Thymus sipyleus Boiss subsp. rosulans (Borbas) J. Jalas ın Organik Ekstrakt ve Uçucu Yağlarının Antimikrobiyal Aktivitesi

Biyoloji Bilimleri Araştırma Dergisi (): 7-, 008 ISSN:308-396, www.nobel.gen.tr Thymus sipyleus Boiss subsp. rosulans (Borbas) J. Jalas ın Organik Ekstrakt ve Uçucu Yağlarının Antimikrobiyal Aktivitesi Servet Özcan Güler Toprak Canan Torun Cem Vural * Erciyes Üniversitesi, Fen-Ed. Fakültesi, Biyoloji Bölümü, Kayseri-TÜRKİYE Erciyes Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Kayseri-TÜRKİYE Sorumlu Yazar Geliş Tarihi: Mayıs 008 e-posta: vuralc@erciyes.edu.tr Kabul Tarihi: Ağustos 008 Özet Bu çalışmada ülkemizde geniş yayılışa sahip Thymus sipyleus subsp. rosulans taksonunun antimikrobiyal aktivitesi incelendi. Beş farklı organik çözücü ile yapılan kaba ekstraksiyonların ve uçucu yağın antimikrobiyal özellikleri incelendi. Toplam miktarın % 98.7 sini oluşturan uçucu yağ bileşenleri tanımlandı. Bu bileşenlerden en önemlilerinin phenolic carvacrol (% 35.37), cymene (% 9.90), thymol (% 3.0) ve terpinene (% 8.003) olduğu belirlendi. Elde edilen ekstraktların bazı bakteri suşları ve Candida albicans üzerine etkisi belirlendi. Uçucu yağın disk difüzyon ve MIC değerleri seçilmiş bazı standart test suşları kullanılarak belirlendi. Anahtar Kelimeler: Thymus, uçucu yağ, antimikrobiyal aktivite. Antimicrobial activity of Thymus sipyleus subsp. rosulans organic extract and essential oil Abstract In this work, Thymus sipyleus subsp. rosulans wildly distributed in Turkey was screened for its antimicrobial activity. Following the crude extraction from aerial parts of Thymus sipyleus subsp. rosulans with five different organic solvents and the essential oils were tested for its antimicrobial activity. For the essential oils, 39 compounds were identified representing over the 98.7 % of the essential oil. The major constituents of the oil were determined as carvacrol (35.37%), cymene (9.90%), thymol (3.0%) and terpinene (8.003%). The extracts of Thymus sipyleus subsp. rosulans exerted activity on bacterial strains and Candida albicans. Essential oil s disc diffusion and MIC values were determined for some selected standard test strains. Key Words: Thymus, essential oil, antimicrobial activity. GİRİŞ Son zamanlarda, patojen organizmaların kontrol altına alınmasında antimikrobiyal aktiviteye sahip bazı aromatik bitki özütlerinin yada uçucu yağlarının kullanım olanaklarını araştıran çalışmalarda önemli bir artış gözlenmektedir [,,3]. Thymus L. cinsi antimikrobiyal ve antioksidan aktivitesi açıkça bilinen türler içerir. Bu türlerden T. vulgaris L. geniş ölçüde araştırılmış ve doğal bir antimikrobial ve antioksidan kaynağı olduğu gösterilmiştir [,5,6,7,8]. Diğer Thymus türlerinde de benzeri aktiviteleri gösterir çalışmalar oldukça fazladır [9,0,,]. Thymus cinsi ülkemizde 39 türe ait 58 taksonla temsil edilmektedir. Bu türlerin tanesi endemiktir [3,,5]. Thymus argaeus ülkemizde dar yayılışlı endemik bitkilere bir örnektir [6]. Literatür araştırmamıza göre Erciyes Dağında yayılış gösteren thymus türleri üzerinde daha once antioksidan, antimikrobial etkilerinin belirlenmesi konusunda yapılan bazı çalışmalar bulunmaktadır. Çalışmadaki amacımız, Erciyes Dağında yayılış gösteren Thymus sipyleus subsp. rosulans taksonunun antimikrobiyal etkilerinin belirlenmesidir. MATERYAL VE YÖNTEM Bitki Materyali Bu çalışmada Erciyes Dağı (Kayseri) popülasyonlarından toplanan Thymus sipyleus Boiss subsp. rosulans (Borbas) J. Jalas örnekleri kullanılmıştır. Bitki Ekstraktlarının Hazırlanması Toplanan örnekler kurutularak bir parçalayıcı yardımı ile toz haline getirilen örneklerden 0 gr tartılarak 00 ml çözücü ile çözülmüşür. Çözücü olarak metanol, aseton, diklorometan, kloroform ve hekzan kullanılmıştır. Ekstraksiyon soxhlet cihazı yardımı ile saat boyunca yapılmıştır. Metanol ekstraktı yapıldıktan sonra bir kez daha su ve klorofom ile süspanse hale getirilmiştir. Bu sayede ekstrakt, suda çözünen (polar) ve suda çözünmeyen (polar olmayan) kısımlarına ayrılmıştır. Elde edilen tüm örnekler daha sonra liyofilize edilmiş ve test edilene kadar + 0 C de saklanmıştır. Distilasyon işlemi için toz halde bitki örneğinden 00 gr alınmış ve 3 L suda çözülmüştür. Clevenger tip cihaz yardımı ile 3 saat boyunca distilasyon gerçekleştirilmiştir. Su distilasyonu ile birlikte demleme işlemi de yürütülmüştür. Soğuk su sirkülâsyonu sayesinde sistemin sürekli soğutulması sağlanmıştır. Sürenin sonunda yoğunlaşan uçucu yağ örnekleri ve demleme örnekleri toplanmıştır. Uçucu yağ örnekleri GC-MS analizi ve antimikrobiyal testleri için + 0 C de saklanmıştır. GC-MS Koşulları GS-MS analizleri Agilent 6890 GC ye bağlı 5973N Mass Selektif Dedektörden oluşan GC/MS kullanılarak yapılmıştır. Uçucu yağ örnekleri HP-5 MS kapillar kolondan geçirilmiştir (30mx0.5mmx0.5 m). Taşıyıcı gaz olarak He kullanılmıştır. Akış hızı olarak ml/dakika belirlenmiştir. Kolon sıcaklığı başlangıçta 60 0 C olup, 5 dakikada 80 0 C ye ulaşması sağlanmış ve bu değerde sabit tutulmuştur. Örnekler /50 (v/v) oranında seyreltilmiştir. Bileşenler kolonda kalma sürelerine ve kütle spektralarına göre standartlar ile karşılaştırılmıştır. Karşılaştırmada TÜBİTAK ATAL bünyesinde bulunan Wiley, Nist, Pestisit, Toksik Bileşikler kütüphaneleri çıkan spektrumların otomatik taranması ile analizler gerçekleştirilmiştir. Mikrobiyal Suşlar Araştırmada test organizmaları olarak Gram negatifler; Escherichia coli ATCC 59, Pseudomonas aeruginosa ATCC 7853, Gram pozitif olanlar ise Bacillus cereus ATCC 778, Staphylococcus aureus ATCC 593, Staphylococcus epidermidis ATCC 8, Enterococcus faecalis ATCC 9, Bacillus subtilis 6633 ve maya Candida albicans ATCC 9008 ve klinik izolat maya Candida albicans türleri kullanılmıştır.

8 C. Vural ve ark. / Bibad, (): 7-, 008 Antimikrobiyal Aktivite Bileşiklerin antimikrobiyal aktiviteleri patojen Gram pozitif ve Gram negatif bakterilere ve mayaya karşı disk difüzyon ve mikrodilüsyon yöntemleriyle in vitro olarak gözlemlenmiştir. Mikroorganizmalar Erciyes Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi ve Gazi Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Mikrobiyoloji Laboratuarından temin edilmiştir. Katı ortam kültürleri; -80 O C stoktan alınan bakteriler Triptik Soy Agar (TSA), ve maya için Yeast Pepton Dekstroz Agara (YPDA) ekilerek 35 O C de ila 8 saat inkübe edilerek (Binder K5) tek koloni büyütülmüştür. Antimikrobiyal aktivite testleri için ise; bakteriler Mueller Hinton Agar (MHA) veya sıvı kültür için Mueller Hinton Broth (MHB); maya Yeast Pepton Dekstroz Agar (YPDA) veya bu besi yerinin broth (sıvı) formu kullanılmıştır. Antimikrobiyal aktivitenin belirlenmesi için disk difüzyon testi ve mikrodilüsyon yöntemi kullanılmıştır. Disk Difüzyon Örnekler DMSO veya / DMSO + / dho (v/v) karışımı kullanılarak hazırlanmıştır. DMSO veya ½ DMSO + ½ dh O (v/v) karışımı hazırlanarak çözünmüştür. Çözünmüş örnekler 0. μm steril filtreden geçirilerek 0 /ml stoklar halinde hazırlanmıştır. Steril stoklardan 50 μg / (Antimicrobial Sussptibility TEST DISCS, Oxoid) olacak şekilde disklere kez 5 μl olarak emdirilmiştir ve 0 O C de saat kurutulmuştur. Bileşiklerin antimikrobiyal aktiviteleri [National Commitee for Clinical Laboratory Standarts (NCCLS), 997] tarafından önerilen yönteme göre disk difüzyon tekniği ile yapılmıştır. Kısaca; 00 μl0 8 c.f.u / ml (Mc Farland bulanıklık standardı 0.5) eşdeğeri hücre MHA üzerine pipetlenmiş ve steril ekivyon çubuğu ile eşit miktarda yayılmıştır. 0 5 dakika laboratuar koşullarında bekletilen petrilere diskler aseptik olarak yerleştirilerek 35 O C de ila 8 saat inkübe edilmiştir. Antimikrobiyal aktivite; bakteri ya da maya üremesinin olmadığı şeffaf zon çapı kumpas yardımıyla ölçülerek (6 mm disk çapı dahil) kaydedilmiştir. Her bir örnek için, iki ayrı bağımsız set düzenlenerek değerlerin ortalaması alınmıştır. Negatif kontrol olarak sadece örneklerin çözündüğü çözücü kullanılmıştır. Pozitif kontrol olarak bakteriler için Trimethoprim (30 μg/disk) ve Ampisilin (50 μg/disk), maya içinse Nystatin (5 μg/disk) ve Tetracycline (0 ug/disk) Spectinomycin (5 ug/disk) aktif maddeleri kullanılmıştır. Mikrodilüsyon Metodu Sentezlenen numunelerin Minimum İnhibisyon Konsantrasyonu [Mininal Inhibition Concentration (MIC)] mikro dilüsyon yöntemiyle çalışılmıştır. DMSO ya da % 50 DMSO+ dh O içeriğinde hazırlanan ve filtre edilen ana stoktan MHB ya da YPDB içerisinde 000 μg/ml çalışma ara stoğu oluşturulmuştur. Ara stoktan, aynı sıvı besi yerine olmak kaydıyla, sürekli yarıya düşürülerek (500, 50, 5, 6.6, 3.5, 5.6 ve 7.8μg/mL) 0 ml sıvı besiyer içeren steril tüplerde her bir değer için bağımsız olarak çalışma stokları hazırlanmıştır. MIC okumasının gerçekleştirilmesinde, 96 oyuklu (microwell) ELİSA kaplarının her oyuğuna 95 μl MHB ya da YPDB pipetlenmiş sıvı besiyeri üzerine yukarda oluşturulan çalışma stoklarından 00 μl eklenmiş ve pipet yardımıyla karıştırılmıştır. 95 μl üzerine 5 μl mikroorganizma inokülümü 0.5 Mc Farland standardına eşdeğer kültürden) eklenip ve toplam hacim oyuk başına 00 μl ye tamamlanmıştır. Microplate 300 rpm de 30 saniye rotary inkübatör (GFL 303) içerisinde çalkalanarak 35 O C de ila 8 saat inkübe edilmiştir. Her bir örnek için, iki ayrı bağımsız set düzenlenerek değerlerin ortalaması alınmıştır. Negatif kontrol olarak sadece çözücü kullanılmıştır. Pozitif kontroller (i); herhanği bir aktif madde içermeyen sadece MHB ya da YPDB sıvı besiyerinde ve (ii); bakteriler için Trimethoprim ve Ampisilin, maya için Nystatin aktif maddelerinden (500, 50, 5, 6.6, 3.5, 5.6 ve 7.8 μg/ml) olacak şekilde hazırlanmış örneklerden 95 μl üzerine 5 μl mikroorganizma kültürü eklenerek yapılmıştır. Mikrobiyal büyüme mikroplate okuyucusu (TECAN SUN- RISE) yardımıyla 600 nm de absorbans değerleri kontrole karşı okunarak belirlenmiştir. MIC değeri mikroorganizmal büyümenin olmadığı en düşük madde konsantrasyon olarak alınmıştır. BULGULAR Ekstraksiyon Verimi Bitki ekstraksiyonu 5 farklı çözücü kullanılılarak saat boyunca gerçekleştirildi. Elde edilen ekstraksiyonların kurutma işlemi vakum altında yapılmıştır. En verimli kuru madde eldesi Metanol ekstraktından sağlanmıştır (Çizelge ). GC-MS Analiz Sonuçları Thymus sipyleus subsp. rosulans a ait toplamda 39 uçucu yağ bileşeni tanımlanmıştır. Bunlardan en dikkat çekenleri Carvacrol % 35.37, Cymene % 9.90, Thymol % 3.0 ve Terpinene % 8.003 olmuştur (Çizelge ). Antimikrobiyal Aktivite Sonuçları Disk Difüzyon Testi Sonuçları Thymus sipyleus subsp. rosulans örneğinin çeşitli çözücüler yardımı ile hazırlanan ekstraksiyonlarının disk difüzyon testinden elde edilen değerleri aşağıdaki çizelgelerde verilmiştir (Çizelge 3). Artan konsantrasyonlara bağlı olarak oluşan disk difüzyon çaplarının da arttığı gözlenmiştir. Hemen hemen tüm çözücüler için Thymus sipyleus subsp. rosulans dan elde edilen ekstraktların mikroorganizmalar üstünde etkili olduğu belirlenmiştir. Thymus sipyleus subsp. rosulans un diklorometan ve aseton ekstraktlarının özellikle S. epidermidis ve S. aureus üstüne etkisi dikkate değer bulunmuştur. Çizelge. Thymus sipyleus subsp. rosulans a ait ekstraksiyon verimi Kuru bitki Elde edilen Çözücüler % verim materyali Kuru özüt Metanol g,577 3.3 Aseton 0 g 75 7.5 Diklorometan 0 g 500 5 Kloroform 0 g 6 6. Hekzan 0 g 39 3.9 Uçucu yağ örnekleri ile yapılan disk difüzyon çalışmalarında ise Thymus sipyleus subsp. rosulans ın mikroorganizmalar üzerinde etkili olduğu gözlenmiştir. Artan uçucu yağ miktarına bağlı olarak oluşan disk çapında da artış tespit edilmiştir. Ayrıca pozitif kontrol olarak Ampisilin (50 ug/disk), Tetracycline (0 ug/disk), Spectinomycin (5 ug/disk), Trimetoprim ( 30 ug/

C. Vural ve ark. / Bibad, (): 7-, 008 9 Çizelge. Thymus sipyleus subsp. rosulans a ait GC-MS Sonuçlar Pk a RT b Library/ID c % oranı d CAS no e Qual f.07 TRICYCLENE 0.059 000508-3-7 9.5 - RHELLANDRENE 0.869 000099-83- 9 3.9 - PINENE.96 000080-56-8 9.5 TRANS-SABINYL ACETATE 0.069 053833-85-5 38 5.6 CAMPHENE.560 000079-9-5 95 6 5.6 RHELLANDRENE 0.075 000555-0- 9 7 5.5 PINENE 0.96 0007-9-3 95 8 5.6 3-OCTANONE.05 00006-68-3 95 9 5.58 MYRCENE 0.70 0003-35-3 9 0 5.69 3-OCTANOL 0.075 000589-98-0 5 5.9 PHELLANDRENE 0.6 000099-83- 9 6.8 Δ -- CARENE 0.996 00055-6-0 97 3 6.5 ORTHO- CYMENE 9.90 00057-8- 95 6.63 SYLVESTRENE 0.775 006-7- 7 5 6.70,8- CINEOLE.0 00070-8-6 7 6 7.55 - TERPINENE 8.003 000099-85- 95 7 7.8 CIS-SABINENE HYDRATE 0.35 0586-8- 6 8 8.5 Δ -- CARENE 0.35 00055-6-0 95 9 0.7 TRANS-PINOCARVEOL 0.066 00057-6-5 56 0 0.7 CAMPHOR.53 000076-- 9.7 BORNEOL(=ENDO- BORNEOL) 3.588 000507-70-0 97.73 TERPINEN--OL 0.76 00056-7-3 9 3.07 PARA-CYMEN-8-OL 0.69 0097-0-9 7.6 -TERPINEOL 0. 000098-55-5 80 5.5 CIS-DIHYDRO CARVONE 0.0 00776-50-3 95 6 6. BORNYL ACETATE.053 000076-9-3 99 7 6.7 THYMOL 3.0 000089-83-8 9 8 6.87 CARVACROL(=P-CYMEN--OL) 35.37 00099-75- 93 9 7.06 THYMOL ACETATE 0.00 00058-79-0 83 30 0.0 -BOURBONENE 0. 00508-59-3 3 3.38 E-CARYOPHYLLENE 3.09 000087--5 99 3.7 - HUMULENE 0.087 006753-98-6 6 33 3.8 GERMACRENE D 0.79 03986-7-5 97 3.3 BICYCLOGERMACRENE 0.87 07033-5-9 93 35 5.0 (Z)- - BISABOLENE 0.395 07033-5-9 5 36 5.3 -CADINENE 0.08 03909--9 87 37 5.5 TRAS-CADINA-(6),-DIENE 0.6 00085-- 9 38 7.5 SPATHULENOL 0.08 006750-60-3 98 39 7.69 CARYOPHYLLENE OXIDE 0.80 0039-30-6 98 a: Kolondan kimyasal n ç k s ras b: Kolondan kimyasal n ç k süresi c: Tan mlanan kimyasal n referans ad d: Kimyasal maddenin toplam uçucu ya içerisinde % oran e: Kimyasal abstrakt numaras f: Tespit edilen kimyasal n referans moleküle benze ikli i Çizelge 3. Thymus sipyleus subsp. rosulans a ait disk çaplar Metanol (/disk) Aseton (/disk) Diklorometan (/disk) Kloroform (/disk) Hekzan (/disk) Mikroorg. E. coli 0 7.09 9.8 0 7.93 9.57 0 7.79.66 6.7 7.76.8 6.98 8.95 0.38 E. faecalis 0 7.0 9.55 6.8 8.09 0.98 0 7.3 9.7 0-7.59 0 8.88.6 S. epidermidis 7.39 0.08.. 9.9 8.9 7.5 30.98 3. 0.7 7.96.65 0.69 5.9 9.80 S. aureus 7.7 0.5.3 9.3 8.98.53 8.. 6.00 3..35 7. 7.9 9.3.97 B. cereus 6.68 7.0 9.07 6.88 8.9 9.50 - - - 7.3 8.6 0.6 6.86 8.60.7 B. subtilis 0 7.8 9.80 0 8.9 9.90 7.6 8.8 0.7 7.75 0.3.5 6.73 8.5.33 P. aeruginosa C. albicans 9008 C. albicans (C.isolate) 0 8.35.56 0 6.7 8.9 0 0 9.6 7.85 9.79.0 0 6.7 8.6 0 0 0.09 0 8.69. 8.3 0.36.95 7.3 9.60.6 8.33 9.0 3.79 0 7.57 0.67 0 9..87 0.39.89.79 9. 6.75 8.6 6.79 9.99 3.08 disk), Nystatin ( 5 ug/ disk) kullanılmıştır. Nistatin uygulaması yalnızca mayalara kullanılmıştır. Uçucu yağ uygulamaları antibiyotikler ile karşılaştırıldığında, örneğin antibiyotiklerden daha az etkili olduğu belirlenmiştir. B. cereus a karşı hiçbir antibiyotik etki göstermezken, örneğine ait uçucu yağın bu organizma üzerinde etkili olduğu tespit edilmiştir. Antibiyotiklerin E. faecalis e etkisi gözlenmezken yalnızca Thymus sipyleus subsp. rosulans un organizma üstünde bakteriyosidal etkisi belirlenmiştir. C. albicans 9008 ve C. albicans kilinik suşları üstünde Thymus sipyleus subsp. rosulans un nistatineden daha etkin olduğu anlaşılmıştır (Çizelge ). Mikrodilüsyon Sonuçları /ml ile E. coli ye en çok etki eden diklorometan ekstraksiyonu yapılan Thymus sipyleus subsp. rosulans örneği olmuştur. E. faecalis için tüm ektraksiyonlardan elde edilen etki değeri /ml olarak belirlenmiştir. Aynı sonuç S. epidermidis için 0,5- /ml, S. aureus için - /ml olarak belirlenmiştir. B. cereus ve B. subtilis için etkili konsantrasyonun metanol ekstraksiyonları hariç /ml olduğu tespit edilmiştir. Thymus sipyleus subsp. rosulans un en fazla etkilediği organizma 0,5 /ml konsantrasyon değeri ile P. aeruginasa olmuştur.

0 C. Vural ve ark. / Bibad, (): 7-, 008 Çizelge. Thymus sipyleus subsp rosulans ekstraksiyonlarına ait mikrodilüsyon sonuçları Metanol E.coli E.faecalis S.epidermis S.aureus B.cereus B.subtilis P.aerugniosa C.albicans 9008 C.albicans (C.isolate) M KTAR (/ml) A - - - - - - - + + 3,6 B + + - - - - - + +,6 C + + + + + + - + + 0.9 D + + + + + + + + + 0.5 E + + + + + + + + + 0.5 F + + + + + + + + + 0.5 G + + + + + + + + + 0.056 Aseton A - - - - - - - - - B + + - - - - - - - C + + - + + + - + + 0.5 D + + + + + + + + + 0.5 E + + + + + + + + + 0.5 F + + + + + + + + + 0.06 G + + + + + + + + + 0.03 Diklorometan A - - - - - - - - - B - + - - + - - - - C + + + + + + + + + 0.5 D + + + + + + + + + 0.5 E + + + + + + + + + 0.5 F + + + + + + + + + 0.06 G + + + + + + + + + 0.03 Kloroform A - - - - - - - - - B + + - + - - - - - C + + + + + + - + + 0.5 D + + + + + + + + + 0.5 E + + + + + + + + + 0.5 F + + + + + + + + + 0.06 G + + + + + + + + + 0.03 Çizelge 5.Thymus sipyleus a ait uçucu yağ örneklerinden elde edilen mikrodilüsyon sonuçları. E.co li E.fae calis S.epider mis S.aur eus B.cer eus B.sub tilis P.aer ugnio sa C.albi cans 9008 C.albica ns (C.isolat e) YPDP kontrol MHB Kontrol M KTAR (/ml) A - - - - - - - - + - - 0 B - + + + + - + + + - - 5 C + + + + + - + + + - -,5 D + + + + + + + + + - -,5 E + + + + + + + + + - - 0,65 F + + + + + + + + + - - 0,3 G + + + + + + + + + - - 0,6 H + + + + + + + + + - - kont Metanol ekstraksiyonunun Candida suşlarını etkilemediği tespit edilmiştir (çizelge ). Thymus sipyleus subsp. rosulans a ait uçucu yağ örneğinden elde edilen sonuçların değerlendirilmesi ise şu şekilde yapılmıştır. Thymus sipyleus subsp. rosulans un,5 /ml ile en çok B. subtilis i, 5 /ml ile E. coli yi etkilediği belirlenmiştir. 0 /ml konsantrasyonda diğer tüm organizmaların büyümesini durdurduğu tespit edilmiştir. Hiçbir Thymus sipyleus subsp. rosulans konsantrasyonunun C. albicans izolatının büyümesini durdurmadığı gözlenmiştir (Çizelge 5). TARTIŞMA VE SONUÇ Thymus cinsine ait bitkilerin sahip oldukları aromatik (hoş koku) ve tıbbi özelikler dünya genelinde bu grubu oldukça popüler hale getirmiştir. Yapılan bu çalışmada, Türkiye üzerinde geniş bir yayılışa sahip Thymus sipyleus subsp. rosulans taksonunun kök, gövde ve çiçek kısımlarının tamamından (aerial) elde edilen özütlerin, in vitro antimikrobiyal aktivitesi incelenmiştir. Thymus sipyleus subsp. rosulans için yapılan beş farklı organik solvent extraksiyonu karşılaştırıldığında (uçurulabilen/ uzaklaştırılabilen tüm solvent uzaklaştırıldıktan sonra) Thymus sipyleus subsp. rosulans kuru madde ağırlığının fazla olduğu ve ayrıca ekstraktlarının yağlı (kıvamlı) bir görüntü arz ettiği saptlanmıştır. Solvent uçurulduktan sonra kalan kuru madde ağırlığı esas alındığında metanol extraksiyon un veriminin diğer organik çözücülerden en az 3 ila 5 kat daha fazla verimli olduğu gözlenmiştir. Esansiyel Yağ Genel olarak, Thymus tür veya alt türlerinin esansiyel/uçucu yağ içerikleri bakımından önemli derecede farklılıklara sahip oldukları bilinmektedir. Bu farklılıkların ana nedenleri olarak; örneklerin alındığı coğrafik bölgeler, iklimsel farklılıkları, toprak koşullarındaki farklılıkları, farklı orijinlerden gelmeleri veya vejetasyon döngüleri önemlilik arz etmektedir [7,8,9,0,]. Literatürde, ağırlıklı kimyasal içerik analizlerine göre değişik taksonlarda rastlanan bileşikler şu şekildedir: Thymol (Thymus longicaulis subsp. chaubardii, Thymus pectinatus var. pectinatus), carvacrol (Thymus broussonettii, Thymus vulgaris, Thymus capitatus), thymol/carvacrol (Thymus

C. Vural ve ark. / Bibad, (): 7-, 008 caespititius, Thymus leucostomus var. leucostomus, Thymus eigii, Thymus spathulifolius), limonene/thymol (T. longicaulis subsp. chaubardii), geraniol/geranyl acetate (Thymus thracicus var. longidens, T. longicaulis subsp. chaubardii), linalool/ a-terpinyl acetate (T. longicaulis subsp. chaubardii, T. leucostomus var. leucostomus), p-cymene/c-terpinene/geraniol/ geranyl acetate/thymol (Thymus zygis L. subsp. sylvestris), a-terpineol (Thymus caespititius), linalool/(e)-nerolidol (Thymus zygioides var. zygioides) [7,8,9,0,,,3,]. Bu çalışmada hidrodistilasyonla elde edilen uçucu yağların GS-MS analizi sonucunda Thymus sipyleus subsp. rosulans toplamda 39 farklı bileşik içerdiği taşıdığı saptanmıştır. Bu kimyasallar içerisinde ağırlıklı grubun Carvacrol % 35.37; Cymene % 9.90; Thymol % 3.0; Terpinene % 8.003 tarafından ağırlıkla temsil edildiği anlaşılmıştır. Antimikrobiyal Aktivite Bu çalışmada Thymus sipyleus subsp. rosulans dan elde edilen ekstraktların genelde mikroorganizmalar üstünde daha etkili olduğu belirlenmiştir. Thymus sipyleus subsp. rosulans un yağsı karakterde maddeleri çözen diklorometan ve aseton ekstraktlarının özellikle gram pozitif S. epidermidis ve S. aureus test organizmaları üzerinde etkin oldukları gözlenmiştir Mikrodilüsyon yöntemiyle elde edilen MIC değerlerinde bakteriler arasında Pseudomonas aeruginosa üzerine daha etkili olduğu gözleniştir. Organik ekstraksiyon ya da uçucu yağların ökaryotik mikroorganizmalar üzerine olan etkisine bakıldığında, Candida albicans türlerin disk difüzyon testi veya mikrodilüsyon testi uygulamalarında bakterilerden daha fazla etkilendiği belirlenmiştir. Thymus grubuyla yapılan çalışmalar değerlendirildiğinde, bizim çalışmamızda örneklenen Thymus türünün uçucu yağ içeriğinde tespit edilen monoterpen, fenol, ve özelikle thymol, carvacol, terpinene, cymene ve linalol içerikleri bakımından zengin oluşları antimikrobiyal etkinliğinin göstergesidir. Thymus sipyleus subsp. rosulans türleinin maya grubu üzerine olan etkisi carvacol grubu kimyasalların oransal varlığına daha çok bağlanmaktadır. GS-MS sonucunda %35 gibi dominant bir orana sahip olan carvacrol içeriği antimikrobiyal etkinin mekanizmasını açıklamaktadır. TEŞEKKÜR Bu çalışma Erciyes Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Birimi Tarafından FBA 06 7 numaralı proje ile desteklenmiştir. Çalışmanın bir bölümü 3 7 Haziran 008 tarihinde Trabzon da düzenlenen 9. Ulusal biyoloji Kongresinde sunulmuştur. KAYNAKLAR [] Alzoreky NS, Nakahara K. 003. Antimicrobial activity of extracts fromsome edible plants commonly consumed in Asia. International Journal of Food Microbiology, 80: 3 30. [] Soliman KM, Badeaa RI. 00. Effect of oil extracted from some medicinal plants on different mycotoxigenic fungi. Food and Chemical Toxicology, 0(): 669 675. [3] Valero M, Salmeron MC. 003. Antibacterial activity of essential oils against Bacillus cereus in tyndallized carrot broth. International Journal of Food Microbiology, 85( ): 73 8. [] Marino M, Bersani C, Comi G. 999. Antimicrobial activity of the essential oils of Thymus vulgaris L. measured using a bioimpedometric method. Journal of Food Protection, 6(9): 07 03. [5] Reddy MVB, Angers P, Gosselin A, Arul J. 998. Characterisation and use of essential oil from Thymus vulgaris against Botrytis cinerea and Rhizopus stolonifer in strawberry fruits. Phytochemistry, 7: 55 50. [6] Ryman D. 99. Aromatherapy. in: The encyclopaedia of plants and oils and how they help you. PIATKUS, pp.63 65. London, UK. [7] Schwarz K, Ernst H, Ternes W. 996. Evaluation of antioxidative constituents from thyme. Journal of the Science of Foodand Agriculture, 70: 7 3. [8] Simandi B, Hajdu V, Peredi K, Czukor B, Nobik-Kovacs A, Kery A. 00. Antioxidant activity of pilot-plant alcoholic and supercritical carbon dioxide extracts of thyme. European Journal oflipid Science and Technology, 03: 355 358. [9] Karaman S, Digrak M, Ravid U, Ilcim A. 00. Antibacterialand antifungal activity of the essential oils of Thymus revolutus Celak from Turkey. Journal of Ethnopharmacology, 76: 83 86. [0] Rasooli I, Mirmostafa SA. 00. Antibacterial properties of Thymus pubescens and Thymus serpyllum essential oils. Fitoterapia, 73: 50. [] Ünlü V, Candan F, Sökmen, A, Donmes E, Tepe B. 003. Antimicrobial and antioxidant activity of the essential oil and methanol. Extracts of thymos pectinatus Fich. et Mey. var pectinatus (Lamiaceae), Journal of Agriculture and Food Chemistry 5 (): pp. 63 67. [] Youdim KA, Deans SG, Finlayson HJ. 00. The antioxidant properties of thyme (Thymus zygis L.) essential oil: Aninhibitor of lipid peroxidation and free radical scavenger, Journalof Essential Oil Research, : 0 5. [3] Jalas J, 98. Thymus L. in: Flora of Turkey and the East Aegean Islands,, vol. 7, pp. 39 38, Edinburgh, University Press [] Davis PH, Mill RR, Tan K, 988. Flora of Turkey and the East Aegean Islands, vol. 0, Edinburgh University Press, Edinburgh. [5] Güner A, Özhatay N, Ekim T, Başer KHC. 000. Flora of Turkey and the East Aegean Islands, vol., Edinburgh University Press, Edinburgh. [6] Ekim T, Koyuncu M, Vural M, Duman H, Aytaç Z., Adıgüzel N. 000. Türkiye Bitkileri Kırmızı Kitabı. Türkiye Tabiatını Koruma Derneği ve Van Yüzüncüyıl Üniversitesi, Ankara. [7] Baser K H C, Kirimer N, Ermin N, Kürkçüuoğlu M., TüumenG. 996.Essential oils from our chemotypes of Thymus zygioides Griseb. var. lycaonicus (Celak) Ronniger, Journal of Essential Oil esearch, 8: 65 68. [8] Cosentino S, Tuberoso CIG, Pisano B, Satta M, Arzedi E, Palmas F. 999. In-vitro antimicrobial activity and chemical composition of sardinian Thymus essential oils. Letters in Applied Microbiology, 9: 30 35.

C. Vural ve ark. / Bibad, (): 7-, 008 [9] Mold~ao-Martins M, Bernardo-Gil MG, Beir~ao da Costa,ML. Rouzet M. 999. Seasonal variation in yield and composition of Thymus zygis L. subsp. sylvestris essential oil. Flavour Fragrance Journal, : 77 8. [0] Ruiz C, Ramos-Cormenzana A, Cruz T, Cabo M, Castillo M, Jimenez J. 993. Chemical composition and ntimicrobial activity of the essential oils of different samples of Thymus baeticus Boiss., Phytotherapy Research, 7: 9 9. [] Saez F. 995. Essential oil variability of Thymus hyemalis growing wild in Southeastern Spain, Biochemical Systematics Ecology, 3(): 3 38. [] Baser KHC, 99. Koyuncu M. Composition of the essential oils of two varieties of Thymus longicaulis C. Presl. subsp. chaubardii (Boiss. et Heldr. Ex Reichb. Fil.) Jalas. Journal of Essential Oil Research, 6: 07 09. [3] Tzakou O, Verykokidou E, Roussis V, Chinou I. 998. Chemical composition and antibacterial properties of Thymus longicaulis subsp. chaoubardii oils: Three chemotypes in the same population. Journal of Essential Oil Research, : 97 99, [] Tepe B. Donmez E, Unlu M, Candan F, Daferera D, Vardar- Unlu G, Polıssıou M, Sokmen A. 00. Antimicrobial and antioxidative activities of the essential oils and methanol extracts of Salvia cryptantha (Montbret et Aucher ex Benth.) and Salvia multicaulis (Vahl), Food Chemistry 8: 59 55.