Chapter 16. Fiyat Seviyeleri ve Döviz Kuru. Slides prepared by Thomas Bishop. Copyright 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved.

Önizleme Tek Fiyat Kanunu (Law Of One Price) Satınalma Gücü Paritesi (Purchasing Power Parity) Satınalma Gücü Paritesinin Eksiklikleri Faiz Oranları Ve Enflasyon İlişkisi: Fisher Etkisi Real Faiz Oranları Copyright 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved. 15-2

Tek Fiyat Kanunu (Law of One Price) Tek fiyat kanunu (law of one price) farklı rekabetçi piyasalardaki aynı ürün, taşıma masrafları ve piyasalar arası engeller önemli olmadığı durumda, aynı fiyattan satılmalıdır. Neden? Bir restorandaki pizza fiyatı $20 iken karşı caddededki benzer bir restoranda aynı pizza $40. Ne olmasını beklersiniz? Birçok kişi 20$ lık pizzayı satın alır, az sayıda kişi 40$ olanı satın alır. Copyright 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved. 15-3

Tek Fiyat Kanunu (devam) Seattle da ve Vancouver da iki pizza restoranını düşünün. Tek fiyat kanununa göre aynı pizzanın iki farklı şehirdeki fiyatı (fiyatı ölçmek için ortak para birimi kullanılıyor) piyasalar rekabetçi ve taşıma masrafları ile piyasalar arası engeller önemsiz ise eşit olmalıdır. P pizza US P pizza Canada E US$/C$ P pizza US = (E US$/C$ ) x (P pizza Canada) = Seattle daki pizza fiyatı = Vancouver daki pizza fiyatı = US doları/kanada doları döviz kuru Copyright 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved. 15-5

Satınalma Gücü Paritesi (Purchasing Power Parity) Satınalma gücü paritesi (Purchasing power parity) tek fiyat kanununun ülkeler arası tüm ürün ve hizmetler ya da temsili ürün ve hizmet gruplarını içeren bir ürün sepeti için uygulanmasıdır. P US = (E US$/C$ ) x (P Canada ) P US = ABD deki ortalama fiyat seviyesi P Kanada = Kanada daki ortalama fiyat seviyesi E US$/C$ = ABD doları/kanada doları döviz kuru Copyright 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved. 15-6

Satınalma Gücü Paritesi (devam) Satınalma gücü paritesine göre E US$/C$ = P US /P Kanada ortalama fiyat seviyeleri döviz kurunu belirler ABD deki fiyat seviyesi sepet başına $200, Kanada daki fiyat seviyesi sepet başına C$400, PPP ye göre C$/US$ döviz kuru C$400/US$200 = C$2/US$1 olmalıdır. Copyright 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved. 15-7

Satınalma Gücü Paritesi (devam) Satınalma gücü paritesi E US$/C$ = P US /P Kanada PPP tüm ülkelerdeki insanların para birimleri ile aynı satınalma gücüne sahip olduklarını öngörür: Kanada daki fiyatlar iki misli yüksek olduğuna göre 2 Kanada doları ile 1 ABD dolarının satın alabileceğine eşit miktar ürün satın alınabilir. Copyright 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved. 15-8

Satınalma Gücü Paritesi (devam) PPP nin 2 formu vardır: Mutlak (Absolute) PPP: Döviz kurları ülkeler arasındaki ortalama fiyat seviyeleri oranına eşittir E $/ = P US /P EU Relatif (Relative) PPP: döviz kurundaki değişimler iki dönem arasındaki fiyat değişimine (enflasyon) eşittir: (E $/,t - E $/, t 1 )/E $/, t 1 = US, t - EU, t t = t-1 ile t dönemi arasındaki enflasyon oranı Copyright 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved. 15-9

PPP nin Eksiklikleri Mutlak PPP için ampirik kanıt azdır. Farklı ülkelerdeki aynı ürün sepetlerinin aynı kur üzerinden hesaplanan fiyatları birbirinden olukça farklı. Relatif PPP veri ile daha tutarlıdır, ancak o da döviz kuru tahminlerinde zayıftır. Copyright 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved. 15-10

Şekil 15-2: Yen/Dollar Döviz Kuru ve Relatif Japonya-ABD Fiyat Seviyeleri, 1980 2006 Source: IMF, International Financial Statistics. Exchange rates and price levels are end-of-year data. Copyright 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved. 15-13

PPP nin Eksiklikleri (devam) PPP nin tam tutmamasının nedenleri: tek fiyat kanunu görülmez çünkü 1. Ulaştırma Maliyetleri 2. Ticaret Engelleri (Örnek: Gümrük Vergileri, Kotalar), 3. Ticareti Yapılmayan Mallar (Non Tradables), 4. Serbest Rekabetten Sapmalar (Örnek: Piyasaya Fiyatlandırma (Pricing To Market), Tam Rekabetçi Olmayan Piyasalar (Imperfect Competition) 5. Tüketim Davranışındaki Farklılıklar 6. Mal Ve Hizmet Sepeti İçin Ortalama Fiyat Ölçümlerindeki Farklılıklar Copyright 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved. 15-14

PPP nin Eksiklikleri (devam) Ticaret engelleri ve ticareti olmayan ürünler Taşıma masrafları ve devletin ticaret kısıtları ticareti masraflı yapar ve bazı durumlarda ticareti olmayan (non-tradable) ürün ve servislere neden olur. Servislerin çoğu zaman ticareti yapılamaz: servisler genellikle kısıtlı bir coğrafya içerisinde sunulur (örneğin,saç kesimi hizmetleri). Taşıma masrafları arttıkça döviz kurunun PPP den farklı olacağı aralık da o kadar büyür. Tek fiyat iki piyasada tutmak durumunda değil. Copyright 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved. 15-15

PPP nin Eksiklikleri (devam) Eksik rekabet (Imperfect competition) fiyat ayrımcılığına neden olabilir: "piyasa için fiyatlandırma. Bir firmanın tüketicilerin ne ödemek isteyeceğine dair beklentilere göre, karını maksimize etmek için aynı ürünü farklı pazarlarda farklı fiyatlara satması Tek fiyat iki piyasada tutmak durumunda değil. Copyright 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved. 15-16

PPP nin Eksiklikleri (devam) Mal ve hizmetlerin ortalama fiyat ölçülerindeki farklılıklar Ortalama fiyat düzeyleri, mal ve hizmetlerin temsili gruplarının ("sepet") ölçümündeki farklılıklar nedeniyle ülkeden ülkeye farklıdır. Mal ve hizmetlerin temsili grupları ("sepet") leri farklı olduğu için, onların ortalama fiyatlarının da aynı olması gerekmez. Tek fiyat iki piyasada tutmak durumunda değil. Copyright 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved. 15-17

Döviz Kurları için Parasal Yaklaşım Parsal Döviz Kuru Modeli (Monetary approach to the exchange rate): döviz kuru oranlarının uzun vadedeki değişimlerini parasal etkileri kullanarak tahmin eder. PPP nin mutlak versiyonunu kullanır. Ülkeler arasındaki ortalama fiyat seviyelerinin reel parasal varlıkların talebi ile arzı eşit olacak şekilde ayarlanacağını öngörüyor: P US = M s US/L (R $, Y US ) P EU = M s EU/L (R, Y EU ) Copyright 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved. 15-18

Döviz Kurları için Parasal Yaklaşım Açıklama: P x : X ülkesindeki fiyat seviyesi (price level) Y x : X ülkesindeki reel milli gelir R x : X ülkesindeki parasal olmayan varlıklara ait fazi oranı L(R x,y x ) : X ülkesindeki toplam para talebi M s x : X ülkesindeki para arzı E e $/ : önümüzdeki dönem için beklenen dolar/euro döviz kuru E $/ : şu anki döneme ait dolar/euro döviz kuru e X : X ülkesi çin beklenen enflasyon oranı Copyright 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved. 15-19