İÇİNDEKİLER GİRİŞ... 1 1. Bölüm: ELEKTRONİK TİCARETİN TANIMI, AMAÇLARI VE ARAÇLARI 3 1.1. Elektronik Ticaretin Tanımı... 3 1.1.1 İnternetin Geçmişi... 5 1.1.1.1 İnternet Tarihinde İlkler... 8 1.1.2 İnternet Üzerinden E-Ticaretin Çalışma Yapısı... 12 1.1.3 İnternetteki Kullanıcı Potansiyeli... 13 1.1.3.1 İnternetin Günümüzdeki Mevcut Durumu... 25 1.1.3.1.1 Avrupa da İnternet Üzerinden Alışveriş Yapanlar Dört Farklı Gruba Ayrıldı... 28 1.1.3.2 Türkiye İnternet Verileri... 29 1.1.3.3 Dünya Genelinde E-Ticaret... 31 1.1.3.4 İnternetin Geleceği... 33 1.1.3.5 Türkiye Bilgi Toplumu Stratejisi ve Eylem Planı, İnternet Girişimciliği ve E-Ticaret Sektörü... 42 1.2 Geleneksel Ticaretle Elektronik Ticaretin Karşılaştırılması... 50 1.2.1 Elektronik Ticaretin Avantajları... 50 1.2.2 Elektronik Ticaretin Dezavantajları... 51 1.2.3 Elektronik Ticaret ile Klasik Ticaret Arasındaki Farklar... 53 1.3 Elektronik Ticaretin Araçları... 54 1.3.1 Elektronik Ticaretin Geleneksel Araçları... 55 1.3.2 Elektronik Ticaretin Yeni Araçları... 56 1.3.2.1 WWW (World Wide Web)... 56 1.3.2.2 Elektronik Posta (E-mail)... 56 1.3.2.3 Dosya Taşıma Protokolü (FTP)... 56 1.3.2.4 Haber Ağları (USENET-NETNEWS)... 57 2. Bölüm: ELEKTRONİK TİCARET GENEL BİLGİLER... 59 2.1 Elektronik Ticaretin Türleri... 59 2.1.1 B2C E-Ticaret Modeli... 60 2.1.2 B2B E-Ticaret Modeli... 61 2.1.3 C2B E-Ticaret Modeli... 62 2.1.4 C2C E-Ticaret Modeli... 63 2.1.5 B2E (Business to Employee - İşletmeden Çalışanına)... 64 vii
2.1.6 B2G (Busines to Government - İşletmeden Devlete)... 64 2.1.7 G2B (Government to Business-Devletten İşletmeye)... 64 2.1.8 G2G (Government to Government-Devletten Devlete)... 64 2.1.9 G2C (Government to Citizen-Devletten Vatandaşa)... 65 2.1.10 C2G (Citizen To Government-Vatandaştan Devlete)... 65 2.2 Mobil Ticaret (M-Ticaret) Ülkemizde Mobil E-Ticaret... 65 2.2.1 Mobil Ticaretin Tarihçesi... 65 2.2.2 Mobil Ticaretin Ülkemizdeki Durumu... 67 2.2.3 Mobil E-Ticaret... 67 2.2.4 Mobil E-Ticaretin Avantajları... 68 2.2.5 Mobil E-Ticaret Modelleri... 69 2.2.6 Mobil E-Ticaret Sitesi Tasarımında Dikkat Edilmesi Gerekenler... 70 2.2.7 Mobil Site Tasarımında Kullanılan Yaklaşımlar... 70 2.2.8 Mobil Pazarlamada Dikkate Alınacak Kurallar... 73 2.2.9 Mobil Pazarlamada 16 Önemli Unsur... 76 2.2.10 Mobil Reklam Harcamaları... 77 2.2.11Türkiye de Mobil Ticarete Yönelmeniz Gerektiğini Gösteren 5 Önemli Veri... 79 2.2.12 Nesnelerin İnterneti (Internet of Things)... 80 2.2.12.1 Internet of Things Örnekleri... 82 2.2.12.2 Türkiye de Internet of Things... 83 2.2.12.3 Nesnelerin İnterneti Neleri Nasıl Değiştirecek?... 84 2.3 Elektronik Ticaretin Ortaya Çıkardığı Değişimler ve Elektronik Ticaretin Etkileri... 87 2.3.1 Elektronik Ticaretin Ekonomik Hayata Etkileri... 88 2.3.1.1 E-Ticaretin Yönetime Etkileri... 89 2.3.1.2 E-Ticaretin Reklamcılığa ve Pazarlamaya Etkileri... 90 2.3.1.3 E-Ticaretin Üretim Sürecine Etkisi... 91 2.3.1.4 E-Ticaretin KOBİ lere Etkileri... 92 2.3.1.5 E-Ticaretin Bireye ve Topluma Etkileri... 94 2.3.1.5.1 E-Ticaretin Tüketiciye ve Alışverişe Etkileri... 94 2.3.1.5.2 Sosyal Yaşama Etkileri... 94 2.3.1.5.3 Ekonomik Yaşama Etkileri... 95 2.3.1.6 Elektronik Ticaretin Üreticilere Etkileri... 95 2.3.1.7 Elektronik Ticaretin Tüketicilere Etkileri... 96 2.3.1.8 Elektronik Ticaretin İşletmelere Etkileri... 97 2.3.1.9 E-Ticaretin Tüketiciye ve Alışverişe Etkileri... 97 viii
2.4 Elektronik Ticaret İşlemleri... 99 2.5 Elektronik Ticarette Dikkat Edilecek Noktalar... 100 2.5.1 Web Sitesinin Hazırlanmasında Dikkat Edilecek Noktalar... 100 2.5.1.1 İnternet üzerinde E-Ticaret Sayfası Oluşturma Adımları... 101 2.5.2 Elektronik Ticarette Siparişin Alınmasında Dikkat Edilecek Noktalar... 104 2.5.3 Elektronik Ticarette Bedelin Ödenmesinde Dikkat Edilecek Noktalar... 105 2.5.4 Elektronik Ticarette Alınan Mal veya Hizmetin Teslimatında Dikkat Edilecek Noktalar... 106 2.5.5 Elektronik Ticarette Garanti Hizmeti Verilmesinde Dikkat Edilecek Noktalar... 107 2.5.6 Elektronik Ticarette İadelerde Dikkat Edilecek Noktalar... 108 2.5.7 Elektronik Ticarette Gizlilik Politikasında Dikkat Edilecek Noktalar... 108 2.5.8 Elektronik Ticarette Güvenli Alışveriş İçin Dikkat Edilecek Noktalar... 109 2.6 Elektronik Ticaretin Tarafları... 110 2.7 Elektronik Ticarette Ödeme Yöntemleri... 111 2.8. Elektronik Ticarette Ödeme Araçları... 113 2.8.1 Kredi Kartı... 113 2.8.2 Elektronik Para... 113 2.8.3 Elektronik Çek... 114 2.8.4 Diğer Ödeme Araçları... 114 2.8.5 Ödeme Sistemlerinde Yeni Dönem Trendler... 115 2.8.5.1 ibeacon ile Alışveriş Sistemi... 118 2.9. Elektronik Ticarette Müşteri Kavramı ve Özellikleri... 119 2.9.1. İnternet Müşterisinin Tanımı... 120 2.9.2 Elektronik Ticarette Müşteri Memnuniyetinin Sağlanması... 124 2.9.3 Elektronik Ticarette Müşteri Çeşitleri... 124 2.9.3.1 Acemiler... 125 2.9.3.2 Orta Düzeydekiler... 126 2.9.3.3 Uzmanlar... 126 2.9.4 Elektronik Ticarette Müşterilerin Şirketlere Sağlayacakları Sınırsız Kaynaklar... 127 2.9.5 İnternet Reklamcılığı... 130 2.9.5.1 İnternet Reklamcılığı Nedir?... 130 2.9.5.2 İnternet Reklamcılığının Tarihçesi... 130 2.9.5.3 İnternette Reklam Uygulama Şekilleri... 131 2.9.6 İnternet Reklamcılığında Tasarım Sorunları... 133 2.9.6.1 Banner Reklamlar... 134 2.9.6.2 Banner Reklamlarda Tasarım... 134 2.9.6.2.1 Tipografi... 136 ix
2.9.6.2.2 Renk... 137 2.9.6.2.3 Animasyon... 139 2.9.6.3 Etkili Banner Tasarımı... 140 2.9.6.4 Türkiye Dijital Reklam Pazarı... 143 2.9.6.5 Dünya Mobil Reklam Harcamaları... 145 2.9.7 İnternette Marka Olmak... 146 2.9.7.1 İnternette Marka Olmanın Anahtarları... 147 2.9.7.2 Webde Marka Olmak İçin Gerekenler... 148 2.9.7.3 E-Marka Olmada Aşamalar... 151 2.9.7.4 E-Mail ve Marka İlişkisi... 154 2.10 Tüketicilerin Korunması Sorunu... 157 2.10.1 Türkiye'de Tüketicinin Bilgilendirilmesi ve Örgütlenmesi Konusunda Şu Aşamaların İzlenmesi Gerekecektir... 160 2.10.2 Elektronik Kayıtların İspat Gücü... 164 2.10.3 Türk Vergi Hukukunda Elektronik Defter, Belge ve Kayıt Kavramlar.. 165 2.11 Türkiye de ve Dünyada Elektronik Ticaretin Mevcut Durumu Yapılan Çalışmalar... 174 2.11.1 Dünyada Elektronik Ticaret Uygulama ve Çalışmaları... 175 2.11.1.1 G7 Ülkelerinde Elektronik Ticaret Konusunda Yapılan Çalışmalar... 175 2.11.1.2 Japonya'da Elektronik Ticaret Konusunda Yapılan Çalışmalar. 177 2.11.1.3 Avrupa Birliği'nde Elektronik Ticaret Konusunda Yapılan Çalışmalar... 178 2.11.1.4 Avustralya da Elektronik Ticaret Konusunda Yapılan Çalışmalar... 179 2.11.1.5 ABD'de Elektronik Ticaret Konusundaki Çalışmalar... 180 2.11.1.6 Türkiye'de Elektronik Ticaretin Durumu... 181 2.11.1.6.1 E-Ticaretin Türkiye de Gelişmesi ve Özendirilmesi İçin Devletin Yapması Gereken Girişimler... 189 2.11.1.6.2 E-Ticaret Kurulu (ETİK)... 190 2.11.1.7 Çin de E-Ticaret... 191 2.12 Elektronik Ticarette Pazar Araştırması ve Pazarlama... 193 2.12.1 İnternet Üzerinden Ürün Satarken Uygulanacak Kurallar... 193 2.12.2 İnternette Pazar ve Pazarlama Araştırması... 196 2.13 KOBİ ler İçin Elektronik Ticaret ve Elektronik İş Paketi... 198 2.13.1 Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeler (KOBİ) ve E-Ticaret... 198 2.14 Elektronik Ticaretin Etkileri ve Karşılaşılan Sorunlar... 199 2.14.1 Elektronik Ticaretin Olumlu Etkileri... 199 2.14.2 Elektronik Ticaretin Olumsuz Etkileri... 201 x
2.14.2.1 Finansal Sorunlar... 202 2.14.2.2 Yasal Sorunlar... 203 2.14.2.3 Altyapı Sorunları... 205 2.15 Elektronik Ticarette Güvenlik... 206 2.15.1 Açık Şifreleme... 206 2.15.2 Gizli (Simetrik) Anahtar Algoritmaları... 207 2.15.3 Anomim (Simetrik Olmayan) Anahtar Algoritmalar... 208 2.15.4 Sayısal İmza... 209 2.15.5 Onay Kurumları & Elektronik Kimlik Belgesi... 209 2.15.6 SET (Secure Electronic Transactions)... 209 2.15.7 Veri Gizliliğinin Korunması... 213 2.15.8 Veri Bütünlüğünün Korunması... 213 2.15.9 İşleme Katılan Diğer Partilerin Kimliklerinin Doğrulanması... 213 2.15.10 SET Altyapı Bileşenleri... 213 2.15.10.1 Sanal Cüzdan (Virtual Wallet)... 213 2.15.10.2 Sanal POS (Virtual POS)... 214 2.15.10.3 Ödeme Çıkışyolu (Payment Gateway)... 214 2.15.10.4 Sertifika Otoritesi (Certificate Authority)... 214 2.15.10.5 SET İşlem Akışı... 214 2.15.10.6 3D SET (Three Domain Secure Electronic Transaction)... 215 2.15.10.6.1 3-D Mimarisinin Avantajları... 216 2.16 Elektronik Ticarette Dış Ticaret... 217 2.16.1 Ülkemizin Dış Ticaretinde E-Ticaret... 221 2.16.1.1 Ülkemiz Dış Ticareti Açısından E-Ticaretin Önemi... 221 2.16.1.2 Ülkemiz Dış Ticaretinde E-Ticaretin Payı... 223 2.16.2 Dış Ticarette E-Gümrük ve Türkiye Uygulaması... 223 2.16.2.1 Bilgisayarlı Gümrük Etkinlikleri (BİLGE) Sisteminde Gümrük Giriş (İthalat) İşlemleri... 226 2.17 E-Lojistik... 234 2.17.1 E-Lojistiğin Tanımı... 234 2.17.2 E-Ticaretin E-Lojistiğe Etkileri... 235 2.17.3 E-Lojistiğin Geleneksel Lojistik ile Karşılaştırılması... 237 2.17.4 E-Lojistikte Faaliyetler... 239 2.17.4.1 E-Lojistikte Müşteri Hizmeti Yönetimi... 239 2.17.4.2 E-Lojistikte Satınalma... 240 2.17.4.3 E-Lojistikte Bilgi Paylaşımı Yönetimi ve Teknoloji... 242 2.17.4.3.1 GPS (Uydu Sistemleri ile Küresel Konum Belirleme Sistemleri)... 243 2.17.4.3.2 Web Çözümlü Sistemler... 245 xi
2.17.4.3.2.1 GSM (Küresel Mobil İletişim Sistemleri)... 245 2.17.4.3.2.2 GPRS (Genel Paket Radyo Hizmetleri)... 245 2.17.4.4 Uydu ve Web Çözümlü Sistemler... 246 2.17.4.4.1 CBS (Coğrafi Bilgi Sistemleri)... 246 2.17.4.5 E-Lojistikte Stok ve Dağıtım Yönetimi... 249 2.17.4.6 Sanal Depolama... 249 2.17.4.7 E-Lojistikte Geri Dönüş Lojistiği... 250 2.17.5 E-Lojistik Uygulamaları... 251 2.17.6 E-Lojistik Yazılımları... 252 2.17.6.1 EDI (Elektronik Veri Değişimi)... 253 2.17.6.2 Barkod... 258 2.17.6.3 RFID (Radyo Frekanslı Tanımlama)... 259 2.17.6.4 ERP (Kurumsal Kaynak Planlama)... 261 2.17.6.5 OMS (Sipariş Yönetim Sistemleri)... 262 2.17.6.6 WMS (Depo Yönetim Sistemleri)... 263 2.17.6.7 TMS (Taşıma Yönetim Sistemleri)... 265 2.17.6.8 APS (İleri Planlama Sistemleri)... 265 2.17.6.9 ATS (Araç Takip Sistemleri)... 266 2.17.6.10 İntranet ve Extranet Teknolojisi... 268 2.17.7 Türkiye de E-Lojistik Yazılımları Kullanımı... 269 2.17.8 E-Lojistiğin Sağladığı Avantajlar... 269 2.17.9 E-Lojistik Uygulamada Karşılaşılan Zorluklar... 270 2.18 Elektronik Ticarette Sosyal Medya... 271 2.18.1 Sosyal Medyada Başarı Stratejileri... 279 2.18.1.1 Sosyal Medya Pazarlama Performans Ölçümü... 281 2.18.1.2 Sosyal Medya Pazarlaması Yaparken Nelere Dikkat Etmeliyiz?... 283 2.18.2 Sosyal Medya Nasıl Ölçümlenir? En İyi Sosyal Medya Araçları Nelerdir?... 284 2.18.2.1 Sosyal Medyada Olma-MA-nız İçin 10 Neden... 285 2.18.3 KOBİ ler Sosyal Medyayı Arama Motoru Reklamlarına Tercih Ediyorlar... 288 2.18.3.1 Sosyal Medya Kullanımında B2B vs B2C... 293 2.18.3.2 Tüketiciler Sosyal Medyada Alışverişe... 294 2.18.4. Twitter... 296 xii
2.19 E-Posta ile E-Ticaret ve Pazarlama... 298 2.19.1 Elektronik Posta veya E-Posta... 298 2.20 Elektronik Ticarette Güvenlik Sistemleri ve Uygulamaları... 301 2.20.1 Elektronik Ticarette Güvenlik Sistemleri... 302 2.20.1.1 SSL (Secure Socket Layer)... 302 2.20.1.2 SET ve SSL Nedir?... 304 2.20.1.3 E-Ticaret Güvenlik... 307 2.20.1.4 Elektronik Ticarette Bilgi Güvenliği... 309 3. Bölüm: ELEKTRONİK TİCARETTE HUKUKSAL DÜZENLEMELER... 317 3.1 Türkiye'de Elektronik Ticareti Doğrudan veya Dolaylı Olarak İlgilendiren Devletçe Belirlenen Politikalar ve Kanunlar... 317 3.1.1 Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı... 317 3.1.2 Elektronik Ticarette Katma Değer Vergisi... 321 3.1.2.1 KDV'nin Tarh ve Tahakkuk Sorunu... 321 3.1.2.2 Elektronik Ticarette Vergilendirmede Modernizasyon Çalışmaları... 322 3.1.2.3 Elektronik Ticarette Katma Değer Vergisi İşlemlerinin Türleri. 322 3.1.2.4 Devletlerce Yapılabilecek Düzenlemeler... 323 3.1.3 Türkiye'de Elektronik Ticaretteki KDV Uygulamaları... 324 3.2 Elektronik Ticarette İnternet Etiği... 328 3.3 Elektronik Ticaret Konusunda Çalışan Bölgesel ve Uluslararası Kuruluşlar... 328 3.3.1 Dünya Ticaret Örgütü... 329 3.3.2 Birleşmiş Milletler... 329 3.3.3 İktisadi İşbirliği ve Kalkınma Teşkilatı... 331 3.3.4 Avrupa Birliği... 332 4. Bölüm: ELEKTRONİK TİCARETTE BELGE DÜZENİ VE MUHASEBE İŞLEMLERİ... 335 4.1 Elektronik Ticarette Belge Düzeni ve Muhasebe İşlemleri... 335 4.1.1 E-Satış Yapmaya Başlayacak Şirketlerin Dikkat Etmesi Gerekenler... 337 4.2 Üye Müşteri Portföyü Oluşturma... 341 4.3. Sipariş Sepeti Oluşturulması... 345 4.4 Sipariş Sepetine Alınan Ürünün Kesin Siparişe Dönüştürülmesi ve Müşteriye Sevk Edilmesi... 345 xiii
4.5 Elektronik Ticarette Tahsil Çeşitlerine Göre Satışlar ve Muhasebe Örnekleri... 347 4.5.1 Kredi Kartlı Satışlar... 347 4.5.2 Banka veya Posta Havalesi ile Satış... 354 4.5.3 Posta Çekine Taksitlendirilerek veya Tek Çekimli Satışlar... 355 4.5.4 Mal Teslimi Nakit Ödemeli Satışlar... 356 4.6 Pazarlama Satış Dağıtım Giderleri... 357 4.7 Promosyonlu Satışlar Numune Ürünler ve Muhasebeleştirilmesi... 361 4.8 Satış İadeleri ve Satış İadelerin Muhasebeleştirilmesi... 363 4.9 Arızalı veya Beğenilmeyen Ürünün Değiştirilmesi... 364 EK 1... 367 EK 2... 394 EK 3... 403 KAYNAKÇA... 477 xiv