Prof.Dr. Emin Zeki BAŞKENT Karadeniz Teknik Üniversitesi Orman Fakültesi
Elipsoid şeklindeki dünyanın bir düzlem üzerine indirilmesi ve koordinatlarının matematiksel dönüşümleridir. Harita üç şekilde projeksiyonu yapılır 3)Konik 2)Silindirik 1)Planer-düzlem
parametreleri 1. tipi 2. Referans Sistemleri 3. Koordinat sistemi 4. Datum
1. tipleri karakterine göre Açı koruyan (conformal) Alan koruyan(equalarea) Uzunluk koruyan(equidistant) yüzeylerine göre Yüzey cinsi Yüzeyin ortak noktaları Yüzeyin konumu Düzlem(Azimutal) Teğet Normal Silindir Kesen Transversal Koni Çok Yüzeyli Eğik UTM, Transversal konumlu teğet konform silindirik projeksiyondur. Lambert, teğet veya kesen normal konumlu konform konik projeksiyondur Albers, teğet veya kesen normal konumlu alan koruyan konik veya silindirik projeksiyondur
2.Referans Sistemleri Harita üzerindeki noktaların ve sahaların yerlerinin belirtilmesi için kullanılan metotlara referans sistemleri denir. 3 tip harita referans sistemi vardır: 1. Coğrafi Koordinat Sistemi: Meridyen ve paralel kullanılır 2. Georef Sistemi 3. Grid Koordinat Sistemi: 80 K-80 D 2 lik gridler (UTM) 1. Yatay konum için: Spheroid veya Ellipsoid 2. Yükseklik için: Geoid
3.Koordinat sistemleri Bir noktanın konumunun tanımlanabilmesi için koordinatlar kullanılır. Bu koordinatlar tanımlı bir yer biçimi temel alınarak tanımlanmışlardır. Bu tanımlı yüzey üzerindeki koordinatların düzlem (harita) koordinatlara dönüştürülmesi için projeksiyonlar kullanılır. Bir haritadaki objeler aynı datumlu olmalı ve aynı referans sisteminde tanımlı olmalıdır. Bunlar verilmemişse, farklı türde problemlerle karşılaşılır. Örneğin uzunluk ve yükseklik farkı gibi.
Koordinat sistemi Bir objenin yerinin belirlenmesinde kullanılır. Bunlar; 1. State Plane (lokal) koordinatları 2. UTM koordinatları 3. Coğrafi koordinatları Analitik geometrideki 2-3 boyutlu sistemler kartezyen koordinat sistemleri olarak bilinir.
Koordinat sistemleri Sistem Koordinatlar Kullanım alanları Dik koordinat sistemi x,y,z Matematik, günlük yaşam Coğrafi Koordinat sistemi l=boylam ϕ=enlem UTM WGS 84 (World GeodeticSystem) E = Doğu N = Kuzey x,y,z denizcilik, havacılık, küçük ölçekli haritalar Askeri, global koordinat sistemleri Ölçme,gelecekteki koordinatlar
UTM Koordinat sistemleri Kürenin, kendisine ekvatora teğet olan silindir izdüşümüdür. (1/250000 den küçük ölçekli haritalar kürenin silindire projeksiyonu ile elde edilir ve bunlara kartografik projeksiyonlar denir. 1/250000 ve daha büyük ölçekli haritalar ise elipsoidin düzleme tasviridir burada ara yüzey silindir kullanılmaz ve bunkara jeodezik projeksiyonlar denir. Ülkemizde şu an kullanılan 1/1000-1/250000 ölçekli haritalar bu sistemle üretilmiştir.) Dünya başlangıç meridyenleri 6 'de bir değişen 60 dilime (zone) ayrılır Referans enlemi ekvatordur, uzunluk birimi metredir Her dilimin enlem genişliği 80 Kuzey, 80 Güney enlemidir. Her dilimin ayrı bir koordinat sistemi vardır Amerika Silahlı Kuvvetler tarafından üretilmiş
UTM koordinat sistemi
UTM Türkiye de durum 1/1000 1/10000 haritalar 3 genişlikli ve 7dilim, dilim nosu yok! Başlangıç boylamı mutlaka bilinmeli veya verilmeli 1/25000 1/1000 000 haritalar 6 genişlikli ve 4 dilime (zone) ayrılmış 27 33 39 45 30 36 42 Zone 35 Zone 36 Zone 37 Zone 38
UTM Dilimleri -Türkiye Zone 35
4.Datum Dünya yüzeyinin matematiksel temsilidir 1. Herhangi bir noktanın yatay ve düşey konumunu tanımlamak için başlangıç alınan referans yüzeyidir (ITRF datumu için dünyanın merkezi, ED50 datumu için Almanya Postdam) 2. Dünyanın haritalanmasında kullanılan koordinat sistemlerinin oryantasyonunu sağlar. 3. Yer in şeklini ve boyutunu tanımlar 4. Çok sayıda datum vardır, yanlış datumun kullanılması metrelerce uzakta yanlış yere yönlendirir ABD: NAD27, NAD83, NAD83 tercihan Genel: WGS84 (bir çok GPS kullanır) Türkiye: 2000 öncesi ED50, sonrası ise ITRF96 datumludur
Koordinat sistemi tanımlama ArcCatalog: ArcCatalog u açın (2000 yılı öncesi üretilmiş harita ise) 1) İlgili katmanın bulunduğu klasörü açın 2) İlgili katman üzerinde sağ tuşlayıp properties komutunu seçin 3) Spatial References Edit komutunu tıklayın 4) Select daha önce tanımlanmış koordinat sistemini seçin 5) lu koordinat sistemini ve UTM Other GCS yi seçin 6) Burdan ilgili Datum ve Zone u seçin. Trabzon için ED50 Datum 37 UTM zonu geçerli
Koordinat sistemi tanımlama ArcCatalog: ArcCatalog u açın (2000 yılı sonrası üretilmiş harita ise) 1) İlgili katmanın bulunduğu klasörü açın 2) İlgili katman üzerinde sağ tuşlayıp properties komutunu seçin 3) Spatial References Edit komutunu tıklayın 4) Select daha önce tanımlanmış koordinat sistemini seçin 5) lu koordinat sistemini ve UTM WGS84 ü seçin