EuropeAid/127427/C/SER/Multi. ULUSAL EĞİTİM RAPORU. STK Liderliği Konusunda Roman Gençlik STK'larına yönelik Eğitim Programı, Antalya

113 TACSO IPA ülkelerinde ve bölgesinde (Arnavutluk, Bosna Hersek, Hırvatistan, Eski Yugoslav Makedonya Cumhuriyeti,, UNSCR 1244/99 kapsamında Kosova, Karadağ, Sırbistan ve Türkiye) Sivil Toplum için Kapasite Geliştirme" projesinin uygulanması Hizmet Sözleşmesine verilen Teknik Destek EuropeAid/127427/C/SER/Multi. ULUSAL EĞİTİM RAPORU STK Liderliği Konusunda Roman Gençlik STK'larına yönelik Eğitim Programı, Antalya 11-14 Haziran 2012 Sunulan Makam: Yerleşik Danışman Hazırlayan: Yiğit Aksakoğlu, Burcu Kuğu, Uğur Elhan Faaliyet Konusu: Roman Gençlik STK'ları üyelerine STK Liderliği Konusunda Eğitim Modülü Verilmesi Faaliyetin/Eğitimin/Toplantının Yeri ve Tarihi: Antalya, 11-14 Haziran 2012 Katılımcı Profili: Roman STK'larının genç üyeleri. Eğitimciler/KDU'lar: Yiğit Aksakoğlu, Burcu Kuğu, Uğur Elhan

213 İÇİNDEKİLER I. Faaliyetin/Eğitimin/Toplantının Hedefleri II. Faaliyetin/Eğitimin/Toplantının İçeriği/Akışı II.1. Hazırlık Aşaması (eğitim gündeminin, materyallerinin tasarlanması) II.2. Eğitimin Uygulanması (mini-dersler, grup çalışması, alıştırmalar vs.) III. İzleme ve Değerlendirme IV. Eğitimcilerin Geri Bildirimleri ve Tavsiyeler

313 Ekler Ek A Şartname Ek B Katılımcı Listesi Ek C Eğitim Gündemi Ek D - Değerlendirme formu Ek E Değerlendirme sonuçları

413 I. Faaliyetin/Eğitimin/Toplantının Hedefleri ToR'da (bkz. ToR Ek A) eğitimin özel hedefleri şöyle belirtilmiştir: Demokrasilerde sivil toplumun rolü ve işlevi hakkında katılımcılar arasında farkındalık oluşturmak Toplumsal cinsiyet eşitliği, hak temelli yaklaşımlar, savunuculuk, ayrımcılık konularında katılımcılar arasında farkındalık oluşturmak Roman gençlerin sosyal ve mesleki faaliyetlere katılmalarını teşvik etmek ve ileride yapılacak faaliyetler için bu gençlerin ortaklığını sağlamak Verilen eğitim sivil toplum içerisindeki insan hakları ve hak temelli yaklaşımlara odaklanmış ve katılımcıların ayrımcılığı fark edebilme ve ayrımcılığa tepki verme kapasitelerini artırmayı amaçlamıştır. Odaklanılan konular arasında hak ve eşitliğe yönelik küresel bakış açısı yer almıştır. Ayrıca toplumsal cinsiyet, basmakalıp örnekler ve ayrımcılık üzerine özel oturumlar da yapılmıştır. Bunlara ek olarak eğitimde savunuculuk ve hak temelli yaklaşımla ilgili bilgi aktarılması da amaçlanmış ve katılımcı STK'lar arasında ortaklıklar oluşturulmasına özel bir önem verilmiştir. 4 günlük eğitim çalıştayı 11-14 Haziran 2012 tarihleri arasında Antalya Tekirova'da verilmiştir. Eksiksiz katılımcı listesi Ek B'de bulunabilir. Eğitimin gündemi Ek C'de bulunabilir. II. Faaliyetin/Eğitimin/Toplantının İçeriği/Akışı II.1. Hazırlık Aşaması (eğitim gündeminin, materyallerinin tasarlanması) - YA Roman STK'ların ihtiyaç ve taleplerini dikkate alarak TACSO Türkiye Bölge Ofisi sadece bu STK'lardaki genç üyelere odaklanan bir STK Liderliği eğitimi vermeye karar vermiştir. Şehirlerdeki yoksul bölgelerde yaşayan Romanların yaşam koşullarını iyileştirmek amacıyla son birkaç yıl içerisinde birçok Roman kuruluşunun kurulduğu bilinmektedir. Romanlar kapsamında aslında bu eğitime Türkiye'nin farklı bölgelerinde yaşayan Rom, Dom ve Lom grupları da dahildir. Eğitimcilerin deneyimleri Türkiye'de yaşayan Romanların ciddi ayrımcılığa maruz kaldığını göstermektedir. Eğitim, sağlık, barınma ve istihdam gibi temel haklara erişimle ilgili ciddi sorunlar yaşanmaktadır. Öte yandan birçok Roman kuruluşu kadınlara, gençlere, Alevilere ve Kürtlere karşı ülkede çoğunluğun benimsediği ayrımcı, ataerkil söylemi yeniden üretmektedir. Bu nedenle eğitimcilerin gözlemlerine dayalı olarak eğitim hem ayrımcılığa uğrama hem de başkalarına ayrımcılık yapma üzerine odaklanmalıdır. Bu yüzden ayrımcılığın nasıl oluştuğu ve ayrımcılıkla başa çıkma yolları üzerinde özellikle durulmuş ve bu konular eğitim programına dahil edilmiştir. Öte yandan bu ayrımcı yaklaşımın bir parçası olarak birçok Roman kuruluşunda başkanlar orta yaşlı erkeklerden oluşmaktadır. Bu nedenle eğitimin önemli bir kısmında da toplumsal cinsiyete odaklanılmasına karar verilmiştir. Sonuç olarak hak temelli ve yardım temelli yaklaşımlar arasındaki farklar da vurgulanmış ve bu konu eğitim programına dahil edilmiştir.

513 TACSO Bölge ofisinde eğitimcilerin de katılımıyla bir hazırlık toplantısı yapılmıştır. Yukarı bahsedilen konuların eğitim programına Türkiye dahil edilmesine - Ankara Ofisi karar verilmiş ve "Ezilenlerin Tiyatrosu" tekniğinden geniş biçimde faydalanılması üzerinde anlaşılmıştır. Ayrıca eğitimin yeri ve havası özel dikkat gerektirdiği için eğitimin süresinin ve başlama bitiş saatlerinin katılımcılarla müzakere edilmesine karar verilmiştir. Hazırlık sırasında ayrımcılık karşıtı eğitim alanında en geniş kapsamlı ve en yenilikçi yaklaşımlardan biri olan Önyargı Karşıtı 1 yaklaşım da eğitim oturumlarına dahil edilmiştir. II.2. Eğitimin Uygulanması (mini-dersler, grup çalışması, alıştırmalar vs.) Eğitim gündemi Ek C'de bulunabilir. Eğitim metodolojisi temelde Ezilenlerin Tiyatrosu (ET) tekniklerinin kullanıldığı sabah düzenlenen ısınma oturumlarına dayalıdır. Kullanılan teknikler sayesinde katılımcılar makineleşmeden doğal bir katılım göstermiş, farklı duyularını kullanabilmiş ve imge ve ritmlere göre davranmaya başladı. ET tekniklerinin kullanıldığı tüm oturumlar daha kolay hareketlerle başlamış ve sonra daha karmaşık hale gelmiştir. ET tekniklerinin yanı sıra eğitim metodolojisi büyük oranda tartışma, yansıtma ve küçük gruplar halinde tartışma gibi uygulamalara dayalıdır. ET teknikleri eğitimi tamamlayarak eğitimin rahat, güven verici ve kolaylaştırıcı bir ortamda verilmesini sağlamıştır. Eğitimde her güne öğrenilenlerin gözden geçirildiği bir oturumla başlanmıştır. Önceki günle öğrenilenlerle ilgili olarak cep telefonundan kısa mesaj göndermek ve Facebook statüsünü güncellemek gibi çeşitli teknikler kullanılmıştır. Bu teknikler eğitimcilerin öğrenme sonuçlarını ve öğrenme konusundaki eksikliklerini gözden geçirmelerini sağlamıştır. Beklenti ve endişeleri izlemek amacıyla üzerinde uzay gemisi, asteroit ve dünya resimlerinin bulunduğu bir tahta kullanılmıştır. Katılımcılardan beklentilerini uzay gemilerinin üstüne yazmaları ve beklentileri karşılanırsa tahtada uzay gemilerini dünyaya yakın bir yere koymaları istenmiştir. Asteroitlerse katılımcıların endişelerini temsil etmektedir ve katılımcılara asteroit resimlerini endişeleri gerçekleşirse dünya resminin yakınına koymaları söylenmiştir. Her günün başında katılımcılardan yenilerini eklemeleri ve/veya tahtaya yapıştırdıkları asteroit ve uzay gemisi resimlerinin yerini değiştirmeleri istenmiştir. Eğitimin ilk sabahında katılımcılar kendilerini ve geldikleri kuruluşları birbirine tanıttı. Herkes kendini tanıttıktan sonra katılımcılardan önce birbirlerini gözle selamlamaları, sonra el sıkışmaları ve en son olarak da eski arkadaşlar gibi birbirini selamlamaları istendi. İsim oyununun ardından ısınma alıştırmaları, bir artı ve bir çember, evet/hayır (evet/hayır-eri/nınnı-va/na), Minas'ın vaftizi, sesler ormanı, bir başkasının elini bulma ve resmi tamamlama oyunları oynandı. Eğitimciler daha sonra beklenti ve endişeleri tahtaya yazdı. Programın anlatılmasından sonra katılımcılar grup oluşturma oyunu oynadı. Kahve arasından sonra katılımcılardan STK grupları oluşturmaları ve halihazırda çalıştıkları alanla ilgili 5 dakikalık bir oyun geliştirmeleri istendi. 1 Savunucularının ırkçılık, cinsiyetçilik, yeteneklilik/engelliğe karşı önyargı, yaş ayrımcılığı, homofobi ve diğer -izm türü önyargılara meydan okudukları aktivist bir yaklaşımdır. Daha fazla bilgi şu adreste bulunabilir: http://anti-biaswerkstatt.de/

613 Katılımcılar kendilerini ve geldikleri kuruluşları tanıttıktan sonra eğitimin ilk günü öğleden sonrası oturumu insan hakları ve insanların Türkiye ihtiyaçları - Ankara arasındaki Ofisi önemli ilişkiyi göstermeyi amaçlayan "Hayal Ülkesi" isimli bir rol yapma oyunuyla başlamıştır. Rol oynama oyununa göre küçük gruplar halindeki katılımcılar insanların hiç var olmadığı bir ülkede geçerli olacak temel insan haklarını belirlemiştir. Küçük gruplar sunumlarını yaptıktan sonra haklar ve ihtiyaçlar arasındaki ilişkiyi tartışarak katılımcılar herkes için en önemli olan üç hakkı belirlemiştir. Daha sonra oturum kolaylaştırıcıların yaptığı üç nesil insan hakları sunumuyla devam etmiş ve katılımcıların seçtiği üç hak ve ihtiyaçları ele almıştır. İlk oturumda insan haklarının temelleri üzerinde önemle durularak oturum kapanmıştır. İlk günün son oturumu "Taze bir Başlangıç" diye bilinen bir yöntemle devam etmiştir. Bu yöntemin amacı kendi imgelerimiz, önyargılarımız ve sabit fikirlerimiz hakkında daha bilinçli olmamızdır. Bu amaçla katılımcılar 20 kişilik bir listeden sekiz kişi seçtiler ve bu kişilere ıssız bir adada yeni bir sosyal yaşam biçimi deneme şansı verildi (örneğin "60 yaşında bir sekreter", "kaçak bir göçmen" veya "homoseksüel bir doktor"). Daha sonra katılımcılar küçük gruplar halinde kendi fikirlerini sundu ve grup olarak bu sekiz kişi için ortak bir karara ulaşmaya çalıştı. İlk baştaki oturumlarda katılımcıların alıştırma kapsamında ve "gerçek" dünyada bir karara varmak için kullandıkları imge ve önyargılara odaklanılarak kolaylaştırıcılar tarafından yürütülmüştür. Detaylı biçimde yürütülen karşılıklı konuşmalardan sonra önyargılarımızdan kurtulmanın imkânsızlığı fakat önyargılarımızın farkında olabilme ihtimalimiz gibi bazı hususların tüm gruplarda altı çizilmiştir. Ayrımcılık oturumlarına katılımcıları biraz da olsa hazırlayabilmek amacıyla eğitimin ilk gününün gecesinde yabancı düşmanlığı, toplumsal ayrışma ve ayrımcılıkla ilgili "Yasak Bölge/District 9" adlı bir film gösterildi. Eğitimin ikinci günü "Yasak Bölge" filminin tartışılmasıyla başladı ve katılımcılardan bu filmle günlük hayattaki deneyimleri arasında bağlantı kurmaları istendi. Daha sonra günün ilk oturumu "Güç Çiçeği" adlı bir yöntemle başladı. Bu yöntem ayrıcalıklı ve ayrıcalıklı olmayan gruplarla ilgilidir ve herkesin ayrıcalıklı veya ayrıcalıklı olmayan bazı gruplara ait olduğunu göstermeyi amaçlar. Toplumda etkisi olan ve bir kişinin ne kadar güce sahip olabileceği üzerinde etkili olan bazı kategoriler katılımcılara sunulmuştur (Örneğin Türkiye'de "eğitim" kategorisi ayrıcalıklı olabilir: okullardan mezun olan insanlar, özellikle yüksek okullardan). Çiçeğin iç tarafındaki yapraklar daha ayrıcalıklı grupları temsil ederken ve dış yapraklarsa ayrıcalıklı olmayan grupları temsil eder. Katılımcılar toplum içindeki konumlarına göre yaprakları işaretledikten sonra ayrıcalıklı veya ayrıcalıklı olmayan gruplara ait olmanın yarattığı hissin tartışıldığı etkili bir tartışma yapıldı. Oturumun sonunda bir kişinin sahip olduğu farklılıkların farklı boyutlarını ele alma (beyaz bir erkek olarak bir kişi ayrıcalıklı olabilir, bir baba olarak aynı kişi ayrıcalıklı olmayabilir), güç paylaşımının önemi ve sorumlu davranış için kendi güç pozisyonunu inceleme gibi temel noktaların üzerinde duruldu. Günün ikinci oturumu açık havada yapıldı. Bu oturum katılımcıların ayrımcılık mekanizmalarını anlamaları için kendi kişisel ayrımcılık deneyimlerinin farkında olmalarını sağlamak üzere tasarlandı. Önce bireysel bir hatırlama aşaması söz konusu oldu ve ardından da küçük bir grupla hatıralar paylaşıldı. Sonrasındaysa genel bir oturum yapıldı. Hatırlama süreci iki duruma dayalı olarak yürütüldü. Birinci durumda birisi katılımcılara ayrımcılık uyguladı ve ikinci durumdaysa katılımcılar bir başkasına ayrımcılık uyguladı. Her iki durumdaki düşünce ve duyguların paylaşılmasından sonra tavırların önyargılardan etkilendiğini, ayrımcılığın tavırların ötesinde olduğu ve sadece ortada bir güç dengesizliği varsa ayrımcılığın söz konusu olabileceğini vurgulamak amacıyla Ayrımcılık Modeli katılımcılara sunuldu. Ayrımcılıkla ilgili olan son üç oturum hakkında katılımcıların geri bildirimleri alındıktan sonra oturum kapandı.

713 İkinci günün ikinci yarısında toplumsal cinsiyetle ilgili peş peşe iki oturum yapıldı. Her iki oturumda da Ezilenlerin Tiyatrosu Türkiye tekniği - kullanıldı. Ankara Ofisi İlk oturumda toplumsal cinsiyet eşitsizliklerinin farkına varmaları için katılımcılar kara tiyatro uygulaması yapmak üzere ısınma çalışmaları yaptı. Kara tiyatro uygulaması için yavaş çekim (TO için genel alıştırma), Paris'in tahta kılıcı (grubun kaynaşması için oyun), bir "A"da kaç tane "A" vardır (duyduğunu dinleme alıştırması), sesler ormanı (vücudun birkaç duyusunu harekete geçirme), Magritte'e saygı "bu bir şişe değildir" (bir nesne imgesi), kil (kara tiyatro) gibi bazı ısınma alıştırmaları yapıldı. Kil alıştırması sırasında katılımcılardan ikişerli gruplar oluşturmaları ve toplumsal cinsiyet rollerini ve ait oldukları grubu (rom ve dom gibi) dikkate alarak gruptaki diğer kişinin karşısında hareketsiz heykel gibi durmaları istenmiştir. Alıştırmaları bitirdikten sonra tüm grup toplumsal cinsiyet rollerini tartıştı. Şu konularsa daha detaylı olarak tartışıldı: Toplumsal cinsiyeti dikkate almak neden bu kadar önemlidir? Toplumsal cinsiyet nedir? Toplumsal cinsiyetin güçle ilişkisi nedir? Bir kadın veya erkek olmak ne anlama gelir? Toplumsal cinsiyetle ilgili sahip olduğumuz değerleri, algıları ve beklentileri neler etkiler ve toplumsal cinsiyet konularının karmaşıklığını neler etkiler? vs. İkinci oturumda daha çok TO teknikleri kullanılarak eşitlik ve toplumsal cinsiyet dengesiyle ilgili amaçların anlaşılmasını ve takdir edilmesini sağlayacak yollar üzerinde odaklanıldı. Bu oturumda beklenilen toplumsal cinsiyet rolleri ile günlük detaylarda saklı olan ayrımcılığın ortaya çıkması için "ritüel" alıştırması yapılmıştır. Alıştırmadan sonra toplumsal cinsiyet eşitliğinin olduğu bir toplum inşa etmeye yönelik değişim ihtiyaçları ve eğitimin, istihdamın, sağlık ve siyasi katılımın rolü hakkında bilgilendirme yapıldı. Eğitimin üçüncü günü önceki günde öğrenilenlerin gözden geçirilmesiyle başladı. Daha sonra "Krallar Çıldırmış Olmalı" isimli bir rol yapma oyunuyla oturuma açık havada devam edildi. Rol yapma oyununda devletlerin, vatandaşların ve STK'ların rolleri üzerinde duruldu ve çatışmaların çözümü için farklı aktörler arasında müzakere süreci oluşmasını sağlayan gruplar oyunun dışında tutuldu. Bilgilendirme oturumunda STK'ların rolleri, STK'ların devletle ilişkileri, vatandaşların hak ve sorumlulukları, STK'ların siyasi faaliyetlere dahil olması, hizmet sunumu ve savunuculuk gibi konular üzerinde duruldu. Rol yapma oyunu ve ardından yapılan bilgilendirme oturumu sayesinde katılımcılar kendi kurumlarını ve faaliyetlerini sorgulama fırsatı buldu. Katılımcılar özellikle de kuruluşlarının temsil durumunu tartıştı. Güçlendirme yaklaşımı da tartışıldı. STK'larla aralarında bağımlılık ilişkisi oluşturmamak amacıyla katılımcılar sivil toplum kuruluşlarının beraber çalıştığı toplulukları güçlendirme ihtiyacının altını çizdi. Öğle arasından sonra katılımcılar Evet/Hayır oyunu oynaması istendi. Eğitimciler "tüm vatandaşlar eşittir", "seçimler devlet yönetimine katılımı sağlayacak şekilde yeterince adil yapılmaktadır", "vatandaşlık ortak idealler uğruna bazı bireysel haklardan vazgeçmek anlamına gelir" gibi devletin karar alma mekanizmalarına vatandaşların katılımıyla ilgili bazı değerlendirme cümleleri verdi. Hangi tarafta olduklarına karar verirken katılımcılardan neden o tarafı seçtiklerine ilişkin sebepleri birbirleriyle tartışmaları istendi. Tartışma sayesinde katılımcılar; katılım, devlet, karar alma ve vatandaşlık gibi farklı konular üzerinde düşünme fırsatı buldu. Evet/hayır oyunu ardından savunuculukla ilgili kısa bir tanıtım oturumu yapıldı. Savunuculukla ilgili oturumda hizmet sunumu ve savunuculuk temelli faaliyetler arasındaki farka odaklanıldı. Ne ve nasıl soruları katılımcılarla tartışıldı. Son oturumda da yine benzer bir evet/hayır oyunu üzerinde duruldu ve bu sefer de iç demokrasi konuları tartışmaya açıldı. Her iki evet/hayır oyununda da paralel sorular soruldu ve eğitimciler kaç kişinin bir tarafta yer aldığını ve kaç kişinin tarafsız kaldığını takip etti. Bu sayede eğitimciler katılımcıların devletin karar alma mekanizmaları ile kurumsal karar alma mekanizmalarına katılımıyla ilgili görüşleri hakkında yorum yapma fırsatını buldu. Yapılan tartışmalarda gönüllülerin rolü ve gönüllülerin ne kadar

813 önemli görüldüğü fakat karar alma mekanizmalarına katılımlarının verilen bu önemi yansıtacak şekilde planlanmadığı konularına odaklanıldı. Eğitimin son gününde katılımcıların ileride atılmasını istediği adımlar üzerinde duruldu. Bu nedenle katılımcılara öncelikle bu eğitimden sonra kendi kuruluşlarında ne yapacakları soruldu. Katılımcılar bu soruya önce tek tek cevap verdi, sonra 2 ila 4 kişilik gruplarda cevapların ele alınmasından sonra tüm grup olarak soru cevaplandı. Temel fikir özellikle toplumsal cinsiyet konusu başta olmak üzere birçok konuda bilgi aktarımı ve kapasite geliştirmek için çaba göstermeye devam edilmesiydi. İkinci soru katılımcılara hep birlikte ne yapmak istedikleri sorusuydu. Bu oturumda başta toplumsal cinsiyet ve savunuculuk gibi konular olmak üzere bazı konularda ortak tematik eğitimlerin planlanması, anket yapılması ve Roman kültürü hakkında yapılan sözlü tarih çalışmaları kapsamında veri toplama, sosyal medyada bir iletişim ve ağ platformu kurma ve mevcut ağların birleştirilmesi gibi ortak eylem alanı belirlendi. Katılımcılardan biri şu şekilde fikir paylaştı: En sonunda birlikte bir şeyler yapabileceğimiz için heyecanlıyım. "Gerçekten bir araya gelebilirsek burada öğrendiklerimizi kullanmak için elimden geleni yapabileceğim." III. İzleme ve Değerlendirme Ek D'de yer alan yazılı değerlendirme formundan sonra geri bildirim sonuçları verilmiştir. Değerlendirme formunda kullanılan niceliksel değerlendirme sorularının yanı sıra eğitimin sonunda sözlü değerlendirme oturumu da yapılmıştır. Değerlendirme formunda verilen ifadelere katılımcılardan 1 ila 5 arasında bir puan vermeleri istendi. Sonuçlar aşağıdadır. Kategoriler 1= Kesinlikle katılmıyorum - 5=Kesinlikle katılıyorum Hazırlık 1 2 3 4 5 Eğitim daveti bize zamanında ulaştı. 4,67 Eğitimden önce verilen bilgiler yeterliydi. 4,64 Eğitim duyurusunda eğitimin hedefleri net biçimde açıklanmıştı. 4,58 Eğitime hazırlanmam için gereken bilgileri aldım. 4,60

913 Eğitim hazırlığıyla ilgili dört soru soruldu. Bu bölümde verilen tüm cevaplar katılımcıların eğitimin hazırlık aşamasından memnun Türkiye olduğunu - Ankara göstermektedir. Ofisi Aşağıdaki tabloda her oturuma ilişkin puanlama yer almaktadır: Kategoriler 1= Kesinlikle beğenmedim - 5=Kesinlikle beğendim Oturumlar 1 2 3 4 5 1. Hoş geldiniz 4,82 2. Biz kimiz? 4,42 3. Hayali ülke 4,91 4. Taze bir başlangıç 4,75 5. Güç çiçeği 4,75 6. Ben seni yansıtıyorum 4,70 7. Mavi-Kırmızı 4,00 8. Eşitliğe giden yol 4,67 9. Krallar çıldırmış olmalı! 4,67 10. Savunuculuk 4,50 11. Katılım 4,64 12. Bundan sonrasında 4,36 13. Değerlendirme 4,64 Oturumlara gelince katılımcılar hayali ülke oturumuna nispeten yüksek puan verdi. Bu oturumda hayali bir ülke düşünülerek insan haklarına giriş üzerinde duruldu. Eğitimcilere göre böyle teorik bir konuda katılımcıların yüksek düzeyde katılımı sağlandığı için puanlar yüksek olmuştur. İkinci en yüksek puanlar hoş geldiniz oturumu için verilmiştir. Eğitimcilere göre bunun sebebi TO tekniklerinin dahil edilmesi ve bu sayede katılımcıların birbirlerini tanımalarının ve başkaları arasında kendilerini güvende hissetmelerinin sağlanmasıdır. Bu bölümde en düşük puan Mavi-Kırmızı oturumu için verilmiştir. Toplumsal cinsiyet üzerine bir oturum düzenlenmesine rağmen başlangıçta eğitimcilerin planlandığı gibi ilerlememiştir. Fakat eğitimcilere göre toplumsal cinsiyet konusu daha derinlemesine ele alınmalı ve sorunun farklı yönlerini ele almak için çeşitli metodolojilerin eğitime dahil edilmelidir. Bir katılımcı endişelerini şu şekilde paylaşmıştır:

1013 Toplumsal cinsiyet kapsamında tartışılması gereken başka önemli konular da vardır. Fakat bu konuları eğitim programı yüzünden ele alamadık." Düşük puan verilen diğer oturumlara bakıldığında bundan sonrası için yapılacakların takip edilmesi oturumu eğitimcilere göre katılımcıların beklentilerini aslında karşılamamıştır. Böyle bir oturum katılımcılarla konuşulmalı ve bu oturuma duyulan ihtiyaç tartışılmalıdır. İçerik Sunumu Kategoriler 1= Kesinlikle katılmıyorum - 5=Kesinlikle katılıyorum İçerik Sunumu 1 2 3 4 5 Eğitimde zaman planlaması iyi yönetildi. 4,82 Eğitim iyi yapılandırılmıştı. 4,82 Eğitimin içeriği benim ihtiyaçlarımı karşılıyordu. 4,18 Diğer katılımcılar öğrenme sürecimi kolaylaştırdı. 4,64 Eğitimde uygulanan metodoloji başarılıydı. 4,91 Eğitim amaçları net biçimde açıklandı. 4,82 Bu eğitimde kazandığım deneyim yaptığım işte işime yarayacak. 5,00 İçerik sunumuna ilişkin bölüm eğitim metodolojisinin başarısını net biçimde ortaya koymaktadır. Eğitimcilerin kullandığı metot özellikle hoşuma gitti. Bu metotları meslektaşlarımla paylaşacağım." Eğitimcilere göre eğitimin içeriğinin katılımcıların ihtiyaçlarını karşılayıp karşılamadığına ilişkin soruya düşük puan verilmesinin sebebi başka bir beklentiyle ilgilidir. Eğitimin ismi ve katılım çağrısı STK Liderliği şeklinde yapıldı. Eğitimin ismi beceri geliştirilmesi yönünde beklenti yaratmış olabilir. Fakat eğitim proje döngüsü yönetimi veya finansman toplama gibi zor beceriler üzerinde odaklanmamıştır. Öte yandan kazandıkları deneyimle ilgili soruya katılımcıların yüksek puan vermesi katılımcıların ihtiyacının eğitimin içeriğiyle bağlantılı olduğuna dair iyi bir göstergedir.

1113 Türkiye Kategoriler - Ankara Ofisi 1= Kesinlikle katılmıyorum - 5=Kesinlikle katılıyorum Eğitimciler 1 2 3 4 5 Örnekler ve vakalar uygulamayla bağlantılıydı. 4,91 Eğitime iyi bir şekilde hazırlanmışlardı. 4,82 Eğitimciler ilan edilen programa bağlı kalmıştır. 4,45 Eğitimciler aktif katılımı teşvik etti. 5,00 Eğitimciler sorulan sorulara net ve eksiksiz cevap verdi. 4,82 Eğitimciler öğrenme için gereken desteği verdi. 4,91 Eğitimciler çok çeşitli eğitim metotları kullandı. 4,91 Eğitimcilerle ilgili bölüme değerlendirme formlarında nispeten yüksek puan verilmiştir. En düşük puanlar programla ilgili soruya verilmiştir. Eğitimcilere göre bunun sebebi eğitim sırasında programda yapılan değişimlerdir. Bu değişimler de zaten anlaşılırdır. Öte yandan aktif katılım, örnekler, öğrenmeye verilen destek ve farklı metotların kullanılması sorularına verilen yüksek puanlar eğitimciler ve katılımcılar arasında iyi bir iletişim olduğunu göstermektedir. Katılımcılar 1= Kesinlikle Beğenmedim - 5=Çok Beğendim Eğitim Ortamı 1 2 3 4 5 Toplantı salonu ve ilgili diğer mekanlar eğitim için rahat bir ortam sağlamıştır. 4,64 Yemek ve kahve araları memnun ediciydi. 4,10 Eğitim Antalya Tekirova'daki Sundance Camp tesislerinde gerçekleşti. Eğitimcilere göre eğitim verilen mekan grup ve eğitimin içeriği için oldukça yeterliydi. Fakat lojistik sebeplerden dolayı kahve ve ikramlar eğitim salonuna yakın bir yerde sunulamadı. Eğitimcilere göre yemek ve kahve aralarına verilen düşük puanların tek sebebi budur. Eğitimin verildiği yerle ilgili olarak bazı korkularım oluştu. Katılımcıların çoğunun eğitimin başında çevresel farklılıklar (böcek, yılan vs.) gibi eğitim ortamıyla ve ortama uyum sağlanmasıyla ilgili endişelerinin olmasına rağmen bu endişelerin üstesinde gelebilmişlerdir.

1213 Kategoriler 1= Kesinlikle Beğenmedim - 5=Çok Beğendim Diğer 1 2 3 4 5 Grup içi dinamik öğrenmeye katkıda bulunmuştur. 4,33 Diğer katılımcıların deneyimi öğrenmeye katkıda bulunmuştur. 4,80 Diğer yorumlara bakıldığında eğitimcilerin grup içi dinamiğe neden nispeten düşük puan verildiğine ilişkin yapacak çok fazla yorumları yoktur. Katılımcıların çoğu gruplar halinde geldi ve sadece ısınma, grup oluşturma ve katılımcılar arasında güvenin tesis edilmesine ilişkin birçok faaliyet yürütüldü. Öte yandan birbirlerinden bir şeyler öğrenme konusunda katılımcıların yüksek puan vermesi de önemlidir. Eğitimcilere göre bunun temel sebebi eğitim esnasında katılımcılar arasında gelişen dayanışma duygusudur. Eğitime verilen genel not 9.25'ti. Eğitimcilere göre birçok katılımcı eğitimden genel anlamda memnun kaldı; bu nedenle bu konuda yüksek puan verdi. Fakat iyileştirilebilecek bazı konular bu raporun tavsiyeler bölümünde ele alınacaktır. IV. Eğitimcilerin Geri Bildirimleri ve Tavsiyeler Eğitimcilere göre eğitim katılımcıların değişim iradesine katkıda bulundu. Önceden de söylendiği gibi Roman derneklerinde kadınları ve genç Romanları dışlayan süregelen hiyerarşik ve ataerkil bir yapı söz konusudur. Bu nedenle eğitimde katılımcıların kendi bakış açılarına göre bu konu ele alındı. Fakat Roman dernekler başta Aleviler, Kürtler ve diğer azınlıklara karşı olmak üzere ana akım basmakalıp örnekler ve önyargıların yeniden üretilmesi sorunuyla karşılaşmaktadır. Eğitimcilere göre bu eğitim esnasında bu tür ayrımcılık eğilimlerinin de altı çizilmiş ve böylece katılımcılara bu konuda kendi bakış açılarını paylaşma fırsatı tanınmıştır. Öte yandan eğitimciler ayrıca özellikle de toplumsal cinsiyet konusu başta olmak üzere bazı konulara daha fazla zaman ayrılması gerektiğini düşünmektedir. Bahsedildiği gibi toplumsal cinsiyet konusu Türkiye'deki Roman STK'ların da önemli bir sorunudur. Fakat bu konuyu genel ayrımcılık çerçevesiyle ilişkilendirmeyi amaçlayan birkaç oturumda gerçek soruların gündeme gelmesi mümkün olmamıştır. Bu nedenle eğitimcilere göre Roman STK'larındaki gençlere toplumsal cinsiyetle ilgili konularda kapasitelerini artırma yönündeki çabalarında daha fazla destek verilmelidir. Bir diğer temel sorunsa STK'lar bünyesindeki ve dışındaki diğer Roman gençlere bilgi ve becerilerin aktarılmasıdır. Eğitimcilere göre bu tür müdahaleler sürdürülebilirliği sağlamalıdır; aksi taktirde bu eğitimlere katılan kişilerin kendi toplumlarında dışlanması söz konusu olabilir. Bu tür eğitimlere katılabilen birkaç kişi tarafından ayrımcı süreçlerin gündeme getirilmesi bu derneklerdeki durumu birden değiştirmeyecektir. Bu nedenle akıl hocalığı şeklinde verilecek olan sürekli destek çevrimiçi öğrenme yönetimi sistemleri vs.

1313 aracılığıyla eğitimin sürdürülmesini sağlamıştır ve bu kişilere kendi kuruluşlarında değişimin aracısı olurken destek verilmelidir. Eğitimci ekibi örgün eğitim metodolojisiyle çalışmayı tercih etmiştir. Bu sayede katılımcıların alıştırmalara, çalışma gruplarına vs. gerçek anlamda katılımları sağlanmıştır. Ezilenlerin Tiyatrosu metodolojisiyle eğitimin güçlendirilmesine rağmen eğitimcilere göre bu metot aynı ihtiyaç ve çıkarlara sahip homojen bir grup insana uygulanmalıdır. Ayrıca bu metot uzun vadede destek taahhüdü olan gruplar için daha faydalı olabilir. Grubun büyüklüğü eğitimin verildiği ortam için nispeten küçüktü; 12 katılımcı, 3 eğitim ve 3,5 günlük eğitim programı. Türkiye'de birçok Roman grup vardır ve bunların sadece çok azı sivil toplum nezdinde temsil edilmektedir. Bu nedenle Romanlara yönelik her türlü çabada yeni STK'ların kurulması teşvik edilmeli ve bu yeni kuruluşlar illa da dernek şeklinde olmayabilir. Eğitimin katılımcıları sadece kendi şehirlerinde STK kurmaya değil aynı zamanda kendi aralarında da bağlantılar kurmaya ve ortak olarak ilgilendikleri konularda beraber hareket etmeye karar vermiştir. Azınlık gruplarına gelince birçok katılımcı bu eğitimin sadece Roman gençlik STK'ları ve gruplarına yönelik olarak düzenlenmesinden dolayı çok memnun kalmıştır. Geçen sene TACSO'nun düzenlediği başka bir eğitime katıldım. O eğitimde katılımcılardan bazıları benim etnik kimliğimle ilgili bir şaka yaptı. Sadece Roman gençlik STK'larına yönelik bu eğitimi düzenledikleri için TACSO'ya teşekkürler. Kapasite oluşturma çabalarının sürdürülebilirliği kapsamında bir araya getiriliş biçimlerinden ve oluşan profilden katılımcıların memnun kalmasına rağmen diğer hak temelli kuruluşlarla bağlantı kurmak için başka yaklaşımlar söz konusu olabilir. Kadın, LGBTT, çevre vs. gibi birçok konudaki hareket günümüzde uzun bir mücadele geçmişine sahiptir. Romanların da bu deneyimden faydalanacağı çok husus vardır ve aynı şekilde diğer grupların da kendi davalarını Roman topluluklarına yaymak için yapacakları çok şey vardır.