REVİZYON DURUMU Revizyon Tarihi Açıklama Revizyon No 06.05.2013 Madde 5.4 teki hemşire ifadesi anestezi teknisyeni 01 Olarak değiştirildi. Anestezi hasta değerlendirme formlarının İsimleri anestezi öncesi, anestezi sırasında ve anestezi sonrası İfadeleri ile netleştirilerek yazıldı. Hazırlayan: Onaylayan: Onaylayan: Yrd.Doç.Dr. Feyza Yaycı, Yrd.Doç.Dr. Serpil Deren, Hasta Değerlendirme Kurulu Adem Aköl Kalite Konseyi Başkanı Sinan Özyavaş Kalite Koordinatörü 1/7
1. AMAÇ Bu prosedürün amacı; anestezi uygulanacak her hasta için; anestezi öncesi değerlendirmenin sağlanması, anestezi bakımının planlanması, anestezi yönteminin seçilmesi ve uygulanması, anestezi sonrası taburcu kriterlerine uygun olarak ayılma ünitesinden servise ya da eve gönderilmesi için bir yöntem belirlemektir. 2. KAPSAM Bu prosedür, anestezi öncesi, sırası ve sonrasında değerlendirme faaliyetlerini kapsar. 3. SORUMLULAR Bu prosedürün uygulanmasından anestezi hekimleri sorumludur. 4. TANIMLAR 4.1. Anestezi: Genel ve bölgesel anestezi ile periferik sinir bloklarını ve monitörize anestezi bakımını içerir. 4.2. Anestezi Ekibi: En az bir Anestezi Hekimi ve anestezi teknisyeni / teknikerinden oluşur. 4.3. Genel Anestezi: Vital fonksiyonlarda bir değişiklik olmadan geçici bilinç kaybı, reflekslerin baskılanması ve kas gevşemesi ile karakterize bir durumdur. 4.4. Monitörize Anestezi Bakımı (MAB): Terapötik ya da diagnostik girişimlere tabi tutulacak bilinci açık hastalara MAB uygulanır. MAB çoğunlukla anksiyolitik, hipnotik, analjezik ve amnezik özellikli ilaçların tek başlarına, ya da lokal veya bölgesel anesteziye ek olarak intravenöz yolla uygulanmasını içerir. Teorik olarak, MAB daha az fizyolojik değişikliğe yol açar ve genel anesteziye kıyasla daha hızlı derlenme sağlar. MAB ın planlandığı durumlarda, gereğinde solunum yolunu güvence altına almak ve genel anestezi uygulamak üzere ekipman yönünden hazırlık yapma zorunluluğu vardır. 4.5. Derlenme: Anestezinin vital fonksiyonlar üzerine olan etkilerinin ortadan kalktığı dönemdir. 4.6. Bölgesel Anestezi: Santral bloklar (spinal ve epidural) ile periferik sinir bloklarını içerir. 4.7. Obstetrik: Doğum ile ilgili 4.8. Monitorizasyon: Kalp atım hızı, kan basıncı, periferik oksijen saturasyonu, end-tidal karbondioksit, vücut ısısı, anestezi derinliği gibi fizyolojik parametrelerin sürekli olarak ölçülmesidir. 4.9. İnvaziv Monitorizasyon Girişimleri: Santral venöz kateterizasyon, arteriyel kateterizasyon, elektrofizyolojik monitorizasyon, vb. 4.10. ASA (American Society of Anesthesiologists) : Fiziksel Durum Sınıflaması ASA I : Cerrahi patoloji dışında sistemik bozukluğu olmayan hasta ASA II : Hafif bir sistemik hastalığı olan hasta ASA III : Ciddi sistemik hastalığı olan ve aktivitesi sınırlanmış hasta ASA IV : Yaşamını sürekli tehdit eden ciddi bir sistemik hastalığı olan hasta 2/7
ASA V : 24 saatten fazla yaşayamayacağı öngörülen, ameliyatın son çare olarak düşünüldüğü hasta ASA VI : Beyin ölümü gerçekleşmiş donör adayı olabilecek hasta E: Acil vakalarda belirtilir. 5. UYGULAMA 5.1. Genel İlkeler Anestezi öncesi değerlendirme ve anestezi uygulaması anestezi hekimi tarafından yapılır. Anestezi yüksek riskli bir girişim olduğundan her türlü anestezi ve sedasyon uygulamaları dikkat ve özenle yapılmalıdır. Anestezi uygulamaları ameliyathane ve önceden belirlenmiş ameliyathane dışı ortamlarda (radyoloji, endoskopi, doğumhane, yoğun bakım üniteleri, üreme sağlığı ünitesi, acil servis, kardiyoloji servisi, anjiyo ünitesi, psikiyatri servisi, nükleer tıp) gerçekleştirilir. Anestezi uygulanacak her hasta anestezi hekimi tarafından, planlanan girişimden önce görülerek değerlendirilir. Anestezi uygulama planı, preoperatif değerlendirmeyi, premedikasyonu, anestezi yönteminin belirlenmesiyle uygulanmasını ve ameliyat sonrası ağrı tedavisini içerir. Anestezi öncesi, sırası ve sonrasında yapılan değerlendirme, işlem ve izlem mutlaka ilgili formlara kayıt edilir. 5.2. Anestezi Öncesi Değerlendirme Hastanın tıbbi koşullarının belirlenmesi, uygun anestezi planı oluşturulması hastaya veya hastanın yasal temsilcisine bilgi verilmesi ve aydınlatılmış onamın alınmasını içerir. Amaç; Riskin belirlenmesi, tıbbi problemlerin erken tanı ve tedavisi ile hasta güvenliğinin arttırılmasıdır. Son bir ay içinde anestezi açısından değerlendirilmiş ve bir sorun saptanmamış olan hastaların preoperatif tetkikleri tekrarlanmayabilir ancak, anestezi hekimi tarafından yeniden değerlendirilir. 5.2.1. Elektif Ameliyatlardan Önce Anestezi Değerlendirmesi 5.2.1.1. Ayaktan elektif şartlarda anestezi altında işlem yapılacak tüm hastalar, Ameliyathane Rezervasyon Formu ve preoperatif tetkikleri ile birlikte en az bir gün önce mesai saatleri içinde anestezi polikliniğine yönlendirilir. Elektif operasyon planlanan yatan hastalar için anestezi öncesi değerlendirme en az bir gün önce mesai saatleri içinde yapılır. 5.2.1.2. Günübirlik yapılan cerrahi işlemlerde anestezi değerlendirmesi, anestezi hekimlerinin uygun görmesi ve ameliyathane programının uygun olması halinde aynı gün yapılabilir. 3/7
5.2.1.3. Anestezi hekimi, hastanın tıbbi kayıtlarını gözden geçirir, anamnez alır ve fizik muayenesini yaparak hastanın ameliyat öncesi ilk değerlendirilmesini yapar. Hasta için Anestezi Öncesi Hasta Değerlendirme Formu nu doldurur. 5.2.1.4. Anestezi Hekimi, hastayı veya hastanın yasal temsilcisine anestezi ve premedikasyon planı hakkında bilgilendirir, sorularını yanıtlar, gerekli görmesi halinde ek tetkik ve ilgili polikliniklerden konsültasyon ister. 5.2.1.5. Anestezi hekimi ameliyathane sorumlu hemşiresi ile görüşerek Ameliyathane Rezervasyon Formu nda hastanın sorumlu hekiminin ön gördüğü ameliyat tarihini esas alarak ameliyat tarihini belirler. Tarih teyidi alınması için hastanın sorumlu hekimi ile görüşülür. Yatan hastaların anestezi verecek ekip tarafından görülmesini ve Günlük Ameliyat Listesi nin hazırlanmasını aksatabileceğinden, saat 15:00 ten sonra listeye elektif ameliyat olacak hasta kaydı yapılmaz. 5.2.1.6. Oluşturulan Günlük Ameliyat Listesi Anestezi ve Reanimasyon Servisi tıbbi sekreteri tarafından Başhekimliğe iletilir. İletilen liste Başhekimlik eliyle Ameliyathane Sorumlu Hekimi ne, ilgili cerrahi servislere, Başhemşireliğe, Ameliyathane Sorumlu Hemşiresi ne, Yatan Hasta Servisi Sorumlu Hemşireleri ne, Yoğun Bakım Sorumlu Hemşireleri ne gönderilir. 5.2.1.7. Anestezi Hekimi hastayı varsa tetkik ve konsültasyon sonuçlarını da inceleyerek en geç ameliyat günü ikinci kez değerlendirir. İlk değerlendirmenin kayıtları, konsültasyon, tetkik vb. sonuçları doğrultusunda premedikasyon ve anestezi planını yeniden gözden geçirir. Anestezi Hekimi sonuçlarla ilgili bir sorun varsa hem hastayı hem de ameliyatı yapacak hekimi bilgilendirir. Hastanın hekimi ile soruna özel plan yapar. Değerlendirmelerini Anestezi Öncesi Hasta Değerlendirme Formu na kaydeder. 5.2.1.8. Serviste premedikasyon uygulaması yapılacak ise Anestezi Hekimleri tarafından premedikasyon ve diğer ilaç istemleri Anestezi Öncesi Hasta Değerlendirme Formu nun premedikasyon bölümüne kaydedilir ve hastanın sorumlu hekimi tarafından Hekim İstem ve İlaç Kontrol Formu ile ilaç istemi yapılır. 5.2.1.9. Anestezi hekimleri hastasını veya hastanın yasal temsilcisini olası riskler, olası komplikasyonlar, planlanan anestezi ve cerrahi sonrası analjeziye bağlı seçenekler hakkında bilgilendirir. Hastanın anestezi planı ve premedikasyon hakkında bilgilendirildiğini, sorularının yanıtlandığını ve işlemi kabul ettiğini gösteren Anestezi Uygulamaları İçin Aydınlatılmış Hasta Onam Formu na onayı alınır. 5.2.2. Acil Ameliyat Öncesi Anestezi Değerlendirmesi 5.2.2.1. Anestezi öncesi değerlendirme acil ve obstetrik hastalarda kısaltılmış bir zaman dilimi içerisinde yapılır. 4/7
5.2.2.2. Acil olarak ameliyat edilecek hastanın Anestezi Hekimi tarafından değerlendirilmesi hastanın bulunduğu ünitede veya ameliyathanede yapılır. 5.2.2.3. Anestezi Hekimi, acil olarak ameliyat edilecek hastanın tıbbi kayıtlarını gözden geçirir, anamnez alır, fizik muayenesini yapar ve hastayı ameliyat öncesi değerlendirerek Anestezi Öncesi Hasta Değerlendirme Formu na kaydeder. 5.2.2.4. Hasta Anestezi Uygulamaları İçin Aydınlatılmış Hasta Onam Formu nu imzalayacak durumda değilse ve yanında bunu imzalayacak yasal temsilcisi yoksa hemen ameliyat edilememesi durumunda hayatını veya hayati organlarını tehdit altına sokacak bir koşul söz konusu ise, Aydınlatılmış Hasta Onam Prosedürü ne uygun olarak bu form imzalanmadan ameliyata alınabilir. 5.3. Anestezi Uygulaması Her hastanın anestezi monitörizasyonunda kullanılacak cihazlar uygun ve çalışır durumda bulundurulur. 5.3.1. Anestezi cihazının her gün ilk vakadan önce ayrıntılı kalibrasyonu anestezi teknikerleri tarafından yapılır, her anestezi devresi değiştiğinde ise kaçak kontrolü açısından test edilir. 5.3.2. Planlı ya da acil durumlarda anestezide kullanılacak cihaz, tıbbi malzeme ve ilaçlar; anestezi uzmanlığı üzerine kurumlar veya alternatif yetkili kaynakların önerdiği niteliklere uygun olup; 7 gün, 24 saat hazır bulundurulur. 5.3.3. Hastaya premedikasyon ameliyathanede yapılacak ise; bu uygulama anestezi hekimi tarafından Anestezi Sırasında Hasta Değerlendirme Formu nun premedikasyon bölümüne kaydedilir ve premedikasyon uygulanır. 5.3.4. Ameliyat masasına alınan hasta monitörize edilir. 5.3.5. Anestezi Hekimi, anestezi uygulamasından hemen önce hastayı son kez değerlendirir ve vital bulguları Anestezi Sırasında Hasta Değerlendirme Formu na kaydeder. Ardından anestezi ekibi anestezi işlemini uygular ve hasta cerraha teslim edilir. Anestezi ekibi girişim süresince hastanın fizyolojik durumunu gözlemler, monitörize eder ve Anestezi Sırasında Hasta Değerlendirme Formu na kaydeder. 5.3.5.1. Oksijenizasyon İnspire edilen gaz ve solunum devresindeki oksijen konsantrasyonu monitörize edilir. Oksijenkonsantrasyon alarmı devrede tutulur. Hastanın oksijenizasyonu pulse oksimetre ile izlenir. Aynı zamanda hasta renginin değerlendirilebileceği yeterli cilt alanı açıklığı ve ışık mutlaka sağlanır. 5/7
5.3.5.2. Solunum Göğüs hareketleri, solunum seslerinin oskültasyonu, ETCO 2 (end tidal CO 2 ), gaz hacmi monitörize edilir. Endotrakeal tüp ile entübasyon uygulandığında ETCO 2 ve klinik değerlendirme ile tüpün doğru lokalizasyonu belirlenir. Kontrollü mekanik ventilasyon uygulandığı durumlarda Devrenin Ayrılması alarmı mutlaka devrede tutulur. Rejyonel anestezi veya sedasyon sırasında ventilasyonun yeterliliği klinik verilerin değerlendirilmesi ile izlenir. 5.3.5.3. Dolaşım Sürekli EKG monitörizasyonu uygulanır. Uygun aralıklarla kan basıncı ve kalp atım hızı izlenir ve değerlendirilir. Bu amaç için nabız palpasyonu, kalp sesleri oskültasyonu, invaziv veya non-invaziv yöntem kullanılarak sistemik arter basıncının izlenmesi, pletismografi yöntemlerinden yararlanılır. 5.3.5.4. Vücut Isısı Hastanın vücut ısısını sürekli ölçebilecek monitörizasyon aletleri gereğinde kullanılmak üzere hazır bulundurulur. 5.3.6. Hasta anestezi altındayken gelişen olaylar ve komplikasyonlar, Anestezi Sırasında Hasta Değerlendirme Formu na kaydedilir. 5.3.7. Ameliyat sırasında uygulanan sıvı, kan, anestezi ile ilgili ilaçlar, antibiyotikler, analjezikler, Anestezi Sırasında Hasta Değerlendirme Formu na kaydedilir. 5.3.8. Hasta kontrollü analjezi (PCA) uygulandığı durumlarda postoperatif analjezi uygulama planı Anestezi Sonrası Hasta Değerlendirme Formu na kaydedilir. 5.4. Anestezi Sonrası Değerlendirme 5.4.1. Ameliyat sonlandığında hasta Anestezi Hekimi tarafından uyandırılır. Hasta, yoğun bakıma ya da derlenme odasına anestezi ekibi eşliğinde götürülür. 5.4.2. Derlenme odasına transfer edilen hasta, ameliyat ekibinden bir anestezi teknisyeni tarafından teslim alınır. 5.4.3. Hastanın derlenme odasındaki vital bulgularına ait değerler Anestezi Sonrası Hasta Değerlendirme Formu na ameliyat ekibinden bir anestezi teknisyeni tarafından anestezi hekiminin uygun gördüğü sıklıkta kaydedilir. 5.4.4. Derlenme sırasında gelişebilecek anestezi ile ilgili komplikasyonlar anestezi hekimi tarafından tedavi edilir. 6/7
5.4.5. Ameliyatı yapan hekim, Anestezi Hekimi önerilerini göz önünde bulundurarak Hekim İstem ve İlaç Kontrol Formu nu doldurur. 5.4.6. Hasta Anestezi hekimi tarafından Anestezi Sonrası Hasta Değerlendirme Formu nda belirtilen derlenme kriterlerine göre değerlendirilerek ilgili servise transfer edilir. 5.4.7. Derlenme Ünitesinden Servise Gönderilme Kriterleri 5.4.7.1. Anestezi hekiminin onayı ile hasta derlenme ünitesinden servise gönderilir. 5.4.7.2. Bu hastaların hepsi aşağıdaki kriterleri taşır. PAR skoru 8 (sekiz) den büyük veya eşit. Hastaların uygun konforda (Görsel Ağrı Skala değeri 4-6, vital bulgular stabil, sakin-rahat görünüme sahip ve bulantı-kusması kontrol altında). Tüp, katater, dren ve intravenöz kataterler yerinde ve intakt. Hidrasyon yeterli (stabil vital değerler; ölçülüyorsa yeterli idrar çıkışı; uygun cilt rengi, durumu ve bütünlüğünün cerrahi prosedür ve preoperatif duruma göre sağlanmış olması). Uygun cerrahi saha (Cerrahi sahada ve/veya pansumanda kanama olmaması, cerrahi drenaj sistemlerinin yeterli getirisinin olması). Rejyonel anesteziden derlenme (Genel anestezi almış hasta ile aynı postoperatif bakım kriterleri uygulanmalıdır. Hastaların motor ve duyu kaybı giderek azalmış olmalıdır. Hastalar hemodinamik stabilite göstermelidirler). 5.4.7.3. PARS: Post Anaesthesia Recovery Score / Anestezi Sonrası Derlenme Skoru, Modifiye Aldrete Skorlama Sistemi tablosu Anestezi Sonrası Hasta Değerlendirme Formu nda tanımlanmıştır. 5.4.8. Derlenme ünitesinden servise gönderilme kriterlerini karşılayan hasta servise gönderilerek, yatışından sorumlu hekimin onayı ile taburcu edilir. 6. İLGİLİ DOKÜMANLAR 6.1. Anestezi Öncesi Hasta Değerlendirme Formu 6.2. Anestezi Sırasında Hasta Değerlendirme Formu 6.3. Anestezi Uygulamaları İçin Aydınlatılmış Hasta Onam Formu 6.4. Anestezi Sonrası Hasta Değerlendirme Formu 6.5. Hekim İstem ve İlaç Kontrol Formu 6.6. Aydınlatılmış Hasta Onam Prosedürü 7/7