İçindekiler Sunuş 7 Kısaltmalar 27 Birinci Kısım İŞ HUKUKU: KAVRAM - TARİHÇESİ - ÖZELLİKLERİ 1.İŞ HUKUKU KAVRAMI 35 2. İŞ HUKUKUNUN TARİHÇESİ 37 I. Genel Olarak 37 II. Türkiye'de Durum 39 A. Osmanlı İmparatorluğu Dönemi 39 B. Ara Dönem 40 C. Cumhuriyet Dönemi 40 3. İŞ HUKUKUNUN ÖZELLİKLERİ VE KAYNAKLARI 42 I. İş Hukukunun Özellikleri 4 2 A. İşçinin Korunması Ön Plândadır 42 B. Kuralları Genellikle Nisbî Emredicidir 42 C. İşçi Lehine Yorum Geçerlidir 43 D. İşçinin Kişiliği Önem Taşır 44 E. Yönetime Katılmak Mümkündür 44 F. Karma Nitelikli Bir Hukuk Dalıdır 44 II. İş Hukukunun Kaynakları 44 A. Özel Kaynaklar 45 B. Resmî Kaynaklar 46 54. ÇALIŞMA YAŞAMININ ÖRGÜTLERİ 47 I. Türk Çalışma Örgütü 47 II. Uluslararası Çalışma Örgütü (UÇÖ; ILO) 49
10 İş Hukuku 5. İŞ HUKUKUNUN UYGULANMA ALANI 49 I. Konu Bakımından Uygulanma Alanı 49 A. Bireysel İş Hukuku 49 B. Toplu İş Hukuku 50 1. Sendikalar Hukuku 50 2. Toplu Sözleşme Hukuku 50 3. İş Mücadelesi Hukuku 50 C. İş Yargılaması Hukuku 50 II. Yer Bakımından Uygulanma Alanı 51 A. İşyeri 51 1. Asıl Üretimin (İşin) Yapıldığı Yer 53 2. Nitelik ve Yönetim Bakımından Bağlı Yerler 53 3. Eklentiler 55 4. Araçlar 55 B. İşletme 58 C. Grup Oluşturan İşyerleri 58 III. Kişi Bakımından Uygulama Alanı 59 A. İşçi 59 B. İşveren 62 C. İşveren Vekili 66 1. İşin, İşyerinin ve İşletmenin Yönetiminde Görev Alınmalıdır 67 2. İşveren Adına Hareket Etmelidir 68 3. İşveren Vekilinin İşlemlerinin Sonucu 69 D. Alt İşveren 70 E. Çırak ve Stajyer 77 1. Çırak 77 2. Stajyer 78 İkinci Kısım BİREYSEL İŞ HUKUKU 6. BİREYSEL İŞ HUKUKU KAVRAMI VE KAPSAMI 81 I. Kavram 81
İçindekiler 11 II. Bireysel İş Hukukunun Kapsamı 81 A. İş Kanununa Tabi Olan/Olmayan İşler 82 1. Deniz ve Hava Taşıma İşleri 82 2. 50 ve Daha Az İşçi Çalıştırılan Tarım ve Orman İşlerinin Yapıldığı İşyerleri 84 3. Bir Ailenin Üyeleri veya Hısımları Arasında Dışardan Başka Biri Katılmayarak Evlerde ve El Sanatlarının Yapıldığı İşler 85 4. Ev Hizmetleri 87 5. 507 Sayılı Esnaf ve Küçük Sanatkarlar Kanunu'nun 2. Maddesi Tarifine Uygun Üç Kişinin Çalıştığı İşyerleri 87 6. Çıraklar 88 7. Aile Ekonomisi Sınırları İçinde Kalan Tarımla İlgili Her Çeşit Yapı İşleri 88 8. Profesyonel Sporcular 89 9. Rehabilite Edilenler (ve Yaptıkları İşler) 90 10. Süreksiz İşler 90 B. Deniz İş Kanunu'na Tabi İşler 91 C. Basın İş Kanunu'na Tabi İşler (ve İşçiler) 93 D. Borçlar Kanunu'na Tabi İşler 95 7. HİZMET SÖZLEŞMESİ 95 I. Hizmet Sözleşmesi Kavramı 95 II. Hizmet Sözleşmesinin Öğeleri 97 A. İş (Çalışma) Unsuru 97 B. Bağımlılık Unsuru 1 0 1 C. Ücret (Karşılık) Unsuru 1 0 3 III. Hizmet (İş) Sözleşmesinin Tarafları 1 9 4 IV. Hizmet (İş) Sözleşmesinin Yapılması 105 A. Sözleşme Görüşmeleri 105 B. Tarafların Ehliyeti - 1 1 5 C. Sözleşmenin İçeriği 118 D. Şekli 119 E. Süresi 121
12 İş Hukuku F. Serbestçe/Zorla Kurulması 122 V. İş İlişkisinin Türleri 129 A. Tipik/Atipik İş İlişkileri 129 1. Belirli/Belirsiz Sürelilik 130 2. Kısmî Süreli Çalışma ve Türleri 131 3. Ödünç İş İlişkisi (Geçici İş İlişkisi) 132 4. Grupla (Takım ile) Kurulan İş İlişkisi 136 5. Evde Çalışma İlişkisi 137 B. Deneme Süreli/Deneme Süresiz İş İlişkileri 138 VI. Hizmet Sözleşmesinin Geçersizliği ve Geçersizliğin Sonuçları 139 A. Kesin Geçersizlik Nedenleri 141 1. Emredici Hukuk Kurallarına Aykırılık 141 2. Ahlâka Aykırılık 142 3. İmkânsızlık 143 4. Muvazaa (Danışıklık) Bulunması 143 B. Hizmet Sözleşmesinin İptali ve İptal Nedenleri 145 C. Geçersizliğin Etkisi 146 8. HİZMET SÖZLEŞMESİNDEN DOĞAN HAKLAR/ BORÇLAR 149 I. İşçinin Borçları 149 A. İşgörme (Çalışma) Borcu 150 B. İtaat (Uyma) Borcu 153 C. Sadakat Borcu 154 II. İşverenin Borçları 157 A. Ücret Ödeme Borcu 157 1. Ücret Sistemleri 159 2. Ücretin Miktarı 159 3. Ödenme Yeri 161 4. Ödenme Zamanı 162 5. Ödenme Biçimi 163 6. Ödeneceği Kişi 164 7. Ödemenin İspatı 164
İçindekiler 13 8. Ücret Garanti Fonu (İşK.33) 165 9. Diğer Hususlar 165 B. İşçiyi Gözetme Borcu 167 C. Eşit Davranma Borcu (Haksız Ayırım Yasağı) 169 D. Diğer Borçlar 172 9. HİZMET SÖZLEŞMESİNİN SONA ERMESİ 172 I. Ölüm 173 II. Sözleşme Süresinin Bitimi 174 III. Tarafların Anlaşması İle Sona Erme 176 IV. Geçersizlik Beyanı İle Sona Erme 177 V. Fesih Yoluyla Sona Erme 178 A. Genel Olarak Fesih Kavramı 178 B. Önelli (Süreli) Fesih 181 1. Önele Uyularak Fesih Bildiriminin Sonuçları.183 2. Önellere Gereğince Uymamanın Sonucu 185 C. Peşin Parayla Fesih 187 D. Kötüniyetli Fesih 191 E. Haklı Nedenle (Olağanüstü) Fesih 193 1. İşçi Açısından Haklı Fesih Nedenleri 195 a. Sağlık Nedenleri 1 96 b. Ahlâk ve İyiniyet Kurallarına Aykırı Haller 198 ba. İşverenin İşçiyi Yanıltması (İş K. 24/ll-a) 198 bb. İşçinin veya Ailesinin Şeref ve Namusuna Dokunucu Davranışlarda veya Cinsel Tacizde Bulunmak (İş K. 24/ll-b) 198 bc. İşverenin İşçiye veya Ailesine Sataşması, Suç İşlemesi, Suça Özendirmesi (İş K. 24/ll-c) 199 bd. İşyerinde 3. Kişilerin Cinsel Tacizine Uğramak (İşK.24/ll-d) 200 be. İşçi Ücretinin Gereğince Ödenmemesi (İş K. 24/ll-e) 201 bf. İşçiye Az Miktarda İş Verilmesi/İş Koşullannın Uygulanmaması (İş K. 24/ll-f) 202 c. Zorlayıcı Nedenler (İş K.24/111) 205 2. İşveren Açısından Haklı Fesih Nedenleri 206 a. Sağlık Nedenleri 207
14 İş Hukuku b. Ahlâk ve İyiniyet Kurallarına Aykırı Haller ve Benzerleri 209 ba. İşçinin İşvereni Yanıltması (İş K. 25/ll-a) 209 bb. İşveren veya Ailesinin Şerefine Dokunucu Davranışlar (İş K. 25/ll-b) 210 bc. İşverenin Başka Bir İşçisine Cinsel Tacizde Bulunmak (İşK. 25/ll-c) 211 bd. İşverene Sataşmak veya Alkol ve Uyuşturucu Almak (İş K. 25/ll-d) 211 be. Sadakat Borcuna Aykırılık (İş K. 25/ll-e) 213 bf. İşyerinde Suç İşlemek (İş K. 25/ll-f) 214 bg. Haksız ve İzinsiz Devamsızlık (İş K. 25/ll-g) 214 bh. Uyarıya Rağmen Israrla Görevini Yapmamak (İş K. 25/ll-h) 215 bi. İş Güvenliğini Tehlikeye Düşürmek veya İşverene Zarar Vermek (İş K. 25/ll-ı). 216 c. Zorlayıcı Nedenler (İş K. 25/111) 216 d. Tutuklanma-Gözaltı Nedeniyle Devamsızlık (İşK. 25/IV) 217 3. Fesih Süresi 217 F. Haksız Fesih 219 G. Toplu Fesih 220 10. HİZMET SÖZLEŞMESİNİN SONA ERMESİNİN SONUÇLARI 225 I. İşverenin Belge Verme Yükümü Doğabilir 225 II. İş Güvencesi İşlerlik Kazanabilir 227 III. İşe Alma Zorunluluğu Doğabilir 234 IV. Rekabet Yasağı İşlerlik Kazanabilir 234 V. İşsizlik Sigortası Edimlerinden Yararlanılabilir 235 VI. İşçinin Parasal Haklarının Ödenmesi Gerekir 237 VII. Tazminat ve Cezai Şart Ödeme Yükümü Doğabilir 238 A. Cezai Şartın Ödenmesi 238 B. Tazminat Ödenmesi 239 11. ÖZELLİKLİ BİR SONUÇ: KIDEM TAZMİNATI 241 I. Kıdem Tazminatı Kavramı - Tarihçesi - Hukuki Niteliği 241 II. Kıdem Tazminatına Hak Kazanma Koşulları 244 A. İş K'na Tabi Bir Hizmet Sözleşmesiyle Çalışma Bulunmalı 244 B. Hizmet Sözleşmesi Kıdem Tazminatına İmkan Verir Biçimde Son Bulmalı 245 1. Sözleşmenin Kendiliğinden Sona Ermesi: İşçinin Ölümü 247
İçindekiler 15 2. Fesihle Son Bulma Halleri 248 a. Sözleşmenin İşçi Tarafından Feshi 248 aa. İş K. 24 Uyarınca Haklı Fesihler 249 ab. Diğer Derhal (Haklı) Fesihler 249 aba. Muvazzaf Askerlik Nedeniyle Fesih 249 abb. Yaşlılık Emeklilik/Malûllük Aylığı veya Toptan Ödeme Almak Amacıyla Fesih 251 abc. Emekli Olmadan Emeklilik Bağlantılı Fesih 252 abd. Evlenme Nedeniyle Fesih 254 b. Sözleşmenin İşverence Feshi 256 c. Tartışmalı Haller 256 3. En Az Kıdem Koşulu Gerçekleşmelidir 258 III. Kıdem Tazminatının Miktarı ve Hesaplanması 263 IV. Kıdem Tazminatının Ödenmesi 267 V. Gecikme Faizi 268 VI. Zamanaşımı 270 12. ÇALIŞMA (İŞ) SÜRELERİ 270 I. Kavram 270 II. Normal İş Süresi 2 7 2 A. Günlük ve Haftalık İş Sürelerine Bölünebilen ve Denkleştirmenin Uygulanmadığı İşlerde 272 B. Denkleştirme Esasının Uygulandığı Hallerde 275 C. Günlük ve Haftalık İş Sürelerine Bölünemeyen İşlerde Çalışma Süreleri 277 III. Normali Aşan Çalışma ve Türleri 279 A. Fazla Çalışma 279 1. Fazla Çalışma Kavramı 279 2. Fazla Çalışmanın Türleri 281 a. Olağan Fazla Çalışma 281 b. Zorunlu Fazla Çalışma 283 c. Olağanüstü Fazla Çalışma 285 3. Fazla Çalışmanın Yasaklandığı Haller 286 B. Fazla Sürelerle Çalışma 286
16 İş Hukuku C. Normali Aşan Çalışmaların Karşılığı 287 IV. Kısa Çalışma 290 A. Kısa Çalışmanın Koşulları: 291 1. Kısa Çalışmayı Gerektiren Bir Olgu Bulunmalıdır; 291 2. İşveren Bu Yüzden İşyerini Tatil Etmeli veya Çalışma Süresini Azaltmalıdır 291 3. Durum İlgili Yerlere Bildirilmeli ve ÇSGB'ce Uygun Bulunmalıdır 292 B. Kısa Çalışma Ödeneği 292 1. Kısa Çalışma Belli Bir Süre Devam Etmelidir 293 2. İşçi İşsizlik Ödeneğine Hak Kazanma Koşullarını Sağlamalıdır 293 3. İşkur'a Başvurulmalıdır 293 V. İş Sürelerinde Esneklik 294 A. Kısmi Süreli Çalışma 295 B. Kayan (Kaygan) İş Süresi Uygulaması 297 C. Vardiyalı Çalışma Sistemi 298 D. Telafi Çalışması (İşK.64) 299 E. Yoğunlaştırılmış (Sıkıştırılmış) İş Haftası 302 13. DİNLENME SÜRELERİ VE TATİLLER 303 I. Dinlenme Süreleri 303 A. Günlük Dinlenme (Ara Dinlenmesi) 304 B. Haftalık Dinlenme (Hafta Tatili) 305 C Ulusal Bayram ve Genel Tatillerde Dinlenme 306 D. Yıllık Dinlenme (Yıllık Ücretli İzin) 307 1. Yıllık İznin Engellenmediği Bir İş İlişkisi Bulunmalıdır 308 2. Asgari Bekleme Süresi Gerçekleşmelidir 309 14. İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ 312 I. İş Sağlığı Ve İş Güvenliği Kavramı 312 II. İSİG Önlemleri ve Görünüm Biçimleri 315 A. İşverenin Yükümlülükleri 315 1. Önlem Alma Yükümü 315
İçindekiler 17 2. Bilgilendirme ve Eğitme Yükümü 316 3. Organizasyona Gitme Yükümü 316 B. İşçinin Yükümlülükleri 318 C. Devletin Yükümlülükleri 318 II. İSİG Önlemlerine Uymamanın Sonuçlan 319 A. İşveren Açısından 319 B. İşçi Bakımından 319 Üçüncü Kısım SENDİKALAR HUKUKU 15. SENDİKA KAVRAMI VE TARİHSEL GELİŞİMİ 321 I. Kavram 321 II. Tarihsel Gelişim 324 16. SENDİKALAR HUKUKU VE KAYNAKLARI 327 I. Sendikalar Hukuku 327 II. Sendikalar Hukukunun Kaynakları 327 A. Ulusal Kaynaklar 3 2 8 B. Uluslararası Kaynaklar 3^9 17. SENDİKA ÖZGÜRLÜĞÜ 329 I. Olumlu/Olumsuz Sendika Özgürlüğü 329 II. Bireysel/Kollektif Sendika Özgürlüğü 331 III. Sendika Özgürlüğünden Yararlananlar 334 A. İşçiler 3 3 4 B. İşçi Dışındaki Kamu Görevlileri 3 3 5 C. İşveren 3^ 3 D. Sendika ve Konfederasyonlar 6 3 3 18. SENDİKA KAVRAMININ ANLAMI VE ÖĞELERİ 336 I. Ortak Amaç 337
18 İş Hukuku II. Serbestçe Kurulabilme 337 III. Bağımsızlık 338 IV. Demokratik Esaslara Uygunluk 340 V. Özel Hukuk Tüzel Kişiliği 340 19. İŞÇİ-İŞVEREN SENDİKA VE KONFEDERASYONLARININ KURULUŞU 341 I. Sendikaların Kuruluşu 342 A. Belli Bir İşkolu Esas Alınmalıdır 342 B. Türkiye Çapında Faaliyet Amaçlanmalıdır 345 C. Kuruculuk Koşullarını Taşıyan Belli Sayıda Kişi Biraraya Gelmelidir 345 D. Kuruluş Belgesinin Hazırlanarak Yetkili Makama Verilmesi 347 E. Kuruluşun Gerçekleştiği An 348 II. Konfederasyonların Kuruluşu 349 A. Farklı İşkollarında Faaliyet Gösteren En Az 5 Sendika Biraraya Gelmelidir 349 B. Bu Sendikalar Genel Kurul Kararlarına Sahip Olmalıdır 350 C Kurucular Gerekli Belgeleri Hazırlayıp Yetkili Makama Vermelidir 350 20. SENDİKA/KONFEDERASYON ÜYELİĞİ 351 I. İşçi Sendikası Üyeliği 351 A. Sen. K. Anlamında Bir İşçi Bulunmalıdır 351 B. Bu İşçi Çalıştığı İşyerinin Girdiği İşkolundaki Bir Sendikaya Üye Olabilir 352 C. Başka Bir Sendikaya Üyelik Bulunmamalı ve Belli Bir Yaşa Ulaşılmalıdır 352 D. Sendika Tüzüğünde Aranan Diğer Koşullar Sağlanmalıdır 354 E. Üyeliğe Engel Bir Durum Bulunmamalıdır 354 F. Üyeliğin Kazanımı Yollarından Birisi Gerçekleşmelidir 354 1. Kuruluşta Üyelik 355 2. Olağan Yol ile Üyelik 355 3. Yargı Yoluyla Kazanım 356
içindekiler 19 4. Sendikaların Birleşmesi/Katılması Yoluyla Üyelik 356 II. İşveren Sendikası Üyeliği 357 A. Sen. K. Anlamında İşveren Bulunmalıdır 357 B. Ehliyet Koşulu Sağlanmalıdır 357 C. İşyerinin Girdiği İşkolunda Bir Sendikaya Üye Olunabilir 358 D. Üyeliğin Kazanımı Yollarından Birisi Gerçekleşmelidir 359 1. Kuruluşta Üyelik Yolu 359 2. Olağan Yöntem ile Kazanım 359 3. Yargısal Yol ile Kazanım 360 4. Sendikaların Birleşmesi/Katılması Yoluyla Kazanım 360 III. Konfederasyon Üyeliği 360 A. Sen. K. Anlamında Bir Sendika Bulunmalıdır 361 B. Bu Sendikanın Usulünce Üyelik Kararı Alması Gerekir 361 C. Konfederasyon Üyeliğinin Kazanımı Yollarından Birisi Gerçekleşmelidir 361 1. Kuruluşta Üyelik 361 2. Konfederasyonların Birleşmesi/Katılması Yoluyla Üyelik 362 IV. Üyelikte Teklik İlkesi 363 V. Uluslararası Kuruluşlara Üyelik 363 21. SENDİKANIN ORGANLARI VE İŞLEYİŞİ 364 I. Organ Kavramı 364 II. Zorunlu Organlar 366 A. Genel Kurul 3 6 6 B. Yönetim Kurulu 3 7 1 C. Denetleme Kurulu 3 7 3 D. Disiplin Kurulu 3 7 4 III. Zorunlu Organ Üyeliğinin Koşulları 375 A. Genel Kurul Üyeliği 3 7 5 B. Diğer Zorunlu Organ Üyeliği İçin Aranan Koşullar 376 1. İlgili Sendikanın Üyesi Olmak 376
20 İş Hukuku 2. Kurucular İçin Aranan Koşulları Taşımak 376 IV. Seçimlik Organlara Üyelik 379 22. ÜYELİKTEN DOĞAN HAKLAR VE BORÇLAR 379 I. Üyelik Hakları 379 A. Örgütün Faaliyet ve Yönetimine Katılma Hakkı 380 B. Örgütün Tesis ve Faaliyetlerinden Yararlanma Hakkı 380 C. Üyenin Korunma Hakkı 381 II. Üyelik Borçları 381 A. Aidat Ödeme Borcu 381 B. Örgüt Düzenine Uyma Borcu 384 23. SENDİKA ÜYELİĞİNİN SONA ERMESİ - ASKI - DEVAM HALLERİ... 386 I. Üyeliği Sona Erdiren Haller 386 A. Üyeliğin Kendiliğinden Son Bulması 386 B. Üyeliğin İradî Biçimde Sona Ermesi 388 1. Üyelikten Çıkma (İstifa, Çekilme) 388 2. Üyelikten Çıkarma (İhraç) 390 C. Üyeliğin Başka Sendikada Devamı Yoluyla Üyeliğin Son Bulması 392 II. Üyeliği Sona Erdirmeyen Haller 392 A. Üyeliğin Askıda Kaldığı Hal 393 B. Üyeliği Sona Erdirmediği Gibi Askıya da Almayan Haller 393 24. SENDİKALARIN FAALİYETLERİ 395 I. Sendika (ve Konfederasyonlara Serbest Faaliyetler 396 A. Çalışma Hayatına İlişkin Faaliyetler 396 1. Toplu Pazarlıkla İlgili Faaliyetleri 397 2. Sendikaların Yargısal Alandaki Faaliyetleri 397 B. Sendikaların (Konfederasyonların) Sosyal ve Ekonomik Faaliyetleri 400 1. Üyelerine veya Mirasçılarına Adlî Yardımda Bulunmak 401 2. Çalışma Hayatıyla İlgili Kurullara Temsilci Göndermek 401 3. Bilgi Artırıcı Meslekî Eğitim, Kurs ve Seminer Düzenlemek 402
İçindekiler 21 4. Bağış Oluşturmayacak Şekilde Yardım Sandığı Kurmak veya Kurulmuş Sandığa Kredi Vermek 403 5. Üyeleri İçin Kooperatif Kurulmasına Yardımcı Olmak veya Kooperatiflere Kredi Vermek 404 6. Sınaî ve İktisadî Teşebbüslere Yatırım Yapmak 405 7. Afet Bölgelerinde Tesis Yapmak veya Bu Amaçla Kamu Kuruluşlarına Yardımda Bulunmak 406 a. Tabii (Doğal) Bir Afet Yaşanmalıdır 406 b. Sendika Tesis Yapmalı veya Yardımda Bulunmalıdır 406 c. Bu Şekildeki Harcama Sendikanın Nakit Variığının %10'unu Aşmamalıdır 407 8. Sendika İşyeri Temsilcisi Atamak 407 a. Atanma Düzeyi 408 b. Atamaya Yetkili Kuruluş 408 c. Atamanın Zamanı ve Biçimi 409 d. Temsilcilerin Sayısı 410 C. Faaliyetlerden Yararlanmanın Kuralları 412 II. Sendika (ve Konfederasyonlara Yasak Faaliyetler 413 A. Temel Yasaklar 413 B. Özel Yasaklar 414 1. Siyaset Yasağı 414 2. Diğer Sosyal Tarafa Karışma Yasağı 415 3. Ticaret Yasağı 416 4. Bağış ve Borç Yasağı 417 5. Amaç Dışı Mal Edinme Yasağı 417 6. Diğer Yasaklar 418 C. Yasaklara Aykırılığın Sonucu 418 25. SENDİKA (VE KONFEDERASYONLARIN DENETİMİ İLE FAALİYETİNİN DURDURULMASI VE SONA ERMESİ 419 I. Sendika ve Konfederasyonların Denetimi 419 II. Sendika (ve Konfederasyonların Faaliyetinin Durdurulması ve Sona Ermesi 420 A. Sendika ve Konfederasyonların Faaliyetlerinin Durdurulması 420 1. Kapatma Davası İçinde Faaliyetin Durdurumu 421
22 İş Hukuku 2. Tüzük ve Belgelerde Kanuna Aykırılık 421 3. Dış Kaynaklardan İzinsiz Bağış ve Yardım Almak 422 4. Organlarda Görev Alamayacak Kimseleri Uyarıya Rağmen Organlarda Görevli Tutmak 422 B. Faaliyeti Durdurmanın Sonuçları 423 C. Sendika ve Konfederasyonların Sona Ermesi 424 1. Sona Erme Nedenleri 424 a. Kendiliğinden Sona Erme 424 aa. Yönetim Kurulunun Tüzüğe Uygun Biçimde Oluşturulamaması (MK. 87/4; Der. K.51) 425 ab. Kuruluşun Acze Düşmesi 425 ac. Üstüste İki Olağan Genel Kurul Toplantısının Yapılamaması 425 b. Sendikanın Kendi Kararıyla Sona Ermesi (Fesih) 426 c. Mahkeme Kararıyla Sona Erme (Kapatma) 427 2. Sona Ermenin Sonuçları 428 26. SENDİKAL GÜVENCELER 429 I. Genel Sendikal Faaliyet Güvencesi 430 A. Sendika Üyeliğinin Güvencesi 430 1. İşe Almada Üyelik Güvencesi 430 2. İş İlişkisinin Devamı Esnasında Üyelik Güvencesi 431 3. İşe Son Vermede Üyelik Güvencesi 432 B. Üyelik Dışında Sendikal Faaliyet Güvencesi 432 C. Sendikal Tazminat 434 II. Sendika Yöneticiliğinin Güvencesi 437 A. Amatör Yöneticiliğin Güvencesi 437 B. Profesyonel Yöneticilik Güvencesi 438 1. Sendika Üyeliği Güvencesi 438 2. Sigortalılık Güvencesi 439 3. İş Güvencesi 439 III. Sendika İşyeri Temsilcilerinin Güvencesi 443
İçindekiler Dördüncü Kısım TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİ HUKUKU 27. TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİ 447 I. Toplu İş Sözleşmesi Kavramı 447 II. TİS'in Tarihçesi 448 III. Tanım 449 IV. TİS'in Kısımları 450 A. Zorunlu Kısım (Normatif Kısım) 451 1. Hizmet Sözleşmesinin Yapılmasına İlişkin Hükümler 451 2. Hizmet Sözleşmesinin İçeriğine İlişkin Hükümler 453 3. Hizmet Sözleşmesinin Sona Ermesine İlişkin Hükümler 455 B. İsteğe Bağlı Kısım 456 V. TİS'in Özellikleri 458 VI. TİS'in Tarafları 462 A. TİS Ehliyeti 463 B. TİS Yetkisi 464 1. İşkolu Barajı 464 2. İşyeri/ Ünite Barajı 466 3. Yetki Tespiti 468 VII. TİS'in Düzeyi 470 A. İşyeri Düzeyinde (İşyeri TİS) 471 B. İşletme Düzeyinde (İşletme TİS) 471 C. Grup Düzeyinde (Grup TİS) 473 VIII. TİS'in Şekli 474 IX. TİS'in Süresi 475 X. TİS'in Yapılması 477 A. Toplu Görüşmeye Çağrı Yapılmalı 477 B. Toplu Görüşme Başlamış ve Anlaşılmış Olabilir 478 C. Toplu Görüşmede Aksaklık Halinde Barışçı Yollar Denenmelidir 479
24 İş Hukuku 28. TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİNİN UYGULANMA ALANI 480 I. Zaman Bakımından Uygulanması 480 II. Yer Bakımından Uygulanması 482 III. Kişi Bakımından Uygulanması 483 A. İşçilere Uygulanması 483 1. Üyelik Yoluyla Yararlanma 484 2. Dayanışma Aidatı Ödeyerek Yararlanma 485 3. Taraf İşçi Sendikasının Yazılı Oluru ile Yararlanma 486 4. Teşmil Sonucu Yararlanma 487 B. İşverene Uygulanması 489 29. TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİNİN UYGULANMASI 489 I. TİS'de Değişiklik Yapılması 490 A. TİS Taraflarınca Değişiklik 490 B. Yargı Kararıyla Değişiklik 491 II. TİS'in Yorumu 492 A. Yorum Davası 493 B. Eda Davası 494 30. TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİNİN SONA ERMESİ 495 I. Toplu İş Sözleşmesini Sona Erdiren Haller 495 A. TİS'in Süresinin Bitimi 495 B. TİS'in Geçersiz Kılınması 496 II. Sona Ermenin Sonuçları 497 Beşinci Kısım İŞ UYUŞMAZLIKLARI VE ÇÖZÜM YOLLARI 31. İŞ UYUŞMAZLIĞI KAVRAMI VE ÇEŞİTLERİ 501 I. Bireysel/Toplu İş Uyuşmazlığı 501 II. Hak/Menfaat Uyuşmazlığı 502
İçindekiler 25 32. İŞ UYUŞMAZLIKLARININ ÇÖZÜMÜ YOLLARI 502 I. Barışçı Çözüm Yolları 503 A. Arabuluculuk 505 1. Olağan Arabuluculuk 505 2. Olağanüstü Arabuluculuk 506 B. Tahkim (Hakeme Götürme) 507 LÖzel Hakem 507 2. Zorunlu Hakem 507 II. Kavgacı Çözüm Yolları (İş Mücadelesi) 509 33. İŞ MÜCADELESİ KAVRAMI VE ARAÇLARI 509 34. GREV 511 I. Genel Olarak Grev Kavramı 511 A. İşin Bırakılması 5 1 1 B. İşçilerin Aralarında Anlaşması veya Bir Kuruluşun Kararına Uyma 512 II. Hukuka Uygun (Yasal) Grev 513 A. Ortada Bir Toplu İş Uyuşmazlığı Bulunmalı 513 B. Denenen Barışçı Yollar Uyuşmazlığı Giderememeli 514 C. Grev Yasağı/Engeli Bulunmamalı 514 D. Grev Kararı Alınmalı ve Yürürlüğe Konulmalı 516 E. Grev Kararı Meslekî Amaçlı Olmalı 518 F. Uygulama Gerekleri Yerine Getirilmeli 518 III. Grevin Uygulanması 522 IV. Grevin Mahkeme Kararıyla Durdurulması 525 A. Tespit Davasında 5^5 B. Grev Hakkının Kötüye Kullanımında 525 V. Yasal Grevin Sonuçları 526 A. Greve Katılmayanların Çalıştırılmaması 526 B. Hizmet Sözleşmesinin Askıda Kalması 526 C. İşyerinden Ayrılma Zorunluluğu 528 D. Başka İşçi Alma ve İşi Başkasına Yaptırma Yasağı 529 E. Başka İşde Çalışma Yasağı 529
26 iş Hukuku F. Satışa ve Hammadde Girişine Engel Olamama 530 G. Grevin İşçi Konutlarına Etkisi 531 VI. Yasal Grevin Sona Ermesi 531 VII. Yasadışı Grev ve Sonuçları 532 A. Yasadışı Grev 532 B. Grevin Yasadışılığının Tespiti 534 C. Yasadışı Grevin Sonuçları 535 1. Grevcilerin İşine Son Verilebilir 535 2. Grevcilerden Tazminat İstenebilir 536 3. Greve Katılmayanların Hizmet Akitleri Aynen Devam Eder 536 35. LOKAVT 536 I. Genel Olarak Lokavt Kavramı 536 A. İşçiler Topluca İşten Uzaklaştırılmalı 537 B. Uzaklaştırma İşverence Yapılmalı 537 C. İşyerindeki Faaliyet Tamamen Durmalı 538 II. Hukuka Uygun (Yasal) Lokavt 538 A. Usulünce Grev Kararı Alınmalı ve İşveren Tarafına Bildirilmeli 538 B. Usulünce Lokavt Kararı Alınmalı 539 C. Lokavt Yasağı/Engeli Bulunmamalı 539 III. Lokavt Kararının Uygulanması 540 IV. Yasal Lokavtın Sonuçları 540 V. Yasal Lokavtın Sona Ermesi 541 VI. Yasadışı Lokavt ve Sonuçları 542 A. Yasadışı Lokavt 542 B. Yasadışı Lokavtın Sonuçları 543 1. İşçilik Haklarının Kesintisiz Ödenmesi 543 2. Sözleşmenin Derhal Feshi İmkanı 544 3. Yasadışı Lokavtın Geçici Bir Önlem Olarak Durdurumu 544 Kaynakça 545 Dizin 5 5 3