BAĞ-BAHÇE TESİSİ
Meyve Bahçesi ve Bağ Tesisi Yer Seçimi: a. Bir yörede sahip olduğumuz bir arazinin meyveciliğe, sebzeciliğe ve/veya bağcılığa uygun olup olmadığını, uygunsa ne tür bahçe bitkileri yetiştiriciliğine (tür ve çeşit; değerlendirme şekli) daha uygun olduğunu bilmemiz gerekir. (Arazi/yere uygun yetiştiricilik) b. Nasıl bir yetiştiricilik (hangi tür veya çeşitte yetiştiricilik) yapılacağına karar verilmişse, o zaman da düşünülen yetiştiriciliğe uygun yer ya da yerler bulunmalıdır. (Yetiştirme amacına uygun yer) Her iki durumda da; 1. Ekolojik faktörler 2. Ekonomik faktörler dikkate alınmalıdır.
Ekolojik Faktörler 1. İklim: EST, soğuklama isteği, kış donları, geç donlar 2. Toprak: Derinlik, yapı, ph, tuzluluk, taban suyu 3. Su: Yağış (miktarı, düzeni), sulama olanağı, su kalitesi 4. Arazi: Konumu, topoğrafik yapısı (meyil- eğim ve yönü)
Ekolojik faktörler İklim: Bir yerde uzun bir süre boyunca gözlemlenen sıcaklık, nem, hava basıncı, rüzgar, yağış, yağış şekli gibi meteorolojik olayların ortalamasına verilen addır İklimi oluşturan etmenler sıcaklık, hava nemi ve yağış, ışık ve rüzgar. Sıcaklık en önemli parametre: Yıllık ortalama sıcaklık; Etkili Sıcaklık Toplamı İsteği; Soğuklama İsteği, En düşük ve en yüksek sıcaklıklar Düşük sıcaklıklar (Kış donları, ilkbahar geç ve sonbahar erken donları). Geç olgunlaşan çeşitler vejetasyon süresi kısa olan bölgelerde başarıyla yetiştirilemez. Örneğin Boğazkere üzüm çeşidinin serin ekolojilerde yetiştiriciliği sorun olmaktadır.
Fiziksel özellikler: Toprak tekstürü ve strüktürü Toprak derinliği, Taban suyu seviyesi Kimyasal özellikler Toprak ph sı Tuzluluk TOPRAK
-Bahçe bitkileri yetiştiriciliği için en ideal toprak; derin, verimli, iyi havalanan ve su tutma kapasitesi iyi olan topraklardır. Böyle topraklar genellikle bünye olarak; tınlı, kumlu-tınlı, killi-tınlı toprak grubunu oluşturmaktadır. Pekçok meyve türü için ideal toprak ph sı 5.5-6.5 arasındadır. Meyve bahçesi tesis edilecek yerin taban suyu seviyesi de yüksek olmamalıdır. Eğer taban suyu seviyesi 1 m ye kadar yükselmiş ise drenaj ile bu suyun kök bölgesinden uzaklaştırılmasına ihtiyaç duyulur.
SU TEMİNİ Kurağa dayanıklı anaçlar Sulamada kullanılacak suyun kalite ve kantitesi HASTALIK VE ZARARLILAR Filoksera Nematodlar Agrobacterium tumefaciens VEGETASYON ANALİZİ Önceden tesis edilmiş meyve bahçesi ve bağların varlığı ve durumu Çevredeki bitki örtüsü
Ekonomik Faktörler 1. Ulaşım 2. Su ve enerji kaynaklarına uzaklık 3. Arazi ıslahı (temizlik, seki-teras, tesviye)
Tür ve Çeşit Seçimi Belirlenmiş Yer Belirlenecek Uygun ve ticari değeri yüksek tür/çeşit Ticari değeri yüksek tür/çeşit Uygun yer
Anaç Seçimi Meyvecilik: Doğrudan çelikle, daldırma ve doku kültürü ile fidan üretiminin mümkün olmadığı tür (zeytin, incir, nar, ayva, çay dışındakiler) ve çeşitler (Domat zeytin çeşidi) için anaç kullanılması zorunludur. Meyve anaçlarında da çeliklerin köklenme sorunu olduğundan klon anaçlarına sahip elma, erik, kiraz ve armut (ayva) dışında, zorunlu olarak çöğür anaçları kullanılır.
Anaç Seçimi Bağcılık: Ülkemizde bağcılığa uygun yörelerin filoksera ve nematodlarla bulaşık olduğu kabul edildiğinden, bağ tesislerinde Amerikan asma anaçları üzerine aşılı yetiştiricilik yapılması önerilir.
Tozlanma İsteğinin Bilinmesi Elma, kiraz, badem, erik, ceviz, pikan, armut, incir ve zeytinde kendine uyuşmazlık, hatta grup uyuşmazlığı söz konusu olduğundan bu türlerle bahçe kurulurken uygun tozlayıcı kullanılmalıdır. Bazı üzüm çeşitleri de (Çavuş, Hönüsü, Tahannebi, Karagevrek) çiçek tozları kısır olduğundan tozlayıcıya gereksinim duyulmaktadır.
Dikim Planlaması 1. Tür ve çeşitlerin yerleşimi (parselasyon) 2. Yol güzergahları ve genişliklerinin belirlenmesi 3. Dikim sisteminin ve sıklığının belirlenmesi 4. Fidan sayısının belirlenmesi 5. Sıra yönlerinin belirlenmesi 6. İşaretleme 7. Dikim
Dikim Sistemleri
Dikim Sistemleri 1. Kare Dikim Bu dikim sisteminde mesafe, sıralar arası ve sıralar üzerinde eşittir. Kare sisteminde birim alan için gerekli olan fidan sayısı, Fidan ihtiyacı (1 da)=1000/a 2 a: Karenin bir kenar uzunluğu (m)
Dikim Sistemleri 2. Dikdörtgen Dikim Sıra arası ve sıra üzeri aralıklar farklıdır. Son yıllarda en çok kullanılan dikim sistemidir. Dikdörtgen dikim sisteminde birim alan için gerekli olan fidan sayısı, Fidan İhtiyacı(1 da)=1000/axb a: Dikdörtgenin kısa kenar uzunluğu (m) b: Dikdörtgenin uzun kenar uzunluğu (m)
Dikim Sistemleri 3. Üçgen (Hekzagonal) Dikim Fidanların eşkenar üçgenin köşelerine dikildiği sistemdir. Üçgen dikim sisteminde birim alan için gerekli olan fidan sayısı, Fidan İhtiyacı (1 da)=1000/a 2 x1.15 a: Eşkenar üçgenin bir kenar uzunluğu (m) Örn: a=2 m olduğunda bir kenar için gerekli fidan sayısı 287 adettir
Dikim Sistemleri 4. Satranç (Diyagonal) Dikim Bu sistemde 4 fidan karenin köşelerine 1 fidan da karenin ortasına gelecek şekilde dikim yapılır. Satranç sisteminde birim alan için gerekli olan fidan sayısı, Fidan İhtiyacı (1 da)=1000/a 2 a: Satranç tahtası şeklinde dikilmiş fidanlar arasındaki küçük karenin bir kenarının uzunluğu(m)
5. Kontur Dikim Eğimin %8 den daha fazla olduğu arazilerde uygulanır. Arazi teras veya seki oluşturulur. Kontur dikim sisteminde fidan sayısının belirlenmesinde bir formül uygulanması mümkün olmamaktadır.
Uygulanacak sıra arası ve üzeri aralıkları dikkate alınarak gerekli fidan ihtiyacı belirlendikten sonra, bu sayının %10 fazlası dikkate alınarak fidan sipariş edilmelidir.
Açık köklü aşılı fidanların dikim zamanı İlkbahar dikimi: Mart- Nisan ayları Sonbahar dikimi: Geç sonbahar (Ekim ayının ikinci yarısı-kasım ayları)
BAĞDA DİKİM Kümbetleme öncesi Dikim budaması Kümbet: su kaybını önler, dikim sonrasında gözleri olabilecek ilkbahar geç donlarına karşı korur.
Aşılı Asma Fidanı Dikimi
Kaplı (Tüplü) fidanların dikimi Dikim zamanı: Yaz başlangıcında Yüksek sıcaklıklar başlamadan önce dikilmelidir. İç Bölgelerde, Haziran ayının ilk yarısı Ege, Güneydoğu Anadolu da, Mayıs ayı ortası Dikim budaması yapılmaz, Kümbetleme yapılmaz, Boğaz doldurması yapılır, Sulama sık aralıklarla yapılmalıdır. Akdeniz sahil şeridinde, Mayıs ayı başı
Aşılı Meyve Fidanı Dikimi
Dikim Sıklığı Meyve bahçesi tesisinde dikim sıklığı; Ekolojik koşullara (EST, yağış, toprak yapısı) Tür, çeşit, anaç, gelişme kuvvetine (taç genişliği) Yetiştirme sistemine (klasik, yoğun) bağlı olarak 10-1000 ağaç/da arasında değişir.
Dikim Sıklığı Bağ tesisinde dikim sıklığı; Ekolojik koşullara (EST, yağış, toprak yapısı) Terbiye şekline (gövde yüksekliği, taç genişliği) Değerlendirme şekline (sofralık, kurutmalık, şaraplık) bağlı olarak 50-1000 omca/da arasında değişir.
Arazi Hazırlığı 1. Temizlik 2. Teraslama (%12 den daha meyilli arazilerde) 3. Tesviye (engebeli arazilerde) 4. Riper çekme (yaz ortasında 75cm derinlikte dama)
Dikim Yerlerinin İşaretlenmesi 1. Arazinin şekline uyun olarak iki ana hat çekilir. 2. Sıralara paralel hatta yeterli sayıda dik çıkılır. 3. Önce dik çizgiler üzerindeki işaretleme tamamlanır. 4. Ardından da diğer kısımlar doldurulur. 5. Dikim yerleri herek çakılarak belirlendikten sonra dikim tahtası kullanılarak fidan yeri sabitlenir. 6. İşaret herekleri merkez alınarak dikim çukurları açılır.
Sebze Bahçesi Tesisi Yer seçiminde ve tür/çeşit seçiminde dikkate alınması gereken faktörler meyve bahçesi ve bağ tesisi ile aynıdır. Ancak sebze yetiştiriciliğinde sulama, arazi tesviyesi ve ekim nöbeti (münavebe) daha önemli ve öne çıkan unsurlardır.
Sebzecilikte İşletme Şekilleri 1. Amatör Sebzecilik (Hobi Sebzeciliği) 2. Köy Sebzeciliği (Karışık Sebzecilik) 3. Ticari Sebzecilik Bahçe Sebzeciliği Tarla Sebzeciliği Örtü altı Sebzeciliği Endüstri Sebzeciliği Organik Sebzecilik
Aile sebzeciliği: Aile bireylerinin sebze gereksinimini karşılamak amacıyla yapılır. Çok kullanılan ve yetiştirme tekniği kolay olan türler yetiştirilir. Karışık sebzecilik: Bağ ve meyve ağaçları arasında yapılan yetiştirilme şeklidir. Tarla sebzeciliği: *Arazi büyüklüğü 50-2000 da arasındadır. *Sadece sebze veya buğday, arpa, patates, şeker pancarı gibi tarla ve endüstri ürünleri ile ekim nöbetine girerek yapılan sebzecilik şeklidir. *Sebzelerin kütlesel üretimi yapılır. *Daha çok sanayiye yönelik ihtiyaçların karşılanması amacıyla yapılır. *İnsan gücünden yararlanma en aza indirilir.
Ticaret sebzeciliği: *Arazi büyüklüğü 2-50 da arasındadır. *Arazi üzerinde yastıklar, gübrelik, sulama havuzu, hangar, bahçivan evi vs. bulunur. *Mutlaka etrafının çevrelenmesi gerekir. *Yatırım maliyeti yüksektir. *Araziden en iyi şekilde yararlanmak, hiç boş bırakmadan üretim yapmak, pazarda yüksek fiyat bulan ve birim alandan en fazla ürün veren sebzeleri seçmek gerekir. Örtüaltı sebzeciliği: *İklim koşullarının elverişli olmadığı yerlerde ve zamanlarda yapılan yetiştiricilik şeklidir. *Ser sebzeciliği, bahçe sebzeciliğinin daha yoğun olarak yapıldığı bir işletme şeklidir. *Yatırım oranı daha da artar.