GÜZEL SANATLAR VE SPOR LİSELERİ SPOR DERSİ KİTABI 11. SINIF YAZARLAR KOMİSYON DEVLET KİTAPLARI İKİNCİ BASKI...2012
MİLLİ EĞİTİM BAKANLIĞI...: 4978 DERS KİTAPLARI DİZİSİ...: 1493 12.?.Y.0002.4113 Her hakkı saklıdır ve Milli Eğitim Bakanlığına aittir. Kitabın metin, soru ve şekilleri kısmen de olsa hiçbir suretle alınıp yayınlanamaz EDİTÖR Prof. Dr. A. Ahmet DOĞAN DİL UZMANI Nurcan GÜNGÖR PROG. GELİŞTİRME UZM. Vedat UZUNER ÖLÇME DEĞERLENDİRME UZMANI Yurdagül GÜNAL GÖRSEL TASARIM İbrahim BOZ REHBERLİK UZMANI Adem POLAT ISBN 978-975-11-3522-3 Milli Eğitim Bakanlığı, Talim ve Terbiye Kurulunun 25.10.2010 gün ve 191 sayılı kararı ile ders kitabı olarak kabul edilmiş, Destek Hizmetleri Genel Müdürlüğünün 19.03.2012 gün ve 3398 sayılı yazısı ile ikinci defa 2.221 adet basılmıştır.
ATATÜRK'ÜN GENÇL E H TABES Ey Türk gençli i! Birinci vazifen, Türk istiklâlini, Türk cumhuriyetini, ilelebet, muhafaza ve müdafaa etmektir. Mevcudiyetinin ve istikbalinin yegâne temeli budur. Bu temel, senin, en k ymetli hazinendir. stikbalde dahi, seni, bu hazineden, mahrum etmek isteyecek, dahilî ve haricî, bedhahlar n olacakt r. Bir gün, istiklâl ve cumhuriyeti müdafaa mecburiyetine düflersen, vazifeye at lmak için, içinde bulunaca n vaziyetin imkân ve fleraitini düflünmeyeceksin! Bu imkân ve flerait, çok nâmüsait bir mahiyette tezahür edebilir. stiklâl ve cumhuriyetine kastedecek düflmanlar, bütün dünyada emsali görülmemifl bir galibiyetin mümessili olabilirler. Cebren ve hile ile aziz vatan n, bütün kaleleri zapt edilmifl, bütün tersanelerine girilmifl, bütün ordular da t lm fl ve memleketin her köflesi bilfiil iflgal edilmifl olabilir. Bütün bu fleraitten daha elîm ve daha vahim olmak üzere, memleketin dahilinde, iktidara sahip olanlar gaflet ve dalâlet ve hattâ h yanet içinde bulunabilirler. Hattâ bu iktidar sahipleri flahsî menfaatlerini, müstevlilerin siyasî emelleriyle tevhit edebilirler. Millet, fakr u zaruret içinde harap ve bîtap düflmüfl olabilir. Ey Türk istikbalinin evlâd! flte, bu ahval ve flerait içinde dahi, vazifen; Türk istiklâl ve cumhuriyetini kurtarmakt r! Muhtaç oldu un kudret, damarlar ndaki asîl kanda, mevcuttur!
.. MUSTAFA KEMAL ATATURK
ORGANİZASYON ŞEMASI Bölüm Kapakları Kaçıncı bölüm olduğu sayı ile gösterilmiştir Bölüm Adları yazılmıştır. Ünite Kapakları Kaçıncı ünite olduğu ve Ünitenin adı yazılmıştır Ünitenin içinde yer alan konular yazılmıştır Ünite kapaklarında üniteyle ilgili çeşitli resimler yer almaktadır. VII
Ünitelerdeki hazırlık bölümü başlıkları Hazırlık bölümleri her ünitede anı renk zemine sahiptir. Hazırlık bölümlerinde işlenecek konularla ilgili resmimler bulunur Her hazırlık bölümünde bulunan hazırlık sorularının gösterildiği kısımlar Etkinlik logosu Her etkinlik için kaçıncı etkinlik olduğunu gösteren yazı Etkinlik isimleriini gösteren yazılar Ünitede kaçıncı uygulama çalışmasında olduğunuzu gösteren yazı. Her bölümde uygulama çalışmaları farklı zemin renkleriyle diğer yazılardan ayrılmış- VIII
İÇİNDEKİLER JİMNASTİK 1. ÜNİTE : AMUT... 14 Amut Hareketinin Teknik Özellikleri. 15 Amut Hareketini Uygularken Yapılabilecek Hatalar. 15 Amut Hareketine Nasıl Yardım Edebilirsiniz?. 16 Değişik Şekillerde Amut Duruşlar... 22 Ünite Sonu Ölçme ve Değerlendirme Soruları... 23 2. ÜNİTE : ERİŞMEK..... 25 Erişmek Amut Hareketinin Teknik Özellikleri... 26 Erişmek Hareketini Uygulanırken Oluşabilecek Genel Hatalar... 26 Erişmek Amut Hareketine Nasıl Yardım Edebilirsiniz?... 27 Ünite Sonu Ölçme ve Değerlendirme Soruları... 34 3.ÜNİTE : ÇEMBER... 36 Çember Hareketinin Teknik Özellikleri.... 37 Çember Hareketi Uygularken Yapılan Hatalar..... 37 Çember Hareketine Nasıl Yardım Edebilirsiniz?... 38 Ünite Sonu Ölçme ve Değerlendirme Soruları... 46 4.ÜNİTE : KARTVİL. 48 Kartvil Hareketinin Teknik Özellikleri.. 49 Kartvil Hareketi Uygulanırken Düşülebilecek Genel Hatalar. 49 Kartvil hareketine nasıl yardım edebilirsiniz?... 50 Ünite Sonu Ölçme ve Değerlendirme Soruları.. 55 ATLETİZM 1. ÜNİTE : ATLETİZM... 58 A. Atlamalara Genel Bakış... 58 B. Uzun Atlama...... 62 Ölçme ve değerlendirme soruları... 86 C. Üç Adım Atlama...... 87 Ölçme ve değerlendirme soruları...... 98 Ç. Yüksek Atlama...... 99 Ölçme ve değerlendirme soruları......... 114 D. Sırıkla Yüksek Atlama... 115 Atletizm Ölçme Değerlendirme Soruları...... 128 BASKETBOL 1. ÜNİTE : BASKETBOLDA RİBAUNT 130 A. Ribaunt... 131 B. Ribaunt Çeşitleri..... 134 IX
C. Tip 142 Ünite Sonu Ölçme Ve Değerlendirme Soruları... 146 2. ÜNİTE : BASKETBOLDA PERDELEME. 147 A. Önden Perdeleme... 149 B. Yandan Perdeleme... 152 C. Arkadan Perdeleme...... 153 Ç. Ters Perdeleme... 154 Ünite Sonu Ölçme ve Değerlendirme Soruları... 155 3. ÜNİTE : BASKETBOLDA ALDATMALAR... 157 A. Topla Yapılan Aldatmalar..... 161 B. Topsuz Yapılan Aldatmalar...... 168 Ünite Sonu Ölçme ve Değerlendirme Soruları... 172 4. ÜNİTE : BASKETBOLDA BİREYSEL SAVUNMA.. 173 A. Topsuz Hücum Oyuncusunu Savunma... 179 B. Toplu Hücum Oyuncusunu Savunma... 181 Ünite Sonu Ölçme ve Değerlendirme Soruları..... 186 FUTBOL 1. ÜNİTE : TEKNİK ALIŞTIRMALAR... 188 A. Duvar Pası.. 190 B. Top Değişme.. 191 C. Top Perdeleme.. 192 Ç. Topsuz Koşular... 193 D. Kayarak Müdahale...... 194 E. Çalım Ve Aldatma... 195 F. Taç Atma.. 196 G. Şut Atma. 197 Ünite Sonu Ölçme ve Değerlendirme Soruları.. 199 2. ÜNİTE : VARYASYONLAR VE KOORDİNASYON 200 Ünite Sonu Ölçme ve Değerlendirme Soruları.. 207 3. ÜNİTE: FUTBOLDA KALECİ TEKNİĞİ 208 A. Yerden Dik Gelen Topu Tutma... 210 B. Yerden Yanlara Gelen Topu Tutma...... 214 C. Bel, Boyun Ve Baş Hizasında Gelen Topları Tutma... 215 Ç. Yandan Ve Yüksekten Gelen Topları Tutma...... 216 D. Plonjon Tekniği..... 218 E. Topu Tokatlama......... 219 F. Topu Yumruklama... 221 G. Topu Oyuna Sokma. 222 Ünite Sonu Ölçme ve Değerlendirme Soruları.. 223 4. ÜNİTE : FUTBOLDA SİSTEMLER 224 A. 4 4 2 Sistemi... 226 B. 4 3 3 Sistemi 227 X
C. 4 2 4 Sistemi 228 Ç. 3 4 3 Sistemi 229 D. 3 5 2 Sistemi 229 E. 3-6-1 Sistemi.. 230 F. 4-5-1 Sistemi... 230 G. 5-4-1 Sistemi.... 231 Ünite Sonu Ölçme ve Değerlendirme Soruları.. 232 HENTBOL 1. ÜNİTE : HENTBOLDE ALDATMALAR 235 A.Topsuz Aldatmalar... 237 B. Toplu Aldatmalar... 238 Pas Aldatmalarını Uyguluyorum... 240 Savunmayı Geçme Öncesi Aldatmalar... 255 Ünite Sonu Ölçme ve Değerlendirme Soruları.. 260 2. ÜNİTE : HENTBOLDE KALE ATIŞLARI.. 262 A. Temel Atış... 263 B. Sıçrayarak Atış... 269 C. Düşerek Atış... 271 Ç. Yana Bükülü Atış.. 273 D. Aşırtma Atış 276 E. Serbest Atış... 278 F. Kenar Atışı 280 G. 7 Metre Atışı... 281 Ünite Sonu Ölçme ve Değerlendirme Soruları. 283 3. ÜNİTE : HENTBOLDE SAVUNMA ÇEŞİTLERİ.. 285 A. Savunma Oyuncuları... 286 B. Savunmanın Safhaları... 289 C. Adam Adama Savunma.. 294 Ç. Bölge Savunması. 295 D. Kombine Savunma... 310 E. Azlıkta Savunma... 310 Ünite Sonu Ölçme Ve Değerlendirme Soruları.. 311 4. ÜNİTE : KALECİ... 313 A. Temel Teknikler..... 314 B. Değişik Atışların Savunulması... 319 C. Pozisyonlara Yönelik Kale Atışlarına Karşı Duruşlar Ve Savunma... 323 D. Kalecinin Savunmadaki Oyunu Ve İşbirliği... 328 Ünite Sonu Ölçme ve Değerlendirme Soruları.. 331 VOLEYBOL 1.ÜNİTE : VOLEYBOLDA HAKEM EL İŞARETLERİ. 334 Ünite Sonu Ölçme ve Değerlendirme Soruları.. 339 XI
2.ÜNİTE : VOLEYBOLDA BLOK VE PLASE.. 341 A) Voleybolda Blok 342 B) Voleybolda Plase.... 352 Ünite Sonu Ölçme ve Değerlendirme Soruları.. 355 3. ÜNİTE : VOLEYBOLDA PLONJON VE YERE DÜŞME TEKNİKLERİ.. 357 Ünite Sonu Ölçme ve Değerlendirme Soruları.. 366 4. ÜNİTE : VOLEYBOLDA SIÇRAMA... 368 Ünite Sonu Ölçme ve Değerlendirme Soruları.. 372 YÜZME 1. ÜNİTE : SIRTÜSTÜ TEKNİĞİ. 374 A. Kol Çekme Tekniği.... 375 B. Ayak Vuruş Tekniği..... 376 C. Vücut Pozisyonu Ve Nefes Alma..... 377 Ünite Sonu Ölçme ve Değerlendirme Soruları.. 385 2. ÜNİTE : SIRTÜSTÜ TEKNİĞİNDE GENEL ÇEKİŞ HATALARI VE TEKNİK ALIŞTIRMALAR.. 387 A. Sırtüstü Tekniğinde Yapılan Genel Hatalar..... 388 B. Sırtüstü Teknik Alıştırmaları..... 390 Ünite Sonu Ölçme ve Değerlendirme Soruları.. 393 3. ÜNİTE : KURBAĞALAMA TEKNİĞİ. 395 A. Düz Ve Dalgalı Stillerin Karşılaştırılması... 396 B. Kol Tekniği. 397 C. Ayak Tekniği.. 399 Ç. Kolların Ve Bacakların Zamanlaması..... 400 D. Vücut Pozisyonu Ve Nefes Alma... 400 E. Su Altı Kol Çekişi... 401 Ünite Sonu Ölçme ve Değerlendirme Soruları.. 407 4. ÜNİTE : KURBAĞALAMA TEKNİĞİNDE GENEL ÇEKİŞ HATALARI VE TEKNİK ALIŞTIRMALAR. 409 A. Kurbağalama Tekniğinde Yapılan Genel Hatalar... 410 B. Kurbağalama Teknik Alıştırmaları...... 413 Ünite Sonu Ölçme ve Değerlendirme Soruları.. 416 SÖZLÜK. 417 KAYNAKÇA 422 CEVAP ANAHTARLARI... 426 XII
13
1. ÜNİTE AMUT HAZIRLIK 1. Artistik jimnastik yarışmalarında erkek ve bayan sporcuların yarıştığı hangi yarışma aletlerinde amut hareketi uygulanır? Tartışınız. 2. El baş amut tekniğini 10. sınıfta öğrenmiştiniz. El baş amudu ile amut hareketlerini karşılaştırınız. 3. Amut hareketini uygularken öne çıkan temel motorik özellikler nelerdir? Bilgilerinizi hatırlayınız. Amut hareketi, bir öğrencinin en iyi şekilde yapması gereken en temel ve önemli becerilerden birisidir. Daha sonra uygulanacak hareketlerin öncülüğü niteliğini taşır. Ancak birçok öğrenci doğru amut hareketini yapamadığından sonraki hareketlerde zorluk çeker. Öğrencinin spor yaşantısı boyunca öğreneceği hareketlerde, amut ve çeşitlerini yoğun şekilde kullanacaktır. Amut hareketinin, en iyi şekilde yapılması için uzun zamana ve çalışmaya ihtiyaç vardır. Amut, vücut bölümlerinin birbirine olan bağlantısının bütünleşmesini ( vücut tutuşunu ) sağlar. Hiçbir hareket amutla elde edilebilecek vücut tutuşunu kazandıramaz. 14
AMUT Amut Hareketinin Teknik Özellikleri Ayakta duruş pozisyonunda iken, sıçrama bacağıyla öne doğru adım alınarak öne hamle pozisyonuna geçilir. Bu pozisyonda öndeki bacak dizden bükülür arkada kalan savurma bacağı gergin hale getirilir. Ellerin arasındaki açıklık omuz genişliğinde, parmaklar açık ve karşıyı gösterir durumdadır. Eller yaklaşık yarım boy ileride, yere yerleştirilir (Resim 1, 2, 3). Eller, ileriye doğru yerleştirilirken savurma bacağı, yukarıya savrulur. Daha sonra sıçrama bacağı, yeri kuvvetlice iterek gergin bir şekilde savurma bacağıyla birleşir ve amut pozisyonuna gelinir (Resim 4). Dirsekler ve omuzlar gergin, yukarıya uzanma tam olmalı ve baş kolların arasında kalmalıdır. Kalça, sırtla aynı doğrultuda, dizler ve ayak uçları gergin, kalça kasları sıkılı, bacaklar bitişik olmalıdır. Doğru teknikle yapılan bir amut hareketinde; ayak uçları, kalça, sırt, baş ve kollar aynı düşey doğrultu üzerindedir. Amut hareketi, en az üç saniyelik dengeli duruşla tamamlanır. Takla bağlantısı yapılırken, omuzlar ileri yatırılır, ense ellerin ilerisinde, yere konur. Öne kapalı takla tekniği uygulanır (Resim 5, 6). Amut 1 2 3 4 5 6 Amut Hareketini Uygularken Yapılabilecek Hatalar Amut hareketi uygulanırken dikkat edilecek hususlar, aşağıda maddeler halinde sıralanmıştır. Doğru uygulanan her spor becerisi sporcuyu sakatlanmalardan korur. Ellerin çok yakına ya da çok uzağa yerleştirilmesi Ellerin çok fazla açık ya da çok fazla kapalı olması El parmaklarının iyice açık olmaması Savurma bacağı yerine sıçrama bacağının savrulması Hareket uygulanırken omuzların ileriye doğru kaçırılması Bacak savurmasının gerektiğinden hızlı ya da yavaş olması Sıçrama bacağı ile itişinin yetersiz ya da yanlış uygulanması Amutta duruş pozisyonunda iken vücudun dik olmaması, kalçanın dışarıya çıkması ya da belin içe doğru kavis yapması Duruş pozisyonunda, dirseklerin bükülmesi Duruş hareketinin, üç saniyeden daha az yapılması, Amuttan taklaya geçişte vücudun baş üzerine doğru yığılması, Taklaya geçişte, sırt üzerine hızla düşülmesi, Taklanın teknik özelliklerine uygun bir şekilde yapılmaması. 15
Amut hareketine nasıl yardım edebilirsiniz? Yardımcı, hareketi uygulayan öğrencinin, ellerini koyacağı noktanın yan tarafında, bacaklarını omuz genişliğinde, açarak bekler. Yukarıya doğru bacak savurması yapılacağı anda, öğrenciye bir adım uzanır. Savurma işlemi başladığında, önce savurma, sonra da sıçrama bacağını, ayak bileklerinin hemen altından, iki eliyle sıkıca kavrar. Bacakları, yukarıya doğru hafif çekerek öğrencinin kollarına ve omuzlarına düşen yükü hafifletir. Ayrıca bu yolla vücut gerginliğinin oluşmasına da katkı sağlar. 1. ETKİ NLİ K Amut Tekniğini İzliyorum Amut tekniğini iyi uygulayabilmek için el baş amudunun öğrenilmiş olması gerekir. Çünkü amut hareketinde çok önemli olan vücut tutuşu, el baş amudunun öğrenimi sırasında defalarca tekrar edilir. Amut tekniğinin görsellerini dikkatlice izleyiniz. Yönergeyi takip ederek etkinliği uygulayınız. Öğretmen rehberliğinde amut tekniği görselleştirilir. Bu görselleştirme işlemi, tekniğin doğrudan öğretmen tarafından veya bir öğrenci tarafından uygulanması ile yapılabilir. Teknik görselleştirildikten sonra hareket analizi yapılır. Tekniğin yapılmasında önemli noktalar vurgulanır. Tekniğin hareket analizi yapıldıktan sonra, tekniği uygulayabilecek model öğrenci seçilir. Seçilen öğrenci hareketi uygularken diğer öğrenciler, gözlemlerini tabloda ilgili boşluklara not ederler. 16
Amudun Teknik Özellikleri Uygulamalı Görselde İzledikleriniz 1. Eller yarım boy ileride yere, omuz genişliğinde ve parmaklar açık yerleştirilir. 1...... 2. Savurma ve sıçrama bacakları sırasıyla savrulur ve yukarıda gergin olarak birleşir. 2...... 3. Amut duruşuna gelindiğinde omuzlar yukarıya doğru uzanmış ayak parmak uçları gergindir. 3...... 4... 4. Vücut gergin ve dengededir.... 5... 5. Duruşta en az 3 saniye dengede kalınır.... 6. Amut duruştan taklaya geçerken baş kollar arasında vücudun ileriye doğru devrilmesiyle öne kapalı takla uygulanır. 6...... 17
2. ETKİ NLİ K Amut Tekniğini Deniyorum Bu etkinliğin amacı amut hareketini uygulamaya çalışan öğrencilerin ön hazırlık çalışmalarının önemini kavramalarıdır. Amut hareketini, sahip olduğunuz jimnastik becerilerini de kullanarak aşağıdaki yönerge doğrultusunda öğretmen rehberliğinde uygulamaya çalışınız. İyi bir ısınma evresi ile vücudunuzu spor etkinlikleri için hazırlayınız. Sınıfı eşit sayıda gruplara ayırınız. Her gruba, çalışacağı jimnastik minderlerinden, bir düzenek oluşturunuz. Amut hareketini jimnastik minderinde uygulayınız. 18
1. Uygulama Çalışması Bilgi ve becerilere ulaşmak için değişik yöntem ve metotlar denenir. Öğrenme, kolaydan zora doğru gerçekleşir. Buradan hareketle basamaklarını doğru uygulayarak amut hareketine ulaşınız. Aşağıdaki yönergeyi takip ederek okulunuz spor salonunda, öğretmen rehberliğinde çalışmayı uygulayınız. Amut hareketini uygulamaya başlamadan, vücudunuzu spor uygulamaları için iyi bir ısınma evresi ile hazırlayınız. Isındıktan sonra tavşan sıçrama çalışması yapınız. Tavşan sıçrama çalışmasını 10. sınıfta öne taklalar konusunda unda uygulamıştınız. ulam Sıçrama bacağıyla öne doğru adım alın, ellerinizi yarım boy ileride yere yerleştirin ve arkadaki bacağınızı yukarı doğru savurun. Ancak savurma çok fazla olmamalıdır ( 45 derece). Savurma ile birlikte diğer bacağınızla da yukarıya doğru hafif bir itiş yaparak tekrar aynı ayağınızın üzerine düşün. Hareket, istenilen düzeye gelinceye kadar çalışmayı, ileriye doğru devam ettiriniz. Aynı çalışmayı, savurma işlemini artırarak devam ediniz. Bu dayanma çalışmasının genel amacı, kolların vücuda hakimiyetini güçlendirmek, ellerin yerdeki konumunu ve savurmanın istenilen seviyeye gelmesini sağlamaktır. 2. Uygulama Çalışması Zorluklar, yardımlaşma ve paylaşmayla aşılır. Yardımlı çalışırken, birbirinizi gözlemledikten sonra, yapıcı uyarılarla hatalarınızı düzeltebilirsiniz. Aşağıdaki yönergeyi takip ederek öğretmen rehberliğinde çalışmayı uygulayınız. Üçer kişilik gruplar oluşturunuz. Jimnastik minderinde, amut hareketini grup üyelerinden biri uygularken, diğerleri harekete yardım eder. Grup kendi içinde görev değişikliği yaparak aynı çalışmayı her öğrenci uygular. Daha sonra hareket, tek yardımcı ile çalışılır. Bu çalışmada yardımcılar hareketteki hataları gidermeye çalışır. Hareketi istenilen seviyeye gelene kadar tekrarlayınız. 19
3. Uygulama Çalışması Duvar çalışması, amut hareketinin öğrenilmesinde uygulayanlara çok katkı sağlayacaktır. Bu katkıların neler olacağını düşününüz. Aşağıdaki yönergeyi takip ederek öğretmen rehberliğinde çalışmayı uygulayınız. 1 İkişer kişiden oluşan gruplar oluşturunuz. Duvar kenarına geçiniz. Hareketi duvarın önünde, jimnastik minderinde gruplardan bir kişi uygularken, diğer arkadaşı da uygulayana yardım eder (Resim 1). Arkadaşınızın yardımıyla amut hareketini, duvardan destek alarak uygulayınız. Hareket istenilen seviyeye geldikten sonra amut hareketini duvarda, yardımsız çalışınız (Resim 2, 3, 4, 5). 2 3 4 5 Duvar çalışmasındaki amaç, arkaya doğru düşmenin duvar tarafından engellenmesini sağlamaktır. Bu güvenlik tedbiri, uygulayana büyük rahatlık sağlar. Arkaya düşme korkusu olmadan dengenizi, vücut tutuşunuzu ve hareket hakimiyetinizi geliştirebilirsiniz. Yaptığınız çalışma, amut hareketini yardımsız uygulayabilmenin önemli bir aşamasıdır. 20
3. ETKİ NLİ K Hataları Bulabilir misin? Duvarda amut tekniğini tek başınıza yeterince çalıştıktan sonra, jimnastik minderinde uygulayınız. Aşağıdaki yönergeyi öğretmen rehberliğinde uygulayınız. İkişer kişilik gruplar oluşturunuz. Jimnastik minderinde grup üyelerinden biri amut hareketini uygularken diğeri arkadaşını dikkatlice izler. Gözlemlerinizi etkinliğin sonundaki akran değerlendirme formuna not alır. Grup üyeleri kendi içinde görev değişikliği yapar. Hareketteki eksikler çalışılarak giderilir. HATALARI BULABİLİR MİSİN? AKRAN DEĞERLENDİRME FORMU Bu değerlendirme formu öğrencinin amut tekniğini uygularken yapması gereken davranışları kapsamaktadır. Öğrenci davranışı yaparken arkadaşı uygulama hatalarına göre en uygun seçeneğin altına X işareti koyar. Değerlendirilen öğrencinin adı ve soyadı: Sınıfı ve numarası: Gözlenecek Davranışlar Yapabiliyor. Kısmen Yapabiliyor. Yapamıyor. Harekete, ayakta duruş pozisyonunda başlar. Sıçrama bacağıyla, öne doğru adım alarak öne hamle Ellerini, yaklaşık yarım boy öne, omuz genişliğinde yerleştirir. Ellerini, ileriye doğru yerleştirirken önce savurma sonra sıçrama bacağını savurur. Amut pozisyonuna gelinir. Yukarıya uzanmayı, tam olarak uygulanır. Dirseklerini ve omuzlarını, gergin pozisyona getirir. Başı, kollarının arasında Kalçası sırtla aynı doğrultuda Dizleri ve ayak uçları gergin bacakları bitişik durumda Ayak uçları, kalça, sırt, baş ve kollar aynı düşey doğrultu üzerinde Amut hareketi en az 3 saniyelik duruşla tamamlanır. Çalışma sonunda yapamıyor ve kısmen yapabiliyor seçenekleri işaretlenmişse ilgili sütunda belirtilen ifadelere göre, yapılan hatalar, çalışılarak giderilir. Gözlemi yapan öğrencinin arkadaşının performansı hakkındaki geri bildirimleri: 21
Değişik Şekillerde Amut Duruşlar Amut ( El dengesi ) : Amut hareketi kas, eklem ve denge koordinasyonunun sağlanması açısından vücudumuzu olumlu etkileyen bir duruştur. Ağır Amut ( Kuvvet amudu ): Amut hareketine göre daha zor yapılır. Ancak kontrolü daha kolay bir harekettir. Ağır amut hareketini, iyi uygulayabilmek için uzun süre çalışmak gerekir. Çeşitli şekillerde yapılır. Bunlardan bazıları: Açık bacak, gergin koldan ağır amut Yatay duruştan ağır amut Spagat (şıpagat) veya kartal oturuşundan ağır amut Alman Amudu: Artistik jimnastikte Alman amudu, yer serilerinde bağlantı ve geçiş hareketi olarak kullanılır. Aynı zamanda tek kola dayanmalı olarak yapılan hareketlerin ve köprülerin, ön hazırlığı niteliğindedir. ( ör: paralelde stützkehre (sütüşker), diamidov (diamidov), denge aletinde alman amudu vb. ) Alman amudunu, amuttan ayıran en önemli fark hareketin başlangıç pozisyonudur. Harekete bir bacak gergin, bir bacak bükülü oturuştan girilir. Erişmek Amut: Erişmek amut tekniği, geriye kapalı ve geriye bükülü bacak takla ile amut hareketinin bağlantısıdır. 4. ETKİ NLİ K Değişik Amut Duruşlar Çalışıyorum Artistik jimnastik yarışmalarında, amut hareketlerinin çok çeşitli şekilleri yapılmaktadır. Sporcular teknikleri stillerine göre, farklı yarışma aletlerinde uygulamaktadırlar. Dansçılar da gösterilerinde amut hareketini farklı şekillerde sunarlar. Amut hareketini yeterince geliştirdikten sonra, tekniği değişik şekillerde de uygulayabilirsiniz. Bu çalışmalar, hareketin pekiştirilmesi için faydalı olacaktır. Aşağıda gösterilen amut duruşlarını uygulamaya çalışınız. 1- Amut 2- Alman Amudu 22 3- Kuvvet Amudu
Performansımızı Sergiliyoruz Sevgili öğrenciler; amut hareketiyle ilgili daha önce öğrendiğiniz tekniklere yenilerini eklediniz. Sizden, öğrendiğiniz tüm teknikleri birleştirerek bir gösteri yapmanız istenmektedir. Gösterinizi hazırlarken aşağıdaki yönergeyi takip ediniz. Gösterinizi planlayınız. Bunun için bir çizelge hazırlayarak hangi gösteriyi hangi sırayla yapacağınızı ayrıntılı bir şekilde tanımlayınız. Gösteriniz için uygun araç-gereç ve kıyafet edininiz. Gösterinizde, bu ünitede öğrendiğiniz amut tekniklerini kullanmaya özen gösteriniz. Gösterinizi, bir haftalık sürede hazırlayınız. Performansınız eklerde verilen dereceli puanlama anahtarı ile değerlendirilecektir. ÜNİTE SONU ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME SORULARI A. Amut hareketinin teknik özelliklerini doğru sıralamayla aşağıda verilen boşluklara numaralandırarak yazınız. 1. Ayakta duruş pozisyonundan sıçrama bacağıyla öne doğru hamle alınarak, öne hamle pozisyonuna geçilir. 2. 3. 4. AMUT 5. 6. 23
ÜNİTE SONU ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME SORULARI B. Aşağıdaki resimlerde, hatalı amut duruşları verilmiştir. Resimleri inceleyerek, hataların neler olduğunu yandaki tablodan belirleyiniz. İlgili hataların numarasını, resimlerin altında boş bırakılan yerlere yazınız. 1) 1. Eller, çok fazla kapalı yerleştirilmiş. 2. Eller, çok fazla açık yerleştirilmiş.... 3. Amut duruş pozisyonunda, omuz açılımı yetersiz. 2) 4. Amut duruş pozisyonunda, vücut dik değil. 5. Amut duruş pozisyonunda, vücut gergin değil. 6. Amut duruş pozisyonunda, kalça sırtla aynı doğrultuda değil. 7. Amut duruş pozisyonunda, dizler gergin değil. 3)... 8. Amut duruş pozisyonunda, bacaklar bitişik değil. 9. Amut duruş pozisyonunda, yukarı uzanma tam olmadı. 10. Amut duruş pozisyonu, tam dengede değil.... 24
2. ÜNİTE ERİŞMEK AMUT HAZIRLIK 1. Erişmek kelimesi size hangi anlamları çağrıştırıyor? 2. El-baş amudunu ve amut hareketlerini öğrenmiştiniz. Erişmek amudunu diğer amut tekniklerinden ayıran farklar neler olabilir? Artistik jimnastikte erişmek amut hareketi, geriye kapalı takla ve geriye bükülü taklanın amut hareketi ile bağlantısından oluşur. Amudun farklı şekilde uygulanışına güzel bir örnektir. Erişmek, sporcuları bağlantılı hareketlere hazırlayıcı nitelikteki temel tekniklerden biri olma özelliğini de taşır. Bu teknikte hedef amuda erişmektir. Erişmek amut tekniği yer aletinde, halka ve barfiks aletlerinde farklı şekillerde uygulanmaktadır. 25
ERİŞMEK Erişmek Amut Hareketinin Teknik Özellikleri Harekete, ayakta duruş pozisyonunda ve sırt mindere dönük başlanır (Resim 1). Gövdenin öne eğilmesini, vücudun arkaya düşüşü izler. Geriye sert oturuşu yumuşatmak için eller kullanılarak dizlerin yanından en kısa zamanda yere anlık bir destek sağlamak gerekir. Gövde dizlere yaklaşmış ve bacaklar gergin pozisyondadır (Resim 2, 3). Kalçanın yere temasıyla, eller süratle omuzların hemen arkasına alınarak ( geriye taklada olduğu gibi ) başın iki yanından yere dayanma yapar (Resim 4, 5). Bu sırada bacakların geriye doğru hareketi devam etmektedir. Dizlerin iz düşümü gözler hizasına geldiğinde yer, kuvvetli ve süratli bir şekilde itilerek dirseklerin gerginleşmesi sağlanır. Kalça ve bacaklar yukarı doğru uzanma yapar. Kolların tam olarak gerilmesiyle vücut gergin olarak amuda gelir, baş kolların arasındadır (Resim 6). 1 2 3 4 5 6 Bu çalışmada dikkat edilmesi gereken en önemli nokta, geriye takla yuvarlanışının hemen ardından ellerle dayanmaya gelindiğinde, yerin hızlı ve kuvvetli bir şekilde itilerek dirseklerin mümkün olan en kısa zamanda düzeltilmesini sağlamaktır. Hareketin dinamik yapılması, bacakların yukarıya çıkışını kolaylaştırır. Erişmek amut yapılırken kalça ve dirsek açılışının geç veya erken olması, amut pozisyonundan sapmalara sebep olur. Erişmek Amut Uygulanırken Oluşabilecek Genel Hatalar Erişmek amut hareketi uygulanırken dikkat edilecek önemli hususlar aşağıda maddeler halinde sıralanmıştır. Doğru uygulanan her spor becerisi, sizleri olabilecek sakatlanmalardan korur. Ayakta duruş pozisyonundan geriye doğru devrilirken, dizlerin bükülmesi ya da ellerle yerden destek alınmaması, Ellerle itiş işleminin geç yapılması, Yukarıya doğru uzanma işleminin yavaş yapılması, Bacakların savurma işlemi sırasında açılması, Yukarıya doğru açılma işleminde ayak parmak uçlarının, uzatılması gereken noktanın altında ya da üstünde olması, Belde yaylık, başın yukarıya kaldırılması veya çenenin göğse çok yaklaştırılması, Ellerin dışarıya çevrilmesi sık görülen hatalardır. 26
Erişmek amut hareketine nasıl yardım edebilirsiniz? Yardımcı hareketi uygulayan öğrencinin ellerini koyacağı yerin yan tarafında ayakları omuz genişliğinde açık şekilde, hareketin uygulanışını dikkatle izler. Öğrencinin ayakları başının üzerine geldiğinde üst bacaktan kavrar ve yukarıya doğru çekerek amuda çıkışını kolaylaştırır. Hareketin ileri seviyelerinde sadece bir eliyle, geriye düşüşü kontrol eder. 1. ETKİ NLİ K Erişmek Amut Tekniğini İzliyorum Erişmek tekniğini iyi uygulayabilmek için geriye kapalı takla, geriye bükülü takla ve amut hareketinin öğrenilmiş olması gerekir. Çünkü erişmek hareketi, çok önemli olan bu üç becerinin bağlantısından oluşur. Geriye taklaları ve amut tekniğini öğrenmiştiniz. Erişmek tekniğinin görsellerini dikkatlice izleyiniz. Yönergeyi takip ederek etkinliği uygulayınız. Öğretmen rehberliğinde erişmek tekniği görselleştirilir. Bu görselleştirme işlemi, tekniğin doğrudan öğretmen tarafından veya bir öğrenci tarafından uygulanması ile yapılabilir. Teknik görselleştirildikten sonra hareket analizi yapılır. Tekniğin yapılmasında önemli noktalar vurgulanır. Tekniğin hareket analizi yapıldıktan sonra, tekniği uygulayabilecek bir model öğrenci seçilir. Seçilen öğrenci hareketi uygularken diğer öğrenciler, gözlemlerini bir sonraki sayfadaki tabloda ilgili boşluklara not eder. 27
Erişmek Hareketinin Teknik Özellikleri Uygulamalı Görselde İzledikleriniz 1. Harekete ayakta temel duruşla başlanır. 2. Gövdenin öne eğilmesini vücudun arkaya düşüşü izler. 3. Gövde dizlere iyice yaklaşmış bacaklar gergin, hareket geriye doğru devam eder. 4. Kalçanın yere temasıyla eller başın iki yanından yere dayanma yapar. Bacakların geriye doğru hareketi devam etmektedir. 5. Dizlerin izdüşümü gözler hizasına geldiğinde yer güçlü bir şekilde itilerek dirsekler düzeltilir. 6. Kalça ve bacaklar yukarıya doğru uzanma yapar. 7. Kollar ve vücut gergin amut duruşa getirilir. 1...... 2...... 3...... 4...... 5...... 6...... 7...... 2. ETKİ NLİ K Erişmek Tekniğini Deniyorum Kendi bilginizle, birikiminizle ve becerinizle erişme tekniğini uygulamaya ne dersiniz? Hareketi uygulamaya çalışınız. Geriye takladan amut hareketini öğretmen rehberliğinde aşağıdaki yönergeyi takip ederek uygulamaya çalışınız. İyi bir ısınma evresi ile spor etkinlikleri için vücudunuzu iyice hazırlayınız. Tüm sınıfı eşit sayıda gruplara ayrılınız. Her grubun çalışacağı jimnastik minderlerinden oluşan bir düzenek oluşturunuz. Erişmek hareketini jimnastik minderinde uygulayınız. Bu çalışmayla basamak çalışmalarının önemi daha iyi anlaşılacaktır. 28
1. Uygulama Çalışması Erişmek hareketini teknik özelliklerine uygun ve doğru uygulayabilmek için bazı çalışmalar yapılmalıdır. Bu çalışmalar, tekniğin doğru öğrenilmesi ve uygulanması için yararlı olacaktır. Aşağıdaki yönergeyi takip ederek okulunuz spor salonunda öğretmen rehberliğinde çalışmayı uygulayınız. Erişmek hareketini uygulamaya başlamadan önce iyi bir ısınma çalışmasıyla vücudunuzu hazırlayınız. Jimnastik minderlerini art arda yerleştiriniz. 1 2 3 4 Jimnastik minderinde gövde dizlere iyice yaklaşmış, bacaklar bitişik ve gergin bir şekildedir. Bu pozisyondan geriye takla yapılırken bacaklarınızı arkaya- yukarıya savurarak ön cephe pozisyonuna gelmeye çalışınız (Resim 1, 2, 3, 4). Bu çalışmayı, hareket istenilen seviyeye gelene kadar uygulayınız. Bu çalışmanın amacı, erken vücut açılışının önlenmesi ve kol itişinin geliştirilmesini sağlamaktır. 29
2. Uygulama Çalışması Yardımlı çalışmalarda, çalışan kişiyle yardımcıların uyumu çok önemlidir. Yardımcıların, harekete yerinde ve zamanında tekniğin gereğine uygun olarak harekete katkı sağlamaları yararlı olacaktır. İyi bir yardım, tekniğin daha kolay öğrenilmesi ve doğru uygulanmasına büyük katkı sağlar. Aşağıdaki yönergeyi takip ederek öğretmen rehberliğinde çalışmayı uygulayınız. Üçer kişilik gruplar oluşturunuz. İki kişi jimnastik minderinde erişmek hareketini yapana yardım ederken diğer kişi hareketi uygulamaya çalışır. 1 2 3 4 Yere sırtüstü yatan öğrenci geriye taklada olduğu gibi ellerini başının iki yanından yere ddayanma yapar (Resim 1, 2). Bacaklarını kapalı ve gergin olarak baş hizasına kadar kaldırır. Yardımcılar, uygulayanın ayak bileklerinden kavrarlar. hadi! komutu ile yerde yatan öğrenci elleriyle yeri itilerek dirseklerini düzeltir. Bacaklarını yukarıya doğru uzatırken, yardımcılar ayak bileklerinden yukarıya kaldırır ve amuda gelişine yardımcı olur (Resim 3, 4). Bu çalışmayı çokça uygulayınız. Bu çalışmada önemli olan, yardımcıların ve uygulayanın uyumlu çalışmasıdır. Yardımcıların, yukarıya kaldırma zamanlamasını iyi hesaplamaları gerekir. Hareketin tekniğini bozmadan yardım edebilmeleri, vuruş yerinin ve zamanının kavranabilmesi açısından önemlidir. Bu etkinlikte ulaşmak istediğimiz hedef, tekniği uygularken doğru yardımla hareketi kolaylaştırmak ve doğru yapılmasına katkı sağlamaktır. Yardımın yerinde ve zamanında doğru yapılması, uygulayan öğrencinin harekete hâkimiyetini geliştirecektir. 30
3. Uygulama Çalışması İkinci uygulama çalışması, erişmek tekniğinin tam olarak yapılabilmesi için hareketteki gerekli alt zemini oluşturmuştur. Şimdi erişmek hareketini teknik özelliklerine uygun olarak tek yardımcı ile çalışınız. Bu çalışmayı uygularken arkadaşınızın yerinde ve zamanında yapacakları yardımdan yararlanınız. Aşağıdaki yönergeyi öğretmen rehberliğinde uygulayınız. İkişer kişilik gruplar oluşturunuz. Buraya kadar yapılan tüm çalışmaların birleşiminden oluşan bu çalışmada, öğrenci harekete ayakta başlar. 1 2 3 4 5 6 7 Erişmek hareketini teknik özelliklerine uygun şekilde jimnastik minderinde yardım alarak uygulayınız. Hareketin teknik özelliklerinde anlatıldığı gibi oturuş yaparak geriye yuvarlanışa geçiniz. Bacaklar yukarıya yükselmeye başladığı anda yardımcı, bacakları kavrayarak yukarıya çeker ve hareket amutta tamamlanır (Resim 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7). Yardımcı, hareket uygulanırken gördükleri hataları yapıcı uyarılarla düzelttirir. Hareketi yardımla çalıştıktan sonra erişmek tekniğini yardımsız uygulayınız. Yardımlı erişmek çalışması, uygulayıcıya tekniğin bir sonraki aşaması için gerekli beceriyi sağlayacaktır. Sporcunun, bu çalışmadan sonra, kendine güveni artacak ve teknik özelliklerine uygun olarak hareketi yardım almadan yapacaktır. 31
4. Uygulama Çalışması Yardımlı erişmek amut çalışmasıyla hareketin tekniğini kavrayan öğrenci, meyilli düzlemde hareketi yardımsız olarak yapar. Aşağıdaki yönergeyi takip ederek öğretmen rehberliğinde çalışmayı uygulayınız. Sınıf mevcudunuza göre eşit sayıda gruplara ayrılınız. Gruplar jimnastik minderleri ve sıçrama tahtasından oluşan, resimdeki düzeneği oluştursun. Erişmek amut tekniğini meyilli düzlemde sırayla uygulayınız (Resim 1, 2, 3, 4, 5). Erişmek amut tekniğini meyilli düzlemde, hareket istenilen seviyeye gelene kadar çalışınız. 1 2 3 4 5 Meyilli düzlem çalışması geriye yuvarlanışı kolaylaştırır, hız kazanılmasına kalçanın ve bacakların yukarı uzanmasına katkı sağlar. Buraya kadar sözü edilen çalışmaları yapan öğrenciler, düz zeminde erişmek amut hareketini uygulayabilir. Çalışmayı yer seviyesinde uygulayınız. 3. ETKİ NLİ K Hataları Bulabilir misin? Erişmek hareketini yer seviyesinde jimnastik minderinde uygulayınız. Uygulama aşamasında birbirinizi gözlemleyerek eksik yönlerinizi çalışarak gideriniz. Bu çalışmanın amacı erişmek hareketinde yapılabilecek hataların tesbit ve düzeltilmesidir. Aşağıdaki yönergeyi takip ederek öğretmen rehberliğinde çalışmayı uygulayınız. İkişer kişiden oluşan gruplar oluşturunuz. Her grup üyesinden biri minderde erişmek tekniğini uygular. Diğer arkadaşı hareketi yapan arkadaşını dikkatlice izler. Gözlemlediği hataları bir sonraki sayfada hazırlanmış olan akran değerlendirme formuna not alır. Grup kendi içinde görev değişikliği yapar. Eksik görülen noktalar çalışılarak giderilir. 32
HATALARI BULABİLİR MİSİN? AKRAN DEĞERLENDİRME FORMU Bu değerlendirme formu öğrencinin erişmek tekniğini uygularken yapması gereken davranışları kapsamaktadır. Öğrenci davranışı yaparken arkadaşı uygulama hatalarına göre en uygun seçeneğin altına X işareti koyar. Değerlendirilen öğrencinin adı ve soyadı: Sınıfı ve numarası: Gözlenecek Davranışlar Yapabiliyor. Kısmen Yapabiliyor. Yapamıyor. Harekete ayakta duruş pozisyonunda girer. Gövdenin öne eğilmesi vücudun arkaya düşüşü izler. Geriye sert oturuşu yumuşatmak için ellerle dizlerin yanından en kısa zamanda anlık destek alır. Gövde dizlere iyice yaklaşmış ve bacaklar gergin Kalça yere temas eder etmez eller hızla omuzların arkasına alınarak, başın iki yanından yere dayanma yapar. Bu sırada bacakların geriye doğru hareketi devam eder. Dizlerin izdüşümü gözler hizasına geldiğinde, yer, güçlü bir şekilde itilerek dirsekler düzeltilir. Kalça ve bacaklar yukarıya doğru uzanma yapar. Kolların tam olarak gerdirilmesiyle vücut gergin olarak amuda geçer. Hareket dinamik ve koordineli yapılır. Baş kolların arasındadır. Vücut gergin, dengede ve amut duruşuna geçer. Çalışma sonunda yapamıyor ve kısmen yapabiliyor seçenekleri işaretlenmişse ilgili sütunda belirtilen ifadelere göre, yapılan hatalar, çalışılarak giderilir. Gözlemi yapan öğrencinin arkadaşının performansı hakkındaki geri bildirimleri: 33
Performansımızı Sergiliyoruz Sevgili öğrenciler; erişmek amut hareketiyle ilgili daha önce öğrendiğiniz tekniklere yenileri eklediniz. Sizden, öğrendiğiniz tüm teknikleri birleştirerek bir gösteri yapmanız istenmektedir. Gösterinizi hazırlarken aşağıdaki yönergeyi takip ediniz. Gösterinizi planlayınız. Bunun için bir çizelge hazırlayarak hangi gösteriyi hangi sırayla yapacağınızı ayrıntılı bir şekilde tanımlayınız. Gösteriniz için uygun araç-gereç ve kıyafet edininiz. Gösterinizde, bu ünitede öğrendiğiniz erişmek tekniklerini kullanmaya özen gösteriniz. Gösterinizi, bir haftalık sürede hazırlayınız. Performansınız eklerde verilen dereceli puanlama anahtarı ile değerlendirilecektir. ÜNİTE SONU ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME SORULARI A. Erişmek hareketinin teknik özelliklerini doğru sıralamayla aşağıda verilen boşluklara numaralandırarak yazınız. 1.Ayakta duruş pozisyonundan dizleri bükmeden öne doğru eğilme işlemini vücudun geriye düşüşü takip eder. 2. 3. 4. ERİŞMEK 5. 6. 34
ÜNİTE SONU ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME SORULARI B. Aşağıdaki ifadelerin karşısına doğru olanlar için ( D ), yanlış olanlar için ( Y) yazınız. Yanlış ifadelerin doğrularını karşılarındaki boşluğa yazınız. 1. Ayakta temel duruş pozisyonundan dizler gergin öne doğru eğilme işlemini vücudun geriye doğru düşüşü takip eder. ( )..... 2. Ayaktan geriye düşüşü frenlemek amacıyla, eller dizlerin yanından yerden anlık destek alır. ( )...... 3. Geriye yuvarlanma devam ederken gövde dizlere yaklaşmış, bacaklar dizlerden bükülü durumdadır. ( )... 4. Kalçanın yere temasıyla eller omuzların iki yanından yere dayanma yapar. ( )... 5. Yukarıya doğru açılma işlemi yavaş olmalıdır. ( ) 6. Amut pozisyonunda bel içe doğru kavis yapar. ( ). 35
3. ÜNİTE ÇEMBER HAZIRLIK 1. Ritmik jimnastikteki çember aleti hakkında neler biliyorsunuz? 2. Artistik jimnastikte bir hareketin çember olarak adlandırılmasının sebebi sizce ne olabilir? Görüşlerinizi paylaşınız. 3. Ritmik jimnastikteki çember aleti ile çember hareketinin ortak özelliği ne olabilir? Düşüncelerinizi arkadaşlarınızla paylaşınız. Hareketin yapılacağı yönde, bir hat üzerine ellerin sırayla konulması ve gerideki bacağın enerjik savrulmasıyla aynı hat üzerinde yapılan devirli bir harekettir. Çember hareketinin temeli amuttur. Öğrenci, amut hareketini iyi bir şekilde yapabiliyorsa çember hareketine geçilebilir. Amut tekniğinden sonra geliştirilebilecek en kolay hareket çember hareketidir. Basit bir hareket olmakla birlikte, artistik jimnastikteki temel hareketlerdendir. Hareket yana doğru yapılacağından, uygulama sırasında en önemli nokta, amut pozisyonuna gelindiğinde vücudun düşey doğrultudan öne ve geriye doğru sapmamasını sağlamasıdır. Çember hareketi yer aletinde ve denge aletinde bağlantı hareketi olarak kullanılmaktadır. 36
ÇEMBER Çember Hareketinin Teknik Özellikleri Sekme adımı alınarak veya hızlı bir koşu sonrası sıçrama bacağı önde, savurma bacağı arkada harekete başlanır. Bu noktada sıçrama bacağı yukarıya doğru çekilirken, kollar birbirine paralel yukarıya kaldırılır (Resim 1). Vücut savurma bacağına doğru döndürülür. Sıçrama bacağı ile ileriye doğru büyükçe bir adım alınır. Diz bükülür, gövde ileri doğru uzanır ve (harekete sol bacak kaldırılarak başlanılıyorsa) sol el, sıçrama bacağından uzağa, parmaklar açık yere aynı doğrultuda yerleştirilir (Resim 2). Aynı anda savurma bacağıyla, ileriye doğru gergin bir savurma işlemi gerçekleştirilir. Daha sonra sıçrama bacağıyla yukarıya doğru, kuvvetli bir itiş yapılır. Diğer el omuz genişliğinde, parmaklar açık ve aynı doğrultuda, yere dayanma yaparak açık bacak amut pozisyonuna gelinir (Resim 3). Savurma bacağı yere değmek üzereyken, yeri en son terk eden elle itiş yapılarak harekete yükseklik kazandırılır (Resim4). Hareketin bitiminde, bacaklar omuz genişliğinde açık, vücut savurma bacağı tarafına dönmüş ve kollar, yukarıda omuz genişliğinde açık durumdadır (Resim 5). Baş, hareket boyunca kolların arasındadır. Hareket ileriye doğru ve aynı düz doğrultuda yapılmalıdır. 1 2 3 4 5 Çember Hareketi Uygularken Yapılan Hatalar Çember hareketi uygulanırken dikkat edilecek önemli hususlar aşağıda sıralanmıştır. Doğru uygulanan her spor becerisi, olabilecek sakatlanmaları engeller. Sekme adımının yanlış yapılması Kolların baş üzerinden geçirilmeyip yanlardan öne doğru alınarak yere yerleştirilmesi Ellerin aynı anda yere yerleştirilmesi Eller ve ayakların aynı doğrultuda hareket etmemesi Başın içeriye doğru alınması Bacak savurma işleminin yetersiz olması ya da savurma anında dizlerin bükülmesi Sıçrama bacağıyla ittiriş yapılmaması ya da yetersiz ittirişi Harekette bacakların yanlardan geçmesi Kalçanın dışa alınması ya da belde yay oluşması Hareketin bitimine doğru omuz ittirişinin yapılmaması Çalışırken bu hataları yapmamaya özen gösteriniz. 37
Çember hareketine nasıl yardım edebilirsiniz? Öğrencinin ellerini koyacağı noktanın yan tarafında ve sıçrama bacağının olduğu yönde, ayaklar omuz genişliğinde açık beklenir. Savurma hareketinin başlangıcında, iki elle kalçanın kenarlarından tutularak çevirme işlemi yapılır. Çember hareketinde yardım, iki şekilde uygulanabilir. İlki öğrenci harekete girerken belinin iki tarafından kollar paralel olacak şekilde tutmaktır. Bu tutmayla hareket sonrasında, eller çapraz pozisyona gelir. İkinci yardım şeklinde ise eller çapraz pozisyonda belin iki yanından tutmasıdır. Hareket bitiminde kollar paralel hale gelir. Bu yardım şekillerinden ilki, hareketin başlangıç döneminde, büyük hatalar olduğunda tercih edilir. Eğer öğrencinin hataları hareketin son aşamasında daha fazla ise ikinci yardım şekli tercih edilir. 1. ETKİ NLİ K Çember Tekniğini İzliyorum Çember tekniğinin görsellerini dikkatlice izleyiniz. Yönergeyi takip ederek etkinliği uygulayınız. Öğretmen rehberliğinde çember tekniği görselleştirilir. Bu görselleştirme işlemi, tekniğin doğrudan öğretmen veya bir öğrenci tarafından uygulanması ile yapılabilir. Teknik görselleştirildikten sonra hareket analizi yapılır. Tekniğin yapılmasında önemli noktalar vurgulanır. Tekniğin hareket analizi yapıldıktan sonra, tekniği uygulayabilecek model öğrenci seçilir. Seçilen öğrenci hareketi uygularken diğer öğrenciler, gözlemlerini sonraki sayfadaki tabloda ilgili boşluklara not ederler. 38
Çember Hareketinin Teknik Özellikleri Uygulamalı Görselde İzledikleriniz 1. Harekete hızlı bir koşu sonrasında sekme adımı alınarak sıçrama bacağı önde savunma bacağı arkada başlanır. 1...... 2. Sıçrama bacağı yukarıya çekilirken kollar yukarıya kaldırırlır. 2...... 3. Vücut savurma bacağı tarafına döner. 4. Sıçrama bacağıyla ileriye adım alınır diz bükülür gövde ileriye uzanır. 5. El sıçrama bacağından uzağa aynı doğrultuda parmaklar yere açık yerleşir. 6. Aynı anda savurma bacağı gergin bir savurma yapar. Sıçrama bacağı yukarıya itiş yapar. 3...... 4...... 5...... 7. Diğer el aynı doğrultuda omuz genişliğinde yere dayanma yaparken açık bacak amut durumuna gelinir. 6...... 7... 8. Savurma bacağı yere değmek üzereyken yeri en son terk eden elle itiş yapılır.... 8...... 39
2. ETKİ NLİ K Çember Tekniğini Deniyorum Çember tekniğini iyi uygulayabilmek için, amut hareketinin öğrenilmiş olması gerekir. Çünkü çember hareketi, amut hareketinin geliştirilmiş şeklidir. Amut hareketini daha önceki ünitede öğrenmiştiniz. Çember hareketini öğretmen rehberliğinde, aşağıdaki yönergeyi takip ederek uygulamaya çalışınız. 1 2 3 4 İyi bir ısınma evresi ile iyice vücudunuzu spor uygulamaları için hazırlayınız. Sınıfı, eşit sayıda gruplara ayırınız. Her grup uygulayacağı çember tekniği için jimnastik minderlerini art arda yerleştirsin. Derin kolda sıralanıp oluşturduğunuz seride sırayla çember hareketini uygulayınız. Grupların önünde, koşu ve hareket için yeterli alan oluşturunuz (resim 1, 2, 3, 4). Her spor becerisinin kendine has özellikleri vardır. Tekniğin doğru uygulanabilmesi için bazı çalışmalar gereklidir. 40
1. Uygulama Çalışması Kol ve vücut tutuşu amut hareketi kadar çember hareketi uygularken de önemlidir. Kollar, vücudu taşıyabilecek güçte olmalıdır. Hareketi uygularken kollardaki bükülmeler, tekniğin yanlış uygulanmasına neden olur. Kollarla dayanma çalışması, hareketin sağlıklı uygulanabilmesi açısından önemli bir basamak çalışmasıdır. Aşağıdaki çalışmaları yönergeleri takip ederek öğretmen rehberliğinde uygulayınız. 1. Çalışma Çember hareketinde başarılı olabilmek için, amut duruşunun iyi uygulanabilmesi önemlidir. (Amut duruşunu öğrenmiştiniz.) Sınıf mevcudunuza göre eşit sayıda gruplara ayrılınız. Gruplar çalışacağı jimnastik sırasını resimdeki gibi yerleştirsin. Sırayla jimnastik sırasında ellerle dayanma çalışmasını uygulayınız. Jimnastik sırasına ellerinizi omuz genişliğinde yerleştirerek kollar gergin, bacakları sırayla savurarak diğer tarafa geçiniz (Resim 1). Resim 1 2. Çalışma Birinci çalışmayı yeterince uygulandıktan sonra ikinci çalışmayı yapınız. Jimnastik sırası üzerinde, ellerle dayanma pozisyonunda, dizleri karna çekerek sıranın üzerinden, sağa sola atlama çalışmasını yapınız. Sıranın üzerinde bu çalışma yapılırken eller sabit pozisyondadır. Aynı çalışma daha sonra bacaklar açılarak ve ayaklar yere sırayla tek tek basacak şekilde uygulanır. Hareketteki koordinasyon sağlanınca, öğrencilerden bacaklarını daha çok savurmaları ve açmaları istenir. Böylece hareketin kaba vücut pozisyonu ve akış yönü daha kolay kavranır. Resim 2 Jimnastik sırasındaki çalışma istenilen seviyeye ulaştıktan sonra, hareketi yüksek kasada çalışınız. Dayanma hareketini yüksek kasada kalçayı yükselterek çalışınız. Harekete yükseklik kazandırınız (Resim 2). Bu çalışma, dayanmayı geliştirmek ve vücudu taşımayı öğrenmek için yararlıdır. Bunun yanında hareketteki koordinasyonu geliştirmeye de katkı sağlar. Eller üzerinde vücudu taşıma, çember hareketi için geçiş çalışmasıdır. 41
2. Uygulama Çalışması Çember tekniğini farklı şekillerde çalışmak, hareketin geliştirilip en az hatayla uygulanabilmesi açısından, sizlere büyük yararlar sağlayacaktır. Hareketin gelişimi için değişik düzeneklerde çalışma örnekleri sunulmuştur. Aşağıdaki resimlerde görülen düzenekleri, okulunuz spor salonunda oluşturunuz. Bu düzeneklerde, çember tekniğini farklı şekillerde çalışarak, gerekli becrileri kazanırsınız. Harekete gereken; koordinasyon, yükseklik, bacak savuruşu, sürat gelişir. Çalışmayı dikkatlice uygulayınız. Aşağıdaki çalışmaları yönergeleri takip ederek okulunuzun spor salonunda öğretmen rehberliğinde uygulayınız. 1. Çalışma Çember hareketini kasa üzerinden teknik özelliklerine uygun çalışınız (Resim 1). Resim 1 Kasadan uygulayacağınız çember çalışması, kalçayı yüksek tutarak harekete yükseklik kazandırır ve bacakların savrulmasını geliştirir. 42
2. Çalışma Resim 2 Resim 3 Engelli düzenek, iki kişinin ipi uçlarından belirli yükseklikte tutmasıyla oluşturulabilir. Öğrenci, vücudunun hiçbir bölümünü ipe dokundurmadan çember dönüşü yapar (Resim 2). Engel üzerinden, sağlı sollu çember hareketini uygulayınız (Resim 3). Engel üzerinden yapılan çalışmalarda, çember hareketinde, eller, bacak savuruşu ve ayaklar aynı doğrultu üzerinde olmalıdır. Hareketin tempolu ve seri şekilde yapılabilmesi için engel üzerinden sağlı sollu çember çalışması gereklidir. 3. Çalışma Basamak çalışması için kasa kullanarak şekildeki düzeneği hazırlayınız. Düzeneğin etrafı minderlerle desteklenebilir. Basamakta çember hareketini çalışınız. Çember hareketinde basamaktan inerek yapılan çalışma, bacak savuruşunu kolaylaştıracaktır (Resim 4). Resim 4 43
3. Uygulama Çalışması Meyilli düzlemde çember hareketini, yönergeyi takip ederek öğretmen rehberliğinde uygulayınız. Sınıf mevcudunuza göre eşit sayıda gruplara ayrılınız. Her grup çalışacağı sıçrama tahtası ve minderlerden oluşan resimdeki meyilli düzeneği oluştursun. Oluşturduğunuz düzenekte hareketi sırayla uygulayınız. Harekete meyilli düzlemin yüksek tarafından başlayınız. Çember hareketini tekniğine uygun olarak uygulayınız (Resim 1, 2, 3, 4, 5). 1 2 3 4 5 Meyilli düzlemde yapılan çember çalışması, hareketin daha kolay öğrenilmesinde etkilidir. Hafif meyil, hareket için gerekli olan bacak savuruşunu kolaylaştırır ve hareketin akıcı yapılabilmesini sağlar. 3. ETKİ NLİ K Hataları Bulabilir misin? Birbirinizin hareketlerini izlemek uygulamalarınızın daha iyi olmasını sağlayacaktır. Gözlem yapanlar, hareketi farklı boyutlarda değerlendirme fırsatı bulurlar. Böylece uygulama aşamasında minimum hatayla tekniği yapabileceklerdir. Ayrıca herkes farklı ayrıntıları görerek çalışmayı istenilen hale getirecektir. Meyilli düzlemde, hareketi yeterince çalıştıktan sonra yer seviyesine indiriniz. Yer seviyesinde çalışırken birbirinizi gözlemleyerek hareketi, tam olarak yapınız. Bu çalışmada hedef alınan beceri, çember hareketinde yapılabilecek hataların tespiti ve düzeltilmesidir. Aşağıdaki yönergeyi öğretmen rehberliğinde takip ederek uygulayınız. İkişer kişiden oluşan gruplar, oluşturunuz. Grup üyesinden biri, çember tekniğini uygularken diğeri hareketi yapan arkadaşını dikkatlice izler. Gözlemlerini bir sonraki sayfada akran değerlendirme formuna not alır. Grup, kendi içinde görev değişikliği yapar. Eksik görülen noktalar, çalışılarak giderilir. 44
HATALARI BULABİLİR MİSİN? AKRAN DEĞERLENDİRME FORMU Bu değerlendirme formu öğrencinin çember tekniğini uygularken yapması gereken davranışları kapsamaktadır. Öğrenci davranışı yaparken arkadaşı uygulama hatalarına göre en uygun seçeneğin altına X işareti koyar. Değerlendirilen öğrencinin adı ve soyadı: Sınıfı ve numarası: Gözlenecek Davranışlar Yapabiliyor. Kısmen Yapabiliyor. Yapamıyor. Hızlı bir koşu sonrası, sekme adımı alınarak sıçrama bacağı önde, savurma bacağı arkada kalacak şekilde harekete girer. Sıçrama bacağı yukarı çekilirken kolları birbirine paralel yukarı kaldırır. Vücut savurma bacağına doğru döner. Sıçrama bacağıyla ileriye doğru büyük bir adım alır. Diz bükülüyor, gövde ileriye uzanır. El sıçrama bacağından uzağa aynı doğrultuda, parmaklar açık yere yerleşir. Aynı anda savurma bacağıyla ileriye gergin bir savurma yapar. Sıçrama bacağıyla yukarıya kuvvetli bir ittiriş yapar. Diğer el omuz genişliğinde, parmaklar açık ve aynı doğrultuda yere dayanma yapar. Açık bacak amut pozisyonuna gelir. Savurma bacağı yere değmek üzereyken, yeri en son terk eden elle ittiriş yapılarak harekete yükseklik kazandırır. Hareketin bitiminde bacaklar omuz genişliğinde açık, vücut savurma bacağı tarafına dönmüş ve kollar yukarıdadır. Çalışma sonunda yapamıyor ve kısmen yapabiliyor seçenekleri işaretlenmişse ilgili sütunda belirtilen ifadelere göre, yapılan hatalar, çalışılarak giderilir. Gözlemi yapan öğrencinin arkadaşının performansı hakkındaki geri bildirimleri: 45
Performansımızı Sergiliyoruz Sevgili öğrenciler; çember hareketiyle ilgili daha önce öğrendiğiniz tekniklere yenileri eklediniz. Sizden öğrendiğiniz tüm teknikleri birleştirerek bir gösteri yapmanız istenmektedir. Gösterinizi hazırlarken aşağıdaki yönergeyi takip ediniz. Gösterinizi planlayınız. Bunun için bir çizelge hazırlayarak hangi gösteriyi hangi sırayla yapacağınızı ayrıntılı bir şekilde tanımlayınız. Gösteriniz için uygun araç-gereç ve kıyafet edininiz. Gösterinizde, bu ünitede öğrendiğiniz çember tekniklerini kullanmaya özen gösteriniz. Gösterinizi, bir haftalık sürede hazırlayınız. Performansınız eklerde verilen dereceli puanlama anahtarı ile değerlendirilecektir. ÜNİTE SONU ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME SORULARI A. Çember hareketinin teknik özelliklerini doğru sıralamayla aşağıda verilen boşluklara numaralandırarak yazınız. 1. 2. 3. 4. ÇEMBER 5. 6. 46
ÜNİTE SONU ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME SORULARI B. Çember hareketi uygulanırken yapılabilecek hataları aşağıda boş bırakılan yere yazınız...................... C. Artistik jimnastikte çember hareketini yaparken kendinizi değerlendirecek olsanız, güçlü ve zayıf yönleriniz hakkında neler yazardınız? Güçlü yönlerim:............ Zayıf yönlerim:............... 47
4. ÜNİTE KARTVİL HAZIRLIK 1. Artistik jimnastikte kartvil hareketinin hangi yarışma aletlerinde kullanıldığını gördünüz? 2. Kartvil hareketini uygularken sizce hangi motor beceriler ön plana çıkar? Artistik jimnastikte kartvil, genellikle bağlantı hareketi olarak kullanılır. Çember hareketinin geliştirilmiş şeklidir. Çemberden farkı, hareket girişinde ellerin yere sporcunun teknik yapımı kolaylaştıracak farklı bir pozisyonda yerleştirilmesi, amut pozisyonuna gelirken bacakların kapalı olması ve hareketin giriş yönüne göre 180 derecelik bir yön değişimiyle tamamlanmasıdır. Kartvil, öne doğru giden bir hareketi geriye doğru çeviren, ya da geriye doğru devam eden harekete bağlayan önemli bir tekniktir. 48