ANADOLU NUN ÖNEMĠ AĢağıdaki sorulara cevap vererek Anadolu nun önemini hatırlayalım: 1.Ġkliminin genel özelliği nasıldır? Ġnsan yaģamını kolaylaģtırır mı zorlaģtırır mı? 2.Yer altı ve yer üstü zenginlikleri burada yaģayan insanların ihtiyaçlarını karģılamıģ mıdır? Örnek vererek açıklar mısınız? 3.Su kaynakları zengin midir? Örnek verir misiniz? 4.Hangi kıtaların merkezindedir? 5.Hangi denizlere kıyısı vardır? 6.Hangi boğazlara sahiptir? 7.Tarihte bildiğiniz hangi ticaret yolları üzerindedir? ANADOLU YA TÜRK AKINLARI Türklerin yaklaģık MÖ 14 000 lerde baģlayan göçleri MS 11. YY a gelindiğinde de devam etmiģtir. 11. YY da Türklerin atası Oğuz Han ın oğullarından Üçoklar koluna bağlı Kınık Boyu Anadolu ya gelmiģtir. Türkler Anadolu ya geldiklerinde Anadolu genellikle Bizanslı tekfurların veya Bizans Ġmparatorluğu nun sömürdüğü bir coğrafya idi. Ayrıca Anadolu nun kuzeydoğusunda Ermeni ve Gürcü Prenslikleri vardı. Bu prenslikler ne güçlü birer devlet olabilmiģler ne de Anadolu yu vatan olarak benimsemiģlerdi. Kınık Boyu ndan Selçuklular Ani, Ahlât çevresine yerleģtiklerinde de bu coğrafyada otorite zayıftı. Tayfun Öztürk, Sosyal Bilgiler Öğretmeni Sayfa 1
Selçuklu Beyleri Tuğrul ve Çağrı Beyler Anadolu ya yaptıkları keģif hareketlerinden sonra keģfettikleri bu coğrafyanın özelliklerinin bozkır kültürüne uyduğunu fark etmiģlerdir. Zamanla ailelerini de ele geçirilen yerlere yerleģtirmiģlerdir. 1035 te Büyük Selçuklu Devleti kurulduktan sonra Türkler, Selçuklular kontrolünde Anadolu ya akmaya baģlamıģlardır. Türklerin Anadolu ya yaptıkları akınlar Bizans Devleti ni rahatsız etmiģtir. Selçuklu ordusu 1048 de Pasinler Ovası nda ilk defa Bizans ordusu ile karģılaģmıģ ve yapılan bu savaģı Selçuklular kazanmıģtır. Selçuklular Doğu Anadolu da etkin bir güç olmuģlardır. ANADOLU NUN TÜRKLEġMESĠ VE MALAZGĠRT ZAFERĠ ( 1071 ) a.malazgirt SavaĢı nın Sebepleri: Türk akınlarının artması ve Türklerin Anadolu ya yerleģmeleri üzerine Bizans ordusu doğuya doğru sefere çıkmıģtır. b.savaģ: Devrin kaynaklarına göre Bizans ın 200 binlik ordusuna karģı, Selçuklu kuvvetleri 50 bin kadardı. Selçuklu Sutanı Alp Arslan ile Bizans Ġmparatoru Romanos Diogenes komutasındaki iki ordu Malazgirt Ovası nda yer tutmuģtur. Bizans ordusundaki Peçenek ve Uz askerleri, karģılarındakinin Türk olduğunu görünce Selçuklu tarafına geçmiģlerdir. Alp Arslan Bizans kuvvetlerine karģı Türk savaģ taktiği olan Turan Taktiği ni baģarıyla uygulamıģtır. Askerlerin bir kısmı savaģ alanının iki yanındaki tepelerde pusuya yatmıģtır. Diğer kuvvetler düģmana saldırmıģ ve kaçar gibi yaparak geri çekilmiģlerdir. Türklerin bozguna uğradığını zanneden Bizans kuvvetleri disiplinsiz bir Ģekilde Selçuklu kuvvetlerini takibe baģlamıģ ve merkezden epey ayrılmıģlardır. Pusuya doğru çekilen Bizans ordusu, bu tuzağı geç fark etmiģtir. Geri çekilmeye çalıģtıkları sırada Ermeniler ve yedek kuvvetler savaģ alanından kaçmıģlardır. Tam anlamıyla çembere alınan Bizans ordusu, akģama kadar süren Türk hücumlarıyla âdeta yok edilmiģtir. Ġmparator yaralı olarak ele geçirilmiģtir: 26 Ağustos 1071. c.savaģ Sonrası: Dıogenes ile Alp Arslan arasındaki anlaģmaya göre; 1. Ġmparator, kurtuluģ akçası (fidye) karģılığında serbest bırakılacaktı. Böylece Bizans savaģ tazminatı ödemiģ olacaktı. 2. Bizans ın elindeki bütün Müslüman esirler salıverilecekti. 3. Bizans Selçuklulara yıllık vergi ödeyecekti. Türk askerlerinin eģliğinde memleketine gönderilen Romanos Diogenes tahtından indirilmiģtir. Yerine geçen imparator bu anlaģmayı tanımamıģtır. Bunun üzerine dîvânı toplayan Alp Arslan Türk komutanlara Anadolu nun fethinin tamamlanması emrini vermiģtir. Tayfun Öztürk, Sosyal Bilgiler Öğretmeni Sayfa 2
Malazgirt Zaferinin Önemi ve Sonuçları: 1.Malazgirt Zaferi sonucunda Anadolu nun kapıları kesin olarak Türklere açılmıģtır. Çünkü Bizans ın yeni imparatoru anlaģmayı tanımayınca Alp Arslan komutanlarına Anadolu nun fethi emrini vermiģtir. 2.Zaferden sonra Anadolu da irili ufaklı birçok Türk devleti kurulmuģtur. Böylece Anadolu nun TürkleĢmesi safhası baģlamıģtır. Kısa süre zarfında Türkler Anadolu da çoğunluğu sağlamıģlardır. 3.Türkiye Cumhuriyetine kadar uzanan Türkiye tarihi baģlamıģtır. 4.Türklerin Ġslâm dünyasındaki saygınlığı ve liderliği daha da güçlenmiģtir. 5.Malazgirt Zaferi, Avrupa da da derin izler bırakmıģtır. Bizans ın yenilmesi üzerine kendilerini de tehlikede gören Hıristiyan Avrupa, Türklere karģı ittifaklar oluģturmuģtur. Haçlı ittifakı aslında bu zafere bir tepki olarak doğmuģtur. Haçlı Seferleriyle Türk ilerleyiģi durdurulmak istenmiģtir. ANADOLU'DA KURULAN ĠLK TÜRK BEYLĠKLERĠ Malazgirt Zaferi nden sonra Anadolu'ya yapılan Türkmen akını iyice artmıģtır. Bunun sonucu olarak, burada birçok Türk beyliği kurulmuģtur. Tarih atlasınızdaki Anadolu da Kurulan Ġlk Türk Devletleri Haritası na göre Anadolu da kurulan Ġlk Türk devletlerini egemen oldukları Ģehirlerle birlikte liste halinde yazar mısınız? 1.Anadolu Selçukluları:Ġznik, Ankara, Antalya, Adana,Konya çevresi 2.Artuklular:. 3.Saltuklular: 4.Mengücekliler: 5.DaniĢmentliler:.. Anadolu da Kurulan Ġlk Türk Devletlerinin Tarihe Katkıları: 1.Anadolu'nun gerek nüfus gerekse imar bakımından TürkleĢmesinde büyük rol oynamıģlardır. 2.Türkler Bizans, Ermeni ve Gürcü gücünü kırmıģ, Haçlılara karģı Ġslam dünyasını savunmuģlardır. 3.Avrupalılar XII. Yüzyıldan itibaren Anadolu'ya "Türk Diyarı" yani Türkiye demeye baģlamıģlardır. Soru: Anadolu da kurulan ilk Türk beylikleri bu yarımadayı nüfus bakımından TürkleĢtirmiĢlerdir. Bunun kanıtlayan olgu ne olabilir? Soru: Anadolu da kurulan ilk Türk beylikleri Anadolu yu yapı bakımından TürkleĢtirmiĢlerdir. Bunun kanıtı yapılar nelerdir? Soru: Avrupalılar Malazgirt SavaĢı ndan sonra Anatolya ya Türkiye demeye baģlamıģlardır. Sizce niçin? Tayfun Öztürk, Sosyal Bilgiler Öğretmeni Sayfa 3
ANADOLU DA TÜRK BĠRLĠĞĠNĠN SAĞLANMASI Malazgirt SavaĢı ndan sonra, Büyük Selçuklu Sultanı Alp Arslan ın yeğeni KutalmıĢoğlu Süleyman ġah, Rum diyarı Anatolya da gaza ve cihada çıkmıģtır. Ġznik ve çevresini fethederek Türkiye Selçuklu Beyliği ni kurmuģtur. Türkiye Selçukluları Büyük Selçuklu Devleti nin zayıflamasıyla bağımsız hâle gelmiģlerdir. Bu devlet Anadolu yu TürkleĢtirme ve burada kurulan Türk beyliklerini birleģtirme politikası takip etmiģtir. KUMDANLI (MĠRYAKEFOLON) SAVAġI (1176) Sebebi: Türkiye Selçuklularının giderek güçlenmesi ve sınırlarını geniģletmesi üzerine Bizans Ġmparatoru I. Manuel Komnenos büyük bir ordu ile Anadolu Selçuklularının üzerine yürümüģtür. Amacı Türkleri kesin olarak yenmek ve Anadolu dan atmaktı. Olay:1176 yılında Denizli yakınlarında yapılan Kumdanlı (Miryakefolon) SavaĢı nda Bizanslılar yenilmiģtir. Komnenos esir düģmüģtür. Türkiye Selçuklu Sultanı II. Kılıç Arslan, savaģ tazminatı ödemek ve Selçuklulara biraz toprak vermek koģulu ile imparatoru serbest bırakmıģtır. Sonuç: Bizanslılar Türkleri Anadolu dan atamayacaklarını anlamıģlardır. Anadolu nun Türk yurdu olduğu Bizans tarafından da siyasi ve askeri anlamda kabul edilmiģtir. Tayfun Öztürk, Sosyal Bilgiler Öğretmeni Sayfa 4
HAÇLI SEFERLERĠ Hıristiyanlık dininin peygamberi olan Hz. Ġsa Kudüs te yaģamıģtır. Bu yüzden Kudüs ve çevresi Hıristiyanlık için kutsal topraklardır. Kudüs, aynı zamanda Müslümanlar ve Yahudiler için de kutsaldır. Bu topraklar, 636 yılında Halife Hz. Ömer döneminde, ünlü komutan Halid bin Velid tarafından Ġslam Devleti topraklarına katılmıģtı. Antakya ve Urfa Ģehirleri de Hıristiyan dünyası için kutsaldır. Bu Ģehirler de çeģitli tarihlerde Ġslam topraklarına katılmıģlardır. Avrupalı Hıristiyanlar, Müslümanların elinde bulunan kutsal yerleri almak için bir takım askeri seferler düzenlemiģlerdir. Seferlere katılanlar elbiselerinin ve kalkanlarının üzerinde bir haç iģareti taģımıģlardır. Bunun için adı geçen seferlere Haçlı Seferleri denmiģtir. 11-13. YY arasında 8 sefer düzenlenmiģtir. ġimdi Haçlı Seferlerinin nedenlerini sırasıyla inceleyelim. Açıklamaları okuduktan sonra yan baģlıklara siyasi, dini ya da ekonomik sebeplerden uygun olanını yazınız. Siyasi Nedenler: Müslüman Araplar, Dört Halife ve Emeviler döneminde Suriye, Filistin ve Ġspanya yı ele geçirmiģlerdi. Aynı zamanda, Selçuklu Türkleri Anadolu nun büyük bölümünü Hıristiyan Bizans ın elinden alarak devlet kurmuģlardı. Bu durum Avrupalı Hıristiyanların moralini bozuyordu. Ayrıca, Hıristiyan Bizans ın Türk akınlarından kurtulmak için Hıristiyan dünyasından yardım istemesi macera peģinde koģan Avrupalı prensleri ve Ģövalyeleri savaģa katılmaya yönlendiriyordu. Tayfun Öztürk, Sosyal Bilgiler Öğretmeni Sayfa 5
.. Sebepler: Avrupalılar çok eskiden beri doğudan gelen ipek, porselen ve baharat gibi mallara çok ilgi göstermiģlerdir. Ancak, o zaman dünyanın en büyük ticaret yolları sayılan Ġpek ve Baharat yolları Müslümanların denetiminde bulunuyordu. Hıristiyanlar ticaret yollarının kontrolünü ele geçirmek istemiģlerdir. Ayrıca bazı Avrupalılar, bu Müslüman ülkelerine giderek zengin olmak istiyorlardı.. Sebepler: Hıristiyanlar için Kudüs e hac ziyareti yapmak kutsal bir görevdi. Ancak, hac merkezinin Müslümanların elinde olması Hıristiyanların hoģuna gitmiyordu. Hac görevini rahat yerine getiremediklerini düģünüyorlardı. Avrupa nın önde gelen Hıristiyanlık tarikatları önce krallar ve derebeyler arasında barıģı sağlamıģlar sonra onları, Müslümanlarla savaģmaya çağırmıģlardı. Bu savaģı Hz. Ġsa ve Tanrı istiyor; Müslümanlarla savaģmak en kutsal görevdir; bu savaģa katılanlar cennete gidecekler diye propaganda yapmıģlardır. Haçlı Seferleri nin ilki 1096 da baģlamıģ, en sonuncusu ise 1270 yılında yapılmıģtır. Haçlı Seferlerinin Sonuçları: 1.Haçlı Seferleri yüz binlerce Müslüman ve Hıristiyan insanın ölümüne sebep olmuģtur. 2.Anadolu, Suriye ve Filistin toprakları savaģ alanına döndüğü için bu topraklardaki Ģehirler zarar görmüģtür. 3.Hıristiyanlar baģlangıçta baģarı elde etseler de esas amaçlarına ulaģamamıģlardır. 4.Avrupa da birçok derebeylik yerine küçük krallıklar kurulmuģtur. Avrupa nın siyasi görünümü değiģmiģtir. 5.Bizans Ġmparatorluğu Haçlı Seferleri nden büyük zarar görmüģ ve zayıflamıģtır. 6.Akdeniz kıyılarında doğu-batı deniz ticareti geliģmiģtir. Marsilya, Venedik ve Cenova gibi Akdeniz liman kentleri zenginleģmiģtir. 7.Avrupa da gemi yapımcılığı geliģmiģtir. 8.Doğu dan pusula, kâğıt ve barut gibi icatları alan Avrupa nın bilim ve tekniği geliģmiģtir. Deneye ve gözleme dayanmayan (skolâstik) Avrupa düģüncesi sarsılmıģtır. 9.Barutu kullanmayı öğrenen krallıklar, bunu ateģli silahlarda kullanarak derebeylerin surlarını yıkmıģlar, böylece feodal beylerin güçlerini azaltmıģlardır. 10.Haçlı Seferleri sonunda Papa nın ve kilisenin saygınlığı azalmıģtır. 11.Haçlı Seferleri sayesinde Müslümanlar ve Hıristiyanlar birbirlerini daha yakından tanıma olanağı bulmuģlardır. 12.Türkiye Selçuklu Devleti nin Haçlı seferlerine karģı verdiği mücadele Ġslam dünyasında takdir görmüģtür. Soru: Haçlı Seferlerinin siyasi, askeri, dini, ekonomik sonuçlarını sınıflandırır mısınız? (Kutucukların içine sonuçların numaraları yazılacaktır) Tayfun Öztürk, Sosyal Bilgiler Öğretmeni Sayfa 6
Askeri ve Siyasi Ekonomik Sonuçlar Sonuçlar 2, 2, Dini Sonuçlar Bilim Teknik ve Kültürel Sonuçlar ANADOLU DA TÜRK BĠRLĠĞĠNĠN BOZULMASI 1230 yılında Türkiye Selçukluları Yassıçemen SavaĢı sonunda HarezmĢahlar Devleti ni yenmiģtir. Böylece Türkiye Selçukları Harezm bölgesine egemen olmuģtur. Öte yandan Moğolların Ġlhanlı koluna komģu olunmuģtur. Böylece Türkiye Selçukluları ile Moğollar arasında sınır anlaģmazlıkları ve egemenlik mücadelesi baģlamıģtır. 1243 yılında bu anlaģmazlıklar savaģa dönüģmüģtür. Sivas ta Kösedağ da yapılan savaģı Ġlhanlılar kazanmıģtır. Kösedağ SavaĢı ndan sonra Türkiye nin haritası değiģmiģtir: Kösedağ SavaĢı ndan Önce Türkiye Tayfun Öztürk, Sosyal Bilgiler Öğretmeni Sayfa 7
Kösedağ SavaĢı ndan Sonra Türkiye Sorular: 1.Kösedağ SavaĢı ndan sonra Türkiye de a.selçukluların b.ġlhanlıların otoritesi nasıl etkilenmiģtir? 2.Kösedağ SavaĢı Anadolu da Türk birliğini nasıl etkilemiģtir? 3.AĢağıdaki haritaya göre denizcilikle uğraģması muhtemel Türk beylikleri nelerdir? 4.AĢağıdaki haritaya göre Anadolu da kurulan Türk beyliklerini, kuruldukları Ģehirlerle birlikte liste halinde yazar mısınız? Örnek: Karesioğulları: Balıkesir, Biga TÜRKĠYE SELÇUKLU DEVLETĠNĠN KÜLTÜR ve MEDENĠYET ÖZELLĠKLERĠ Türkiye Selçukluları ve beylikler döneminde Anadolu'da yapılan eserleri tanımlayalım: Cami: Ġmarethane:Yoksulların Medrese: Orta ve yüksek eğitim doyuruldukları mekân kurumu Kervansaray:Tüccarların DarüĢĢifa: Hastahane konakladıkları yer, motel Tayfun Öztürk, Sosyal Bilgiler Öğretmeni Sayfa 8
Soru: Anadolu'da kurulan ilk Türk devletlerinin söz konusu coğrafyada cami, medrese, darüģģifa, imarethane, kervansaray, yol, köprü yapmaları ile ilgili çıkarımlarda bulununuz. Soru: Selçukluların aģağıdaki faaliyetleri ne anlama gelir? 1.Alaiye (Alanya), Sinop ve Suğdak'ın fethi 2.Ticaret yolları üzerinde silahlı güçler bulunması 3.EĢkıya ve korsanların saldırısına uğrayan tüccarların zararının devlet hazinesinden karģılanması 4.Ġtalyan, Fransız, Ġranlı, Suriyeli bazı Yahudilerin Antalya, Konya, Sivas, Kayseri gibi Ģehirlere yerleģtirilmeleri 5.Kıbrıs Krallığı ve Venedik ile gümrük indirimi konularında anlaģmaları Tayfun Öztürk, Sosyal Bilgiler Öğretmeni Sayfa 9
Soru:Kervansarayların aģağıdaki özelliklerini düģünerek çıkarımlar yapınız. 1.Tüccarlar ücretsiz konaklayabilir. 2.Kervansarayda doktor ve ilaç bulunur. 3.Duvarları kalın taģtan, kapıları da demirdendir. 4.30-40 km'lik mesafelerle inģa edilmiģlerdir. 5.Limanlara ulaģan yollar üzerinde yoğunlaģmıģlardır. Soru: Biz Hakk ın nuruyuz, Hakk ın aynasıyız. ġu halde kendi kendimizle, birbirimizle ne diye çekiģip duruyoruz! Bir aydınlık bir aydınlıktan neden böyle kaçıyor! Biz hepimiz, bütün insanlar, tek bir vücut halinde olgun bir insanın varlığında toplanmıģ gibiyiz. Fakat neden böyle ĢaĢıyız! Aynı vücudun birer uzvu olduğumuz halde neden zenginler, yoksulları böyle hor görürler! Aynı vücutta bulunan sağ el, ne diye sol elini hor görür! Her ikisi de mademki senin elindir, aynı tende uğurlu ne demek, uğursuz ne demek! Mevlana Celaleddin Rumi nin Divân-ı Kebir isimli eserinden alınan Türkiye Selçukluları ve Beylikler dönemindeki bu sözleri hangi insani davranıģlara sahip olmamızı gerektirmektedir? Soru: Bir kez gönül yıkdun ise Bu kıldığın namaz değül, YetmiĢ iki millet dahi Elin yüzün yumaz değül... Gelin tanıģ olalım, iģin kolayın tutalım Sevelim sevilelim, dünya kimseye kalmaz Yunus sözün anlar isen, mani'sini dinler isen Sana iyi dirlik gerek, bunda kimseler kalmaz Yunus Emre Ģiirlerinde hangi iletileri vermiģtir? Tayfun Öztürk, Sosyal Bilgiler Öğretmeni Sayfa 10
Soru: Ġncinsen de incitme Her ne ararsan kendinde ara.. DüĢmanınızın bile insan olduğunu unutmayınız... Ayağa kalkarsan hizmet amacıyla kalk, Eğer konuģacaksan hikmet ile konuģ. Oturacağın zaman saygı ile otur... Gelin canlar bir olalım, bir olalım diri olalım, diri olalım iri olalım Hacı BektaĢ Veli insan iliģkilerinde hangi örnek davranıģları anlatıyor? YÜCE OSMANLI DEVLETĠNĠN KURULUġ DEVRi Kayı Boyu: Osmanlılar Oğuzların Bozok Kolu nun Kayı Boyu na mensupturlar. Malazgirt Zaferi'nin ardından Anadolu'ya gelmiģlerdir. Anadolu Selçuklu Sultanı Alaaddin Keykubat tarafından kendilerine yurtluk olarak verilen Ankara yakınlarındaki Karacadağ a yerleģmiģlerdir. Burada bir süre kalan Kayılar Ertuğrul Gazi yönetiminde Söğüt ve Domaniç yöresine geçmiģlerdir. Bir uç beyliği olan Osmanoğulları, Ertuğrul Gazi oğlu Osman Bey döneminde devlet haline gelmiģtir:1302 KuruluĢ Devri Hükümdarları: I.Osman, Orhan Bey, I.Murat, I.Bayezit(Yıldırım), I.Mehmet(Çelebi), II.Murat, II.Mehmet II. Mehmet in 1453 te Ġstanbul u fethetmesiyle yükselme dönemi baģlamıģtır. Tayfun Öztürk, Sosyal Bilgiler Öğretmeni Sayfa 11
OSMANLI DEVLETĠ NĠN BÜYÜMESĠNĠ KOLAYLAġTIRAN FAKTÖRLER 1.Bizans zayıf, Balkanlar da var olan prenslikler kavga halindeydiler. 2.Osmanlılar Bizans sınırındadırlar. Bizans içlerine yapılan gaza ve cihat seferlerine diğer Türk beylikleri de asker yollamıģtır. 3.Bizans taki taht kavgalarından yararlanmıģlardır. Ayrıca Osman Bey tekfurların kavgalarından da yararlanıp Bilecik, Ġnegöl, Yarhisar, Yunthisar ve YeniĢehir i fethetmiģtir. 4.Osmanoğulları bir uç beylikken Moğollar ve Türkiye Selçuklu Devleti ile sürtüģmemiģlerdir. 5.I. Murat, oğlu Bayezıt ı Germiyan Beyi nin kızı ile evlendirmiģtir. Germiyan Beyi çeyiz olarak Kütahya ve çevresini Osmanlılara vermiģtir. Hamitoğulları ndan toprak satın alınmıģtır. Gerektiğinde Osmanlılar askerlerini de kullanarak otoritesini güçlendirmiģtir. 6.Merkezi bir yönetim anlayıģı göstermiģlerdir. I. Murat ( 1362-1389) ülke hanedanın ortak malıdır anlayıģını değiģtirip ülke hükümdar ve oğullarının ortak malıdır değiģikliğini gerçekleģtirmiģtir. 7.Yetenekli ve teģkilatçı padiģahlar ülkeyi yönetmiģtir. 8.Ġngiltere ve Fransa, kendi aralarında YY SavaĢları (1337-1453) ile uğraģmıģtır. 9.Osmanlı nın gaza ve cihat fetihleri istilacı, yağmacı, yok edici nitelikte değildir. Fethedilen topraklardaki Hıristiyan halka dini serbestlik verilmiģtir. 10.Fethedilen yerlerde tımar ve iskân siyaseti uygulanmıģtır. Soru: Yanda bulunan haritaya göre Orhan Bey dönemiyle ilgili olarak aģağıda verilen yanlıģ bilgileri düzeltiniz: Orhan Bey döneminde Balıkesir, Çanakkale civarındaki Karamanoğulları Beyliği Osmanlılara katılmıģtır. Anadolu Türk siyasi birliği bu olaydan etkilenmemiģtir. Osmanlı Devleti Avrupa ya geçmiģtir. Gelibolu Yarımadası fethedilmiģtir. Soru: Ankara SavaĢı Öncesinde Osmanlı Devleti Ankara SavaĢı nda (1402) doğudan gelen Timur ve kuvvetleri Yıldırım Bayezıt ın Osmanlı kuvvetlerini dağıtmıģtır. Tayfun Öztürk, Sosyal Bilgiler Öğretmeni Sayfa 12
Ankara SavaĢı ndan sonra Osmanlı Devleti Ankara SavaĢı ndan sonra yeniden bağımsız olan Türk beyliklerini haritaya göre yazar mısınız? OSMANLI DEVLETĠ NĠN BALKANLARDA ĠLERLEMESĠ Soru: II. Murat dönemini gösteren bu haritaya göre Ģu ifade yapılmıģtır: Fetih kümesi Anadolu ve Balkanlar kümelerini kapsamaktadır. Söz konusu ifadeyi Ģekille anlatır mısınız?(kümelerin içinde eleman olarak Ģehirleri kullanınız.) OSMANLILARIN RUMELĠ'DEKĠ ĠSKÂN SĠYASETĠNĠN ÖZELLĠKLERĠ 1)Yeni fethedilen yerlere öncelikle yurt arayıģındaki konar göçer Türkler yerleģtirilir, böylece bunların yerleģik hayata geçmeleri sağlanırdı. 2)Göçmenler iskân yerine yakın yerden alınırlardı. Böylece halkın yeni yere uyumu daha kolay olurdu. 3)Bir yerden göçmen alınırken o yerin üretim ve düzeninin bozulmaması sağlanırdı. 4)Daha çok anlaģmazlık olan yerlerden göçmen seçilirdi. Fethedilen yerdeki yerli halktan ayaklanma çıkarma ihtimali olanlar baģka yerlere taģınırlardı. 5)Ġskân edilenlere ihtiyacı olan malzeme verilir ve bir süre vergi alınmazdı. 6)Geçerli mazeret olmadan yeni yerleģim yerinin terk edilmesine izin verilmezdi. Ġskân Siyaseti Sayesinde: 1.Fethedilen yerlerin TürkleĢmesi sağlanmıģtır. 2.Fetihler kalıcı olmuģtur. Tayfun Öztürk, Sosyal Bilgiler Öğretmeni Sayfa 13
3.Konar göçerlerin yerleģik düzene zarar vermeleri engellenmiģtir. 4.AsayiĢ ve düzen sağlanmıģtır. Soru: Osmanlı Devleti nin Rumeli deki iskân siyasetinin yukarıdaki özellikleri ile sakinlik, ekonomik devamlılık, uyum, ĢehirleĢme, otorite sağlama kavramlarını eģleģtiriniz. OSMANLI ORDU TEġKĠLATI (ORDU-YI HUMAYUN) Osmanlı ordusu kara ve deniz ordusundan oluģmuģtur. Kara ordusu üç kısma ayrılmıģtır. Esas kuvvet Eyalet Askerleri dir. Eyalet askerlerinin temelini tımarlı sipahiler oluģturur. Akıncılar, azaplar ve deliler de bu kuvvetler arasındadır. Ġkinci kısımda kapıkulları vardır. Acemi oğlanlar, yeniçeriler, cebeciler, topçular, top arabacıları yaya kapıkullarıdır. Sipahi, silahtar, sağ ve sol ulufeciler ile sağ ve sol garipler ise süvari kapıkullarıdır. Osmanlı kara ordusunun üçüncü önemli gücü ise Kırım Hanlığı, Eflak Boğdan Prensliği gibi bağlı devlet veya prensliklerin askerleridir. Soru: Yukarıdaki paragrafı Ģema biçiminde gösterir misiniz? KuruluĢ Döneminde Askeri TeĢkilat: Osman Bey devletini kurarken gönüllü birliklerden meydana gelen bir kuvvet oluģturmuģtur. Orhan Bey zamanında Yaya ve Müsellemler (atlı) adlarıyla ilk düzenli birlikler meydana getirilmiģtir. I.Murat zamanında ise Kapıkulu ocakları kurulmuģtur:1362 Eyalet Askerleri: Eyalet Askerleri Osmanlı ordusunun en önemli gücü, eyalet askerlerinin en önemli gücü ise tımarlı sipahilerdi. Tımarlı Sipahiler: Osmanlı Devleti birçok kurumunu Türkiye Selçuklu Devleti nden miras almıģtı. Askeri sistem içerisindeki ikta sistemi de tımar biçiminde Osmanlı Devleti nde uygulanmıģtı. Devlete ait olan topraklara dirlik denirdi. Dirlikler 3 kısma ayrılmıģtı: -3000-20000 akçe gelirli dirlikler: tımar toprakları -20000-100000 akçe gelirli dirlikler: zeamet topraklar -100000 akçe üzerinde geliri olan topraklar:has toprakları Tımar sahipleri 3 000 akçe geliri kendi ihtiyaçları için kullanırlardı. 3000 akçenin üzerindeki her bir 3 000 akçe için devlete asker beslemiģlerdir. Bu askerlere cebelü denir. Tımar sahibi cebelü yetiģtirmekle birlikte, toprağında oturmak; cebelünün silahını, koģumlarını, atını temin etmek ve çağrıldığında sefere gitmek zorundaydı. Sefere gitmeyenin elinden toprağı alınırdı. Akıncılar: Selçuklular bunlara uç beyleri derdi. Osmanoğulları da uç beyliği idi. Hıristiyan ülkelerle olan sınırları korumak akıncı ailelerin göreviydi. Akıncılar pek çok dil bilirlerdi. Çok iyi bir coğrafya ve haber alma bilgisine sahiplerdi. Sanıldığı gibi sınır boylarındaki serseriler değil, aksine özenle seçilmiģ nitelikli kimselerdi. En meģhurları Evrenuzoğulları, Mihaloğulları, Malkoçoğulları, Turhanbeyoğulları idi. Kanuni Sultan Süleyman zamanında Mihaloğullarının emrindeki akıncıların mevcudu 50 000 e ulaģmıģtı. Deliler: Kelle koltukta savaģan askerlerdi. Azaplar: Yeniçerilerin önünde düģmana ilk vuruģu yapan sınıftır. Tayfun Öztürk, Sosyal Bilgiler Öğretmeni Sayfa 14
Kapıkulu Ocakları: Ġslam hukukuna göre savaģ esirlerinin beģte biri hükümdara ayrılırdı. PadiĢah da bunları özel hizmetlerinde kullanırdı. Bir bölümü de saray hizmetlileri arasına alınırdı. I. Murat zamanında pençik oğlanı denilen bu savaģ esirlerinin sayısı artmıģtır. Bunun üzerine bu esirlerden düzenli bir ordu kurularak yararlanılmak istenmiģtir. Bu sisteme "pençik usûlü" denmiģtir. Böylelikle Kapıkulu ocakları oluģturulmuģtur. DevĢirme Usulü: Kapıkulu ocakları kurulduktan sonra bu ocaklara sürekli bir kaynak bulmak amacıyla devģirme usûlü kurulmuģtur. Özellikle Balkanlar'da yaģayan gönüllü Hıristiyan ailelerden alınan çocuklar ile öksüz çocuklar; Ġslam dinini, Türkçeyi, Türk gelenek ve göreneklerini öğrenmek üzere Türk ailelerinin yanına gönderilmiģlerdir. Tek çocuklu ailelerin çocukları alınmamıģtır. Daha sonra bu çocuklar Acemi Oğlanlar ocağına gönderilmiģlerdir. Acemi Oğlanlar Ocağı: Yeniçeri ve diğer kapıkulu ocaklarına asker yetiģtirmek için kurulmuģtur. DevĢirme çocukları burada yapılan askeri eğitimden sonra sınavdan geçirilmiģ, baģarılı olanlar askerlik için kapıkulu ocaklarına dağıtılmıģlardır. Yeniçeri Ocağı: Kapıkulu ocaklarının en önemlisidir. Yeniçeriler savaģ zamanında merkezde bulunmuģ ve padiģahı korumuģlardır. BarıĢta ise Divân muhafızlığı yapmıģ, Ġstanbul'un güvenliğini sağlamıģ, sınırlardaki kaleleri korumuģlardır. Yeniçerilere üç ayda bir "ulûfe" denilen maaģ verilmiģtir. Ayrıca padiģah tahta çıktığında "cülûs bahģiģi, ilk sefere çıktığında da "sefer bahģiģi almıģlardır. Yeniçerilerin komutanına "ağa" denmiģtir. Cebeci Ocağı:Ok, yay, tüfenk, kılıç, kama, barut, fitil, kurģun, zırh vs silahların yapımı, tamiri, korunması, cepheye taģınması için görevlendirilmiģ sınıftır. Topçu Ocağı:1389 tarihli I. Kosova SavaĢı'nda Osmanlı ordusu ilk defa top kullanmıģtı. Ġstanbul'un fethi, Çaldıran, Ridaniye, Mohaç Meydan SavaĢı gibi harplerin kazanılmasında top kullanılması çok etkili olmuģtu. Ayrıca kale kuģatmalarında ve gemilerde de top kullanılmıģtır. Toplarla ilgili sınıf topçu ocağıdır. Humbaracı Ocağı: ÇeĢitli bombaları kullanan sınıftır. Lağımcı Ocağı: ġehir ve kale kuģatmalarında tünel kazarlardı. Top Arabacıları: Topların taģınmasından sorumluydular. Kapıkulu Sipahileri: Yeniçerilerden daha yüksek konuma sahiptirler. Sipah ve silahtarlar padiģahın otağını korurlardı. Sağ ve sol ulufeciler saltanat sancaklarını korurlardı. Sağ ve sol garipler ordu ağırlıklarını ve hazineyi korurlardı. DONANMA Türkiye de Türk denizciliği Çaka Bey ile baģlamıģtır. Çaka Bey 1081 yılında Ġzmir ve çevresinde beylik kurmuģtur. 50 parçalık donanması ile Çaka Bey Akdeniz de Türk egemenliğinin kurulması mücadelesine giriģmiģtir. Türkiye Selçukluları nın dağılma döneminde kurulan Aydın, Karesi, Saruhan, MenteĢe ve Candaroğulları Beyliği denizcilikle uğraģmıģtır. Özellikle Aydınoğulları Beyi Umur Bey Adalar Denizi nde Bizans ve Venedik e karģı egemenlik mücadelesi vermiģtir. Osmanlılarda Orhan Bey zamanında Karesioğulları ndan Mürsel Bey Osmanlı hizmetine girmiģ ve kendisine Derya Beyi denmiģtir. Yiğitliğinden ötürü Kara lakabı verilen Kara Mürsel Bey önce bir tersane sonra da donanma kurmuģtur. Tayfun Öztürk, Sosyal Bilgiler Öğretmeni Sayfa 15
Osmanlılar Karesi Beyliğini ele geçirince bu beyliğin donanması da Osmanlı hizmetine girmiģtir:1353 Fatih zamanında Kemal ve Burak Reis göke denen gemileri yaptırmıģlardır. Böylece Venedik gemileri ile mücadele edebilecek büyük gemilere sahip olunmuģtur. YÜCE OSMANLI DEVLETĠNĠN YÜKSELME DÖNEMĠ (1453-1579) Yükselme devrinde II. Mehmet (Fatih), II. Bayezıt, I.Selim (Yavuz), I. Süleyman (Kanuni-MuhteĢem) padiģah olmuģtur. Sokullu Mehmet PaĢa nın veziriazam olduğu II.Selim ve III.Murat dönemleri de yükselme devrinin içindedir. FATĠH SULTAN MEHMET DÖNEMĠ 1)Eflak-Boğdan, Trabzon Rum Ġmparatorluğu, Cenevizlilerden Amasra ve Bizans tan Ġstanbul fethedilmiģtir. Kırım Hanlığı Osmanlılara bağlanmıģtır. a.bu fetihler hangi deniz etrafında gerçekleģmiģtir? Bu deniz Türk gölü haline getirilmiģtir diyebilir miyiz? Niçin? b.söz konusu fetihler Ġpek Ticaret Yolu nu nasıl etkilemiģ olabilir?(6. Sınıfta Ġpek Yolu nu öğrenmiģtik.) 2)Candaroğulları ndan Sinop alınarak bu beyliğe son verilmiģtir. Ayrıca Karamanoğulları ndan Konya ve Karaman alınmıģtır. Candaroğulları ve Karamanoğulları Beyliği ne son verilmesi hangi amaçla yapılmıģtır? Fatih in bu tavrını Türkiye Selçukluların politikalarını hatırlayarak değerlendiriniz. 3)II. Mehmet IV. Haçlı Seferi sırasında 1204 yılında kurulan Trabzon Rum Ġmparatorluğunu fethetmiģtir. Doğu Anadolu'da hâkimiyet kurmak isteyen Akkoyunlu Devleti ni 1473'te Otlukbeli SavaĢında yenmiģtir. Bu olaylar Osmanlı Devleti nin Anadolu daki otoritesini nasıl etkilemiģtir? 4)Fatih, Venediklilerin elinde bulunan Ege adaları Ġmroz, TaĢoz, Limni, Bozcaada, Semadirek, Midilli ve Eğriboz u almıģtır. Rodos u kuģatmıģ, ancak alamamıģtır. Akdeniz'deki Kefolonya, Zanta ve Ayamavra Adası fethedilmiģtir. Bu fetihler Akdeniz ticaretini nasıl etkilemiģ olabilir? Tayfun Öztürk, Sosyal Bilgiler Öğretmeni Sayfa 16
Fatih devrinde Venedik donanmasına karģı bir kesin bir üstünlük sağlanamamıģtır. Neticede 1479 da bir anlaģma yapılmıģtır. Bu antlaģmaya göre: *Venedikliler Osmanlıların hâkim oldukları sularda serbestçe ticaret yapabilecek. Bunun karģılığında 10000 altın ödeyecek. *Venedikliler savaģ tazminatı ödeyecek. *Ġstanbul da balyos adı verilen bir Venedik elçisi bulundurulabilecek. Bu elçi Venedikli tüccarların kendi aralarındaki davaları ile ilgilenebilecektir. Soru: a.osmanlı sularında serbestçe ticaret yapma hangi konuda bir ayrıcalıktır? Bu ayrıcalığı vermekle Osmanlı Devleti neler kazanmayı hesap etmiģ olabilir? b.osmanlı memleketinde elçi bulundurma hakkı hangi konuda bir ayrıcalıktır? 5)Fatih döneminde Ġtalya da Batı Roma vardı. Ġtalya coğrafyasında Otranto nun fethi II. Mehmet in hangi amaç için uğraģtığının göstergesi olabilir? Tayfun Öztürk, Sosyal Bilgiler Öğretmeni Sayfa 17
Mısır Seferi nin Sebepleri: YAVUZ SULTAN SELĠM DEVRĠ a) Hicaz, Memlûkların kontrolündeydi. O halde Hicaz su yollarını korumak Memlûkların göreviydi. Fatih döneminden bu yana Müslüman hacılar Memlukların görevini yapmadığı konusunda Osmanlılara Ģikayetçi oluyorlardı. b) Fatih ölünce oğulları Bayezıt ile Cem taht mücadelesine giriģmiģti. Memluklar Cem i desteklemiģlerdi. c)osmanlılar ile Memlûklar Adana-MaraĢ civarındaki Dulkadiroğulları nın egemenliğini paylaģamamıģlardı. Yavuz, bu beyliği de Osmanlı bütünlüğüne sokmak istiyordu. Böylece Anadolu ile Suriye coğrafyası arasındaki bu geçiģ bölgesinin kontrolü sağlanmıģ olacaktı. d)memluklar, doğudaki Safevi Devleti Hükümdarı ġah Ġsmail ile bir olup Osmanlıya karģı ittifak kurmuģlardı. e)yavuz Memlûk topraklarını ele geçirerek baharat yolunu denetim altına almak istiyordu. f)her iki devletin de Türk-Ġslam dünyasının lideri olma ülküsü vardı. SavaĢlar: Yavuz Sultan Selim 1516' da Mercidabık SavaĢı nda, 1517'de Ridaniye SavaĢı nda Memlûk ordusunu iki kez yenmiģtir. Tayfun Öztürk, Sosyal Bilgiler Öğretmeni Sayfa 18
Mısır Seferinin Sonuçları: 1.Haritada yeģil renkle gösterilmiģ 1,2,3 numaralı alanlar Mısır Seferi sonrasında Osmanlı memleketlerine katılmıģtır. Bu yerlerin isimlerini atlaslarınızdan bulup yazınız. Artık Memluk Devleti nin varlığından söz edebilir miyiz? 2.Baharat yolunun denetimi Osmanlı Devleti ne geçmiģtir. 3.Halifelik ve Ġslam'ın kutsal emanetleri Osmanlılar ın eline geçmiģtir. Yavuz Sultan Selim padiģahlığın yanında halifelik makamının da sahibi olmuģtur. Geçen yıl devlet idare biçimlerini öğrenmiģtik. Demokrasi, monarģi, teokrasi gibi Osmanlı Devleti Mısır ın fethinden sonra hangi idare biçimlerinin özelliklerini taģımıģtır? 4)Venedikliler Kıbrıs Adası için Memluklara verdikleri vergiyi Osmanlılara vermeye baģlamıģlardır. Soru: Osmanlı Devleti Mısır ı fethettiği sırada Avrupalılar Ümit Burnu'nu keģfetmiģlerdir. Ümit Burnu yolunu izleyen Avrupa bu yeni yoldan Hindistan ve Çin e ulaģmıģtır. Bu durum Osmanlı ekonomisini nasl etkilemiģ olabilir? KANUNĠ SULTAN SÜLEYMAN DÖNEMĠ 1.Rodos Adası nın Fethi: Rodos Saint Jean ġövalyelerinin elinde buluyordu. ġövalyeler Akdeniz'deki Türk ticaret gemilerine büyük zararlar veriyorlardı. Adanın alınmasıyla bu tehdit ortadan kalktı:1522 2.Barbaros Hayrettin PaĢa: Hızır Reis ya da Avrupalıların deyimiyle Barbaros, Akdeniz'de faaliyet gösteren bir Türk korsanı idi. Kuzey Afrika'da baģarılar kazanmıģ ve Osmanlılardan aldığı destek kuvvetlerle Cezayir e sahip olmuģtu. Yavuz döneminde Osmanlı hizmetine davet edilen Barbaros, Selim in verdiği Hayrettin unvanıyla tanınmıģtır. Kanuni döneminde Kaptan-ı Derya Barbaros Hayrettin PaĢa komutasındaki Osmanlı donanması dönemin en güçlü deniz kuvveti haline gelmiģtir. Böylece Cezayir de Osmanlı topraklarına katılmıģtır:1533 3.Preveze Deniz SavaĢı: Akdeniz de Osmanlı fetihleri Haçlı dünyasını rahatsız etmiģtir. Avrupalılar Osmanlı Devleti nin Akdeniz deki ilerleyiģine son vermek istemiģlerdir. Barbaros Hayrettin PaĢa komutasındaki Osmanlı donanmasıyla, Andrea Dorya komutasındaki Haçlı donanması arasında yapılan deniz savaģını Osmanlı Devleti kazanmıģtır:1538 Preveze Deniz Zaferi Osmanlı Devleti nin Akdeniz deki otoritesini nasıl etkilemiģ olabilir? Tayfun Öztürk, Sosyal Bilgiler Öğretmeni Sayfa 19
4.Trablusgarp ın Fethi: Sinan PaĢa ve Turgut Reis 1551 yılında Malta ġövalyelerinin elindeki Trablusgarp'ı almıģtır. 5.Hint Deniz Seferleri: Sebepleri: a.ümit Burnu nun keģfedilmesiyle Avrupalılar Akdeniz yolu yerine Güney Afrika yolunu tercih etmiģlerdir. Bu durumda Akdeniz limanlarının yoğunluğu azalmıģtır. Asırların baharat yolu zayıf kalmıģtır. b.portekizliler Hint Okyanusu'nda egemenlik kurmuģlardı. Hindistan daki Gücerat Ġslam Devleti Portekizlilere karģı Osmanlılardan yardım istemiģtir. Seferler: Osmanlı Devleti 1538-1553 yılları arasında Hint bölgesine seferler düzenlemiģtir. Yemen, Aden, Sudan ve HabeĢistan'ın bazı kısımları bu seferler sırasında Osmanlı topraklarına katılmıģtır. Ancak Hint Okyanusu nda Portekizlilere karģı kesin bir üstünlük sağlanamamıģtır. Hint Seferlerinin BaĢarısız Olma Sebepleri: a)osmanlı Devlet adamlarının Hint yoluna gereken önemi vermemeleri, b)osmanlı gemilerinin Okyanus Ģartlarına dayanıklı olmaması, c)gücerat Sultanlığının Osmanlı Devleti'ne gereken yardımı yapmaması. 6.Cerbe Deniz SavaĢı: Andrea Dorya komutasındaki Haçlı Donanması ile Turgut Reis ve Piyale PaĢa'nın komutalarındaki Osmanlı kuvvetleri arasındaki bu deniz savaģını Osmanlılar kazanmıģtır. Bu zaferle Akdeniz deki en etkili gücün Osmanlı egemenliği olduğu bir kez daha görülmüģtür:1560 7.Piri Reis: Yavuz Sultan Selim ve Kanuni Sultan Süleyman döneminde yaģamıģtır. Kaptan-ı Derya makamına kadar yükselmiģtir. Ġki dünya haritası ile Kitab-ı Bahriye isimli eseri çok ünlüdür. Denizlerin Kitabı anlamına gelen eserinde denizcilik ve coğrafya bilgisi vermiģ, haritalarla Akdeniz ülkelerini ve Ģehirlerini tanıtmıģtır. Tayfun Öztürk, Sosyal Bilgiler Öğretmeni Sayfa 20
Piri Reis in Avrupa Haritası 8.Seydi Ali Reis:Kaptan-ı Deryalığa kadar yükselen Seydi Ali Reis deniz bilgini bir devlet adamıdır. Muhit (okyanus) isimli eserinde yön tayini, takvim, yıldızlara göre adaların yerleri, büyük rüzgarlar, bazı Ģehir ve ülkeler hakkında bilgi verir. Miratü l-memalik (ülkelerin aynası) isimli eserinde kendini ve Basra Körfezi nden Ġstanbul a yaklaģık 4 yıl süren yolculuğunu, bu yolculukta gördüğü ülkeleri ve Ģehirleri anlatmıģtır. SOKULLU MEHMET PAġA DÖNEMĠ Sokullu Mehmet PaĢa: MuhteĢem Süleyman ın son iki yılında sadrazam olan Sokullu Mehmet PaĢa, bu görevine II.Selim ve III.Murat zamanlarında da devam ettiğinden, 1564-1579 yılları arasındaki döneme "Sokullu Mehmet PaĢa Devri" de denir. Sokullu'nun 1579'da ölümüyle Osmanlı Devleti'nin yükselme devri sona ermiģ, duraklama devri baģlamıģ sayılır. Sakız Adası nın Fethi:Batı Anadolu kıyısında bulunan bu ada Cenevizlilerin elinde bulunuyordu. Kaptan-ı Derya Piyale PaĢa komutasındaki donanma 1566 yılında Sakız Adasını fethetmiģtir. Kıbrıs ın Fethi: Sebebi: Haritadan Kıbrıs ı bulunuz. Bu ada hangi kıyıları koruyan bir karakol gibidir? Olay: Kıbrıs taki Ģövalyeler Akdeniz de ticaret yapan Müslüman gemicilere zarar veriyorlardı. Piyale PaĢa komutasındaki Osmanlı donanması ve Vezir Lala Mustafa Tayfun Öztürk, Sosyal Bilgiler Öğretmeni Sayfa 21
PaĢa komutasındaki Osmanlı Ordusu 1570'de adaya çıkarma yapmıģtır. 1571'de Kıbrıs fethedilmiģtir. Önemi: Kıbrıs'ın fethiyle Osmanlılar Doğu Akdeniz deniz ticaret yolunun kontrolünü tam olarak sağlamıģlardır. Ġnebahtı Deniz SavaĢı: Osmanlıların Kıbrıs'ı almaları üzerine Avrupa Devletler bir Haçlı donanması hazırlamıģlardır. 1571 de Osmanlılar bu donanma ile yaptıkları savaģta ağır bir yenilgiye uğramıģlardır. Sadece Uluç Ali PaĢa (Kılıç Ali PaĢa) komutasındaki gemiler Ġstanbul'a geri dönebilmiģtir. Osmanlı Devleti Ġnebahtı sıngınına rağmen bahara kadar yeni bir donanma oluģturarak, Akdeniz'e açılmıģtır. Akdeniz deki üstünlüğünü devam ettirmiģtir. Tunus un Fethi: Kaptan-ı Derya Kılıç Ali PaĢa komutasındaki kuvvetler 1574'de Ġspanyolların elindeki Tunus'u fethetmiģlerdir. Sokullu Döneminin Projeleri: Don-Volga Projesi: Sokullu Mehmet PaĢa Karadeniz'e dökülen Don Nehri ile Hazar denizine Tayfun Öztürk, Sosyal Bilgiler Öğretmeni Sayfa 22
dökülen Volga nehirleri arasında bir kanal açarak iki denizi birleģtirmeyi düģünmüģtür. Böylelikle: 1.Rusların Karadeniz'e girmeleri engellenecek, 2.Ġran kuzeyden de kontrol edilecek, 3.Orta Asya Türklerine eriģilebilecek, Kanalın ancak üçte biri kazılabilmiģtir. Rusların saldırıları, Kırım hanının isteksiz kalması gibi nedenlerle proje gerçekleģtirilememiģtir... Karadeniz-Marmara Projesi: Sokullu Mehmet PaĢa Sakarya Nehri'ni Ġznik Gölü üzerinden Marmara Denizi'ne bağlamayı planlamıģtır. Böylece Ġstanbul Boğazı rahatlatılmıģ, ticari etkinlikler de daha geniģ sahaya yayılmıģ olacaktı. Kanal Projesi: Sokullu nun bir büyük projesi de Kanal Projesi idi. Kızıldeniz ile Akdeniz birleģtirilecek, böylece Ümit Burnu Yolu nun bulunmasıyla önem kaybeden Akdeniz limanları yeniden canlanacaktı. Ġngilizler 19. asrın ikinci yarısında SuveyĢ Kanalı'nı açarak bu projeyi gerçekleģtirmiģlerdir. DURAKLAMA VE GERĠLEME DÖNEMĠNDE DENĠZLERDE GELĠġMELER Sokullu nun ölümü ile baģlayan duraklama devri 1699 Karlofça AntlaĢması na kadar sürmüģtür. Bu antlaģma ile Osmanlı Devleti geniģ bir toprak kaybetmiģtir. Böylece gerileme devri baģlamıģtır. Akdeniz de çok büyük bir ada olan Kıbrıs 6 ayda fethedilmiģti. Kıbrıs gibi Akdeniz in en büyük adalarından biri olan Girit Adası ise 24 yıllık bir uğraģtan sonra 1645 te fethedilebilmiģtir. Bu durum Osmanlı Devleti'nin deniz gücünün ne durumda olduğunu gösterir? Tayfun Öztürk, Sosyal Bilgiler Öğretmeni Sayfa 23