TNSA-2003 BÖLGE TOPLANTISI-IV KUZEYDOĞU ANADOLU DA ANNE VE ÇOCUK SAĞLIĞI Prof. Dr. Sabahat Tezcan H.Ü. Nüfus Etütleri Enstitüsü Müdürü 16 Haziran 2005 - KARS
Bebek ve Çocuk Ölümlülüğü
0-4 Yaş Dönemindeki Ölümler Perinatal Ölümler Yüksek Riskli Doğurganlık Davranışı
0-4 Yaş Dönemindeki Ölümler Neonatal Post-neonatal Bebek ( 1 q 0 ) Çocuk ( 4 q 1 ) Beş-Yaş Altı Ölüm Hızları ( 5 q 0 ) Doğum Tarihçeleri Her kadın için tüm yaşamı boyunca yaptığı canlı doğumlar Tüm canlı doğumlar için yaş, doğum tarihi, cinsiyet, hayatta kalma durumu, ölüm yaşı bilgileri
Perinatal Ölümler Perinatal Ölüm Hızı Doğum Tarihçeleri Erken Neonatal Ölümler Demografik Takvimler Ölüdoğumlar
Yüksek Riskli Doğurganlık Davranışı 18 yaşından önce 35 yaşından sonra 2 yıldan daha kısa 3 canlı doğumdan fazla Doğum Tarihçeleri Yaş, gebelik, canlı doğum sayısı bilgileri
Bebek/Çocuk Ölümü Deneyimi olan Kadın (Yüzde) TNSA-1993 TNSA-2003 Yerleşim Yeri Kent 20,3 13,6 Kır 33,6 22,1 Bölge Batı 19,0 12,6 Güney 23,8 14,5 Orta 28,0 15,9 Kuzey 25,1 17,0 Doğu 35,7 25,6 Öğrenim Durumu Öğrenimi yok/ilkokulu bitirmemiş 41,3 32,8 İlkokul mezunu/ortaokulu bitirmemiş 18,5 12,9 Ortaokul ve üstü 4,6 4,5 Toplam 25,1 16,0
Türkiye Bebek ve Çocuk Ölümlülüğü: Araştırma tarihinden önceki 5 yıllık dönem için tahminler 70 60 50 53 61 Ölüm Hızı (binde) 40 30 29 23 29 37 20 17 10 12 9 9 0 Neonatal ölüm hızı Post neonatal ölüm hızı Bebek ölüm hızı (1q0) Çocuk ölüm hızı (4q1) Beş-yaş altı ölüm hızı (5q0) Türkiye-1993 Türkiye-2003
Doğu Anadolu Bölgesi Bebek ve Çocuk Ölümlülüğü: Araştırma tarihinden önceki 5 yıllık dönem için tahminler Ölüm Hızı (binde) 80 70 60 50 40 30 20 10 30 30 23 18 60 41 11 7 70 49 0 Neonatal ölüm hızı Post neonatal ölüm hızı Bebek ölüm hızı (1q0) Çocuk ölüm hızı (4q1) Beş-yaş altı ölüm hızı (5q0) Doğu-1993 Doğu-2003
Türkiye, Doğu Bölgesi: Bebek ve Çocuk Ölümlülüğü: TNSA-2003 ten önceki 5 yıllık dönem için tahminler Ölüm Hızı (binde) 60 50 40 30 20 10 17 23 12 18 29 41 9 7 37 49 0 Neonatal ölüm hızı Post neonatal ölüm hızı Bebek ölüm hızı (1q0) Çocuk ölüm hızı (4q1) Beş-yaş altı ölüm hızı (5q0) Türkiye-2003 Doğu-2003
Bebek ve Çocuk Ölümlülüğünde Oransal Değişim (%) TNSA-1993 TNSA-1998 ve TNSA-2003 1993-1998 1998-2003 1993-2003 TÜRKİYE Neonatal -10-35 -41 Post-neonatal -27-29 -49 Bebek -19-33 -45 Beş Yaş-Altı -15-29 -39 DOĞU Neonatal 10-30 -23 Post-neonatal -3-38 -40 Bebek 3-34 -32 Beş Yaş-Altı 9-36 -30
Kent-kır farklılığında artış... Kırsal yerleşim yerlerinde bebek ölüm hızı (39), kentsel yerleşim yerlerine (23) göre yüzde 70 daha yüksek Kentsel yerleşim yerlerinde bebek ölümlerinin yüzde 35 i post-neonatal dönemde - kırsal yerleşim yerleri; yüzde 46
Perinatal Ölüm Hızı (binde) Perinatal Ölüm Hızı (binde) TNSA-1993 43 Yüzde Değişim 1993-1998 -9.0 TNSA-1998 39 1998-2003 -38.0 TNSA-2003 24 1993-2003 -41.8 Doğu 33
Yerleşim Yeri ve Bölgelere Göre Perinatal Ölüm Hızı TNSA-2003 Batı Güney Orta Kuzey Doğu 19 19 20 27 33 İstanbul GAP 16 27 Kent Kı r 21 29 0 5 10 15 20 25 30 35 Binde
Yüksek Riskli Doğurganlık Doğurganlık örüntüsü: Genç yaştaki annelerin çocukları Doğum sırası yüksek olan çocuklar Kısa doğum aralığından sonra doğan çocuklar arasında ölüm olasılıkları yüksektir. Doğum aralığı <2 yıl için Bebek Ölüm Hızı 74(% o ) Doğum aralığı 4+ yıl için Bebek Ölüm Hızı 27(% o )
Yüksek Riskli Doğurganlık Davranışı TNSA-2003 Doğumların % Dağılımı Risk Oranı Halen Evli Kadınların % Dağılımı Hiçbir Risk Kategorisinde Değil 31 1.00 29 İlk Doğumlar 30 1.14 7 Tek Yüksek Risk 27 2.11 34 Annenin Yaşı <18 3 1.78 0 Annenin Yaşı >34 3 1.49 18 Doğum Aralığı <24 ay 10 2.49 7 Doğum Sırası>3 11 1.98 9 Çoklu Yüksek Risk 13 3.03 29 Herhangi Bir Risk Kategorisinde 39 2.40 64 Toplam 100 100
Doğum Öncesi Bakım ve Doğuma Yardım
Doğum Öncesi Bakımın Sağlık Personelinden Alınması 80 76 60 62 68 Yüzde 40 41 20 0 TNSA-1988 TNSA-1993 TNSA-1998 TNSA-2003
Türkiye, Yerleşim Yeri, Doğu ve Kuzeydoğu And. Bölgelerine Göre Doğum Öncesi Bakım TNSA-2003 100% 80% 19 6 12 5 34 39 43 Yüzde 60% 40% 75 84 8 4 7 20% 58 57 50 0% Türkiye Kent Kır Doğu Kuzeydoğu And. Doktor Diğer sağlık personeli Doğum öncesi bakım yok
Kuzeydoğu And. Bölgesinde Son Doğumda Doğum Öncesi Bakım Sırasında Yapılan Testler ve Ölçümler 100 89 85 83 80 60 62 62 60 44 40 20 18 29 0 Tartıldı Boy ölçüldü Tansiyon ölçüldü Kan tahlili yapıldı İdrar tahlili yapıldı Karın ölçüldü Bebeğin kalbi dinlendi Ultrason çekildi İçeriden muayene yapıldı Kuzeydoğu And.
Doğumun Sağlık Kuruluşunda Yapılması 100 80 73 78 60 61 60 Yüzde 40 20 0 TNSA-1988 TNSA-1993 TNSA-1998 TNSA-2003
Türkiye, Yerleşim Yeri, Doğu ve Kuzeydoğu And. Bölgelerine Göre Doğumun Yapıldığı Yer TNSA-2003 Yüzde 100% 80% 60% 40% 20% 0 0 1 0 0 14 21 35 35 17 46 13 4 7 6 65 68 60 58 48 0% Türkiye Kent Kır Doğu Kuzeydoğu And. Kamu Özel Evde Diğer
Türkiye Bölge ve Yerleşim Yeri, Doğu ve Kuzeydoğu Anadolu Bölgelerine Göre Doğum Sırasında Yardım Eden Kişi TNSA-2003 Yüzde 100% 80% 60% 40% 20% 0% 1 7 4 5 0 13 1 1 9 16 14 1 17 15 35 23 36 47 56 39 30 39 50 21 20 Türkiye Kent Kır Doğu Kuzeydoğu And. Doktor Ebe/hemşire Geleneksel ebe Akraba/Diğer Hiç kimse
Türkiye Bölge, Yerleşim Yeri, Doğu ve Kuzeydoğu Anadolu Bölgelerine göre Sezeryan ile Doğum TNSA-2003 30 25.6 21.2 20 Yüzde 12.9 10 8.7 9.8 0 Türkiye Kent Kır Doğu Kuzeydoğu And.
100% Türkiye Bölge, Yerleşim Yeri, Doğu ve Kuzeydoğu And. Böl. Göre Doğum Ağırlığı TNSA-2003 Yüzde 80% 60% 40% 20% 0% 62 8 25 72 8 16 44 8 41 Türkiye Kent Kır Doğu Kuzeydoğu And. Tartılmadı 2.5 kg.'dan az 2.5 kg.'dan çok 26 5 60 39 7 50
Aşılanma ve Çocuk Sağlığı
Çocukların Aşılanması BCG (Tüberküloz) 3 doz DBT (Difteri, Boğmaca, Tetanoz) 3 doz OP (Oral Polio) Kızamık
Türkiye de 12-23 Aylık Çocukların Aşılanması Tam Hiç Aşı Çocuk Aşılı Yok Sayısı Aşı kartından 42.5 0.0 402 Anne hikayesinden 11.7 2.8 346 Kart+Anne hikayesi 54.2 2.8 749 12 aydan önce aşılanan 48.0 4.4 749
Kart ve Anne Hikayesinden Aşılanma Yüzdeleri BCG 87.7 DBT1 88.5 DBT3 64.4 Polio1 94.7 Polio3 69.1 Kızamık 79.4
Tam Aşılı Olma Durumu (12-23 aylık) 70 60 54 63 50 40 37 35 30 20 10 0 Türkiye Kent Kır Doğu
Araştırma tarihinden önce herhangi bir zamanda belli aşıları almış olan 12-23 aylık çocukların yüzdeleri BCG DBT1 DBT2 DBT3 Polio1 Polio2 Polio3 Kızamık Hiç Aşı olmamış Türkiye 87.7 88.5 75.8 64.4 94.7 82.8 69.1 79.4 2.8 Doğu 68.6 72.5 58.9 44.4 91.4 73.5 52.2 58.2 6.5
Annelerin Sigara İçme Durumu 15-49 yaş arasındaki evlenmiş kadınlardan: Yüzde 28 i arasıra ya da düzenli olarak sigara içtiklerini belirtmişlerdir. En çok sigara içenler: 20-34 yaş grubundaki kadınlar (% 30) Kentte yaşayan kadınlar (% 33) Batı da yaşayan kadınlar (%32) Lise ve üzeri eğitimi olan kadınlar (% 44)
Ara sıra ya da düzenli sigara içen evlenmiş kadınlar, TNSA-2003 Sigara İçen Evlenmiş Kadınların Yüzdesi 35 33 Sigara İçen 30 28 25 20 15 10 5 15 22 22 0 Türkiye Kent Kır Doğu Kuzeydoğu And.
Annelerin Sigara İçme Durumu Sigara içenlerin yüzde 42 si günde ortalama 10 ve daha fazla sigara içmektedir. Gebe olanların yüzde 15 i Emzirenlerin yüzde 20 si sigara içmektedir.
BEBEKLERİN BESLENME ALIŞKANLIKLARI ÇOCUKLARIN VE ANNELERİN BESLENME DURUMU
Emzirme ve ek gıda Çocukların beslenme durumu Annelerin beslenme durumu
Emzirme Tüm çocukların yüzde 97 si emzirilmiştir. Sadece yüzde 54 ü doğumdan sonraki ilk bir saat içinde emzirilmiştir. Doğu 40.6 (%) Kuzeydoğu And. 45.9 (%) Yüzde 16 si doğumdan sonraki ilk 24 saatte hiç emzirilmemiştir. Doğu 25.3 (%) Kuzeydoğu And. 7.9 (%) Çocukların yüzde 39 u anne sütünden önce başka gıda almışlardır. Doğu 52.8 (%) Kuzeydoğu And. 22.1 (%)
Sadece Anne Sütü İki aydan küçük bebeklerden sadece anne sütü ile beslenenler: TNSA-1998: %14 TNSA-2003: % 44 Anne sütü ile beraber su ve su bazlı sıvı ve meyve suyu alanlar yüzde 47 Çocuklar 12 aylık olduğunda yüzde 45 i artık emzirilmemektedir. Altı aylıktan daha küçük çocukların yüzde 21 i sadece anne sütü ile beslenmektedir.
Çocukların Beslenme Durumu Antropometrik göstergeler: Yaşa-göre-boy Boya-göre-ağırlık Yaşa-göre ağırlık
Türkiye de Çocukların Yetersiz Beslenme Durumu TNSA-1998 ve TNSA-2003 Referans Grubun Ortanca Değerinden -2SD Sapma Gösteren Çocuklar Düşük Kilolu 3,9 8,3 Zayıf 0,7 1,9 Yaşına göre kısa 12,2 16 0 5 10 15 20 2003 1998
Türkiye Bölge, Yerleşim Yeri, Doğu ve Kuzeydoğu And. Bölgesinde Çocukların Yetersiz Beslenme Durumu (Yaşa göre Boy Kısalığı) TNSA-2003 Yüzde 30 20 10 12 9 18 23 17 0 Türkiye Kent Kır Doğu Kuzeydoğu And.
Annelerin Beslenme Durumu Ortalama Boy: 156.7 cm Ortalama Ağırlık: 65 kg Ortalama BMI: 26.5 (kilolu)
Türkiye Bölge ve Yerleşim Yeri ve Doğu'da Kadının Beslenme Durumu TNSA-2003 100% 80% 57 57 56 55 Yüzde 60% 40% 0 0 0 0 2 2 2 2 2 2 2 2 20% 41 41 42 44 0% Türkiye Kent Kır Doğu Normal Zayıf Orta Zayıf Çok Zayıf Kilolu/Şişman
İYOTLU TUZ KULLANIMI Yüzde 100% İyot Yok İyot Var 80% 60% 70 79 49 47 58 40% 20% 0% 30 21 51 53 Türkiye Kır Doğu Kuzeydoğu And. 42
TNSA-2003 Bölge Toplantısı-IV ANNE VE ÇOCUK SAĞLIĞI Prof. Dr. Sabahat Tezcan H.Ü. Nüfus Etütleri Enstitüsü Müdürü http://www.hips.hacettepe.edu.tr/ http://www.hips.hacettepe.edu.tr/tnsa2003/index.htm 16 Haziran 2005 - KARS