EK-8 1 T.C. ANKARA ÜNİVERSİTESİ BİLİMSEL ARAŞTIRMA PROJESİ KESİN RAPORU Proje Başlığı ETLİK PİLİÇLERİN HAFTALIK PERİYOTLARDA DEĞİŞEN SİNDİRİLEBİLİR AMİNO ASİT GEREKSİNİMLERİNE GÖRE BESLENMESİ Proje Yürütücüsünün İsmi Dr. Pınar SAÇAKLI Proje Numarası 2003.08.10.049 Başlama Tarihi 11.03.2003 Bitiş Tarihi 11.03.2005 Rapor Tarihi 11.03.2005 Ankara Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Ankara - 2005
2 RAPOR FORMATI Bilgisayarda 12 punto büyüklüğünde karakterler ile, tercihan "Times New Roman" stili kullanılarak yazılacak ve aşağıdaki kesimlerden (alt kesimler de dahildir) oluşacaktır. I. Projenin Türkçe ve İngilizce Adı ve Özetleri II. Amaç ve Kapsam III. Materyal ve Yöntem IV. Analiz ve Bulgular V. Sonuç ve Öneriler VI. Kaynaklar VII. Ekler a) Mali Bilanço ve Açıklamaları b) Makine ve Teçhizatın Konumu ve İlerideki Kullanımına Dair Açıklamalar (BAP Demirbaş numaraları dahil ) c) Teknik ve Bilimsel Ayrıntılar (varsa Kesim III'de yer almayan analiz ayrıntıları) d) Sunumlar (bildiriler ve teknik raporlar) e) Yayınlar (hakemli bilimsel dergiler) ve tezler NOT :Verilen kesin rapor 2 nüsha olarak ciltsiz şekilde verilecek, kesin rapor Komisyon onayından sonra ciltlenerek bir kopyasının yer aldığı CD veya disket ile verilecektir.
3 I. ETLİK PİLİÇLERİN HAFTALIK PERİYOTLARDA DEĞİŞEN SİNDİRİLEBİLİR AMİNO ASİT GEREKSİNİMLERİNE GÖRE BESLENMESİ ÖZET Çalışmada broylerlerin yaşla birlikte azalan sindirilebilir amino asit (lizin,metiyonin ve treonin) ihtiyaçlarına göre on hafta süreyle beslenmesinin canlı ağırlık artışı, yem tüketimi, yemden yararlanma oranı, karkas kompozisyonu ve bazı kan parametreleri ile göğüs ve but eti miktarı ile kolesterol düzeleri üzerine etkisi belirlenmeye çalışılmıştır. Araştırma iki deneme halinde yürütülmüştür. I. denemede toplam 240 adet günlük broyler civciv kullanılmıştır. Her biri 80 adet erkek broyler civcivden oluşan 1 kontrol ve 2 deneme grubu olmak üzere toplam 3 grup halinde yürütülmüştür. Her bir ana grup 4 alt gruba bölünmüş ve gruplarda 20 şer civciv bulundurulmuştur. Çalışma 42 gün sürdürülmüştür (0-6 hafta). Deneme I de kontrol grubundaki civcivlere NRC (1994) nin bildirdiği düzeylerde ham protein metabolik enerji, lizin, metiyonin ve treonin içeren rasyonlar verilmiştir. 1. gruptaki civcivler ilk haftadan itibaren bir önceki haftaya göre belli oranda azalan düzeylerde sindirilebilir lizin, metiyonin ve treonin içeren rasyonlarla (phase feeding) beslenmiştir. 2. gruptaki hayvanlar ilk üç hafta NRC (1994) nin bildirdiği şekilde hazırlanan kontrol grubu rasyonları ile beslenmiş 4-6. haftalar arasında phase feeding beslenme uygulanmıştır. Deneme sonunda (42. günde) kontrol ve deneme grupları arasında performans parametreleri ve kan serumunda total protein, trigliserid ve total kolesterol ile göğüs ve but etinde kolesterol düzeyleri açısından fark bulunmamıştır. II. Denemeye ise 43 günlük I. deneme hayvanları ile devam edilmiştir. Çalışma her biri 60 adet broyler piliçten oluşan 1 kontrol ve 2 deneme grubu olmak üzere toplam 3 grup halinde yürütülmüştür (6-10. hafta). II. Denemede kontrol grubuna NRC nin 8 haftalık yaşa kadar bildirmiş olduğu düzeylerde lizin, metiyonin ve treonin içeren rasyonlar 10 haftalık yaşa kadar verilirken, 1. grupta 7-10 haftalar arasında phase feeding uygulamasına devam edilmiştir. 2. gruba ise, 7, 8, 9 ve 10. haftalarda 1. deneme grubuna göre sırasıyla % 5, 10, 15 ve 20 oranında daha düşük lizin, metiyonin ve treonin içeren rasyonlar verilmiştir. II. deneme sonunda 2. grupta canlı ağırlık, canlı ağırlık artışı (P<0.001), kontrol grubu ve 1. gruptan daha düşük olmuştur. Yemden yararlanma oranı kontrol grubunda phase feeding besleme uygulanan 1. ve 2. deneme gruplarına göre daha yüksek bulunmuştur. 0-10 haftalık her iki deneme birlikte değerlendirildiğinde canlı ağırlık ve canlı ağırlık artışı kontrol ve 1. grupta benzerken 2. grupta daha düşük sonuçlanmıştır. Göğüs eti miktarı (P<0.01) 2. grupta, kontrol ve 1. deneme grubuna göre düşük iken abdominal yağ (P<0.01) oranı ve serum total kolesterol düzeyi (P<0.05) bu grupta artmıştır. Serum total protein, trigliserid ile göğüs ve but etinde kolesterol düzeyleri bakımından gruplar arasında istatistik açıdan önemli oranda fark gözlenmemiştir. Sonuç olarak ister 3 haftalık yaştan, isterse ilk haftadan itibaren broylerlerin yaşla birlikte azalan sindirilebilir amino asit ihtiyaçlarına göre (phase feeding) beslenmesi 42 günlük büyüme performansını olumsuz yönde etkilememiştir. 6-10. haftalar arasında phase feeding beslemeye devam edilmesi yine yemden yararlanma oranı dışında performansı olumsuz yönde etkilemezken, daha düşük düzeylerde sindirilebilir amino asit içeren rasyonların verilmesi (grup 2) büyüme performansını olumsuz yönde etkilemiştir.
4 PHASE FEEDING OF BROILERS ACCORDING TO DIGESTIBLE AMINO ACID REQUIREMENT ABSTRACT Two experiments were conducted to evaluate the concept of progressively decreasing, phase feeding (PF), digestible amino acid levels compared to NRC recommendations on the performance of broilers. In experiment I, a total of 240 one-day-old male Ross 308 broiler chicks were assigned to 3 treatments with 4 replicate cages of 20 chicks. The experimental period lasted six weeks. Control group was fed corn/soybean meal-based diets according to NRC recommendations for lysine, methionine and threonine throughout the experimental period. In Group 1, phase feeding was tested from 0-6 wk of age using a series of six diets formulated to contain digestible lysine, methionine and threonine requirements predicted by linear regression equations. Group 2 was fed with NRC recommendation (control diet) from 0 to 3 wk of age and phase feeding diet (group 1 diet) from 3 to 6 wk of age. At the end of the 6 wk growing period, there were no differences (p> 0.05) among the treatments in growth performance, carcass composition, sera total protein, trigliserid and cholesterol, breast meat and leg yield and their cholesterol content. Experiment II was conducted with 42 day-old broilers following experiment I up to 10 wk of age. A total of 180 broiler chickens were divided into 3 treatment groups with 4 replicate cages of 15 chickens. A single diet (NRC) was formulated to provide NRC requirements of lysine, methionine and threonine from 7 to 10 wk of age. Group 1 was fed a series of four phase feeding diets from 6 to 10 wk of age. Group 2 was fed a series of four modified PF diets. At the end of the experiment II, chickens fed the group 2 diet, weight gain was lower (p<0.001) than those of chickens fed the NRC or group 1 diets. Food conversion ratio of chickens consumed the NRC was better (p<0.01) than those of chickens fed the groups 1 and 2 diets. When 0-10 wk - period is evaluated, weight gain and food intake were similar among chickens consumed the NRC and Group 1 diets. But in chickens fed the Group 2 diet, weight gain (p<0.01) was lower than those of chickens fed the NRC and Group 1 diets. Food conversion ratio of chickens fed the NRC diet was higher (p<0.05) than those of chickens fed the Group 1 and Group 2 diets. Group 2 reduced percentage of breast meat (p< 0.01) and increased percentage of abdominal fat (p<0.01) and total choesterol content. Also serum total protein, trigliserid level and breast and leg meat cholesterol content of chickens among the groups were similar. As a conclusion, phase feeding was effectively performed for broilers without negatively affecting on growth performance or carcass composition from 0 to 6 or from 0 to10 wk of age. On the other hand, modified phase feeding containing the lower digestible amino acid levels reduced weight gain, food conversion ratio and breast meat yield from 0 to 10 wk of age. II. AMAÇ ve KAPSAM Broylerlerin yaşla birlikte sindirilebilir amino asit ihtiyaçları azalmaktadır. Söz konusu hayvanların optimum amino asit ihtiyacına göre beslenmesi ve böylece bir rasyonun hazırlanmasında maliyeti artıran en önemli unsur olan proteinin israfından kaçınılarak daha ekonomik rasyonlar hazırlanması amaçlanmıştır. Ayrıca; Kanatlı beslemede proteinin miktarından çok amino asit miktar ve kalitesinin önemli olduğu bilinmektedir. Son yıllarda ise sindirilebilir ya da yararlanılabilir amino asit ihtiyacı gündeme gelmiştir. Bu çalışmada ilk kez broylerlerin sindirilebilir amino asit ihtiyaçlarına göre beslenmesi değerlendirilmiştir.
5 Genelde 6 8 haftalık yaşa kadar beslenen broylerler bu araştırmada 10. haftaya kadar beslenmiştir. Broylerler özellikle AB ülkelerinde göğüs eti üretimini artırmaya yönelik olarak daha ileri yaşlara kadar beslenmektedir. Bu çalışma ile 10 haftaya kadar beslenen broylerlerin göğüs eti üretiminin ne kadar olduğu da saptanmıştır. Yine söz konusu bu çalışmada hem hayvanların daha düşük düzeylerde amino asit içeren rasyonlarla, hem de 10. haftalık yaşa kadar beslenmelerinin serum total protein, kolesterol ve trigliserit ile but ve göğüs etinde kolesterol düzeylerini etkileyip etkilemediği araştırılmıştır. III. MATERYAL VE YÖNTEM Çalışma 0-6. haftalarda besleme ve 6-10. haftalarda besleme olmak üzere iki deneme halinde yürütülmüştür. DENEME I 0-6. HAFTALARDA BESLEME Hayvan Materyali Araştırmada toplam 240 adet günlük erkek broyler civciv kullanılmış olup, civcivler piyasadan temin edilmiştir. Araştırma her biri 80 adet broyler civcivden oluşan 1 kontrol ve 2 deneme grubu olmak üzere toplam 3 grup halinde yürütülmüştür. Her bir ana grup 4 alt gruba bölünerek, gruplarda 20 şer civciv bulundurulmuştur (36 adet civciv yedek olarak ayrılmıştır toplam 276 civciv). Yem Materyali Kontrol Grubu: Araştırmanın civciv (0-3 hafta) ve piliç (3-6 hafta) dönemlerinde kontrol grubuna NRC (1994) nin bildirdiği düzeylerde ham protein, metabolik enerji, lizin, metiyonin ve treonin içeren rasyonlar verilmiştir. 1.Deneme Grubu: Phase feeding uygulanacak olan deneme gruplarına her haftanın sonunda bir önceki haftaya göre azalan düzeylerde sindirilebilir lizin, metiyonin ve treonin içeren rasyonlar verilmiştir. Bu nedenle bu grubun rasyonları her hafta yeniden düzenlenmiştir. Böylece civciv ve piliç dönemi için toplam 6 deneme rasyonu hazırlanmıştır. 2. Deneme Grubu: Civciv döneminde, her üç amino asiti de NRC (1994) de belirtilen düzeylerde içeren kontrol rasyonu verilmiş, piliç döneminde ise phase feeding uygulamasına geçilmiştir. Rasyonların söz konusu amino asitler yönünden dengelenmesi amacıyla kullanılan soya küspesi ve mısır düzeyine göre, enerji ve ham protein düzeyleri değişmiştir. Çalışmanın 1. bölümünde kullanılan deneme grubu rasyonlarının sindirilebilir lizin, metiyonin ve treonin düzeyleri her hafta değişmiştir. Söz konusu değişim rasyonda kullanılacak soya küspesi ve mısır ile ayarlanmaya çalışılmış ve gerektiği takdirde belirtilen amino asit düzeyini sağlayabilmek için sentetik lizin, metiyonin veya treonin ilavesi yapılmıştır. Deneme Rasyonlarının Amino Asit Düzeylerinin Hesaplanması Kontrol grubunun esansiyel amino asit ihtiyacı NRC (1994) de bildirdiği düzeylerde hesaplanmıştır. Deneme grubu rasyonunun sindirilebilir amino asit düzeylerinin hesaplanmasında linear regresyon eşitliği (Emmert ve Baker, 1997) kullanılmıştır. Buna göre: sindirilebilir lizin ihtiyacı: y= 1.22-0.0095x; sindirilebilir metiyonin ihtiyacı: y= (0.88-0.0063x)/2; sindirilebilir treonin ihtiyacı: y= 0.8-0.0053x formülleri kullanılarak belirlenecektir. (y= sindirilebilir amino asit, x=gün ortalaması. Örneğin 21-28. Günler için x=24.5 dir).
6 Not: lizin, metiyonin ve treonin sindirilebilirliği sırasıyla soya küspesi için % 90, 92 ve 89 mısır için %78, 91 ve 86 (Parsons, 1991) olarak kabul edilmiştir. Denemede kullanılan mısır ve soya küspesinin ham protein, metabolik enerji, lizin, metiyonin ve treonin düzeyleri tablo 1 de verilmiştir. Araştırmanın bu bölümü için planlanan rasyonlarının bileşimi tablo 2 de ham protein, metabolik enerji ve sindirilebilir lizin, metiyonin ve treonin düzeyleri ise Tablo 3 de verilmiştir. Deneme Hayvanlarının Beslenmesi Hayvanların günlük tüketebilecekleri miktarda yem ve su sürekli olarak yemliklerde bulundurulmak suretiyle ad-libitum olarak beslenmişlerdir. Yem Maddeleri ve Deneme Rasyonlarının Besin Madde Miktarları ile Enerji Düzeylerinin Belirlenmesi Araştırmada kullanılan yem maddelerinin ve rasyonların besin madde miktarları A.O.A.C (1984) de bildirilen metotlarla saptanmıştır. Metabolik enerji düzeyleri ise TSE (1991) ye göre hesaplanmıştır. Yem Hammaddelerinde Esansiyel Amino Asit Düzeylerinin Belirlenmesi Yem hammaddelerinin lizin, metiyonin ve treonin analizleri, TÜBİTAK Marmara Araştırma Merkezi Gıda Bilimleri ve Teknolojisi laboratuvarında yaptırılmıştır. Canlı Ağırlık ve Ağırlık Artışının Belirlenmesi Canlı ağırlık artışının belirlenmesi amacıyla, denemenin başında ve deneme süresince haftada bir kez yapılan tartımlarla canlı ağırlıklar belirlenmiştir. Tartımlar arasındaki farktan canlı ağırlık artışları hesaplanmıştır (Tablo 4). Yem Tüketimi ve Yemden Yararlanmanın Belirlenmesi Yem tüketiminin belirlenmesi amacıyla her alt grubun bir hafta içerisinde tükettiği yem miktarı bulunarak bu miktar alt gruplar itibarıyla mevcut hayvan sayısına bölünerek yem tüketimleri ve alt grupların ortalamaları olarak hesaplanmıştır.hayvanların, deneme başlangıcından itibaren iki tartım aralığında tükettikleri ortalama yem miktarı, yine bu iki tartım aralığında belirlenen ortalama canlı ağırlık artışına bölünerek yemden yararlanma oranları hesaplanmıştır (Tablo4). Sıcak ve Soğuk Karkas Randımanının Belirlenmesi Her alt gruptan 3 er adet olmak üzere her bir gruptan toplam 12 adet hayvan kesilmiştir. Karkaslar kesim işlemi tamamlandıktan hemen sonra tartılarak sıcak karkas ağırlığı belirlenmiştir. Daha sonra soğuk hava deposunda +4C de 18 saat bekletilip soğuk karkas ağırlığının belirlenmesi için tartılmıştır. Sıcak ve soğuk karkas ağırlıkları kesim öncesi ağırlıklara bölünerek sıcak ve soğuk karkas randımanları hesaplanmıştır (Tablo 5). Göğüs Eti Miktarının Belirlenmesi Her alt gruptan 3 er adet olmak üzere her bir gruptan toplam 12 hayvan kesilmiştir. Göğüs eti miktarının tespiti için derisi ayrıldıktan sonra pectoralis major ve pectoralis minor kasları kesilip çıkarılarak tartılmıştır (Tablo 5). Abdominal Yağ ve Yenilebilir İç Organ Ağırlıklarının Belirlenmesi Kalp, karaciğer ve temizlenmiş taşlıktan ibaret yenilebilir iç organlar ile abdominal yağ tartılarak ağırlıkları belirlenmiş, bunlar kesim öncesi ağırlığa ve sıcak karkas ağırlığına bölünerek sıcak karkas ağırlığının yüzdesi olarak değerleri hesaplanmıştır (Tablo 5). But ve Göğüs Etinde Kolesterol Miktarının Belirlenmesi But ve göğüs etinde kolesterol düzeyleri etlerin yağı AOAC (1984) de bildirildiği gibi ekstrakte edildikten sonra spectrofotometrik olarak okunmuştur (Tablo 6). Kan Serumunda Total Protein, Kolesterol ve Trigliserid Düzeylerinin Belirlenmesi Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi Biyokimya Anabilim Dalı nda Otoanalizör (Abot ALCYON-300) de yaptırılmıştır (Tablo 6).
7 İstatistik Analizler Canlı ağırlık, ağırlık artışı, yem tüketimi, yemden yararlanma oranı karkas ağırlığı, karkas randımanı ve yenilebilir iç organlar bakımından gruplara ait istatistik hesaplamalar ve grupların ortalama değerleri arasındaki farklılıkların önemliliği için variyans analiz metodu, gruplar arasındaki farkın önemlilik kontrolü için de Duncan testi uygulanmıştır. Gruplar arasında ölüm oranı bakımından bir farklılığın olup olmadığının kontrolünde Ki-Kare testi kullanılmıştır. İstatistik analizler SPSS 10.0 (Inc., Chicago, IL, USA) programına göre yapılmıştır. DENEME II 7-10. HAFTALARDA BESLEME Hayvan Materyali Çalışmanın ikinci kısmında toplam 180 adet 43 günlük broylerler kullanılmıştır. Araştırma her biri 60 adet erkek broylerden oluşan 1 kontrol ve 2 deneme grubu olmak üzere toplam 3 grup halinde yürütülmüştür Her bir ana grup 4 alt gruba bölünerek, gruplarda 15 er hayvan bulundurulmuştur. Yem Materyali Çalışmanın bu kısmında ise yaşla birlikte amino asit ihtiyacının daha da azaldığı göz önünde bulundurularak yem tüketiminin en fazla olduğu son haftalarda söz konusu amino asit düzeyleri daha da düşürülmek suretiyle rasyonlar hazırlanmıştır. Buna göre; Kontrol Grubu: Hayvanlar NRC (1994) nin 8 haftalık yaşa kadar bildirdiği düzeylerde besin madde ve enerji enerji düzeylerine sahip rasyonlarla 10. haftaya kadar beslenmiştir. 1.Deneme Grubu: Phase feeding uygulamasına devam edilerek her hafta yukarıdaki formülle hesaplanan azalan sindirilebilir amino asit ihtiyaçlarına göre rasyonlar hazırlanmıştır. 2. Deneme Grubu: Bu gruptaki hayvanlar 1. Deneme grubu rasyonunun 7, 8, 9 ve 10. Haftalardakine göre sırasıyla % 5, 10, 15 ve 20 oranında daha düşük düzeylerde sindirilebilir lizin, metiyonin ve treonin içeren rasyonlarla beslenmiştir. Araştırmanın bu bölümü için planlanan rasyonlarının bileşimi tablo 7 de ham protein, metabolik enerji ve sindirilebilir lizin, metiyonin ve treonin düzeyleri ise Tablo 8 de verilmiştir. Deneme I deki tüm parametreler aynı şekilde Deneme II de de tespit edilmiştir. Sonuçta 0-6.hafta ve 7-10. haftalarda beslemenin ayrı ayrı değerlendirilmesinin yanı sıra 0-10. haftalarda besleme topluca değerlendirilmiştir (Tablo 9, 10, 11). Ekonomik Yönden Değerlendirmeler: Ekonomik değerlendirmelerde 6 ve 10 haftalık sürelerde aşağıdaki parametreler ele alınmıştır. 1) Rasyonun maliyeti (TL/kg) 2) Tüketilen yemin maliyeti, (hayvan/tl) 3) her kg canlı ağırlığın ve göğüs etinin maliyeti, TL 4) Verim değeri: Ortalama canlı ağırlık x % yaşama gücü Verim Değeri= -------------------------------------------------------- :10 Besi süresi (gün)x yemden yararlanma oranı
8 IV. ANALİZ VE BULGULAR Treonin, g/kg (toplamsindirilebilir) Tablo 1. Deneme I ve II de kullanılan mısır ve soya küspesinin kimyasal bileşimi* HP, g/kg ME, Kcal/kg Lizin, g/kg (toplam- Metiyonin, g/kg (toplam- sindirilebilir) sindirilebilir) Soya küspesi 455.4 2509 25.9 23.3 1.4-1.3 16.9-15.0 Mısır 77.5 3274 2.6-2.0 0.74-0.67 2.6-2.2 *Mısır ve soya küspesinde lizin metiyonin ve treoninin sindirilebilirliği mısırda sırasıyla % 78, 91, 84, soya küspesinde sırasıyla % 90, 92 ve 89 %, olarak alınmıştır (Parsons 1991). Tablo2. Deneme I de 0-6 haftalar arasında broylerlere verilen rasyonların bileşimi. Kontrol Grup1 Grup 1 Grup1 Grup 2 Kontrol Grup 1 Grup 1 Grup 1 Grup 2 Grup 2 Grup 2 (0-3) (3-6) (0-1) (1-2) (2-3) (3-4 ) (4-5) (5-6 ) Mısır 555.4 592.4 546.2 546.7 548.1 584.8 586.1 600 Soya küspesi 376.7 320 380 380 380 330 330 310.7 Bitkisel yağ 30 50 30 30 30 50 50 50 DCP 14.6 15 14.2 14.3 14.3 14.3 14.3 15 Kireç taşı 15 15 19.3 20 20 12.6 12.6 17.8 Tuz 2.5 2.5 2.5 2.5 2.5 2.5 2.5 2.5 Vitamin* 1.0 1.0 1.0 1.0 1.0 1.0 1.0 1.0 Mineral** 0.5 0.5 0.5 0.5 0.5 0.5 0.5 0.5 L-Lizin HCl - 0.2 2 1.3 0.5 1 0.3 0.1 DL-Metiyonin 4.1 2.9 3.4 3.2 2.9 2.8 2.6 2.4 L-Threonin 0.2 0.5 0.9 0.5 0.2 0.5 0.1 - *Vitamin premixinden gelen (mg/kg rasyont) : retinol 3.6, colecalciferol 0.075, vitamin E 30, vitamin K 3 4, vitamin B 1 3, vitamin B 2 7, vitamin B 6 5, vitamin B 12, 0.015, nicotin amid 40, calcium-d-panthotenate 10, folic acid 1, D-biotin 0.005, vitamin C 50, canthaxanthin 0.15, apo carotenoic acid esther 0.5. ** Mineral premixinden gelen (mg/kg rasyon): Mn 80, Zn 60, Fe 60, Cu 5, I 1, Co 0.5, Se 0.15. Tablo 3: Deneme I rasyonlarının sindirilebilir amino asit (%), ham protein (%) ve metabolize olabilir enerji (kcal/kg) düzeyleri Grup Hafta Lizin Metiyonin Treonin HP ME Kontrol 1 0-3 1.12 2 0.41 0.70 21,46 3035 3-6 0.93 0.33 0.65 19,16 3189 Grup 1 0-1 1.19 0.43 0.78 21,54 3013 1-2 1.12 0.41 0.74 21,54 3015 2-3 1.05 0.38 0.71 21,55 3019 3-4 0.99 0.36 0.67 19,56 3190 4-5 0.92 0.34 0.63 19,57 3194 5-6 0.85 0.32 0.60 18,80 3191 Grup 2 0-3 1.12 0.41 0.70 21,46 3035 3-4 0.99 0.36 0.67 19,56 3190 4-5 0.92 0.34 0.63 19,57 3194 5-6 0.85 0.32 0.60 18,80 3191
9 Tablo 4. Kontrol ve deneme gruplarında büyüme performansı (Deneme I) Kontrol Grup 1 Grup 2 Deneme I Başlangıç CA 45.71 ± 0.34 45.91 ± 0.33 45.63 ± 0.35 0.836 Yaş 0-3 hafta Canlı ağırlık,g 521.45±7.68 517.89±8.08 539.38±7.81 0.118 Canlı ağırlık artışı, g 475.74 ± 12.34 471.98 ± 7.22 493.75 ± 12.17 0.359 Yem tüketimi, g/hayvan 710.14 ± 22.91 726.69 ± 9.80 730.72 ± 13.16 0.651 Yemden yararlanma oranı 1 1.49 ± 0.02 1.54 ± 0.01 1.48 ± 0.02 0.16 Yaş 3-6 hafta Canlı ağırlık artışı, g 1507.11 ± 37.82 1508.16 ± 19.39 1490.15 ± 40.25 0.915 Yem tüketimi, g/hayvan 2916.04 ± 33.62 2926.23 ± 29.34 2838.74 ± 18.84 0.105 Yemden yararlanma oranı 1 1.94 ± 0.03 1.94 ± 0.02 1.91 ± 0.05 0.778 Yaş 0-6 hafta Canlı ağırlık, g 2028.56±19.47 2026.05±21.19 1973.39±22.19 0.085 Canlı ağırlık artışı, g 1982.85 ± 35.74 1980.14 ± 13.69 1927.76 ± 43.45 0.454 Yem tüketimi, g/hayvan 3626.17 ± 26.15 3652.93 ± 27.13 3569.46 ± 54.54 0.334 Yemden yararlanma oranı 1 1.83 ± 0.02 1.85 ± 0.02 1.85 ± 0.05 0.883 1 kg yem / kg canlı ağırlık artışı Tablo 5. Kontrol ve deneme gruplarında karkas kompozisyonu (Deneme I) Kontrol Grup 1 Grup 2 P Sıcak karkas, g 1467.75±17.81 1443.83±14.85 1442.16±17.27 0.487 Soğuk karkas,g 1457.83±18.45 1433.83±14.53 1430.75±17.13 0.467 Sıcak karkas randımanı,% 73.94±0.32 73.77±0.53 73.65±0.47 0.532 Soğuk karkas randımanı,% 73.43±0.31 73.25±0.48 73.12±0.48 0.441 Göğüs eti, g 326.17±9.11 314.91±6.21 315.83±9.88 0.591 Abdominal yağ, g 14.84±1.83 14.19±1.87 14.59±1.28 0.962 But, g 204.78±3.26 211.28±3.64 204.73±3.46 0.317 Kanat, g 74.23±1.52 73.91±1.19 75.61±1.31 0.641 Kalp, g 10.92±0.39 9.90±0.31 10.40±1.09 0.084 K.ciğer, g 37.76±0.41 36.35±1.50 37.66±1.14 0.611 Taşlık, g 29.87±0.80 28.69±0.92 28.50±1.30 0.603 Göğüs eti, (karkasın % si) 22.21±0.51 21.80±0.33 21.87±0.56 0.81 Abdominal yağ (karkasın % si) 1.00±0.11 0.99±0.46 1.00±0.08 0.99 But (karkasın % si) 13.95±0.15 b 14.63±0.14 a 14.21±0.24 ab 0.041* Kanat (karkasın % si) 5.06±0.10 5.12±0.08 5.25±0.09 0.371 Kalp(karkasın % si) 0.74±0.03 0.68±0.07 0.72±0.03 0.176 K.ciğer(karkasın % si) 2.58±0.04 2.51±0.09 2.62±0.10 0.650 Taşlık(karkasın % si) 2.03±0.05 1.99±0.06 1.98±0.10 0.859 1 kg yem / kg canlı ağırlık artışı a,b aynı satırda farklı harf taşıyan gruplar istatistik olarak farklıdır. * p<0.05 P
10 Tablo 6. Kontrol ve deneme gruplarında serum total protein, kolesterol, trigliserit ve göğüs ve but etinde kolesterol düzeyleri (Deneme I) Kontrol Grup 1 Grup 2 P Serum kolesterol, (mg/dl) 113.25±4.73 113.42±3.66 122.50±6.46 0.350 Serum trigliserit, (mg/dl) 38.33±1.90 40.67±1.88 36.33±2.58 0.372 Serum total protein, (g/l) 31.92±1.03 28.00±3.74 29.92±3.18 0.638 Göğüs eti kolesterol, (mg/100g) 41.53±1.98 39.35±2.18 40.75±1.56 0.778 But eti kolesterol, (mg/100g) 83.95±7.09 91.45±9.60 94.52±5.24 0.640 Tablo 7. Deneme II de 6-10. haftalar arasında broylerlere verilen rasyonların bileşimi Kontrol Grup 1 Grup 1 Grup 1 Grup 1 Grup 2 Grup 2 Grup 2 Grup 2 (6-10) (6-7) (7-8) (8-9) (9-10) (6-7) (7-8) (8-9) (9-10) Mısır 654.1 653.3 660.9 693.7 726.5 723.8 724.9 748.4 793.1 Soya küspesi 260 260 250 220 185 185 185 165 120 Bitkisel yağ 50 50 50 50 50 50 50 50 50 DCP 15.4 17 17.3 17.5 17.7 17.7 17.7 17.9 18.4 Kireç taşı 13.5 13 15.7 13 15 15 15 13 13 Tuz 2.5 2.5 2.5 2.5 2.5 2.5 2.5 2.5 2.5 Vitamin* 1.0 1.0 1.0 1.0 1.0 1.0 1.0 1.0 1.0 Mineral** 0.5 0.5 0.5 0.5 0.5 0.5 0.5 0.5 0.5 L-Lizin HCl 0.1 0.4 - - - 1.6 1.2 0.2 0.2 DL-Metiyonin 2.2 2.1 2.1 1.8 1.8 2.1 1.9 1.5 1.3 L-Threonin 0.7 0.2 0.8 0.3 *Vitamin premixinden gelen (mg/kg rasyont) : retinol 3.6, colecalciferol 0.075, vitamin E 30, vitamin K 3 4, vitamin B 1 3, vitamin B 2 7, vitamin B 6 5, vitamin B 12, 0.015, nicotin amid 40, calcium-d-panthotenate 10, folic acid 1, D-biotin 0.005, vitamin C 50, canthaxanthin 0.15, apo carotenoic acid esther 0.5. ** Mineral premixinden gelen (mg/kg rasyon): Mn 80, Zn 60, Fe 60, Cu 5, I 1, Co 0.5, Se 0.15. Tablo 8: Deneme II rasyonlarının sindirilebilir amino asit (%), ham protein (%) ve metabolize olabilir enerji (kcal/kg) düzeyleri Grup Hafta Lizin Metiyonin Treonin HP ME Kontrol 1 6-10 0.75 2 0.30 0.60 16.91 3240 Grup 1 6-7 0.78 0.29 0.55 16.90 3238 7-8 0.71 0.29 0.52 16.51 3237 8-9 0.65 0.26 0.48 15.39 3270 9-10 0.58 0.25 0.44 14.06 3289 Grup 2 6-7 0.74 0.28 0.52 14.03 3280 7-8 0.64 0.26 0.47 14.04 3284 8-9 0.55 0.22 0.41 13.31 3311 9-10 0.46 0.20 0.35 11.61 3344
11 Tablo 9. Kontrol ve deneme gruplarında büyüme performansı (Deneme II) Kontrol Grup 1 Grup 2 P Yaş 6-10 hafta Canlı ağırlık artışı, g 2735.49 ± 19.38 a 2642.25 ± 44.32 a 2426.80 ± 46.92 b 0.001** Yem tüketimi, g/hayvan 7577.36 ± 93.26 ab 7788.79 ± 160.37 a 7292.43 ± 58.42 b 0.036* Yemden yararlanma oranı 1 2.77 0.04 b 2.95 ± 0.04 a 3.01 ± 0.03 a 0.004* Yaş 0-10 hafta Canlı ağırlık, g 4764.05±44.29 a 4668.30±63.38 a 4400.19±70.32 b 0.000*** Canlı ağırlık artışı, g 4718.34 ± 52.40 a 4622.39 ± 49.77 a 4400.19 ± 26.5 b 0.003** Yem tüketimi, g/hayvan 11203.53 ± 90.14 a b 11441.72 ± 180.22 a 10861.89 ± 26.55 b 0.021* Yemden yararlanma oranı 1 2.38 ± 0.02 b 2.48 ± 0.02 a 2.46 ± 0.02 a 0.012* 1 kg yem / kg canlı ağırlık artışı a,b aynı satırda farklı harf taşıyan gruplar istatistik olarak farklıdır. * P<0.05, **P<0.01, ***P<0.001. Tablo 10. Kontrol ve deneme gruplarında karkas kompozisyonu (Deneme II) Kontrol Grup 1 Grup 2 P Sıcak karkas, g 3533.46±57.49 a 3250.58±39.13 b 3221.25±51.09 b 0.000*** Soğuk karkas,g 3511.64±57.37 a 3229.92±39.34 b 3170.09±56.33 b 0.000*** Sıcak karkas randımanı,% 74.56±0.52 a 72.44±0.43 b 72.20±0.77 b 0.018* Soğuk karkas randımanı,% 74.09±0.54 a 71.98±0.44 b 72.45±0.93 b 0.016* Göğüs eti, g 922.91 ± 21.59 a 864.76 ± 21.74 a 781.49 ± 24.61 b 0.001*** Abdominal yağ, g 69.50 ± 4.02 b 81.40 ± 5.16 a b 98.36 ± 8.49 a 0.011* But, g 501.29±9.54 498.64±9.41 488.98±11.61 0.675 Kanat, g 188.77±4.22 a 174.62±2.41 a b 166.41±3.63 b 0.000*** Kalp, g 24.29±1.30 24.07±1.60 23.33±1.07 0.871 K.ciğer, g 71.28±1.41 72.77±2.77 73.55±1.55 0.733 Taşlık, g 45.14±1.21 45.96±1.79 45.94±1.50 0.914 Göğüs eti (karkasın % si) 26.14±0.55 a 26.57±0.41 a 24.23±0.52 b 0.004** Abdominal yağ (karkasın % si) 1.98±0.14 b 2.52±0.17 a b 3.04±0.23 a 0.002** But (karkasın % si) 14.21±0.28 b 15.37±0.36 a 15.20±0.35 ab 0.048* Kanat (karkasın % si) 5.35±0.10 5.38±0.09 5.17±0.10 0.274 Kalp (karkasın % si) 0.69±0.04 0.74±0.05 0.73±0.03 0.658 K.ciğer (karkasın % si) 2.02±0.04 b 2.24±0.09 a 2.29±0.06 a 0.020* Taşlık (karkasın % si) 1.28±0.03 b 1.41±0.05 a 1.43±0.04 a 0.037* a,b aynı satırda farklı harf taşıyan gruplar istatistik olarak farklıdır. * P<0.05, **P<0.01, ***P<0.001.
12 Tablo 11. Kontrol ve deneme gruplarında serum total protein, kolesterol, trigliserit ve göğüs ve but etinde kolesterol düzeyleri (Deneme II) Kontrol Grup 1 Grup 2 P Serum kolesterol, (mg/dl) 109.08±4.21 a 114.75±4.81 ab 126.80±4.50 a 0.034 Serum trigliserit, (mg/dl) 35.58±1.72 36.33±2.86 41.70±2.36 0.174 Serum total protein, (g/l) 28.00±4.14 20.42±4.62 21.45±3.70 0.398 Göğüs eti kolesterol, (mg/100g) 45.59±1.98 44.69±2.93 42.54±1.70 0.759 But eti kolesterol, (mg/100g) 84.45±4.10 96.85±10.56 100.82±5.62 0.235 Tablo 12. Rasyonların ekonomik yönden değerlendirilmesi 0-6 Hafta 6-10 Hafta 0-10 Hafta Rasyonun Maliyeti YTL/kg Kontrol 0.490 0.436 0.463 Grup 1 0.452 0.417 0.435 Grup 2 0.457 0.400 0.429 Tüketilen yemin maliyeti, hayvan/ytl Kontrol 1.776 3.303 5.079 Grup 1 1.651 3.247 4.898 Grup 2 1.631 2.917 4.548 kg CA-kg göğüs eti maliyeti, TL CA Göğüs eti CA Göğüs eti Kontrol 0.875-5.44 1.066-5.50 Grup 1 0.815-5.24 1.049-5.66 Grup 2 0.826-5.16 1.033-5.82 Verimlilik Değeri Kontrol 260 293 243 Grup 1 266 266 238 Grup 2 234 199 219 V. SONUÇ VE ÖNERİLER Yapılan bu çalışma sonucunda broylerlerin azalan sindirilebilir amino asit ihtiyaçlarına göre (phase feeding) beslenmelerinin 42. günde verim performansını olumsuz yönde etkilemediği saptanmıştır. Rasyonlarda amino asit düzeylerinin ilk günden itibaren veya 3. haftadan itibaren azaltılması da performans sonuçları üzerinde fark yaratmamıştır. Amino asit seviyesinin azaltılmaya devam edildiği 6-10 haftalık yaşlarda da performans genel olarak etkilenmemiştir. Özellikle göğüs eti üretimini artırmaya yönelik olarak yapılan 8-10 haftalık yaşlarda yine göğüs eti üretimi amino asit miktarının azalmasından belirgin olarak etkilenmemiştir. Ancak, çok daha düşük düzeylerde amino asit içeren rasyonlar (grup2) bu süre sonunda hem performansı negatif yönde etkilemiştir, hem de göğüs eti miktarı azalırken abdominal yağ oranında ve serum total kolesterol düzeyinde artışa neden olmuştur. Bu da istenmeyen bir durumdur. Yapılan bu araştırma sonucunda rasyonda amino asit düzeylerinin kan serumunda total protein, trigliserit ile göğüs ve but etinde kolesterol düzeyleri üzerinde etkisi gözlenmemiştir.
13 Sonuç olarak, Kanatlı hayvanların beslenmesine ilişkin olarak tüm dünyada yapılan yoğun çalışmalar sayesinde çok ileri noktalara gelinmiştir. Artık yapılan besleme çalışmaları belli birkaç amaca yönelmiştir.bunlar; ekonomik üretim, çevre kirliliğinin azaltılması ve gıda kalitesinin artırılmasıdır. Bu çalışma sonucunda da 1-Broylerlerin yaşla birlikte azalan sindirilebilir amino asit ihtiyaçlarına göre beslenmesiyle performans olumsuz yönde etkilenmemekle birlikte ekonomik değerlendirmeler rasyonda amino asit düzeylerinin azaltılması aleyhine sonuçlanmıştır. Dolayısıyla bütün tavuk veya parça tavuk fiyatlarının durumuna göre ancak bu besleme programı ekonomik olabilir. 2- Hayvanlara ihtiyaçları üzerinde verilen protein veya amino asitler dışkı ile atılmaktadır. Bu durumda da dışkı ile atılan azot çevre kirliliğine yol açmaktadır. Bu çalışmada dışkıda analizler yapılmamakla birlikte, atılan azot miktarının daha az olacağı aşikardır. 3-Özellikle AB ülkelerinde tüketiciler, kolesterol miktarının düşük olmasından dolayı göğüs etini tercih etmektedirler. Çalışmada 10 haftalık yaşta göğüs eti üretiminin ne kadar olduğu tespit edilmiştir. Bu durumda göğüs etinin satış fiyatı ile üretim maliyeti tespit edilerek firmaların, AB ye belki de tek ihraç edebilecekleri kısım olan göğüs eti üretimine yönelmelerinde bir fikir oluşturabilecektir. Bu çalışmanın devamı olarak, düşük kaliteli ancak daha ucuz protein kaynakları kullanılarak benzer araştırmalar yapılabilir. Rasyonların her hafta yeniden hazırlanması maliyeti artırmaktadır. Dolayısı ile en düşük ve en yüksek amino asit içeriğine sahip rasyonların karışımı şeklinde daha pratik rasyonlarla çalışmalar sürdürülebilir. Ayrıca dışkı ile atılan azot miktarı belirlenebilir. VI. KAYNAKLAR AOAC (1984) Official Methods of Analysis of the Association of Official Analytical Chemists. 14 th ed., Inc., Arlington, Virginia. Emmert J.L. & Baker, D.H. (1997). Use of the ideal protein concept for for precision formulation of amino acid levels in broiler diets. J. Appl. Poult. Res. 6, 462-470. National Research Council (1994). Nutrient requirements of Poultry. 9 th rev. Ed. National Academy Press, Washington, DC. Parsons,C.M., (1991). Amino acid digestibilities for poultry: Feedstuff evaluation and requirements. Pages 1-15 in: Biokyowa Technical Review No. 1. Biokyowa Press, St. Louis, MO. Sümbüloğlu K, Sümbüloğlu V (1995) Biyoistatistik. Özdemir Yayıncılık, 6. Baskı. Ankara. TSE (1991) Hayvan Yemleri-Metabolik (Çevrilebilir) Enerji Tayini (Kimyasal Metot). TSE No: 9610. Türk Standartları Enstitüsü. Ankara.
14 VII. EKLER a) Mali Bilanço ve Açıklamaları Projenin sonunda 8.420.930.000 TL harcanmış olup, 3.579.070.000 TL kalmıştır. Projede yer alan göğüs ve but etinde kolesterolün ekstraksiyon aşaması yapıldıktan, sonra BİTAUM da HPLC de okutulması planlanmıştı. Ancak ekstraksiyondan sonra spektrofotometrik yöntemle Anabilim Dalımızda okunmuştur. Bu nedenle de projede yer alan ve BİTAUM a analiz ücreti olarak yatırılacak para projede artmıştır. b) Makine ve Teçhizatın Konumu ve İlerideki Kullanımına Dair Açıklamalar (BAP Demirbaş numaraları dahil ) İki adet elektrikli ısıtıcı proje bütçesinden alınmıştır ve 2218 demirbaş numarası ile kaydedilmiştir. Söz konusu ısıtıcılar Hayvan Besleme ve Beslenme Hastalıkları Anabilim Dalı Deneme Hayvanları Ünitesinde kullanılmaktadır. Bugüne kadar toplam 5 araştırmada kullanılmış olup, halen çalışır durumdadır. c) Teknik ve Bilimsel Ayrıntılar (varsa Kesim III'de yer almayan analiz ayrıntıları) Göğüs ve but etinde kolesterol düzeylerinin ekstraksiyon aşamasından sonra BİTAUM da HPLC de okutularak belirlenmesi planlanmıştı. Ancak elimizde bulunan kolesterol kitleri kullanılarak ekstraksiyon aşamasından sonra Anabilim Dalımızda mevcut olan spektrofotometre ile okunmuştur. d) Sunumlar (bildiriler ve teknik raporlar) 1-Macaristan- Budapeşte de 23-15 Eylül 2004 tarihlerinde yapılan 8th International Conference of European Society of Veterinary & Comparative Nutrition da araştırma sonuçlarının bir kısmına ilişkin makale sözlü olarak sunulmuş ve Proceeding inde yer almıştır. (Ek 1 de sunulmuştur) 2-Araştırma sonuçlarına ilişkin verilerin bir kısmı 22-26 Ağustos 2005 tarihinde İstanbul da yapılacak olan WVPC 2005 de sunulmak üzere gönderilmiştir. (Ek 2 de sunulmuştur) e) Yayınlar (hakemli bilimsel dergiler) ve tezler Araştırma sonuçlarına ilişkin makale SCI kapsamında B grubu bir dergi olan South African Jornal of Animal Science a gönderilmiştir (Ek 3 de sunulmuştur).
15