TÜRKİYE CUMHURİYET MERKEZ BANKASI TÜSİAD CEO FORUMU Durmuş YILMAZ Başkan 16 Ekim 21 1
Ekonomide kriz öncesi seviyeye geri dönüş Mevsimsellikten Arındırılmış GSYİH (23 1.Ç 21 2.Ç, sabit fiyatlarla, 28 1.Ç = 1) 15 1 95 9 1. 1.4 85 87.2 8 75 7 65 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 23 24 25 26 27 28 29 21 Kaynak: TÜİK, TCMB 2
Büyüme hızları ve beklentiler 11 1 9 8 7 6 5 4 3 2 1-1 Çin Hindistan Brezilya Malezya Endonezya Peru Türkiye G.Kore Rusya Arjantin Tayland Şili Meksika Filipinler İsrail Kolombiya Polonya G.Afrika Çek C. Macaristan 12 1 8 6 4 2-2 -4 21 Yılıİkinci Çeyrek Büyüme Oranları (yıllık yüzde değişim) 21 Yılı Büyüme Oranı Beklentileri (yıllık yüzde değişim), Türkiye Çin Peru Tayland Malezya Brezilya Hindistan Filipinler Meksika G.Kore Şili Endonezzy Ukrayna Rusya İsrail Polonya G.Afrika Çek C. Macaristan Romanya Bulgaristan Hırvatistan Kaynak: Bloomberg, TCMB Kaynak: Consensus Forecasts, TCMB 3
Özel sektör öncülüğünde büyüme Özel Tüketim Harcamaları* (23 1.Ç 21 2.Ç, sabit fiyatlar, 28 1.Ç=1) Özel Makine-Teçhizat Yatırımları* (23 1.Ç 21 2.Ç, sabit fiyatlar, 28 1.Ç=1) 15 1 1. 1.5 11 1 9 1. 84.7 95 8 9 85 8 75 9.9 7 6 5 4 3 61.9 7 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 2 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 23 24 25 26 27 28 29 21 23 24 25 26 27 28 29 21 11 Özel İnşaat Yatırımları* (23 1.Ç 21 2.Ç, sabit fiyatlar, 28 1.Ç=1) 1. 3. 2. Stok Harcamaları* (23 1.Ç 21 2.Ç, GSYİH ya oranı, yüzde) 1 1. 9 79.4. -1. 8-2. 7 64.7-3. -4. 6-5. -6. 5 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2-7. 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 23 24 25 26 27 28 29 21 23 24 25 26 27 28 29 21 * Mevsimsellikten arındırılmış Kaynak: TÜİK, TCMB * Mevsimsellikten arındırılmış Kaynak: TÜİK, TCMB 4
Ekonominin geneline yayılan canlanma 11 15 1 95 9 85 8 75 7 65 6 Sanayi Sektörü Katma Değeri* (23 1.Ç 21 2.Ç, sabit fiyatlar, 28 1.Ç=1) 1. 8.3 12.4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 23 24 25 26 27 28 29 21 11 15 1 95 9 85 8 75 7 65 Hizmetler Sektörü Katma Değeri* (23 1.Ç 21 2.Ç, sabit fiyatlar, 28 1.Ç=1) 1. 9.2 11.3 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 23 24 25 26 27 28 29 21 11 1 İnşaat Sektörü Katma Değeri* (23 1.Ç 21 2.Ç, sabit fiyatlar, 28 1.Ç=1) 1. 9.1 15 1 Tarım Sektörü Katma Değeri* (23 1.Ç 21 2.Ç, sabit fiyatlar, 28 1.Ç=1) 9 8 7 76. 95 9 6 85 5 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 8 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 23 24 25 26 27 28 29 21 23 24 25 26 27 28 29 21 * Mevsimsellikten arındırılmış Kaynak: TÜİK, TCMB * Mevsimsellikten arındırılmış Kaynak: TÜİK, TCMB 5
Dış talepteki kademeli toparlanma İhracat ve İthalat Miktar Endeksleri* (Ocak 25 Temmuz 21, 28 1.Ç.=1)) Dış Piyasa Siparişleri* (Ocak 28 Eylül 21) 11 15 İhracat (Altın Hariç) 4 3 2 İYA Gelecek Üç Aydaki İhracat Sipariş Miktarı 1 1 95 9-1 85 8 İthalat -2-3 -4 İYA Son Üç Aydaki İhracat Sipariş Miktarı 75-5 7 1-5 5-5 9-5 1-6 5-6 9-6 1-7 5-7 9-7 1-8 5-8 9-8 1-9 5-9 9-9 1-1 5-1 -6 1-8 3-8 5-8 7-8 9-8 11-8 1-9 3-9 5-9 7-9 9-9 11-9 1-1 3-1 5-1 7-1 9-1 * Mevsimsellikten arındırılmış, 2 aylık hareketli ortalama Kaynak: TÜİK, TCMB * Mevsimsellikten arındırılmış Kaynak: TCMB 6
Dış talepteki kademeli toparlanma Küresel İktisadi Faaliyet ve Türkiye nin Dış Talep Endeksi* (Mart 26 Aralık 211, Haziran 28=1) 11 15 Küresel İktisadi Faaliyet Endeksi 1 95 9 Türkiye nin Dış Talep Endeksi 3-6 9-6 3-7 9-7 3-8 9-8 3-9 9-9 3-1 9-1 3-11 9-11 * Türkiye nin dış talep endeksinin hesaplanmasında, ülkelerin Türkiye nin ihracatı içindeki payları ile ağırlıklandırılmış GSYİH verileri kullanılmıştır. Kaynak: Bloomberg, Consensus Forecasts, IMF WEO, TUİK, TCMB 7
Kredi piyasasında olumlu görünüm 5 4 3 2 Toplam Kredi Hacminin Haftalık Değişimi* (Ocak 27 Ekim 21, yıllıklandırılmış 13 haftalık hareketli ortalama) 26 24 22 2 18 Kredi Faiz Oranları* (Ocak 28 Eylül 21, yıllık yüzde) Bireysel Kredi Faizi 1-1 16 14 12 1 Ticari Kredi Faizi -2 8 27 28 29 21 1-8 3-8 5-8 7-8 9-8 11-8 1-9 3-9 5-9 7-9 9-9 11-9 1-1 3-1 5-1 7-1 9-1 * Mevduat, kalkınma, yatırım ve katılım bankaları ile tüketici finansman şirketlerinin toplamı; kur etkisinden arındırılmış Kaynak: BBDK, TCMB * 2 haftalık hareketli ortalama Kaynak: BDDK, TCMB 8
85 8 75 7 65 6 55 Devam eden çıktı açığı Mevsimsellikten Arındırılmışİmalat Sanayi Kapasite Kullanım Oranı (yüzde) 81.4 2 18 Mevsimsellikten Arındırılmış Tarım Dışı İşsizlik Oranı (yüzde) 18.2 16 71.5 14 12.6 14.5 12 6.9 1 8 1-7 4-7 7-7 1-7 1-8 4-8 7-8 1-8 1-9 4-9 7-9 1-9 1-1 4-1 7-1 1-7 4-7 7-7 1-7 1-8 4-8 7-8 1-8 1-9 4-9 7-9 1-9 1-1 4-1 7-1 Kaynak. TCMB Kaynak. TUİK, TCMB 9
17.2 17. 16.8 16.6 16.4 16.2 16. 15.8 15.6 İstihdam yaratan büyüme Tarım Dışıİstihdam* (Ocak 27 - Temmuz 21, milyon kişi) Sanayi ve Hizmetler İstihdamı* (Ocak 27 Temmuz 21, milyon kişi) 4.7 11.1 4.6 11. Sanayi (Sağ Eksen) 4.5 1.9 4.4 1.8 4.3 1.7 4.2 1.6 Hizmetler 4.1 1.5 4. 1.4 3.9 1.3 3.8 1.2 1 1-7 3-7 5-7 7-7 9-7 11-7 1-8 3-8 5-8 7-8 9-8 11-8 1-9 3-9 5-9 7-9 9-9 11-9 1-1 3-1 5-1 7-1 1-7 3-7 5-7 7-7 9-7 11-7 1-8 3-8 5-8 7-8 9-8 11-8 1-9 3-9 5-9 7-9 9-9 11-9 1-1 3-1 5-1 7-1 *Mevsimsellikten Arındırılmış Kaynak: TÜİK, TCMB *Mevsimsellikten Arındırılmış Kaynak: TÜİK, TCMB
14 12 1 8 6 4 2 Enflasyon göstergeleri ve beklentiler Enflasyon Beklentileri (yıllık yüzde değişim) 18 Mal ve Hizmet Enflasyonu (yıllık yüzde değişim) 16 Hizmetler 14 TÜFE 12 1 8 6 Temel mallar 4 24 Aylık Enflasyon Beklentisi I Endeksi 2-2 1-8 3-8 5-8 7-8 9-8 11-8 1-9 3-9 5-9 7-9 9-9 11-9 1-1 3-1 5-1 7-1 9-1 1-4 5-4 9-4 1-5 5-5 9-5 1-6 5-6 9-6 1-7 5-7 9-7 1-8 5-8 9-8 1-9 5-9 9-9 1-1 5-1 9-1 Kaynak. TUİK, TCMB Kaynak. TUİK, TCMB 11
Çekirdek enflasyon ve politika faizleri 14 Enflasyon Hedeflemesi Uygulayan Gelişmekte Olan Ülkelerde ve Türkiye de Çekirdek Enflasyon (Ocak 24 Eylül 21, yüzde) 3 Enflasyon Hedeflemesi Uygulayan Gelişmekte Olan Ülkelerde ve Türkiye de Kısa Vadeli Faiz Oranları (Ocak 24 Eylül 21, yüzde) 12 25 1 8 Türkiye 2 Türkiye 6 15 4 1 2 Enflasyon Hedeflemesi Uygulayan Gelişmekte Olan Ülkeler 5 Enflasyon Hedeflemesi Uygulayan Gelişmekte Olan Ülkeler 1-4 7-4 1-5 7-5 1-6 7-6 1-7 7-7 1-8 7-8 1-9 7-9 1-1 7-1 1-4 7-4 1-5 7-5 1-6 7-6 1-7 7-7 1-8 7-8 1-9 7-9 1-1 7-1 Kaynak: Merkez Bankaları, TÜİK, TCMB Kaynak: Merkez Bankaları, TCMB 12
Mali disiplin Merkezi Yönetim Bütçe Dengesi (GSYİH ye oranı, yüzde) 27-21 Yılları Arasında Bütçe Açığı ve Kamu Borcundaki Değişim (yüzde puan) 6-1 -2-3 -4-5 -6-7 I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III 25 26 27 28 29 21 Kamu Borcunun GSYİH'ye Oranındaki Değişim 5 4 3 2 1 Türkiye İrlanda Japonya ABD İspanya Yunanistan Portekiz Hollanda Fransa Belçika İtalya Almanya Finlandiya İsveç 3 6 9 12 15 18 Bütçe Açığının GSYİH'ye Oranındaki Değişim Kaynak: Maliye Bakanlığı, TÜİK, TCMB Kaynak: IMF, TCMB 13
Karşılaştırmalı görünüm 211 yılı Kamu Borcu Tahmini (GSYİH ye oranı, yüzde) 211 yılı Bütçe Açığı Tahmini (GSYİH ye oranı, yüzde) Yunanistan İtalya Belçika Portekiz Fransa Euro Alanı İrlanda İngiltere, Almanya Macaristan Avusturya Malta İspanya Hollanda G.Kıbrıs Polonya Letonya Finlandiya Danimarka Türkiye Litvanya Slovenya Slovakya Çek C. İsveç Romanya Lüksemburg Bulgaristan, Estonya 48.8 Maastricht Kriteri İrlanda İngiltere Letonya Yunanistan İspanya Litvanya Portekiz G.Kıbrıs Romanya Fransa Polonya Çek C. Slovakya Slovenya Hollanda İtalya Belçika Danimarka Almanya Avusturya Türkiye Macaristan Lüksembur Malta Finlandiya Estonya Bulgaristan İsveç -4. Maastricht Kriteri 2 4 6 8 1 12 14-2 -4-6 -8-1 -12 Kaynak: Avrupa Komisyonu, OVP, TCMB Kaynak: Avrupa Komisyonu, OVP, TCMB 14
Orta Vadeli Program Merkezi Yönetim Bütçe Açığı (22 213, GSYİH ye oranı) AB Tanımlı Kamu Borcu (22 212, GSYİH ye oranı) 12 11.9 11.5 8 73.7 9 8.8 7 6 67.4 59.2 Maastricht Kriteri: 6% 6 3 5.2 1.1 Maastricht Kriteri: 3%.6 1.6 1.8 5.5 4. Orta Vadeli Program 2.8 2.4 1.6 5 4 3 52.3 46.1 39.4 39.5 45.5 42.3 Orta Vadeli Program 4.6 38.8 36.8 21 22 23 24 25 26 27 28 29 21* 211** 212** 213** 2 22 23 24 25 26 27 28 29 21* 211** 212** * Tahmin ** Orta Vadeli Program (21-212) Hedefleri Kaynak: Maliye Bakanlığı, Orta Vadeli Program * Tahmin ** Orta Vadeli Program (21-212) Hedefleri Kaynak: Hazine Müsteşarlığı, TCMB 15
3 25 2 15 1 5 Düşük borçluluk oranları Banka Kredilerinin GSYİH ye Oranı (yüzde) Hanehalkı Borcunun GSYİH ye Oranı (yüzde) 9 8 7 6 5 4 3 2 1 Romanya Türkiye 28 Türkiye 29 Polonya Slovakya Çek. C Macaristan Bulgaristan Finlandiya Yunanistan Slovenya İtalya Belçika Fransa Almanya İsveç Avusturya AB Portekiz İspanya Hollanda Danimarka İrlanda İngiltere Türkiye 28 Türkiye 29 Romanya Slovakya Slovenya Çek C. Polonya Litvanya Bulgaristan Macaristan İtalya Belçika Letonya Yunanistan Avusturya Fransa Estonya Finlandiya AB27 İngiltere Almanya İsveç Hollanda Lüksemburg İrlanda Portekiz İspanya Kaynak:Eurostat, IMF, TCMB Kaynak:Eurostat, IMF, TCMB 16
5 4 3 2 1 Finansal göstergelerdeki oynaklık ve risk primi 5 yıllık CDS Primleri Döviz Kuru Oynaklığı.4 Portekiz.3 İspanya Gelişmekte olan ülkelerde kur oynaklığı aralığı.2 İtalya.1 Turkiye Turkey. 4-9 5-9 6-9 7-9 8-9 9-9 1-9 11-9 12-9 1-1 2-1 3-1 4-1 5-1 6-1 7-1 8-1 9-1 1-1 1-8 3-8 5-8 7-8 9-8 11-8 1-9 3-9 5-9 7-9 9-9 11-9 1-1 3-1 5-1 7-1 9-1 Kaynak:Bloomberg, TCMB Kaynak:Bloomberg, TCMB 17
Cari açık gelişmeleri 8 Cari İşlemler Dengesi (GDP ye oranı) 6 4 Enerji Hariç Cari Açık 2-2 -4-6 -8 Cari Açık 1 2 3 4 5 6 7 8 9 1 Kaynak. TUİK, TCMB 18
Sermaye akımlarında son dönemdeki artışlar 3 Ödemeler Dengesi Alt Kalemleri (6 aylık birikimli toplam, milyar ABD doları) 25 2 15 1 Doğrudan Yatırımlar Özel Sektör Borçları 5-5 -1-15 Portföy Yatırımları -2 1-8 3-8 5-8 7-8 9-8 11-8 1-9 3-9 5-9 7-9 9-9 11-9 1-1 3-1 5-1 7-1 Kaynak. TUİK, TCMB 19
TCMB nin Yeni Stratejik Yönetiminin Temelleri 1. Borçluluk oranları: Daha çok özkaynak kullanımı, daha basiretli borçlanma 2. Borçlanma Vadeleri: Yurt içi ve yurt dışı borçlanma ile mevduatın vadesinin uzatılması 3. Döviz pozisyonları: Kamu ve özel sektörün döviz pozisyonunun güçlendirilmesi 4. Risk yönetimi: Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsası gibi araçlarla kur riski yönetiminin daha etkin sağlanması 2
TCMB Politika Tedbirleri 1. Teknik faiz ayarlaması ve daha etkin likidite yönetimi amacıyla koridor sisteminin uygulamaya konulması (18 Eylül 21) 2. Zorunlu karşılık oranlarının artırılması (23 Eylül 21) 3. Zorunlu karşılıklara faiz ödenmesinin durdurulması (23 Eylül 21) 4. Rezerv birikimi için daha esnek bir mekanizmanın devreye sokulması (4 Ekim 21) 5. 3 Aylık repo ihalelerine son verilmesi (14 Ekim 21) 6. TCMB borçlanma faiz oranının,5 puan düşürülmesi (14 Ekim 21) 21
Koridor Sistemi ve Döviz Alımları Koridor Sistemi ve Gecelik Faizler (Haziran 21 Ekim 21, yüzde) Döviz Alım İhaleleri ve Döviz Kuru Sepeti (Mayıs 29 Ekim 21) 9.5 12 1.9 9. 8.5 8. Borç Verme Oranı İMKB Repo-Ters Repo Pazarı Gecelik Faiz Oranı Teknik Faiz Ayarlaması Sonrası 1 8 Eşit Ağırlıklı ABD Doları ve Euro Sepeti (sağ eksen) Yeni Sistemin Başlangıcı Döviz Alım İhaleleri (günlük ortalama, milyon ABD doları) 1.85 1.8 7.5 Politika Faizi 6 7. 1.75 6.5 4 6. Borç Alma Oranı 2 1.7 5.5 5. 6-1 7-1 8-1 9-1 1-1 5-9 7-9 9-9 11-9 1-1 3-1 5-1 7-1 9-1 1.65 Kaynak: İMKB, TCMB Kaynak: TCMB 22
3 25 2 15 1 5-5 -1-15 -2 Likidite Yönetimi Kaynak: TCMB 23 4-1 5-1 6-1 7-1 8-1 9-1 1-1 1-8 2-8 3-8 4-8 5-8 6-8 7-8 8-8 9-8 1-8 11-8 12-8 1-9 2-9 3-9 4-9 5-9 6-9 7-9 8-9 9-9 1-9 11-9 12-9 1-1 2-1 3-1 TL Likiditesi (Ocak 28 Ekim 21, milyar TL) Haftalık Repo Fonlaması 3 Aylık REPO Fonlaması Bankalararası Para Piyasasından Çekilen Verilen Net Likidite
Genel Değerlendirme İktisadi faaliyet kademeli olarak toparlanmaktadır --- ekonomide aşırı ısınma gözlenmemektedir. Gıda fiyatlarındaki artışın geçici olması beklenmektedir. Temel enflasyon göstergeleri ve beklentiler hedefle uyumlu seyretmektedir. Alınan yeni önlemler, gelişmekte olan ekonomilere yönelik yoğun sermaye akımlarının ve yüksek cari açıkların şekillendireceği yeni ekonomik ortama hazırlık olarak görülmelidir. Politika faizleri bir süre daha mevcut düzeylerde tutulacak ve uzun süre düşük düzeylerde seyredecektir. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası, orta vadede maruz kalınabilecek risklere karşı ekonominin dayanıklılığını artıracak önlemleri almayı sürdürecektir. 24
Basel III Uygulamaları Çekirdek Ana Sermaye Oranı (Ödenmiş sermaye + Dağıtılmamış karlar Sermayeden İndirilen Değerler) Ana Sermaye Oranı (Çekirdek ana sermaye + Birincil sermaye benzeri borçlar) Sermaye Yeterlilik Oranı Eski Yeni Eski Yeni Eski Yeni Asgari 2,% 4,5% 4,% 6,% 8,% 8,% Koruyucu tampon - 2,5% - - Asgari + Koruyucu tampon 2,% 7,% 4,% 8,5% 8,% 1,5% Konjonktür karşıtı tampon - %-%2,5 Çekirdek ana sermaye oranı 213 yılından itibaren kademeli olarak artırılacak ve 215 yılından itibaren %4,5 olarak uygulanacaktır. Ana sermaye oranı213 yılından itibaren kademeli olarak artırılacak ve ve 215 yılından itibaren % 6 olarak uygulanacaktır. Tampon sermaye 216-219 arasında her yıl,625% artırılarak, 219 yılında 2,5% olarak yürürlüğe girecektir. 25
Basel III Uygulamaları Eski Yeni KALDIRAÇ ORANI (Ana Sermaye / Bilanço içi ve dışı varlıklar) - 3,% 211-217 yıllarındaki izleme sürecinden sonra, 218 yılından itibaren Pillar I kapsamında uygulanacaktır. Likit Varlıklar % 1 3 Gün İçinde Gerçekleşecek Net Nakit Çıkışları Mevcut İstikrarlı Fonlama Tutarı > % 1 İhtiyaç Duyulan İstikrarlı Fonlama Tutarı Gözlem sürecini takiben Likidite karşılama oranı 215 yılından, Net istikrarlı fonlama oranı ise 218 den itibaren uygulanacaktır. 26
Basel III ve Türk Bankacılık Sistemi Temmuz 21 Bankacılık Sektörü (%) Asgari + Tampon Oran (219) (%) Çekirdek Ana Sermaye Oranı (% 4,5) 16,8 7, Ana Sermaye Oranı (%6) 17,4 8,5 Sermaye Yeterlilik Oranı (%8) 19,3 1,5 Kaldıraç Oranı (%3) 6,4 3, 27
Basel III ve Küresel Ekonomiye Etkisi 28
TÜRKİYE CUMHURİYET MERKEZ BANKASI TÜSİAD CEO FORUMU Durmuş YILMAZ Başkan 16 Ekim 21 29