2013/3.DÖNEM SERBEST MUHASEBECİ MALİ MÜŞAVİRLİK SINAVLARI FİNANSAL TABLOLAR VE ANALİZİ 1 Aralık 2013-Pazar 13:30-15:00 SORULAR SORU 1: (K) Sanayi ve Tic. A.Ş. ile (Y) Sanayi ve Tic. A.Ş., aynı sektörde faaliyet gösteren üretim işletmeleridir. Bu iki işletmenin 2012 yılına ait Bilançoları aşağıdaki gibidir: KALEMLER (K) İşletmesi (Y) İşletmesi AKTİF Tutar Dikey Yüzde (%) Tutar Dikey Yüzde (%) I-Dönen Varlıklar Hazır Değerler 650.000 80.000 Ticari Alacaklar 1.200.000 360.000 Stoklar 500.000 430.000 Dönen Varlıklar Toplamı 2.350.000 870.000 II-Duran Varlıklar Ticari Alacaklar 30.000 10.000 Mali Duran Varlıklar 120.000 - Maddi Duran Varlıklar 1.100.000 1.300.000 Diğer Duran Varlıklar 2.200.000 30.000 Duran Varlıklar Toplamı 3.450.000 1.340.000 AKTİF TOPLAMI 5.800.000 100 2.210.000 100 PASİF I-Kısa Vadeli Yab. Kaynaklar Mali Borçlar - 300.000 Ticari Borçlar 1.500.000 230.000 Kısa Vadeli Yab. Kaynak Top. 1.500.000 530.000 II-Uzun Vadeli Yab. Kaynaklar Mali Borçlar - 10.000 Ticari Borçlar 1.950.000 470.000 Uzun Vadeli Yab. Kaynak Top. 1.950.000 480.000 III-Özkaynaklar Ödenmiş Sermaye 550.000 90.000 Sermaye Yedekleri 150.000 650.000 Yasal Yedekler 500.000 50.000 Dönem Net Karı 1.150.000 410.000 Özkaynaklar Toplamı 2.350.000 1.200.000 PASİF TOPLAMI 5.800.000 100 2.210.000 100
İSTENİLEN: (K) Sanayi ve Tic. A.Ş. ile (Y) Sanayi ve Tic. A.Ş. nin 2012 yılı Bilançolarının, Genel Toplamlarına göre dikey yüzdelerini hesaplayınız, dikey yüzdeleri kullanarak her iki şirketi, hem kendi içinde hem de karşılıklı olarak, Varlıklar Yönünden, Kaynaklar Yönünden ve Varlık-Kaynak İlişkisi Yönünden yorumlayınız. SORU 2: XYZ Sanayi ve Ticaret A.Ş. nin 2010-2011-2012 ve 2013 yıllarına ait Bilançolarına ve Gelir Tablolarına ilişkin bazı hesapların Eğilim Yüzdeleri (Trend Analizi) Yöntemi ile analizi sonucunda aşağıdaki sonuçlar elde edilmiştir: Hesaplar 2010 2011 2012 2013 Ticari Alacaklar 100 150 200 300 Stoklar 100 105 233 260 Dönen Varlıklar 100 137 230 340 Ticari Borçlar 100 102 135 150 Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar Toplamı 100 102 150 200 Özkaynaklar 100 138 240 350 Net Satışlar 100 198 302 524 Satışların Maliyeti 100 190 290 510 İSTENİLEN: XYZ Sanayi ve Tic. A.Ş. nin yukarıda tabloda yeralan Eğilim Yüzdeleri (Trend Analizi) Yöntemi ile elde edilmiş sonuçları kullanarak; a) Net Satışlar - Satışların Maliyeti Trendini, b) Dönen Varlıklar - Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar Trendini, c) Dönen Varlıklar - Net Satışlar Trendini, d) Stoklar - Ticari Borçlar Trendini, yorumlayınız. SORU 3: Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliğinde düzenlenen, Yabancı Kaynaklara İlişkin Bilanço İlkelerinin 6 (altı) tanesini yazınız.
CEVAPLAR CEVAP 1: KALEMLER (K) İşletmesi (Y) İşletmesi AKTİF Tutar Dikey Yüzde (%) Tutar Dikey Yüzde (%) I-Dönen Varlıklar Hazır Değerler 650.000 11,21 80.000 3,62 Ticari Alacaklar 1.200.000 20,69 360.000 16,29 Stoklar 500.000 8,62 430.000 19,46 Dönen Varlıklar Toplamı 2.350.000 40,52 870.000 39,37 II-Duran Varlıklar Ticari Alacaklar 30.000 0,52 10.000 0,45 Mali Duran Varlıklar 120.000 2,07 - Maddi Duran Varlıklar 1.100.000 18,96 1.300.000 58,82 Diğer Duran Varlıklar 2.200.000 37,93 30.000 1,36 Duran Varlıklar Toplamı 3.450.000 59,48 1.340.000 60,63 AKTİF TOPLAMI 5.800.000 100 2.210.000 100 PASİF I-Kısa Vadeli Yab. Kaynaklar Mali Borçlar - 300.000 13,58 Ticari Borçlar 1.500.000 25,86 230.000 10,41 Kısa Vadeli Yab. Kaynak Top. 1.500.000 25,86 530.000 23,99 II-Uzun Vadeli Yab. Kaynaklar Mali Borçlar - 10.000 0,45 Ticari Borçlar 1.950.000 33,62 470.000 21,27 Uzun Vadeli Yab. Kaynak Top. 1.950.000 33,62 480.000 21,72 III-Özkaynaklar Ödenmiş Sermaye 550.000 9,48 90.000 4,07 Sermaye Yedekleri 150.000 2,59 650.000 29,41 Yasal Yedekler 500.000 8,62 50.000 2,26 Dönem Net Karı 1.150.000 19,83 410.000 18,55 Özkaynaklar Toplamı 2.350.000 40,52 1.200.000 54,29 PASİF TOPLAMI 5.800.000 100 2.210.000 100
Varlık Dağılımı: (K) işletmesinin aktif toplamının %40,52 si dönen varlıklardan, %59,48 i duran varlıklardan oluşmaktadır. Bir üretim işletmesinde duran varlıkların ilk sırayı alması doğaldır. İşletmenin dönen varlıkları içindeki kalemleri yeterli düzeydedir. Duran varlıkların (%59,48) yarısından fazlasını diğer duran varlıkların kapsaması, bu grubun maddi duran varlıkların hakimiyetinden çıkması bakımından düşündürücüdür. (Y) İşletmesinin, aktif toplamının %39,37 si dönen varlıklardan %60,63 ü duran varlıklardan oluşmaktadır. Bir sanayi işletmesi için bu uygun bir durumdur. Dönen varlıklar içinde stoklar dikkat çekicidir. Duran varlıklarda, maddi duran varlıklar %58,82 oranıyla önemli bir paya sahiptir. Her iki işletme de ilk sırayı duran varlıklar ikinci sırayı dönen varlıklar almaktadır. Sanayi işletmeleri bakımından bu sıralama uygundur. Ancak, (K) işletmesinin dönen varlıklar itibariyle stokları az (%8,62), alacakları (%20,69) ve hazır değerleri (%11,21) çokken; (Y) işletmesinde %19,46 oranıyla stoklar %16,29 oranıyla alacaklar baş sıradadır. Her iki işletmede duran varlıkların içerisinde stoklarına paralel büyüklükte maddi duran varlıklar bulunmaktadır. Bu açıdan bakıldığında, (K) işletmesi, (Y) işletmesine göre likit yapı bakımından daha kuvvetli, stoklama giderleri bakımından daha avantajlıdır. Bu bakımdan üretim kapasitesinin veya satışların düşmesi halinde maliyet artışlarının (Y) işletmesinde beklenmesi çok daha doğaldır. Kaynak Dağılımı: (K) İşletmesinin pasif toplamının %40,52 sini özkaynaklar, %33,62 sini uzun vadeli yabancı kaynaklar ve %25,86 sını kısa vadeli yabancı kaynaklar oluşturmaktadır. İlk sırayı özkaynaklar almış olmasına rağmen, yabancı kaynakların yüzdeler toplamı {(%33,62 + %25,86 =) %59,48} itibariyle özkaynaklar oranını (%40,52) aşması aktif üzerinde alacaklıların daha çok hak sahibi olduğunu dolayısıyla özkaynakların alacaklılar için güvence oluşturmadığını gösterir. Toplam yabancı kaynaklar içinde kısa vadeli yabancı kaynakların oranının daha düşük olması, işletmenin kısa vadeli borç ödeme gücü bakımından lehine yorumlanabilir. (Y) işletmesinin aynı yıldaki pasif toplamının %54,29 u özkaynaklardan, %23,99 u kısa vadeli yabancı kaynaklardan ve %21,72 si uzun vadeli yabancı kaynaklardan oluşmaktadır. Kısa vadeli yabancı kaynakların uzun vadeli yabancı kaynaklardan daha fazla olması ve pasif toplamı içinde ikinci sırada yeralması kısa vadeli borçların ödenme gücünün iyi olamadığına işaret ederken yabancı kaynakların yüzde toplamının {(%23,99 + %21,72 = %45,71)} özkaynaklar yüzdesinden (%54,29) küçük olması ortakların, aktif üzerinde söz sahibi olduğunu ve alacaklıkların güvence içinde olduğunu gösterir. Özkaynaklar grubunun %29,42 gibi büyük kısmının sermayenin bağlandığı varlıkların değerlemesi sonucunda oluşan sermaye yedeklerinden meydana gelmesi bugün için pek faydalı olmayacağı gibi, grup içinde %4,07 lik ödenmiş sermaye ve %2,26 lık yasal yedekler de dikkate alındığında özkaynak yapısının kalite bakımından elverişsiz olduğu anlaşılır. Sadece dönem net karı (%18,55) durumu kurtarmaktadır. Kaynaklar sıralaması bakımından (K) işletmesi, (Y) işletmesinden daha iyi olduğu, fakat (K) işletmesinin özkaynak kalitesi bakımından, (Y) işletmesinin de özkaynak büyüklüğü bakımından üstünlük kazandığı görülür. Özkaynağın bu yapısı ve kısa vadeli borç ödeme gücü ele alındığında (K) işletmesinin daha iyi durumda olduğu ve alacaklıların lehine değişebileceği düşünülebilir. Varlık-Kaynak İlişkisi: (K) İşletmesinin dönen varlıkları, aktifin %40,52 sini, kısa vadeli yabancı kaynakları pasifin %25,86 sını oluşturmaktadır. Bu, dönen varlıkların finansmanında kısa vadeli yabancı kaynakların tamamının kullanıldığı gibi, geri kalan %14,66 lık kısmının da uzun vadeli yabancı kaynaklar veya özkaynaklardan finanse edildiğini göstermektedir. Bu, işletmenin lehine bir durumdur, çünkü işletme kısa vadeli borçlarını ödeyebildiği gibi günlük faaliyetlerini sürdürebilecek dönen varlığa da sahiptir. İşletme uzun vadeli yabancı kaynaklar ile özkaynaklardan kalanla duran varlıkları finanse etmiştir ki bu uygun bir durumdur. (Y) işletmesinin aktifinin %39,37 sini teşkil eden dönen varlıklar, pasifin %23,99 unu oluşturan kısa vadeli yabancı kaynaklarla finanse edildiği gibi geriye kalan %15,38 lik dönen varlığın finansmanında uzun vadeli
yabancı kaynaklar veya özkaynaklar kullanılmıştır. Bu durumda işletme kısa vadeli borçlarını ödeme gücüne ve günlük faaliyetlerini karşılama olanağına sahip demektir. Uzun vadeli yabancı kaynaklar ile özkaynaklardan geriye kalan kısım da duran varlıkları finanse etmede kullanılmıştır ki bu normal bir durumdur. İlk bakışta varlık-kaynak ilişkisi bakımından her iki işletme de aynı durumdadır. Ancak dönen varlıklar yüzdesinin kısa vadeli yabancı kaynakları aşan kısmı bakımından (Y) işletmesi biraz daha üstün durumdadır. Diğer taraftan ise, aynı tarz borçlanmaya gitmelerine rağmen (K) işletmesinin özkaynaklarının otofinansman bakımından kuvvetli olması onun gerek aktifi finanse etmede gerekse günlük faaliyetlerin sürdürülmesinde ve kısa vadeli borçlarını ödemede (Y) işletmesine göre daha rahat olacağını gösterir. (K) işletmesinin kısa vadeli yabancı kaynakları nakitle ödenecek ticari borçlardan oluşmakta ve %25,86 genel dikey yüzdeye sahip bu borcun ödenebilmesi hazır değerlere ve ticari alacakların tahsiline bağlıdır. (Y) işletmesinin kısa vadeli yabancı kaynakları nakitle ödenecek mali borçlar ile ticari borçlardan oluşmakta ve toplam %23,99 genel dikey yüzdeye sahip bu borçların ödenebilmesi hazır değerlere ve ticari alacakların tahsiline ve stokların satılıp paraya çevrilmesine bağlıdır. Dikkat edilirse her iki işletmenin kısa vadeli yabancı kaynakları sırf nakitle ödenecek borçlardan oluşmakta ve fakat (K) işletmesinin bunları ödemesi (Y) işletmesine göre çok daha uygun varlıklarla yapılabilecek durumdadır. Bir bakıma (K) işletmesinin borç ödeme gücü (Y) işletmesinden daha iyidir. CEVAP 2: a)net Satışlar Satışların Maliyeti Trendi: Net satışlar ve satışların maliyeti kalemlerinin her ikisi de artış eğilimindedir. İşletmenin net satışlarındaki artış trendi, satışların maliyetinin artış trendinin azda olsa üzerinde seyretmektedir. Bu işletme için istenen bir durumdur. Çünkü net satışların, satışların maliyetinden daha yüksek bir artış eğilimi göstermesi, işletmenin iyi bir fiyat politikası izlediği, maliyetlerin kontrol altında tuttuğunu göstermektedir. Maliyetleri arttıran unsurları, iyi fiyat politikasıyla satış fiyatlarına yansıtabilmektedir. Bunun sonucunda da işletmenin hem kısa vadede hem de uzun vadede yeterli brüt satış karı elde edebileceği söylenebilir. b) Dönen Varlıklar-Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar Trendi: Dönen varlıkların ve kısa vadeli yabancı kaynakların her ikisinde de artış eğilimi sözkonusudur, ancak dönen varlıklardaki artış eğilimi daha yüksektir. Kısa vadeli yabancı kaynaklar dönen varlıkların finansman kaynağı olurken, dönen varlıklar, kısa vadeli yabancı kaynakları ödemede kullanılır, iki kalem arası fark net çalışma sermayesidir. Bu şekilde kısa vadeli yabancı kaynakların, dönen varlıkların çok altında artış eğilimi göstermesi, kısa vadeli borçların finansmanında kullanılan dönen varlıkların lehine yorumlanabilir. Çünkü, dönen varlıkların bu eğilimi kısa vadeli borçların ödenebileceğini gösterir ve net çalışma sermayesi için fazla pay kaldığını ifade etmektedir. Bu miktar bir net çalışma sermayesi ile günlük faaliyetlerin başarıyla sürdürülmesi olanaklı hale gelirken, buna bağlı olarak ta karlılık artmış olacaktır. İki kalemin eğiliminin aynı şekilde devam etmesi halinde gelecekteki mali durum ve karlılığın oldukça parlak olacağı söylenebilir. c) Dönen Varlıklar- Net Satışlar Trendi: Dönen varlıklar da net satışlar da artış eğilimi göstermiş, fakat net satışlar daha hızlı artmıştır. Bu durum dönen varlıkların satışlara katkısının iyi olduğu ve dönüşümü sayesinde işletmenin kendi fonlarıyla faaliyetini sürdürerek, dış kaynaktan fon sağlama durumuna pek düşmeyeceği anlamına gelir. Bunun sonucu olarak işletmenin bugün için ve gelecek için olsun stok durumunun ve likit yapısının iyi olabileceği, alacakları tahsilde sorunla karşılaşmayabileceği ve sonuçta da karlı çalışabileceği söylenebilir. Böyle bir durum, kısa vadeli borç ödeme gücünün ve net çalışma sermayesinin de iyi olacağı anlamına gelebilir. Kısaca işletme mevcut dönen varlıklarıyla yeterli bir satış yaratabilmektedir.
d)stoklar-ticari Borçlar Trendi: Genel olarak her iki kalem de artış eğilimi gösterirken, stokların artışı ticari borçların üzerinde olmuştur. Stokların kredili alışından doğan ticari borçların artış eğiliminin daha az oluşu, borçların ödenebildiği ve peşin alışların da yapıldığı anlamına gelir. Bu durumda satıcıların yeni kredili alışa fırsat vereceği ve işletmenin kısa vadeli borç ödeme gücünün iyi olduğu belirtilebilir. Peşin alış işletmeye istediği zaman, istediği fiyatta, istediği miktarda stok elde etmesine olanak sağlar. Bütün bunlar ele alınan yıllar itibariyle gelecek için, mali durum ve karlılık bakımından işletme lehine olacaktır. Çünkü işletme hem kendi fonlarını hem de borçlanarak aldığı stok şeklindeki fonları kullanabilmektedir. CEVAP 3: Yabancı kaynaklara ilişkin bilanço ilkeleri: 1) İşletmenin bir yıl veya normal faaliyet dönemi içinde vadesi gelen borçları, bilançoda kısa vadeli yabancı kaynaklar grubu içinde gösterilir. 2) İşletmenin bir yıl veya normal faaliyet dönemi içinde vadesi gelmemiş borçları, bilançoda uzun vadeli yabancı kaynaklar grubu içinde gösterilir. Dönemsonu bilanço gününde bu grupta yer alan hesaplardan vadeleri bir yılın altında kalanlar kısa vadeli yabancı kaynaklar grubundaki ilgili hesaplara aktarılır. 3) Tutarı kesinlikle saptanamayanları veya durumları tartışmalı olanları da içermek üzere, işletmenin bilinen ve tutarları uygun olarak tahmin edilebilen bütün yabancı kaynakları kayıt ve tespit edilmeli ve bilançoda gösterilmelidir. İşletmenin bilinen ancak tutarları uygun olarak tahmin edilemeyen durumları da bilançonun dip notlarında açık olarak belirtilmelidir. 4) Gelecek dönemlere ait olarak önceden tahsil edilen hasılat ile cari dönemde tahakkuk eden ancak, gelecek dönemlerde ödenecek olan giderler kayıt ve tespit edilmeli ve bilançoda ayrıca gösterilmelidir. 5) Kısa ve uzun vadeli yabancı kaynaklar grubunda yeralan borç senetlerini bilanço tarihindeki gerçeğe uygun değerler ile gösterebilmek için reeskont işlemleri yapılmalıdır. 6) Bilançonun kısa ve uzun vadeli yabancı kaynaklar gruplarında yeralan borçlar, alınan avanslar ve diğer ilgili hesaplardan işletmenin sermaye ve yönetim bakımından ilgili bulunduğu ortaklara, personele, iştiraklere ve bağlı ortaklıklara ait olan tutarlarının ayrı gösterilmesi temel ilkedir.