hukuku D) Özel Hukuk E) Ticaret Hukuku 10. Aşağıdakilerden hangisinin kamu tüzel kişiliği yoktur? A) Belediyeler B) Üniversiteler C) İl Özel İdareleri D) TRT E) Bakanlıklar 11. Aşağıdakilerden hangisi fiil ehliyeti bakımından sınırlı ehliyetli sayılmaktadır? A) Ergin olmayan kişi B) 10 yıllık hapis cezasına çarptırılmış ve hâlen cezaevinde olan kişi C) Kendisine yasal danışman atanmış kişi D) 15 yaşını tamamlayarak mahkeme kararıyla ergin kılınan kişi E) Savurganlığı sebebiyle kısıtlanan kişi 14. Aşağıdakilerden hangisi belirli bir işin görülmesi için sulh mahkemesi tarafından atanır? A) Kayyım B) Yasal danışman C) Vasi D) Yasal temsilci E) Akdi temsilci 12. Örf ve Adet Hukuku nun manevi unsuru aşağıdakilerden hangisidir? A) Genel inanış B) Devamlılık veya tekrarlanma C) Moda D) Maddi yaptırım E) Hukuk kuralları 15. Hukuk kurallarına aykırı biçimde yapılmış olan idari işlemler yargı organlarınca hangi müeyyideye tabi tutulur? A) Cebri icra B) İptal C) Tazminat D) Yokluk E) Butlan 6
Hukuka Giriş - 2 ÇÖZÜMLER 1. Hakların kullanılmasında objektif iyi niyet ilkesi geçerlidir. Bu ilkeye göre; hak sahibinin hakkını kullanırken veya bir borçlunun borcunu yerine getirirken iyi ve doğru hareket etmesi, yani dürüst, orta zekâlı her insanın benzer olaylarda takip edeceği yolda hareket etmesi gerekir. Buna riayet edilmemesi durumunda hakkın kötüye kullanılması söz konusudur. Bir hak kullanılırken bir zarar ortaya çıkmış ise veya çıkması muhtemel ise, hak dürüstlük kuralına uygun olarak kullanılmamış ise, hak kullanılırken hakkın maksadı aşılmış ise hak kötüye kullanılmış demektir. Hakkın kullanılmasına hukuk düzeni izin vermiş ise burada hakkın kötüye kullanılmasından söz etmek mümkün değildir. 2. Nispi haklar, sadece belli kişiler arasında ileri sürülebilen haklardır. Alacak hakları, nispi haklara en güzel örnektir. Tek taraflı bir irade açıklaması ile yeni bir hukuki durum yaratma, mevcut bir hukuki durumu değiştirme ya da tamamen ortadan kaldırma yetkisi veren haklar, yenilik doğurucu haklardır. 3. Her bir kamu hizmeti kendi özel kurallarına tabi ise de, hepsinde ortak olan bazı özellikler ve hepsine egemen olan temel bazı ilkeler vardır. Bu ilkeler, süreklilik (kesintisizlik) ve düzenlilik, değişkenlik (uyarlanma), nesnellik ve eşitlik ile bedelsizliktir. Kamu hizmetleri, tatmininde kamu yararı bulunana bir gereksinimi karşılayan faaliyetler olarak kabul edildiklerinden, bunların sürekli ve düzenli bir biçimde yürütülmesi gerekir. Aksi taktirde kamu gereksinimi karşılanmaz ve kamu yararı gerçekleşmez. Bir faaliyetin kamu hizmeti haline getirilmesi o konudaki kamusal gereksinimin en iyi ve uygun bir biçimde karşılanması amacına yönelik olduğundan, kamu hizmetleri değişken olmak, yani değişen ve gelişen koşullara ve teknik verilere kendilerini uyarlamak zorundadırlar. Kamu hizmetleri bireysel değil ve fakat toplumsal gereksinimlerin giderilmesi için yürütüldüklerinden idare bu hizmetleri yürütürken nesnel davranmak ve yan tutmamak zorundadır. 5. Ölüm tehlikesi içinde kaybolan veya kendisinden uzun zamandan beri haber alınamayan bir kimsenin ölümü hakkında kuvvetli olasılık varsa, hakları bu ölüme bağlı olanların başvurusu üzerine mahkeme bu kişinin gaipliğine karar verebilir. Yetkili mahkeme, kişinin Türkiye deki son yerleşim yeri; eğer Türkiye de hiç yerleşmemişse nüfus sicilinde kayıtlı olduğu yer; böyle bir kayıt da yoksa anasının veya babasının kayıtlı bulunduğu yer mahkemesidir. Gaiplik kararının istenebilmesi için, ölüm tehlikesinin üzerinden en az bir yıl veya son haber tarihinin üzerinden en az beş yıl geçmiş olması gerekir. Mahkeme, gaipliğine karar verilecek kişi hakkında bilgisi bulunan kimseleri, belirli bir sürede bilgi vermeleri için usulüne göre yapılan ilânla çağırır. 6. Yazılı ve yazısız hukukta somut bir sorunu çözecek kuralın mevcut olmaması durumu olarak değerlendirilen hukuk boşluğunda, hakim meseleyi yasa koyucu gibi düşünerek yani kendisi hukuk yaratarak çözecektir. Hakim hukuk boşluğunu doldururken kıyas, hukukun genel ilkeleri ve tamamen özgün bir kural yaratma metodlarını değerlendirebilir. 7. İdari yargılama usulü kanununun 46.maddesinde düzenlenmiştir. Danıştay dava daireleri ile idare ve vergi mahkemelerinin nihai kararları, başka kanunlarda aksine hüküm bulunsa dahi Danıştayda temyiz edilebilir. Buna göre idari mahkemelerin karar ve hükümlerinin temyiz yeri Danıştaydır. 4. Bir faaliyetin kamu hizmeti sayılabilmesi için onun mutlaka klasik idari kuruluşlarca yürütülmesi şartı aranmamaktadır. Bugün tüm kamu hizmetlerinin imtiyaz usulü ile özel kişilere gördürülebileceği kabul edilmektedir. Ayrıca kamu hizmetlerinin sadece klasik idari kuruluşlar (merkezi idare, mahalli idareler ve idari kamu kurumları eliyle değil ve fakat aynı zamanda kamu kuruluşları, kamusal-özel karma kuruluşlar ve hatta özel kuruluşlar aracılığı ile de yürütülebileceği kabul olunmaktadır. 8. Ahlak kuralları, sosyal yaşantımızı düzenleyen manevi yaptırımlı kurallar bütünüdür. Ve bu kurallara uymayanlara karşı öngörülen yaptırım, ayıplama ve küçük görmedir. Objektif ve sübjektif ahlak kuralları olmak üzere ikiye ayrılır. Sübjektif ahlak kuralları, kendi nefsimize yönelik kurallar içermektedir. Ancak sosyal düzen kurallarından yalnızca hukuk kuralları devlet gücü ile desteklenmiştir. Diğer sosyal düzen kuralları devlet gücü ile desteklenmemiştir. 7
ÇÖZÜMLER Hukuka Giriş - 2 9. Türkiye İdare si yargısal olarak ve yargı dışı unsurlarla denetlenmektedir. Yargısal denetim, idari dava makamları ile ve kamu hukukuna bağlı olarak yapılan denetimdir. Müfettişlerin yaptıkları denetimler, Sayıştay ın mali denetimi, Başbakanlık Yüksek Denetleme Kurulu nun yapmış olduğu denetimler yargı dışı denetimdir. Ancak Danıştay ın tüzük tasarıları hakkında baktığı iptal davası yargısal denetimdir. Zaten yürütmenin düzenleyici işlemlerinden olan tüzüklerin yargısal denetimi yalnızca Danıştay tarafından yapılabilmektedir. Doğru yanıt E seçeneğidir. 14. Kayyım, bir malın yönetimi ya da bir işin yapılması amacıyla mahkeme tarafından belirlenen kişi olarak tanımlanmaktadır. Bir kimsenin kendi çıkarlarını herhangi bir nedenle koruyamadığı ya da korunması gerekli olan çıkarın kime ait olduğunun bilinmediği durumlarda, kayyım atamasında vasi tayininde olduğu gibi Sulh Hukuk Mahkemesi yetkili olup, burada da hasım yoktur. Bu tür davalar Sulh Hukuk Mahkemesinin idari kararlarına konu teşkil eden davalardır. Kayyımlık süresini ve kayyıma verilecek ücreti de sulh yargıcı belirler. 10. Kamu tüzel kişileri tamamen kamu yararının gerçekleşmesi için çalışan ve kamu gücü kullanan, kanunla veya kanunun verdiği açık yetkiyle kurulan kamu idare ve kurumlarıdır. Bakanlıkların kendilerine ait bir kamu tüzel kişili yoktur. Bakanlıklar devlet tüzel kişiliği altında örgütlüdür. Doğru yanıt E seçeneğidir. 11. Sınırlı ehliyetliler aslında tam ehliyetli oldukları halde bazı sebeplerden dolayı ehliyetleri belli konularla sınırlandırılmış bulunan kişilerdir. Bu kategoriye dahil kişiler ergin ve ayırt etme gücüne sahip oldukları gibi kısıtlı da değillerdir. Sınırlı ehliyetlilerde ehliyetlilik asıl, ehliyetsizlik ise istisnadır. Evli kişiler ve kendisine yasal danışman atanmış kişiler sınırlı ehliyetli sayılmaktadırlar. 15. Hukuk kurallarına uyulmaması durumunda hukuk sistemimiz beş tür yaptırım öngörmüştür. Bunlar ceza, cebri icra, iptal, tazminat ve hükümsüzlüktür. Ceza; işlenen suçlara karşı öngörülen yaptırım türüdür ve kanunsuz suç ve ceza konulamaz. Cebri icra; sorumluluklarını, yükümlülüklerini yerine getirmeyen kişilere karşı uygulanan ve kişilere zorla yükümlülüğünü yerine getirten yaptırım türüdür. İptal; hukuka aykırı bir şekilde yapılmış olan idari işlemlere karşı uygulanan yaptırım türüdür. Tazminat; kişilere verilen maddi veya manevi zarar karşılığı uygulanan yaptırım türüdür. Hükümsüzlük; hukuki işlemin şekil ve içerik bakımından kanuna aykırı olması durumunda uygulanan yaptırım türüdür. 12. Örf ve adet hukukunun manevi unsuru; maddi unsur olan devamlılığa ek olarak toplumda bu konuda genel bir inanışın olması gereğini taşır. Toplum vicdanında, bu davranış biçiminde bulunmak zorunluluğu hakkında genel bir inanç yer etmemişse, o âdetin bir örf ve adet hukuku kuralı niteliğini kazanması mümkün değildir. 13. Hukuk sistemimiz, kamu hukuku ve özel hukuk olarak ikiye ayrılmıştır. Devlet-devlet, devlet-kişi arası arasındaki ilişkileri düzenleyen hukuk disiplinine kamu hukuku denir. Anayasa Hukuku, İdare Hukuku, Ceza Hukuku, Vergi Hukuku gibi hukuk dalları kamu hukuku içerisinde yer alır. Kişi-kişi arasındaki ilişkileri düzenleyen hukuk disiplinine ise özel hukuk denir. Borçlar Hukuku, Ticaret Hukuku, Medeni Hukuk gibi hukuk dalları özel hukuk disiplininin alt dallarındandır. 8
A N A Y A S A Hukuka Giriş - 3 3 1. Aşağıdakilerden hangisi hukuk kurallarının çeşitleri arasında yer almaz? A) Bildirici hukuk kuralları B) Emredici hukuk kuralları C) Tanımlayıcı hukuk kuralları D) Tamamlayıcı hukuk kuralları E) Yorumlayıcı hukuk kuralları 5. Din kurallarına uymamanın sosyal hayatta öngörülen yaptırımı aşağıdakilerden hangisidir? A) Günahkâr olma B) Kısasa kısas C) Cebri icra D) Mutlak butlan E) Ayıplanma 2. Bir hukuki işlemin kanunun öngördüğü kurucu unsurlara sahip olmakla birlikte, kanunun emredici hükümlerine aykırı olması halinde aşağıdaki yaptırımlardan hangisi söz konusu olur? A) Yokluk B) Mutlak Butlan C) Nispi Butlan D) Cebri İcra E) Manevi tazminat 6. Aşağıdakilerden hangisi manevi bir yaptırımı ifade etmektedir? A) Nispi butlan B) Yokluk C) Maddi tazminat D) Manevi tazminat E) Ayıplama 3. Aşağıdakilerden hangisi pozitif hukuku mevzu hukuktan ayıran nitelikteki normdur? A) Anayasa B) Kanun C) Örf ve adet D) Genelge E) Kanun hükmünde kararname 7. Aşağıdakilerden hangisi hukuk kurallarının nitelikleri arasında yer almaz? A) Soyutluk B) Genellik C) Yaptırıma dayalı olma D) Kişiliğe bağlı olma E) Süreklilik 4. Bireyler tarafından aksi kararlaştırılamayan hukuk kurallarına ne ad verilir? A) Emredici hukuk kuralları B) Tanımlayıcı hukuk kuralları C) Yetki verici hukuk kuralları D) Tamamlayıcı hukuk kuralları E) Yorumlayıcı hukuk kuralları 8. Aşağıdakilerden hangisi normlar hiyerarşisine uygun sıralamayı ifade etmektedir? A) KHK-Tüzük-Anayasa B) Tüzük-Yönetmelik-KHK C) Anayasa-KHK-Tüzük D) Genelge-Tüzük-Kanun E) Kanun-Anayasa-KHK 9
3 Hukuka Giriş - 3 9. Aşağıda yer alan hukukun kaynaklarından hangisi bağlayıcı nitelikte değildir? A) Genelge B) Örf ve adet C) Bilimsel doktrin D) Kanun E) Milletlerarası antlaşmalar 13. Kişinin neticeyi öngördüğü halde olursa olsun diyerek suç işlemesi, suçun aşağıdaki hangi manevi unsurunu tanımlamaktadır? A) Doğrudan kast B) Olası kast C) İlliyet bağı D) Bilinçsiz taksir E) Bilinçli taksir 10. Aşağıdakilerin hangisinde hakim takdir yetkisini kullanmak zorundadır? A) Kural dışı boşluk B) Açık boşluk C) Örtülü boşluk D) Kural içi boşluk E) Kanun boşluğu 11. Aşağıdakilerden hangisi kamu hukuku dalları arasında yer alır? A) Medeni hukuk B) Ticari işletme hukuku C) Kıymetli evrak hukuku D) Ceza hukuku E) Şirketler hukuku 14. Devletin kamu hizmetlerini karşılamak amacıyla egemen gücünü kullanarak kişilerden parasal değer edinmesine ne denir? A) Parafiskal gelir B) Vergi C) Şerefiye D) Harç E) Resim 12. Aşağıdakilerden hangisi ceza hukukuna hakim olan ilkeler arasında yer almaz? A) Kanunilik ilkesi B) Hümanizm ilkesi C) Eşitlik ilkesi D) Kısas ilkesi E) Şahsilik ilkesi 15. Aşağıdakilerden hangisi medeni hukukun alt dalları arasında yer alır? A) Ticari işletme hukuku B) Medeni usul hukuku C) Şirketler hukuku D) Eşya hukuku E) Kıymetli evrak hukuku 10
Hukuka Giriş - 3 ÇÖZÜMLER 1. Hukukumuzda, belirli zorunluluklar ve yasaklar getiren emredici; normların içini doduran tanımlayıcı, normların diğer kurallarla etkileşmini ortaya koyan ve ayrıntılandırılmasına yarayan tamamlayıcı ve eksik noktalarda anlamlandırılmasını gerçekleştiren yorumlayıcı hukuk kurlları bulunmatkadır. Ancak, bildirici hukuk kuralları diye bir kavram söz konusu değildir. 2. Kurucu unsularında eksiklik bulunma durumu yokluk iken; emredici hususlarda ortaya çıkacak noksanlıklar mutlak butlan olarak tanımlanmaktadır. Şayet sadece irade sakatlığından bahsedilseydi, bu durumda cevap nispi butlan olacaktı. 3. Pozitif hukuk bir ülkede uygulanan yazılı ve yazısız tüm kuralları içerirken, mevzu hukuk sadece yazılı kurallardan ibarettir. Dolayısıyla, yazısız kurallar olan örf ve adet kuralları pozitif hukukta bulunup, mevzu hukukta bulunmayan unsurdur. 4. Emredici hukuk kuralları, bireylerin toplumsal düzen adına gerçekleştirmesi gereken, tartışmaya ve yoruma müsait olmayan kurallar bütünüdür. Dolayısıyla kağıt üzerinde ya da sözlü olarak bireylerin kendi aralarında aksi istikamette adım atma ihtimalleri bulunmamaktadır. 5. Din kuralları, hukuk kurallarından farklı olarak maddi yaptırımı olmayan, tavsiye niteliğinde bir yaptırım mekanizmasına sahip olan normları kapsar. Günahkar olma ya da günahkar sayılma durumu sosyal hayatta karşılaşılabilecek manevi yaptırımlardır.ayıplanma ise daha ziyade ahlak kurallarına aykırı davranma sonucunda ortaya çıkmaktadır. 6. Hükümsüzlük türleri, cebri icra, tazminat, iptal ve ceza, maddi yaptırımları ifade etmekte iken; ayıplanma ve kınama manevi yaptırımlardır. Dolayısıyla devlet tarafından desteklenmemetke ve yerine getirilmesi idarece sağlanan yaptırımları oluşturmamaktadır. Doğru yanıt E seçeneğidir. 7. Hukuk kuralları, toplumsal düzeni sağlamak adına, kişiler arasındaki ya da idare ile kişiler arasındaki ilişkileri düzenleyen, genel, soyut, sürekli ve maddi yaptırıma dayalı olan kuralardır. Bu durumda kişiliğe bağlı kural olamayacağı tezi hatırlandığında, huku uraalrının kişisel değil soyut ve genel olduğu sonucuna ulaşılabilir. 8. Avusturyalı kamu hukukçsu Hans Kelsen in ortaya koyduğu normlar hiyerarşisi tablosunun en tepesinde Anayasa bulunmaktadır. Anayasayı kanun ya da kanun hükmünde kararname, tüzük ve yönetmelik takip eder. 9. Hakimin asli kaynaklardan yararlanamaması durumnda müracaat edeceği normlara yardımcı ya da tali kaynaklar ismi verilir. Bilimsel doktrinler ve mahkeme kararları hukukun yardımcı kaynakları arasında yer almaktadır. 10. Kural içi boşluk bir hukuk boşluğu türü değildir; bu noktada kanun koyucu bir norm oluşturmuştur; ancak sınırlarını net bir şekilde ortaya koymamıştır. Hukuki olayın durumuna gore, hakime kuralın öngördüğü sınırlar içerisinde karar verme yetkisi tanınmıştır. Bu noktada hakim takdir yetkisini kullanmalıdır. 11. Medeni hukuk ve ticaret hukuku disiplinleri alt dallarıyla birlikte kişiler arasındaki değişken ilişkileri ele almakta ve dolayısıyla özel hukukun alanını düzenlemektedirler. Ceza hukuku ise, idarenin müdahil olduğu kamusal bir alanı yansıtmakta ve dolayısıyla kamu hukuku alanna dahil olmaktadır. 12. Gerçekleştirilen bir işlem ya da eylemin misliyle cezalandırılması ve karşılığının aynı şekilde verilmesini ifade eden kısas, Türk Ceza Hukuku hükümleri dahilinde yer almamaktadır. Aksi takdirde suç ve cezaların kanuniliği ilkesi ve cezaların şahsiliği ilkesi ile ile çelişme durumu ortaya çıkacaktır. 13. Olası kast, kişinin, suçun kanuni tanımındaki unsurların gerçekleşebileceğini öngörmesine rağmen fiili işlemesi hali olarak tanımlanır. Bu sorunun çeldiricisi olan bilinçli taksir de ise, kiş öngördüğü neticeyi istememektedir; ancak gerçekleştirdiği işlem neticesinde bir zarar ortaya çıkarsa bilinçli taksir ortaya çıkar. 14. Vergi, idarenin kamu giderlerini karşılamak ve kamu hizmetleri gerçekleştirmek adına vatandaşlarından ya da ülkede yaşayan yabancılardan, cebri gücünü kullanarak elde ettiği parasal değer olarak anılmaktadır. 15. Kişiler hukuku, aile hukuku, miras hukuku, eşya hukuku ve borçlar hukuku, medeni hukukun alt disiplinleri olarak anılmaktadır. Usul hukukunun yargılamaya yönelik işlemleri içerdiği, mahkeme sürecine dair olduğu ve kamu hukuku alanında olduğu unutulmamalıdır. 11