Hipertansiyonu olan bireylerin kan basıncını düşürmeye yönelik kullandıkları destekleyici yöntemler

Original Article Spatula DD. 2012; 2(4):207-212 Hipertansiyonu olan bireylerin kan basıncını düşürmeye yönelik kullandıkları destekleyici yöntemler Supportive methods used by the individuals with hypertension to decrease blood pressure Dilek Efe 1, Nazan Kılıç Akça 1, Sibel Kiper 1, Gökçen Aydın 1, Kenan Gümüş 2 1 Bozok Üniversitesi Sağlık Yüksekokulu, Yozgat, Türkiye. 2 Atatürk Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi, Erzurum, Türkiye. ÖZET AMAÇ: Bu çalışma, hipertansiyonu olan bireylerin kan basıncını düşürmeye yönelik kullandıkları destekleyici yöntemleri belirlemek amacıyla yapılmıştır. GEREÇ ve YÖNTEM: Tanımlayıcı tipteki bu çalışmada örneklem seçimine gidilmeden araştırmanın yürütüldüğü tarihlerde hastanede yatan 95 birey ile yapılmıştır. Veri toplama aracı olarak, sosyo-demografik bilgileri ve destekleyici tedavi uygulamalarını içeren anket formu kullanılmıştır. Verilerin değerlendirilmesinde sayı, yüzde ve ki-kare testi kullanılmıştır. BULGULAR: Araştırmaya katılan bireylerin yaş ortalamasının 61,7±11,1, %77,9 unun kadın, %76,8 inin evli olduğu belirlendi. Bireylerin hipertansiyon hastalık yılı ortalaması 9,9±8,2 yıl olup, tamamının en az bir tane kronik hastalığı olduğu belirlendi. Hipertansiyonu olan bireylerin %74,7 sinin ortalama 4,3±3,4 yıldır destekleyici tedavi kullandıkları, %94,3 ünün çoğunlukla bitkisel tedavi yöntemlerini uyguladıkları, bitkisel tedavi yöntemlerinden de en fazla %76,0 ının limonu tercih ettikleri tespit edildi. SONUÇ: Araştırmanın verilerine göre hipertansiyonu olan bireylerin ilaç tedavisi, diyet ve tuz kısıtlaması dışında en fazla bitkisel ağırlıklı destekleyici yöntemleri kullandıkları tespit edilmiştir. Bilinçsiz bir şekilde kullanılan bu yöntemlere bağlı yan etkilerin ve komplikasyonların artmaması için bireylere sağlık profesyonelleri tarafından danışmanlık hizmetinin sunulması önerilebilir. Anahtar kelimeler: Hipertansiyon, destekleyici tedavi, hemşirelik. SUMMARY AIM: The present study was conducted in order to determine supportive methods used by the individuals with hypertension to decrease blood pressure METHODS: It was a descriptive study. No sampling was performed. 95 individuals who were at the hospital during the study period were included in the study. As for the data collection tool; a questionnaire form that addressed socio-demographic data and supportive treatment methods was used. Numbers, percentages and chi-square test were used for the analysis of the data. RESULTS: It was found out that mean age of the participant individuals was 61.7±11.1, 77.9% were women and 76.8% were married. Mean duration of hypertension was 9.9±8.2 years and all of the participants had at least one chronic disease. 74.1% of the individuals with hypertension used a supportive treatment for averagely 4.3±3.4 years, 94.3% used mostly herbal treatment methods and 76.0% of those using herbal treatment methods preferred lemon. CONCLUSION: According to the data of the study; it was seen that individuals with hypertension used mainly herbal supportive methods apart from medicine treatment, diet and salt-restriction. It may be suggested that these individuals be provided counseling services by health care personnel in order not to increase side effects and complications caused by these methods used improperly. Key words: Hypertension, complementary treatment, nursing. Corresponding Author: Dilek Efe Bozok Üniversitesi Sağlık Yüksekokulu, Yozgat, Türkiye. E-mail: dilekefe_@hotmail.com Received August 31, 2012; accepted November 14, 2012 DOI 10.5455/spatula.20121114032821 Published online in ScopeMed (www.scopemed.org). Spatula DD. 2012; 2(4):207-212. Spatula DD 207

Hipertansiyonlu hastalarda tamamlayıcı tedaviler GİRİŞ Hipertansiyon arter içi kan basıncının artması ile karakterize genetik, edinsel etmenler ve metabolik bozuklukların birlikte rol oynadığı sendromdur [1]. Hipertansiyon sistolik kan basıncının 140 mmhg, diyastolik kan basıncının 90 mmhg ve üzerinde bulunması ya da kişinin antihipertansif ilaç kullanıyor olması hipertansiyon olarak tanımlanmaktadır [2]. 2000 yılı itibariyle dünyadaki erişkin nüfusun % 26,4 ünün hipertansiyon hastası olduğu ve bu oranın 2025 yılında % 29,2 ye çıkacağı öngörülmektedir [3]. 2004 yılında Sağlık Bakanlığı tarafından yürütülmüş olan Türkiye nin Hastalık Yükü çalışmasında da, Türkiye de her 4 ölümden 1 inin (% 25,2) nedeninin hipertansiyon olduğu belirtilmiştir [4,5]. Ülkemizde yapılmış olan Türkiye Erişkinlerde Kalp Hastalığı ve Risk Faktörleri Sıklığı Çalışması nda (2009) da 35 yaş üstündeki hipertansiyon prevalansı yaklaşık erkeklerde 4,7 milyon, kadınlarda ise 6,3 milyon olarak tahmin edilmektedir [6]. Hipertansiyon tüm dünyada kalp, böbrek, göz ve beyin hasarlarına neden olduğu için önemli düzeyde morbidite ve mortaliteye yol açmasının yanı sıra, kontrol altına alınabilir bir hastalık olması nedeniyle de halk sağlığı açısından öncelik taşıyan kronik bir hastalıktır [2]. Hipertansiyon ömür boyu devam eden, tıbbi ve yaşam biçimi değişiklikleri ile tedavi edilen kronik bir hastalıktır [1]. Kronik bir sağlık sorunu olan hipertansiyonun tedavisindeki amaç; bireyin hastalığının kontrol altına alınmasının sağlanmasıdır. [7]. Hipertansiyon da kullanılan tıbbi uygulamalardan ilki ilaç tedavisidir. Avrupa kılavuzunda özel bir endikasyon olmadığı zaman beş antihipertansif grubundan herhangi birinin ilk tedavi olarak başlanabileceği önerilmektedir [8]. Bireylerin hastalıklarını kontrol altına alabilmeleri için ilaç tedavisine, diyet programına ve yaşam davranışları değişikliklerine uyum sağlamaları gerekmektedir [2]. Ülkemizde hipertansiyon kontrol oranının % 8,1 in altında olduğu belirtilmektedir [9]. Hipertansiyon kontrolünün sağlanmasında bu tedavilerin yanı sıra destekleyici tedavilerin de önemli bir yeri bulunmaktadır [5]. Toprak ve Demir in yaptığı çalışmada bireylerin % 63,9 unun kan basıncını yükseldiği zaman destekleyici tedavileri tercih ettikleri belirlenmiştir [10]. Yapılan çalışmalarda, hipertansiyon hastalarının çeşitli destekleyici tedavileri tercih ettikleri bulunmuştur [9,11]. Hipertansiyonun tedavisinde kullanılan destekleyici yöntemler arasında yoga, Tai Chi, Qigong, akupunktur, akupresör, kriyopraktik, aromaterapi, besin destekleri, bitkisel terapiler ve solunum terapileri bulunmaktadır [12]. Hipertansiyon hastaları çoğu kez bilinçsiz bir şekilde, uygulanan tedaviye destek sağlamak, kullanılan ilaçların dozunu azaltmak ve/veya ilaç tedavisi gerekliliğini ortadan kaldırabilmek ve uygulanan tedaviden yarar görememe endişesi ile bitkisel ilaçlara veya destekleyici tedavilere yönelmektedir [1, 9, 13, 14]. Kullanılan çeşitli destekleyici yöntemlerle ilaçlar arasında etkileşimler oluşabilmektedir. Bu nedenle bireyler tarafından bilinçsizce kullanılan destekleyici tedaviler hastalık tablosunun ağırlaşmasına ve ortaya çıkan yan etkiler nedeniyle organ fonksiyon bozukluklarına neden olabilmektedir [9, 13, 14]. Hastaların destekleyici tedavilerle ilgili bilgilere doğru kaynaklardan ulaşmaması, kullandıkları yöntemleri sağlık ekibine ifade etmemeleri hastalığın kontrol altına alınmasını güçleştirmektedir [15]. Bu nedenle destekleyici tedavilerin bilinçli kullanımı konusunda sağlık ekibine önemli sorumluluklar düşmektedir [7, 13]. Bu sorumlulukları kapsamında sağlık personelleri, semptom yönetimine yönelik destekleyici tedavi hakkındaki bilgilerini geliştirmeli ve bu bilgileri hasta bireylerin tedavi süreçlerinde kullanmaları gerekmektedir [13]. Bu çalışma, hipertansiyonu olan bireylerin kan basıncını düşürmeye yönelik kullandıkları destekleyici yöntemleri belirlemek amacıyla yapılmıştır GEREÇ ve YÖNTEM Araştırmanın Tipi Bu çalışma, hipertansiyonu olan bireylerin kan basıncını düşürmeye yönelik kullandıkları destekleyici yöntemleri belirlemek amacıyla tanımlayıcı olarak yapılmıştır. Evren ve Örneklemi Araştırma evrenini, bir kamu hastanesinde araştırmanın yapıldığı tarihlerde yatan bireyler oluşmuştur. Evren üzerinde çalışılmış olup, örneklem seçimine gidilmemiştir. Araştırmaya katılmayı kabul eden 95 birey ile çalışma tamamlanmıştır. Hekim tarafından en az 6 aydır HT tanısı konmuş, 18 yaş ve üzeri, iletişim sorunu olmayan ve antihipertansif ilaç kullanan bireyler araştırmaya dâhil edilmiştir. Veri Toplama Aracı Araştırma verileri, araştırmacılar tarafından literatür incelenerek [7,10,13,16] oluşturulan sosyodemografik özellikler (9 soru) ile hipertansiyon ve destekleyici tedavi uygulamaları (9 soru) hakkında 208 Spatula DD

Efe, Kılıç Akça, Kiper, Aydın, Gümüş bilgi alınmasını sağlayan 18 kapalı uçlu soruları içeren anket formu kullanılarak toplanmıştır. Anket formu hazırlandıktan sonra 10 kişi ile ön uygulama yapılmış ve gerekli düzeltmeler yapılarak araştırmaya başlanmıştır. Veriler, araştırmacılar tarafından yüz yüze görüşme tekniği kullanarak toplanmış ve her görüşme yaklaşık 20 dakika sürmüştür. Araştırmanın sınırlılıkları Araştırmanın tek bir hastanede yürütülmesi, örneklem sayısının az olması, anket formunun araştırmacılar tarafından doldurulması bu araştırmanın sınırlılıkları içerisinde yer almaktadır. Verilerin Değerlendirilmesi Araştırmadan elde edilen veriler, bilgisayar ortamına aktarılarak tanımlayıcı istatistikler (yüzdelik, ortalama, standart sapma) ve ki-kare testi kullanılarak değerlendirilmiştir. Bütün testlerde p<0.05 değeri istatistiksel olarak anlamlı kabul edilmiştir. Etik Yaklaşım Araştırmada Helsinki Bildirgesi nde yer alan etik ilkelere uyulmuş ve bireylere ait bilgilerin gizlilikleri korunmuştur. Araştırmanın yapıldığı kurumdan, çalışmanın amaç ve kapsamını içeren bir bilgi formu ile yazılı başvuruda bulunularak yazılı izin alınmıştır. Araştırmaya katılmaya isteklilik, gönüllülük ilkesine özen gösterilerek katılımcıların sözlü onamları alınarak uygulamaya başlanmıştır. BULGULAR Araştırmaya katılan bireylerin yaş ortalaması 61,7±11,1 yıl dır. Bireylerin, büyük bir kısmı (%77,9) kadınlardan oluşmakta olup, % 76,8 inin evli, % 85,3 ünün okuryazar, % 75,8 inin ev hanımı, %65,3 ünün çekirdek ailede yaşadığı saptanmıştır. Bireylerin hipertansiyon hastalık süresi ortalaması 9,9±8,2 yıl olup, üçte birinin (%37,9) hipertansiyonun kontrol altına alınması için ilaç dışında, doktor önerilerinin hiçbirini uygulamadığı tespit edilmiştir (Tablo 1). Hipertansiyonu olan bireylerin %74,7 sinin ortalama 4,3±3,4 yıl dır destekleyici tedavi kullandığı, %94,3 ünün en fazla bitkisel tedavi yöntemlerini uyguladıkları, bitkisel tedavi yöntemlerinden de en fazla (%76,0) limonu tercih ettikleri, %28,4 ü ise destekleyici tedaviyi hastalığını kontrol altına almak için kullandıklarını belirtmiştir. Destekleyici tedavi kullanan bireylerin % 45,3 ü ise kullandıkları yöntemlerin HT kontrolünde yararlı olduğunu, % 55,8 i destekleyici tedavi yöntemlerini ilaç tedavisiyle birlikte kullandığını, % 54,7 si bu yöntemleri arkadaş ve akrabalarından duyduğunu ifade ederken, sadece % 2,8 i sağlık personelinin önerdiğini ifade etmiştir. Destekleyici tedavi kullananların yarısından fazlasının (% 52,6) ise kullandıkları yöntemleri başkalarına da önerdikleri saptanmıştır (Tablo 2). Tablo1. Bireylerin Sosyo-Demografik ve Hipertansiyon Hastalığına İlişkin Özelliklerinin Dağılımı (n=95) Sosyo-demografik özellikler n % Yaş (yıl) 61.73±11.08 Cinsiyet Kadın 74 77,9 Erkek 21 22,1 Medeni durum Evli 73 76,8 Bekâr 22 23,2 Eğitim durumu Eğitimsiz 81 85,3 İlköğretim 14 14,7 Çalışma durumu Emekli 19 20,0 Ev hanımı 72 75,8 Çalışan (işçi, serbest meslek) 4 4,2 Aile tipi Çekirdek aile 62 65,3 Geniş aile 33 34,7 Hastalık ortalaması (yıl) 9,9±8,2 Hipertansiyon kontrolü için kullanılan yöntemler Tuz kısıtlaması 44 46,3 Hiçbiri 36 37,9 Düzenli kontrol 6 6,3 Diyet 5 5,3 Egzersiz 4 4,2 Araştırmaya katılan bireylerin sosyo-demografik özellikleriyle destekleyici tedavi kullanma durumları incelendiğinde; bekârların evlilere göre daha fazla destekleyici tedavi kullandıkları ve aradaki farkın ise istatistiksel olarak anlamlı olduğu saptanmıştır (p<0,05). Ayrıca kadınların, ilköğretim mezunlarının ve geniş ailede yaşayanların daha fazla destekleyici tedavi kullandıkları belirlenmiş olup, aralarındaki fark ise istatistiksel olarak anlamsız bulunmuştur (p>0,05) (Tablo 3). Spatula DD 209

Hipertansiyonlu hastalarda tamamlayıcı tedaviler Tablo 2. Bireylerin Hipertansiyon Tedavisinde Destekleyici Tedavi Kullanma Durumları (n=95) Destekleyici tedavi kullanma süresi (yıl) 4,3±3,4 Destekleyici tedavilerle ilgili özellikler n % Destekleyici tedavi kullanma durumu Kullanan 71 74,7 Kullanmayan 24 25,3 Destekleyici tedavi yöntemleri (n=71) Bitkisel yöntemler 67 94,3 Diğer uygulamalar (dua etmek, hocaya gitmek, muska takmak) Bitkisel tedavi yöntemleri 1 4 5,7 Limon 54 76,0 Sarımsak 42 59,1 Yeşil çay 4 5,6 Zeytinyağı 3 4,2 Isırgan otu 3 4,2 Kiraz sapı 2 2,8 Kekik 2 2,8 Papatya 2 2,8 Lahana 1 1,4 Maydanoz 1 1,4 Ayva yaprağı 1 1,4 Destekleyici tedaviyi kullanma nedenleri 1 Hastalığı kontrol altına almak istemesi 20 28,4 Tıbbi tedaviye yardımcı olacağını düşünmesi 12 16,9 İlaçların işe yaramadığını düşünmesi 12 16,9 Aile/arkadaşlar tarafından önerilmesi 11 15,4 Daha ucuz bir yöntem olduğunu düşünmesi 7 9,8 Yan etkisinin ilaçlardan daha az olduğunu düşünmesi 7 9,8 Sağlık personelinin önermesi 2 2,8 Destekleyici tedavinin etkiliolduğunu düşünme durumu 1 Etkili 32 45,3 Etkili değil 25 35,2 Kısmen etkili 14 19,5 Destekleyici tedaviyi ilaçla birlikte kullanma durumu 1 Kullanan 39 55,8 Kullanmayan 32 44,2 Destekleyici tedaviyi nereden duyduğu 1 Çevre (Arkadaş ve Akrabalar) 38 54,7 Televizyon 12 16,5 İnternet 10 13,7 Aktar 9 12,3 Sağlık personeli 2 2,8 Destekleyici tedaviyi başkasına önerme durumu 1 Öneren 37 52,6 Önermeyen 34 47,4 1 Birden fazla cevap verilmiştir. Tablo 3. Bireylerin Bazı Özelliklerine Göre Destekleyici Tedavi Kullanma Durumları Özellikler Destekleyici Tedaviyi Kullanma Durumu Kullanan Kullanmayan n % n % Cinsiyet Kadın 56 75.7 18 24.3 Erkek 15 71.4 6 28.6 Test X²: 0. 156 p: 0.446 Medeni Durum Evli 51 69.9 22 30.1 Bekâr 22 90.9 2 9.1 Test X²: 3.966 p: 0.037 Eğitim Durumu Eğitimsiz 59 72.8 22 27.2 İlköğretim Mezunu 12 85.7 2 14.3 Test X²: 1.048 p: 0.253 Aile Tipi Çekirdek Aile 45 72.6 17 27.4 Geniş Aile 26 78.8 7 21.2 Test X²: 0.439 p: 0.343 Tablo 4. Bireylerin Bazı Özelliklerine Göre Destekleyici Tedaviyi İlaçla Birlikte Kullanma Durumları Özellikler Destekleyici Tedaviyi İlaçla Birlikte Kullanma Durumu Kullanan Kullanmayan n % n % Cinsiyet Kadın 22 39.3 34 60.7 Erkek 6 40.0 9 60.0 Test X²: 0. 003 p: 0.960 Medeni Durum Evli 21 41.2 30 58.8 Bekâr 7 35.0 13 65.0 Test X²: 0.229 p: 0.632 Eğitim Durumu Eğitimsiz 22 37.3 37 32.7 İlköğretim Mezunu 6 50.0 6 50.0 Test X²: 0.675 p: 0.411 Çekirdek Aile Aile Tipi 22 48.9 23 51.1 Geniş Aile 6 23.1 20 76.9 Test X²: 4.597 p: 0.032 210 Spatula DD

Efe, Kılıç Akça, Kiper, Aydın, Gümüş Bireylerin destekleyici tedaviyi ilaçla birlikte kullanma durumlarına bakıldığında ise, geniş ailede yaşayan bireylerin destekleyici tedavi kullanırken ilaç tedavisine devam etmedikleri saptanmıştır (p<0,05). İstatistiksel olarak anlamlı olmasa da bekârların da destekleyici tedavi kullanırken ilaç tedavisini sürdürmedikleri tespit edilmiştir (p>0,05) (Tablo 4). TARTIŞMA Bu araştırmada hipertansiyonu olan bireylerin dörtte üçünün (% 74,7) kan basıncını kontrol altında tutmak için destekleyici tedavi kullandığı belirlenmiştir. Destekleyici tedavi kullananların %94,3 ünün bitkisel yöntemleri( limon, sarımsak, yeşil çay vs), % 5,7 sinin ise dua etmek, hocaya gitmek, muska takmak gibi diğer yöntemleri kullandıkları tespit edilmiştir. Araştırmamızla paralel olarak Adıbelli ve arkadaşları, yaptıkları çalışmada (2009) [9] bireylerin yaklaşık dörtte üçünün (% 72,5) destekleyici tedavi kullandığı ve % 40 ının limon suyu içtiği ifade edilmiştir. Biçen ve arkadaşları yaptıkları çalışmada (2012) da hipertansiyon hastalarında bitkisel ürün kulanım oranı % 53 olarak bildirilmiştir [17]. Toprak ve Demir in yaptıkları çalışmada ise (2007) hipertansiyonu olan bireylerin % 27,8 inin sarımsaklı yoğurt yediği, % 25 inin limon ve greyfurt suyu, % 2,8 inin ise kekik suyu içtiği bildirilmiştir [10]. Araştırmamızda, hipertansiyonlu bireylerin kan basıncını düşürmek için kullandıkları bitkiler arasında limon, sarımsak, alıç, kiraz sapı, zeytin, maydanoz, lahana, kekik, ısırgan, ayva yaprağı ve papatya yer almaktadır. Biçen ve arkadaşları, yaptıkları çalışmada bireylerin en fazla limon, sarımsak, ısırgan, ökse otu, adaçayı, kekik gibi bitkileri kullandıkları bildirilmiştir [17]. Hipertansiyonu olan bireylerin kan basınçlarını kontrol altında tutmak için en çok tercih ettikleri bitkisel destek olan sarımsakla ilgili yapılan bir çalışmada bunun için yeterli kanıtların bulunmaması nedeniyle sarımsağın hastalara tek başına antihipertansif tedavi seçeneği olarak önerilemeyeceği bildirilmiştir [18]. Bireylerin destekleyici tedavileri tercihlerinin fazla olması ve çeşitli bitkisel ürünler kullanmaları bize bireylerin doğru bilgiye ulaşamadığını göstermektedir. Doğru kaynaklardan ulaşılmayan bilgiler hastalık yönetimini zorlaştırmakta ve uygun tedavinin sürdürülmesini engellemektir. Bu araştırmada hipertansiyonlu bireylerin kullandıkları destekleyici tedavilerle ilgili bilgileri daha çok çevre (arkadaş ve akrabalar) ve televizyon kanalıyla ulaştıkları belirlenmiştir. Yapılan bir çalışmada bireylerin destekleyici tedaviler konusunda arkadaşlarından ve medyadan bilgi edindikleri ancak kullandıkları yöntemleri sağlık personeliyle paylaşmadıkları saptanmıştır [19]. Biçen ve arkadaşları yaptıkları çalışmada bitkisel tedavi kullanan hipertansiyonu olan bireylerin % 83 ünün ürünle ilgili herhangi bir araştırma yapmadan kullanmaya başladıkları belirlenmiştir [17]. Bireylerin bilgilere doğru kaynaklardan ulaşmaması, kullandıkları destekleyici tedavileri sağlık ekibine ifade etmemeleri tedaviye uyumu zorlaştırmakta ve komplikasyonları arttırmaktadır [7]. Bu nedenle hipertansiyon hastalarında destekleyici tedavinin doğru kullanımını sağlamak için düzenli aralıklarla eğitimlerin verilmesi ve danışmanlık hizmetlerinin yapılması gerekmektedir [20, 21]. Araştırmaya katılan bireylerin sosyo-demografik özellikleriyle destekleyici tedavi kullanma durumları incelendiğinde; bekârların evlilere göre daha fazla destekleyici tedavi kullandıkları saptanmıştır (p<0,05). Araştırma bulgularımıza benzer şekilde Kutlu nun (2009) çalışmasında da bekârların evlilere göre destekleyici tedavi yöntemlerini daha fazla tercih ettikleri ifade edilmiştir [22]. İstatistiksel olarak anlamlı olmasa da çalışmamızda kadınların, erkeklere göre daha fazla destekleyici yöntem kullandıkları belirlenmiştir. Literatürde de kadınların erkeklere göre daha fazla destekleyici tedavi kullandıkları ifade edilmektedir [23]. Araştırmamızda hipertansiyonlu bireylerin %45,3 ü kan basıncının kontrolünde kullandıkları destekleyici tedavinin etkin olduğunu belirtmiştir. Bu bulgulara benzer şekilde Biçen ve arkadaşlarının (2012) çalışmasında da bireylerin kullandıkları geleneksel yöntemlerin kan basıncını kontrol etmede etkili olduğu bildirmiştir [17]. Çalışmamızda bireylerin % 44,2 si destekleyici tedavi kullanırken ilaç tedavisini sürdürmediklerini ifade etmiştir. Yapılan bir çalışmada da kronik hastalığa sahip bir grubun % 41,2 sinin destekleyici tedavi kullanımı esnasında farmakolojik tedaviye devam etmedikleri veya henüz tıbbi tedaviye başlamamış oldukları bildirilmiştir [24]. Burada vurgulanması gereken konu, bireylerin ilaçla birlikte kullandıkları destekleyici yöntemlerin bitki-bitki, bitki-ilaç arasında farklı etkileşimler oluşturabileceğinden tedavide olumsuz sonuçlara neden olabileceğidir. Örneğin, sarımsağın antikoagülan etkisi nedeniyle hastalarda kanamaya eğilim artabilmektedir [7, 11, 25]. Bu nedenle sağlık personelinin bilgisi olmadan kullanılan destekleyici tedavilerin yarardan çok zarara neden olabileceği Spatula DD 211

Hipertansiyonlu hastalarda tamamlayıcı tedaviler düşünülmektedir. Araştırmamızda bireylerin destekleyici tedaviyi kimin önerdiği sorulduğunda sadece % 2,8 i sağlık personelinin önerdiğini belirtmiştir. Toprak ve Demir in yaptığı (2007) çalışmaya göre, hastaların %13,9 unun hipertansiyonda kullanılabilecek destekleyici yöntemlere dair bilgileri hemşire ve doktorlardan öğrendiği saptanmıştır [10]. Günümüzde yaygın olarak kullanılan destekleyici tedavilerin kullanımı konusunda sağlık personellerine birçok sorumluluk düşmektedir. Çünkü çevresinden duyma veya medya aracılığı ile destekleyici yöntemleri tercih etme yaygınlaşmaktadır. Sağlık personellerinin destekleyici tedavinin kullanımına ilişkin farkındalıklarının artması, bireyin doğru bilgiye ulaşımının sağlanması ve birey, aile ve sağlık çalışanlarının arasındaki iletişiminin etkin olması gerekmektedir [13]. SONUÇ ve ÖNERİLER Araştırmanın sonuçlarına göre hipertansiyonu olan bireylerin ilaç tedavisi, diyet ve tuz kısıtlaması dışında en fazla bitkisel ağırlıklı destekleyici yöntemleri kullandıkları tespit edilmiştir. Bilinçsizce kullanılan bu yöntemler nedeniyle kan basıncı kontrolü güçleşmekte ve çeşitli komplikasyonlar meydana gelebilmektedir. Bu nedenle doğru bilgi ve hastalık yönetiminin sağlanması için hastaneye başvuran bireylerden destekleyici tedavi kullanıp kullanmadığına ilişkin bilgi alınması, bireylere düzenli aralıklarla eğitimlerin yapılması ve danışmanlıkların verilmesi önerilebilir. Ülkemizde kronik hastalıklara sahip bireylerin kullandıkları destekleyici yöntemleri ve bunlara ilişkin yaşanılan problemleri belirlemek amacıyla daha geniş popülasyonlu çalışmalara ihtiyaç olduğu düşünülmektedir. REFERENCES 1. Hacıhasanoğlu R. Hipertansiyon Yönetiminde Hemşirenin Sorumlulukları. Fırat Sağlık Hizmetleri Dergisi. 2009; 4(12):154-64. 2. Badır A. Hipertansiyon, İçinde: Dâhili ve Cerrahi Hastalıklarda Bakım. (1. Baskı), Karadovan A, Eti Aslan F. (Ed.), Adana, Nobel Tıp Kitapevleri;2010.s.609-12. 3. Altun B, Arıcı M, Nergizoğlu G, Derici U, Karatan O, Turgan C, et al. Prevalence, Awareness, Treatment and Control of Hypertension in Turkey (The Patent Study) in 2003. Journal of Hypertension. 2005; 23(10):1817-23. 4. Başara B, Dirimeşe V, Özkan E, Varol Ö. Hipertansiyon. Türkiye Hastalık Yükü Çalışması 2004. Ünüvar N, Mollahaliloğlu S, Yardım N. (Ed.), Ankara, Türkiye Cumhuriyeti Sağlık Bakanlığı Refik Saydam Hıfzıssıhha Merkezi Başkanlığı; 2006.s.33. 5. Yalçın M, Şahin M. Birinci Basamakta Esansiyel Hipertansiyona Yaklaşım. Trakya Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi. 2002; 19(3-4):162-70. 6. Onat A. Toplumumuzda Kan Basıncı ve Hipertansiyon 2009. http://tekharf.org/2009.html [Erişim Tarihi: 05.11.2012] 7. Kara B, Uzun Ş, Yokuşoğlu M, Uzun M. Hipertansiyon Hastalarında İlaç Bilgisinin Kan Basıncını Düşürmek İçin Uygulanan Yöntemlere Etkisi. TAF Prev Med Bull. 2009; 8(3):231-8. 8. Kjeldsen SE. Guidelines Committee: 2003 European Society of Cardiology Guidelines for the Management of Arterial Hypertension. J Hypertens. 2003; 21 (6):1011-53. 9. Adibelli Z, Dilek M, Akpolat T. Lemon Juice As an Alternative Therapy in Hypertension in Turkey. International Journal of Cardiology. 2009; 135(2): 58-9. 10. Toprak D, Demir S. Treatment Choices of Hypertensive Patients İn Turkey. Behav Med. 2007; 33(1):5-10. 11. Ackermann RT, Mulrow CD, Ramirez G, Gardner CD, Morbidoni L, Lawrence VA. Garlic Shows Promise For İmproving Some Cardiovascular Risk Factors. Arch Intern Med. 2001; 161(6):813-24. 12. Barnes PM, Powell-Griner E, McFann K, Nahin RL. Complementary And Alternative Medicine Use Among Adults: United States 2002. Seminars in Integrative Medicine. 2004; 2(2):54-17. 13. Turan N, Öztürk A, Kaya N. Hemşirelikte Yeni Bir Sorumluluk Alanı: Tamamlayıcı Terapi. Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Bilim ve Sanatı Dergisi. 2010; 3(1):93-8. 14. Türk N, Süner A. Hipertansif Olgularda Non-Farmakolojik Yöntem Ve Antihipertansif İlaç Kullanımının Analizi. Göztepe Tıp Dergisi. 2008; 23(4):133-42. 15. Yeşilada E: Ortodoks Tıp ve Fitoterapi: Hekim bitkisel ilacı bilmeli mi? II. Ulusal Geriatri Kongresi, Kongre Kitapçığı, Antalya; 2003.s.35-40. 16. Dedeli Ö, Karadakovan A. Yaşlı Bireylerde İlaç Kullanımı, Tamamlayıcı ve Alternatif Tedavi Uygulamalarının İncelenmesi. Spatula DD. 2011;1(1):23-32. 17. Biçen C, Elver Ö, Erdem E, Kaya Ç, Karataş A, Dilek M. ve ark. Hipertansiyon Hastalarında Bitkisel Ürün Kullanımı. Deneysel ve Klinik Tıp Dergisi. 2012; 29(2):109-12. 18. Edwards QT, Colquist S, Maradiegue A. What s Cooking With Garlic: İs This Complementary and Alternative Medicine For Hypertension? J Am Acad Nurse Pract. 2005; 17(9):381-5. 19. Steurer-Stey C, Russi E. Complementary and Alternative Medicine İn Asthma-Do They Work? Swiss Med Wkly. 2002; 132(25-26):338-44. 20. Oliveria SA, Chen RS, Mccarty BD, Davis CC, Hill MN. Hypertension Knowledge, Awareness, and Attitudes in a Hypertensive Population. J Gen Intern Med. 2005; 20(3):219-25. 21. Çapraz M, Dilek M, Akpolat T. Garlic, Hypertension and Patient Education. International Journal of Cardiology. 2007; 121(1):130-1. 22. Kutlu S, Ekmekçi TR, Köşlü A, Purisa S. Dermatoloji Polikliniğine Başvuran Olgularda Tamamlayıcı ve Alternatif Tıp Yöntemlerinin Kullanımı. Türkiye Klinikleri J Med Sci. 2009; 29(6):1496-502. 23. Aşçı A, Baydar T, Şahin G. Yaşlılarda Herbal Preparat Kullanımının ve İlaç Etkileşimlerinin Toksikolojik Açıdan Değerlendirilmesi. Türk Geriatri Dergisi. 2007; 10(4):203-14. 24. Gözüm S, Ünsal A. Use of Herbal Therapies By Older, Community-Dwelling Women. Journal of Advanced Nursing. 2004; 46(2):171-8. 25. Ayaz E, Alpsoy HC. Sarımsak (Allium Sativum) ve Geleneksel Tedavide Kullanımı. Türkiye Parazitoloji Dergisi. 2007; 31(2):145-9. 212 Spatula DD