TNSA-2003 BÖLGE TOPLANTISI-VI ANNE VE ÇOCUK SAĞLIĞI Doç. Dr. Turgay Ünalan 28 Haziran 2005 - SAMSUN
Bebek ve Çocuk Ölümlülüğü
0-4 Yaş Dönemindeki Ölümler Perinatal Ölümler Yüksek Riskli Doğurganlık Davranışı
0-4 Yaş Dönemindeki Ölümler Neonatal Post-neonatal Bebek ( 1 q 0 ) Çocuk ( 4 q 1 ) Beş-Yaş Altı Ölüm Hızları ( 5 q 0 ) Doğum Tarihçeleri Her kadın için tüm yaşamı boyunca yaptığı canlı doğumlar Tüm canlı doğumlar için yaş, doğum tarihi, cinsiyet, hayatta kalma durumu, ölüm yaşı bilgileri
Perinatal Ölümler Perinatal Ölüm Hızı Doğum Tarihçeleri Erken Neonatal Ölümler Demografik Takvimler Ölü doğumlar
Yüksek Riskli Doğurganlık Davranışı 18 yaşından önce 35 yaşından sonra 2 yıldan daha kısa 3 canlı doğumdan fazla Doğum Tarihçeleri Yaş, gebelik, canlı doğum sayısı bilgileri
Bebek/Çocuk Ölümü Deneyimi olan Kadın (Yüzde) TNSA-1993 TNSA-2003 Yerleşim Yeri Kent 20,3 13,6 Kır 33,6 22,1 Bölge Batı 19,0 12,6 Güney 23,8 14,5 Orta 28,0 15,9 Kuzey 25,1 17,0 Doğu 35,7 25,6 Öğrenim Durumu Öğrenimi yok/ilkokulu bitirmemiş 41,3 32,8 İlkokul mezunu/ortaokulu bitirmemiş 18,5 12,9 Ortaokul ve üstü 4,6 4,5 Toplam 25,1 16,0
Türkiye Bebek ve Çocuk Ölümlülüğü: Araştırma tarihinden önceki 5 yıllık dönem için tahminler 70 60 53 61 Ölüm Hızı (binde) 50 40 30 20 10 29 17 23 12 29 9 9 37 0 Neonatal ölüm hızı Post neonatal ölüm hızı Bebek ölüm hızı (1q0) Çocuk ölüm hızı (4q1) Beş-yaş altı ölüm hızı (5q0) Türkiye-1993 Türkiye-2003
Kuzey Bölgesi Bebek ve Çocuk Ölümlülüğü: Araştırma tarihinden önceki 5 yıllık dönem için tahminler Ölüm Hızı (binde) 60 50 40 30 20 10 16 20 28 14 44 34 6 14 50 48 0 Neonatal ölüm hızı Post neonatal ölüm hızı Bebek ölüm hızı (1q0) Çocuk ölüm hızı (4q1) Beş-yaş altı ölüm hızı (5q0) Kuzey-1993 Kuzey-2003
Türkiye, Kuzey Bölgesi: Bebek ve Çocuk Ölümlülüğü: TNSA-2003 ten önceki 5 yıllık dönem için tahminler Ölüm Hızı (binde) 60 50 40 30 20 10 17 20 12 14 29 34 9 14 37 48 0 Neonatal ölüm hızı Post neonatal ölüm hızı Bebek ölüm hızı (1q0) Çocuk ölüm hızı (4q1) Beş-yaş altı ölüm hızı (5q0) Türkiye-2003 Kuzey-2003
Bebek ve Çocuk Ölümlülüğünde Oransal Değişim (%) TNSA-1993 TNSA-1998 ve TNSA-2003 1993-1998 1998-2003 1993-2003 TÜRKİYE Neonatal -10-35 -41 Post-neonatal -27-30 -49 Bebek -19-33 -45 Beş Yaş-Altı -15-29 -40 Kuzey Neonatal 22 2 24 Post-neonatal -20-38 -50 Bebek -5-19 -23 Beş Yaş-Altı 2-5 -3
Perinatal Ölüm Hızı (binde) Perinatal Ölüm Hızı (binde) TNSA-1993 43 Yüzde Değişim 1993-1998 -9 TNSA-1998 39 1998-2003 -38 TNSA-2003 24 1993-2003 -42 Kuzey (19) Parantez içindeki bulgular 25 ile 49 arasında ağırlıksız gözlem sayısına dayanmaktadır
Yerleşim Yeri ve Bölgelere Göre Perinatal Ölüm Hızı TNSA-2003 Batı Güney Orta Kuzey Doğu 19 20 19 27 33 İstanbul GAP 16 27 Kent Kı r 21 29 0 5 10 15 20 25 30 35 Binde
Yüksek Riskli Doğurganlık Doğurganlık örüntüsü: Genç yaştaki annelerin çocukları Doğum sırası yüksek olan çocuklar Kısa doğum aralığından sonra doğan çocuklar arasında ölüm olasılıkları yüksektir. Doğum aralığı <2 yıl için Bebek Ölüm Hızı 74(% o ) Doğum aralığı 4+ yıl için Bebek Ölüm Hızı 27(% o )
Yüksek Riskli Doğurganlık Davranışı TNSA-2003 Doğumların % Dağılımı Risk Oranı Halen Evli Kadınların % Dağılımı Hiçbir Risk Kategorisinde Değil 31 1.00 29 İlk Doğumlar 30 1.14 7 Tek Yüksek Risk 27 2.11 34 Annenin Yaşı <18 3 1.78 0 Annenin Yaşı >34 3 1.49 18 Doğum Aralığı <24 ay 10 2.49 7 Doğum Sırası>3 11 1.98 9 Çoklu Yüksek Risk 13 3.03 29 Herhangi Bir Risk Kategorisinde 39 2.40 64 Toplam 100 100
Doğum Öncesi Bakım ve Doğuma Yardım
Doğum Öncesi Bakımın Sağlık Personelinden Alınması 80 76 60 62 68 Yüzde 40 41 20 0 TNSA-1988 TNSA-1993 TNSA-1998 TNSA-2003
Doğum Öncesi Bakım, TNSA-2003 100% 80% 19 6 12 5 34 15 17 7 9 60% 8 40% 20% 75 84 58 78 74 0% Türkiye Kent Kır Kuzey Batı Karadeniz Doktor Diğer sağlık personeli Doğum öncesi bakım yok
Son Doğumda Doğum Öncesi Bakım Sırasında Yapılan Testler ve Ölçümler, TNSA-2003 100 80 95 91 91 94 91 91 86 86 88 75 77 8078 79 72 73 72 68 60 46 47 47 40 20 31 24 27 0 Tartıldı Boy ölçüldü Tansiyon ölçüldü Kan tahlili yapıldı İdrar tahlili yapıldı Karın ölçüldü Bebeğin kalbi dinlendi Ultrason çekildi Türkiye Kuzey Batı Karadeniz
Doğumun Sağlık Kuruluşunda Yapılması 100 Yüzde 80 73 78 60 61 60 40 20 0 TNSA-1988 TNSA-1993 TNSA-1998 TNSA-2003
Doğumun Yapıldığı Yer, TNSA-2003 100% 80% 60% 0 0 1 1 1 6 14 13 2 21 2 35 17 13 4 40% 65 68 60 84 91 20% 0% Türkiye Kent Kır Kuzey Batı Karadeniz Kamu Özel Evde Diğer
Doğum Sırasında Yardım Eden Kişi, TNSA-2003 100% 80% 60% 40% 20% 1 0 1 1 1 7 4 5 9 13 35 17 36 4 32 8 43 41 39 56 47 45 51 30 0% Türkiye Kent Kır Kuzey Batı Karadeniz Doktor Ebe/hemşire Geleneksel ebe Akraba/Diğer Hiç kimse
Sezeryan ile doğum, TNSA-2003 40 30 26 31 28 Yüzde 20 21 13 10 0 Türkiye Kent Kır Kuzey Batı Karadeniz
Doğum Ağırlığı, TNSA-2003 100% Yüzde 80% 60% 40% 20% 0% 62 8 25 72 8 16 44 8 41 Türkiye Kent Kır Kuzey Batı Karadeniz Tartılmadı 2.5 kg.'dan az 2.5 kg.'dan çok 72 10 14 80 11 6
Aşılanma ve Çocuk Sağlığı
Çocukların Aşılanması BCG (Tüberküloz) 3 doz DBT (Difteri, Boğmaca, Tetanoz) 3 doz OP (Oral/Polio) Kızamık
Türkiye de 12-23 Aylık Çocukların Aşılanması Tam Hiç Aşı Çocuk Aşılı Yok Sayısı Aşı kartından 42.5 0.0 402 Anne hikayesinden 11.7 2.8 346 Kart+Anne hikayesi 54.2 2.8 749 12 aydan önce aşılanan 48.0 4.4 749
Kart ve Anne Hikayesinden Aşılanma Yüzdeleri BCG 87.7 DBT1 88.5 DBT3 64.4 Polio1 94.7 Polio3 69.1 Kızamık 79.4
Tam Aşılı Olma Durumu (12-23 aylık) 70 Yüzde 63 60 60 54 50 40 37 30 20 10 0 Türkiye Kent Kır Kuzey
Araştırma tarihinden önce herhangi bir zamanda belli aşıları almış olan 12-23 aylık çocukların yüzdeleri BCG DBT1 DBT2 DBT3 Polio1 Polio2 Polio3 Kızamık Hiç Aşı olmamış Türkiye 87.7 88.5 75.8 64.4 94.7 82.8 69.1 79.4 2.8 Kuzey (91.5) (95.8) (85.6) (70.7) (93.8) (85.8) (71.0) (84.5) (2.8) Parantez içinde gösterilen bulgular 25 ile 49 arasında ağırlıksız gözlem sayısına dayanmaktadır
Evlenmiş kadınların ara sıra ya da düzenli sigara sigara içme durumu; TNSA-2003 40 33 30 28 Yüzde 20 15 22 20 10 0 Türkiye Kent Kır Kuzey Batı Karadeniz
Annelerin Sigara İçme Durumu 15-49 yaş arasındaki evlenmiş kadınlardan: Yüzde 28 i ara sıra ya da düzenli olarak sigara içtiklerini belirtmişlerdir. En çok sigara içenler: 20-34 yaş grubundaki kadınlar (% 30) Kentte yaşayan kadınlar (% 33) Batı da yaşayan kadınlar (%32) Lise ve üzeri eğitimi olan kadınlar (% 44)
Annelerin Sigara İçme Durumu Sigara içenlerin yüzde 42 si günde ortalama 10 ve daha fazla sigara içmektedir. Gebe olanların yüzde 15 i Emzirenlerin yüzde 20 si sigara içmektedir.
BEBEKLERİN BESLENME ALIŞKANLIKLARI ÇOCUKLARIN VE ANNELERİN BESLENME DURUMU
Emzirme ve ek gıda Çocukların beslenme durumu Annelerin beslenme durumu
Emzirme Tüm çocukların yüzde 97 si emzirilmiştir. Sadece yüzde 54 ü doğumdan sonraki ilk bir saat içinde emzirilmiştir. Kuzey 60.8 (%) Batı Karadeniz 62.3 (%) Yüzde 16 si doğumdan sonraki ilk 24 saatte hiç emzirilmemiştir. Kuzey 13.1 (%) Batı Karadeniz 12.7 (%) Çocukların yüzde 39 u anne sütünden önce başka gıda almışlardır. Kuzey 27.6 (%) Batı Karadeniz 24.0 (%)
Sadece Anne Sütü İki aydan küçük bebeklerden sadece anne sütü ile beslenenler: TNSA-1998: %14 TNSA-2003: % 44 Anne sütü ile beraber su ve su bazlı sıvı ve meyve suyu alanlar yüzde 47 Çocuklar 12 aylık olduğunda yüzde 45 i artık emzirilmemektedir. Altı aylıktan daha küçük çocukların yüzde 21 i sadece anne sütü ile beslenmektedir.
Çocukların Beslenme Durumu Antropometrik göstergeler: Yaşa-göre-boy Boya-göre-ağırlık Yaşa-göre ağırlık
Türkiye de Çocukların Yetersiz Beslenme Durumu TNSA-1998 ve TNSA-2003 Referans Grubun Ortanca Değerinden -2SD Sapma Gösteren Çocuklar Düşük Kilolu 3.9 8.3 Zayıf 0.7 1.9 Yaşına göre kısa 12.2 16 0 5 10 15 20 2003 1998
Yetersiz beslenme durumu (Yaşa göre boy kısalığı), TNSA-2003 20 18 12 13 Yüzde 10 9 9 0 Türkiye Kent Kır Kuzey Batı Karadeniz
Annelerin Beslenme Durumu Ortalama Boy: 156.7 cm Ortalama Ağırlık: 65 kg Ortalama BMI: 26.5 (kilolu)
Kadınların beslenme durumu, TNSA-2003 100% 80% 60% 57 57 56 63 40% 0 0 0 2 2 2 2 2 2 0 1 1 20% 41 41 42 36 0% Türkiye Kent Kır Kuzey Normal Zayıf Orta Zayıf Çok Zayıf Kilolu/Şişman
İYOTLU TUZ KULLANIMI İyot Yok İyot Var 100% 80% 60% 70 79 49 81 75 40% 20% 0% 30 21 51 Türkiye Kent Kır Batı Anad. 19 25 Ege NUTS-1
TNSA-2003 Bölge Toplantısı-VI ANNE VE ÇOCUK SAĞLIĞI Doç. Dr. Turgay Ünalan http://www.hips.hacettepe.edu.tr/ http://www.hips.hacettepe.edu.tr/tnsa2003/index.htm 28 Haziran 2005 SAMSUN