A rac kurumlar, sermaye piyasas araçlar n arac l k amac yla, kendi nam

Benzer belgeler
Türev Ürünlerin Vergilendirilmesiyle lgili Olarak Yay nlanan Tebli ler Hakk nda. BFS /03 stanbul,

Yat r m Ortakl klar nda Vergi Rejimi. BFS /13 stanbul,

Uluslararas De erleme K lavuz Notu, No.11 De erlemelerin Gözden Geçirilmesi

YABANCI PARALAR LE YABANCI PARA C NS NDEN ALACAK VE BORÇLARIN DÖNEM SONLARI T BAR YLE DE ERLEMES

Tablo 2.1. Denetim Türleri. 2.1.Denetçilerin Statülerine Göre Denetim Türleri

T evsik zorunlulu u Maliye Bakanl taraf ndan kay t d fl ekonomi ile

Uluslararas De erleme K lavuz Notu No. 13 Mülklerin Vergilendirilmesi için Toplu De erleme

Özetlemek gerekirse, mali tablolar n enflasyona göre düzeltilmesinde uygulanmas gerekli temel usul ve esaslar afla daki flekilde özetlenebilir:-

G ünümüzde bir çok firma sat fllar n artt rmak amac yla çeflitli adlar (Sat fl

B anka ve sigorta flirketlerinin yapm fl olduklar ifllemlerin özelli i itibariyle

Uluslararas De erleme K lavuz Notu, No.8 Finansal Raporlama çin Maliyet Yaklafl m

5 520 say l Kurumlar Vergisi Kanununun 13. maddesine iliflkin olarak

K urumun mali kaynaklar n n ve kullan m yerlerinin belirlenmesinde fonlar

T ürk Gelir Vergisi Sisteminde, menkul sermaye iratlar n n ve özellikle de

Sermaye Piyasas nda Uluslararas De erleme Standartlar Hakk nda Tebli (Seri :VIII, No:45)

F inansal piyasalar n küreselleflmesi, çokuluslu flirketlerin say lar nda yaflanan

ANKARA EMEKLİLİK A.Ş GELİR AMAÇLI ULUSLARARASI BORÇLANMA ARAÇLARI EMEKLİLİK YATIRIM FONU ÜÇÜNCÜ 3 AYLIK RAPOR

Uluslararas De erleme K lavuz Notu, No.9. Pazar De eri Esasl ve Pazar De eri D fl De er Esasl De erlemeler için ndirgenmifl Nakit Ak fl Analizi

OYAK EMEKLİLİK A.Ş. GRUPLARA YÖNELİK ESNEK EMEKLİLİK YATIRIM FONU 30 HAZİRAN 2006 TARİHİ İTİBARİYLE MALİ TABLOLAR

ERNST & YOUNG BA IMSIZ DENET M RAPORU. Tofafl Türk Otomobil Fabrikas Anonim fiirketi Yönetim Kurulu'na:

Uluslararas De erleme Uygulamas 2 Borç Verme Amac na Yönelik De erleme

K atma de er vergisi, harcamalar üzerinden al nan vergilerin en geliflmifl ve

TAHAKKUK VE DÖNEMSELL K LKELER

TÜRK YE Ç DENET M ENST TÜSÜ 2011 FAAL YET RAPORU 45 TÜRK YE Ç DENET M ENST TÜSÜ F NANSAL TABLOLAR VE DENET M RAPORLARI

Ak B Tipi Yatırım Ortaklığı Anonim Şirketi

YEN DÖNEM DE DENET M MESLE NE HAZIRMIYIZ?

F NANSAL K RALAMANIN VERG KARfiISINDAK DURUMU

MESLEK MENSUBU KURUMLAfiMA PROJES YOL HAR TASI

TMS 19 ÇALIfiANLARA SA LANAN FAYDALAR. Yrd. Doç. Dr. Volkan DEM R Galatasaray Üniversitesi Muhasebe-Finansman Anabilim Dal Ö retim Üyesi

G ünümüzün artan rekabet koflullar alt nda iflletmeler, faaliyetlerine devam

300 yılı aşkın uzmanlığımızla bugün olduğu gibi yarın da yanınızdayız. PLAN 113 YATIRIM FONLARI TANITIM KILAVUZU

ÖZKAYNAKLAR DE fi M TABLOSUNUN DÜZENLENMES

KDV BEYAN DÖNEM, TAKV M YILININ ÜÇER AYLIK DÖNEMLER OLAN MÜKELLEFLER

MKB'de fllem Gören Anonim fiirketlerin Kendi Paylar n Sat n Almalar Hakk nda Sermaye Piyasas Kurulu Düzenlemesi Hakk nda

Kocaeli Üniversitesi ktisadi ve dari Bilimler Fakültesi Ö retim Üyesi. 4. Bas

EURO MENKUL KIYMET YATIRIM ORTAKLIĞI A.Ş DÖNEMİNE AİT PERFORMANS SUNUŞ RAPORU

VERG NCELEMELER NDE MAL YET TESP T ED LEMEYEN GAYR MENKUL SATIfiLARININ, MAL YET N N TESP T NDE ZLEN LEN YÖNTEM

Ak B Tipi Yatırım Ortaklığı Anonim Şirketi

VAKIF MENKUL KIYMET YATIRIM ORTAKLIĞI A.Ş. (ESKİ UNVANI İLE VAKIF B TİPİ MENKUL KIYMETLER YATIRIM ORTAKLIĞI A.Ş. )

S igortan n tan m Türk Ticaret Kanununda yap lm flt r. Türk Ticaret Kanununda

K urumlar Vergisi Kanununun 22 nci maddesinde dar mükellef kurumlar n


NO: 2013/41 TAR H:

BANKA MUHASEBESİ 0 DÖNEN DEĞERLER HESAP GRUBU

Uygulama Önerisi : ç Denetim Yöneticisi- Hiyerarflik liflkiler

(ESKİ ŞEKİL) İÇTÜZÜĞÜ

Soru ve Cevap. ÇÖZÜM Say : SORU 1:

İKİNCİ BÖLÜM EKONOMİYE GÜVEN VE BEKLENTİLER ANKETİ

Nakit Sermaye Artırımı Uygulaması (Kurumlar Vergisi Genel Tebliği (Seri No:1) nde Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ (Seri No:9))

ISL107 GENEL MUHASEBE I

TÜRK YE B L MSEL VE TEKNOLOJ K ARAfiTIRMA KURUMU DESTEK PROGRAMLARI BAfiKANLIKLARI KURULUfi, GÖREV, YETK VE ÇALIfiMA ESASLARINA L fik N YÖNETMEL K (*)

AÇIKLAMALAR VE UYGULAMALAR

F inans sektörleri içinde sigortac l k sektörü tüm dünyada h zl bir büyüme

ki banka ve benzeri finans kurumlar için Türkiye'de i yeri veya daimi temsilci arac yla faaliyette bulunma art aranmaz.

ANKARA EMEKLİLİK A.Ş GELİR AMAÇLI ULUSLARARASI BORÇLANMA ARAÇLARI EMEKLİLİK YATIRIM FONU 3 AYLIK RAPOR

Dr. Osman DEM RC * *Özellefltirme daresi Baflkan Yard mc s

SÜRES NASIL HESAP ED MEL D R?

Kamuoyuna duyurulur. Ek: Mali Tablo ve Dipnot Formatları ile Kullanım Rehberi.

3 218 say l Serbest Bölgeler Kanunu nun 6 nc maddesinde 5084 say l

Y eni 5520 say l Kurumlar Vergisi Kanunumuz ile yeni bir kavram Kontrol

Konsolide Gelir Tablosu (denetlenmi )

FİBA EMEKLİLİK VE HAYAT A.Ş. KATKI EMEKLİLİK YATIRIM FONU NA AİT PERFORMANS SUNUŞ RAPORU. Fonun Yatırım Amacı

ORHAN YILMAZ (*) B SAYILI YASADA YAPILAN DE fi KL KLER:

M LLÎ REASÜRANS TÜRK ANON M fi RKET Tarihli Ayr nt l Solo Bilanço (YTL)

24 Kasım 2012 CUMARTESİ Resmî Gazete Sayı : TEBLİĞ. Sermaye Piyasası Kurulundan:

4/A (SSK) S GORTALILARININ YAfiLILIK AYLI INA HAK KAZANMA KOfiULLARI

Konsolide Gelir Tablosu (denetlenmemiş)

TMS 38 MADD OLMAYAN DURAN VARLIKLAR. Doç. Dr. Bar fl S PAH Marmara Üniversitesi BF flletme Fakültesi Muhasebe-Finansman Anabilim Dal Ö retim Üyesi

AEGON EMEKLİLİK VE HAYAT A.Ş. PARA PİYASASI LİKİT KAMU EMEKLİLİK YATIRIM FONU

ERGOĐSVĐÇRE EMEKLĐLĐK VE HAYAT A.Ş. GELĐR AMAÇLI KAMU BORÇLANMA ARAÇLARI (EURO) EMEKLĐLĐK YATIRIM FONU 1 OCAK 30 EYLÜL 2009 HESAP DÖNEMĐNE AĐT

Çeyrek Finansal Sonuçlar. Konsolide Olmayan Veriler

ATAÇ Bilgilendirme Politikası

ARAMALI VERG NCELEMES NDE SÜRE. Adalet ilkin devletten gelmelidir Çünkü hukuk, devletin toplumsal düzenidir.

Denetimden Geçmiş

Konsolide Gelir Tablosu (denetlenmemi )

GROUPAMA EMEKLİLİK A.Ş. GRUPLARA YÖNELİK GELİR AMAÇLI KAMU DIŞ BORÇLANMA ARAÇLARI EMEKLİLİK YATIRIM FONU

ENDEKS TÜREV YATIRIM MENKUL DEĞERLER A.Ş. 31 MART 2013 TARĐHĐ ĐTĐBARIYLA BAĞIMSIZ DENETĐMDEN GEÇMĐŞ FĐNANSAL TABLOLAR VE DĐPNOTLAR

TMS 17 K RALAMA filemler. Doç. Dr. Fatih YILMAZ stanbul Üniversitesi flletme Fakültesi Muhasebe Anabilim Dal Ö retim Üyesi

SİRKÜLER 2013/23. : Vadesi Gelmemiş İleri Tarihli Çeklere Senetler Gibi Reeskont Uygulanabilecek

B ilindi i üzere 3065 say l Katma De er Vergisi Kanunun 13 üncü maddesine

Uluslararas Finansal Raporlama Standartlar Cep K lavuzu

BİLGİ NOTU /

SERMAYE PİYASASI KURULU İKİNCİ BAŞKANI SAYIN DOÇ. DR. TURAN EROL UN. GYODER ZİRVESİ nde YAPTIĞI KONUŞMA METNİ 26 NİSAN 2007 İSTANBUL

TÜRK YE MUHASEBE VE F NANSAL RAPORLAMA STANDARTLARI NDA DE ERLEME ÖLÇÜLER VALUATION MEASURES IN TURKISH ACCOUNTING AND FINANCIAL REPORTING STANDARDS

ADABANK A.. HAZ RAN ARA DÖNEM FAAL YET RAPORU

FİBA EMEKLİLİK VE HAYAT A.Ş. GELİR AMAÇLI KAMU BORÇLANMA ARAÇLARI E.Y. FONU NA AİT PERFORMANS SUNUŞ RAPORU

T ürkiye Muhasebe Standartlar Kurulu (TMSK), 2006 y l nda TMS 32,

1 OCAK - 30 HAZİRAN 2015 HESAP DÖNEMİNE AİT YATIRIM PERFORMANSI KONUSUNDA KAMUYA AÇIKLANAN BİLGİLERE İLİŞKİN RAPOR

G ümrük Müsteflarl Gümrükler Genel Müdürlü ünün yay mlam fl oldu-

SELÇUK EZCA DEPOSU TˇCARET VE SANAYˇ ANONˇM ˇRKETˇ. 1 Ocak- 30 Haziran 2016 FAALˇYET RAPORU

PAY PİYASASI ÜRÜN BİLGİ FORMU

Mart 2009 Finansal Sonuçlar. Konsolide Olmayan Veriler

KURUL GÖRÜ Ü. TFRS 2 Hisse Bazl Ödemeler. Görü ü Talep Eden Kurum : Güreli Yeminli Mali Mü avirlik ve Ba ms z Denetim Hizmetleri A..

2. Alacak Senetleri Verilen Depozito ve Teminatlar Diğer Uzun Vadeli Ticari Alacaklar 0 0

2007 Finansal Sonuçlar. Konsolide Olmayan Veriler (BDDK)

İŞLETMENİN TANIMI

MUHASEBE SÜRECİ. Dönem Başındaki İşlemler. Dönem İçinde Yapılan İşlemler. Dönem Sonunda Yapılan İşlemler

MOTORLU TAfiIT SÜRÜCÜLER KURSLARINDA KATMA DE ER VERG S N DO URAN OLAY

1 Ocak 31 Aral k 2008 Hesap Dönemine Ait Konsolide Finansal Tablolara liflkin Ba ms z Denetim Raporu

yi tan mlanm fl stratejiler-etkileyici sonuçlar Konsolide olmayan Haziran 2007 sonuçlar

Transkript:

SERMAYE P YASASI KURULU NUN BEL RLED F NANSAL TABLO FORMATLARININ ARACI KURUMLAR AÇISINDAN NCELENMES Yrd. Doç. Dr. Rafet AKTAfi Dumlup nar Üniversitesi, ktisadi ve dari Bilimler Fakültesi flletme Bölümü Ö retim Üyesi G R fi A rac kurumlar, sermaye piyasas araçlar n arac l k amac yla, kendi nam ve hesab na veya baflkas nam ve hesab na yahut kendi nam na baflkas hesab na al m sat m n yapan anonim ortakl klard r 1. Bu kurumlar gerek sermaye piyasas araçlar n n halka arz edilmesinde ve gerekse bu araçlar n al msat m ifllemlerinde önemli ve etkin rol oynamaktad r. Arac Kurumlar, Sermaye Piyasas Kurulu nun (SPK) 15 Kas m 2003 tarih 2590 say l Resmi Gazetede yay nlad Seri:XI, No:25 say l Sermaye Piyasas nda Muhasebe Standartlar Hakk ndaki Tebli kapsam nda yer almakta, tebli de yer alan Uluslararas Muhasebe ve Finansal Raporlama Standartlar (UMS/UFRS) temelinde haz rlanan standartlar uygulamak durumundad r. Her ne kadar UMS ve UFRS lerde standart bir finansal tablo ve dipnot format öngörülmemifl olsa da, SPK; UMS ve UFRS ler paralelinde haz rlanan bu tebli- e iliflkin olarak finansal tablolar n tutarl l k ve karfl laflt r labilirli inin sa lanmas amac ile 10.12.2004 tarih ve 1604 say l kararla Finansal Tablo ve Dipnot formatlar n belirlemifltir. Bu çal flman n amac, SPK taraf ndan belirlenen bu finansal tablo formatlar n n arac kurulufllar n yürüttükleri faaliyetlerin özellikleri aç s ndan incelenmesidir. 1- ARACI KURUMLAR VE ARACILIK KAVRAMI Tasarruflar n borsada de erlendirmek isteyen yat r mc lar, yat r m yapacaklar alanlar n belirlenmesi aflamas nda, isabetli karar vermelerini sa layacak yeterli bilgi seviyesine ve deneyime sahip olmamalar nedeniyle, borsada arac l k faali- 1 O uz Kürflat ÜNAL, Arac Kurumlar, Yaklafl m Yay nlar, Ankara 1997, s.69. SMMMO Yay n Organ 122 Mali ÇÖZÜM - 73

yetlerini yerine getiren arac kurumlar n hizmetlerinden faydalanmaktad r. Benzer flekilde, menkul k ymet ihraç eden ortakl klar da, sermaye piyasalar na yabanc olmalar ve sermaye piyasas araçlar n n pazarlanmas n n uzmanl k gerektirmesi nedeniyle arac kurumlar n hizmetlerine ihtiyaç duyarlar. Sermaye piyasas araçlar n ihraç veya halka arz fleklinde sat fla sunan ortakl klar bunlar do rudan do ruya yat - r mc lara satabilirler. Bunun için SPK m. 4-16 hükümlerindeki flartlarla, Kurul un tebli ve kararlar na uygun izahnameyi haz rlay p, sirküler ve ilanlarla yat r mc lara ulaflmalar gerekir. Menkul k ymet pazarlamalar genellikle ortakl klar n faaliyet konular n n d fl ndad r. hraç ifllemi büyük ortakl klara ait olsa bile al c lar n say s, co rafi da l m, sat fl n yayg nlaflt r lmas aç s ndan arac kurumlar n yard - m n gerektirebilir. Ortakl klar arac kurumlarla, ihraç iflleminin baflar ile sonuçlanmas ve arac kurumlar n isim güvencelerinden ve teflkilat yap lar ndan yararlanmak amac yla iflbirli i yapmaktad r 2. Ayr ca bu yolla menkul k ymetlere iliflkin pazarlama sürecinin beklenmeden, arac l k yüklenimi fleklinde halka arz gerçeklefltirilerek, bakiyeyi yüklenim veya tümünü yüklenim anlaflmas gere ince arac kuruma b rak lan pay karfl l nda fon sa lanmas n n garanti alt na al nmas da mümkün olmaktad r. Bununla birlikte, sermaye piyasas faaliyetleri yaln zca al m sat m ifllemleri ile s n rl de ildir. Menkul k ymetlerin geri al m veya sat m taahhüdüyle al m sat m, yat r m dan flmanl, portföy yöneticili i, sermaye piyasas araçlar n n takas ve saklanmas, derecelendirilmesi, varl a veya ipote e ba l menkul k ymet ihraçlar gibi karmafl k ifllemleri de ihtiva etmektedir. Bu faaliyetlerin hepsi uzmanl k, tecrübe ve bafll bafl na bir organizasyon gerektiren ifllemlerdir. Bu bak mdan sermaye piyasas araçlar n n sat c lar ile yat r mc lar aras nda yard mc kurumlara ihtiyaç bulunmaktad r. Arac kurumlar sermaye piyasas nda oluflacak güven ve istikrar ortam n n sa lanmas nda anahtar rol oynad gibi, bu kurumlar n yat r mc lar n korunmas aç - s ndan da önemi büyüktür 3. Arac kurum kavram, SPK Kanununda ve Kurul tebli lerinde tarif edilmemektedir. SPK, sermaye piyasas kurumlar aras nda sayd (SPK, m.32) arac kurumlar n kurulufl ve faaliyet flartlar n belirterek ve faaliyet konular n n flartlar n çizerek (SPK, m.30-34) arac kurumlar düzenlemifltir 4. 2 Ça lar MANAVGAT, Sermaye Piyasas nda Arac Kurumlar, Banka ve Ticaret Hukuku Araflt rma Enstitüsü, Ankara, 1991., s. 21. 3 O uz Kürflat ÜNAL, a.g.e, s.67-68. 4 O uz Kürflat ÜNAL, a.g.e.,s. 69. SMMMO Yay n Organ 123 Mali ÇÖZÜM - 73

Ülkemizde arac kurumlar, yaln zca sermaye piyasas faaliyetlerinde bulunabilen ve Sermaye Piyasas Kanunu ve bu Kanun a dayal olarak ç kar lan tebli ler taraf ndan düzenlenen sermaye piyasas kurumlar d r 5. Arac kurumlar faaliyette bulunabilmek için SPK dan faaliyet izni ve belgesi almak ve borsada ifllem yapabilmek içinde Borsa Üyelik Belgesi almak zorundad rlar(spk m.30 f.2; SPK.m.31) 6. Arac l k kavram ise, SPK.m.30 f.2 hükmünde; sermaye piyasas araçlar - n n 31.madde çerçevesinde yetkili kurulufllar taraf ndan kendi nam ve hesab na, baflkas nam ve hesab na veya kendi nam na baflkas hesab na al m sat m olarak tan mlanm flt r. Vadeli ifllem sözleflmelerinin yap lmas na arac - l k da bu hükmün kapsam nda yer almaktad r. Kurul, arac l k kavram n bir tebli hükmüyle kurul kayd na al nacak sermaye piyasas araçlar n n halka arz yoluyla sat fl na arac l fleklinde tekrar tarif etmifltir 7. Halka arza arac - l k, SPK nun 30. maddesinde Sermaye Piyasas Kurulu kayd na al nacak sermaye piyasas araçlar n n ihraç* veya halka arz yoluyla sat fl na arac l k olarak ifade edilmifltir. 2. SPK DA F NANSAL TABLOLARA L fik N DÜZENLEMELER Ülkemizde 2005 y l ndan itibaren tüm ara dönemlerde dahil olmak üzere 15.11.2003 tarih ve 25290 say l Resmi Gazetede yay mlanan, SPK n n UMS ve UFRS ler ile uyumlu Seri XI, No:25 say l tebli i uygulanmaya bafllanm flt r. Sermaye Piyasas nda Muhasebe Standartlar Hakk nda Tebli i (Seri: XI, No:25 say l Tebli ), hisse senetleri borsada ifllem gören flirketler, yat - r m ortakl klar, hisse senetleri borsada ifllem görsün veya görmesin tüm arac kurumlar, portföy yönetim flirketleri ile bu iflletmelerin ba l ortakl, müflterek yönetime tabi ortakl ve ifltiraki konumunda olan ve konsolidasyon kapsam d fl nda tutulmam fl olan flirketler için 01.01.2005 tarihinden sonra sona eren ilk ara finansal tablolardan geçerli olmak üzere yürürlükte bulunmaktad r. Bu tebli esas itibariyle UMS ve UFRS lere uyumlu standartlardan meydana gelmektedir. Ancak bu standartlar devaml de iflim göstermekte ve SPK da bu de iflikliklere h zla uyum gösterememektedir. Bu eksikli i giderebilmek amac yla SPK Seri XI, No:27 say l tebli i ile SPK taraf ndan henüz 5 Dilek Türker ULUDA, Arac Kurumlar n Mali Yap lar n Güçlendirmeye Yönelik Bir Yöntem: Sermaye Yeterlili i, SPK Yay n No:134, s.105. 6 O uz Kürflat ÜNAL, a.g.e, s. 69. 7 O uz Kürflat ÜNAL, a.g.e.,s. 53. * hraç ifllemi halka arz ifllemi yap lmaks z n veya halka arz ifllemi yap larak gerçeklefltirilen ifllemi ifade etmektedir. Yani halka arz ifllemini de içeren genifl bir kavramd r. Ayr nt l bilgi için bknz. SPK madde 3. SMMMO Yay n Organ 124 Mali ÇÖZÜM - 73

yay mlanmam fl olsa bile Uluslararas Muhasebe Standartlar Kurulu taraf ndan yay nlanm fl standartlar n uygulanmas n 25 nolu tebli in flartlar n n yerine getirilmifl anlam nda oldu unu kabul etmifltir 8. UFRS lere bak ld nda tekdüzen bir bilanço format n n tarif edilmedi i görülmektedir. Ancak, toplam varl k ve yükümlülüklerin ayr ayr olarak tek bir bilançoda sunumunu istemektedir. Bilançoda, cari ve cari olmayan varl klar ile cari ve cari olmayan yükümlülüklerin ayr bir s n flama ile karfl l kl olarak sunumu yer almaktad r. Likidite temelinde haz rlanan sunumun daha güvenilir ve daha ilgili bilgi sunmas durumunda, bilançonun bu temelde de haz rlanabilece ini belirtmektedir. fiayet ek kalemlerin bilançoya girilmesi iflletmenin finansal pozisyonuna iliflkin daha anlafl l r bilgi sunulacak ise buna da izin verilmektedir 9. Bir baflka ifadeyle; UMS 1, en az hangi kalemlerin bilançoda yer almas gerekti ini belirlemekte, ancak iflletmenin ekonomik, mali durumunu, kârl l k ve nakit ak fl durumunu daha iyi gösterecek ise baflka kalemlerinde ayr ca bilançoya al - nabilece ini belirtmektedir. UFRS lerde standart bir finansal tablo ve dipnot format öngörülmemifl olmakla birlikte, ülkemiz sermaye piyasalar nda UFRS ler ile uyumlu muhasebe standartlar n n ilk defa uygulan - yor olmas nedeniyle, finansal verinin finansal tablolardaki gösteriminde tutarl l n ve karfl laflt r labilirli in sa lanmas n teminen, Sermaye Piyasas Kurulunun Karar Organ n n 10.12.2004 tarih ve 1604 say l Karar uyar nca, Seri:XI, No:25 say l Tebli in zorunlu uygulamas ndan itibaren, UFRS uygulamas n benimseyenler dahil, karar ekinde sunulan Finansal Tablo ve Dipnot formatlar ile Kullan m K lavuzunda belirtilen aç klamalar n esas al nmas gerekmektedir. 1604 say l kararla, UFRS uygulamas - n benimseyen iflletmelerin esas almalar gereken solo/konsolide finansal tablo formatlar genel hatlar itibari ile flu flekilde oluflmaktad r. Bilançoda varl klar cari / dönen varl klar ve cari olmayan / duran varl klar fleklinde bir ayr ma tabi tutulmufltur. Pasifte ise üç temel grupta; yükümlülükler, ana ortakl k d fl paylar, özsermaye fleklinde bir ay r m yap lm flt r. Aktifteki dönen/duran varl k ay r m na benzer flekilde, pasifte de yükümlülüklerin k sa vadeli yükümlülükler, uzun vadeli yükümlülükler fleklinde ayr ld - görülmektedir. Gelir tablosunda ise, brüt esas faaliyet kâr /zarar, net esas faaliyet kâr /zarar, ana ortakl k d fl kâr/zarar, vergi öncesi kâr/zarar ve net dönem kâr/zarar bölümlemelerinin ya- 8 Hasan KAVAL, Finansal Araç Kavram, Uluslar aras Muhasebe Standartlar na Göre Muhasebelefltirilmesi ve Vergi Mevzuat le Karfl laflt r lmas, Vergi Sorunlar, Say :200, May s 2005, s.51. 9 IFRS Financial Statements: How Different Will They Look, http://www.accountancyireland.ie/dsp- _articles.cfm/goto/1036/page/ifrs_financial_statements, (Eriflim Tarihi: 24.08.2005) SMMMO Yay n Organ 125 Mali ÇÖZÜM - 73

p ld, hisse bafl na kazanç bilgisine de yer verildi i görülmektedir. Ayr ca bilanço ve gelir tablosu formatlar nda yer verilen hesap kalemlerinin asgari olarak belirlenmifl oldu u, ihtiyaç duyulmas halinde yeni hesap kalemlerinin ana ve ara gruplar halinde eklenebilece i belirtilmektedir. 3. ARACI KURUMLAR AÇISINDAN SPK F NANSAL RAPORLAMA FORMATININ NCELENMES Arac Kurumlar n çal flma flekilleri, varl k ve kaynak yap lar, kârlar n n kaynaklar di er ticari iflletmelerden oldukça farkl d r ve ifllemlerinin büyük bir bölümü direkt olarak para ve sermaye piyasalar ile ilgilidir. Bu kurumlar n en önemli ve a rl kl aktiflerini, tafl d klar ve sahip olduklar risklerin topland menkul k ymetler portföyü oluflturur. Bu portföyde; hisse senetleri, devlet tahvilleri, hazine bonolar, özel sektör tahvilleri, VDMK ler ve finansman bonolar gibi ço u kez sabit getirili menkul k ymetler bulunur. Bu kapsamda arac kurumlar n baflka bir yat r m türü de borsa para piyasas na yap lan yat r mlard r. Bu yat r mlarda t pk repo / ters repo ifllemleri ve al m / sat m amaçl varl klar gibi yat r m portföyünün bir parças d rlar. SPK taraf ndan belirlenen finansal raporlama format n n yukar da k saca aç klanan arac kurumlar n yat r m portföyleri aç s ndan, bilanço ve gelir tablosu ba lam nda ayr ayr incelenmesi durumunda flu hususlarla karfl lafl lmaktad r. Bilançoda alacak ve borçlar n ayr nt l bir flekilde raporland görülmektedir. Borsa para piyasas na yap lan yat r mlara iliflkin olarak, Borsa Para Piyasas na Borçlar kalemi bilançonun pasifinde di er finansal yükümlülükler içerisinde raporlanmakta iken, Borsa Para Piyasas ndan Alacaklar, di er alacaklar grubu (10 nolu dipnot) içerisinde raporlanmaktad r. Oysa borsa para piyasas ndan alacaklar gösteren bu ana kalem, önemli bir bilanço kalemi konumundad r. Dolay s yla ayr bir grup olarak ele al nmayacak ise, ticari olmayan alacaklar ifade eden di er alacaklar grubu yerine, ticari alacaklar grubu içerisinde yer almas gerekmektedir. Bu yat r m grubu esasen menkul k ymet olmad klar için bilançoda menkul k ymetler grubu içinde de yer almamal d r. Bunlar için ayr bir grup olarak, bilançonun aktifinde Para ve Sermaye Piyasas ndan Alacaklar ve pasifinde Para ve Sermaye Piyasas Borçlar gruplar n n aç larak raporlanmas yap labilir. Nitekim bankalarda böyle bir düzenleme vard r. Arac kurumlarda repo ve ters repo ifllemleri muhasebedeki özün önceli i ilkesine göre de il, hukuki flekline göre raporlanmaya devam edilmektedir. Kendi portföylerinden müflterilerle veya bankalarla yap lan repo ifllemlerinde portföyden ç k fl yap lmakta ve dolay s yla bilanço gününde bu tutarlar bilançoda yer almamaktad r. Esasen arac kurumun portföyünde yer alan tüm ifllem türleri dikkate al nd nda bu ifllemler çok a rl k olarak gerçek- SMMMO Yay n Organ 126 Mali ÇÖZÜM - 73

lefltirilen ifllemlerdir ve önemli tutarlara ulaflmaktad r. Ters repo ifllemleri ile de önemli miktarlarda menkul k ymet girifli menkul k ymetler portföyüne yans maktad r. Bunlar da asl nda geçici girifller olup, esas mülkiyet baflka iflletmelere ait olmaktad r. Ço u arac kurumda ters repo ile giren varl klar, ayn gün veya vadesinden önceki günlerde repo ile ç kmaktad r. Dolay s ile bilançoya sadece repo ters repo bakiyesi yans maktad r. Oysa arac kurum bu ifllemlerle oldukça önemli miktarlarda para ve sermaye piyasas na borç alt na girmifl veya yat r m yapm fl olmaktad r. Bu nedenle UFRS lere de uygun bir uygulama ile, bilançonun aktifinde Para ve Sermaye Piyasas ndan Alacaklar ve pasifinde Para ve Sermaye Piyasas Borçlar gruplar açmak ve bu ifllemlerden kaynaklanan tüm alacaklar aktifte, tüm borçlar pasifte göstermek daha uygun olacakt r. Bu flekildeki uygulamalarla, esasen flirketin tüm portföyünü görmek amac yla Para ve Sermaye Piyasas ndan Alacaklar ve Para ve Sermaye Piyasas Borçlar gibi iki bilanço grubu aç lm fl olacak; repo ve ters repodan do an alacaklar/borçlar, borsa para piyasas ndan alacaklar/borçlar, kredili müflterilerden alacaklar/borçlar bu grupta raporlanarak daha yararl finansal bilgiler sunulmufl olacakt r. Böylece toplam al m-sat m amaçl yat r m portföyü raporlanm fl olacakt r. Kurulun yay nlam fl oldu u kullan m rehberinde,16 nolu dipnot ile ilgili olarak ise; Teminattaki Ba l Menkul K ymetlerin, Vadeye Kadar Elde Tutulacak Finansal Varl klar grubu içerisinde yer ald görülmektedir. Bu k ymetlerin bu grubun içerinde yer almas muhasebe uygulamalar aç s ndan uygun olmamaktad r. Ayr ca gerçekte de bu k ymetlere iliflkin olarak arac kurumun bu k ymetleri vadeye kadar elde tutma gibi bir niyeti bulunmamaktad r. Vadeye Kadar Elde Tutulacak Yat - r mlar içinde s n flama için gereken koflullar Seri XI, No:25 say l tebli in 263.maddesinde aç klanm flt r. Bu maddeye göre; 10 a) flletmenin finansal varl belirsiz bir süre için elde tutma niyetinin bulunmas, b) flletmenin piyasa faiz hadlerinde veya risklerinde, likidite ihtiyaçlar nda, alternatif yat r mlar n mevcudiyetinde ve getirilerinde, finansman kaynaklar nda ve koflullar nda veya kur riskinde meydana gelen de iflikliklere ba l olarak finansal varl satmaya haz r olmas, c) hraçc n n finansal varl iskonto edilmifl maliyeti alt nda bir tutarla kapatma hakk n n bulunmas, durumlar nda iflletmenin sabit vadeli bir finansal varl ktaki yat r m n vadesine kadar elde tutmak için olumlu bir 10 ASMMO, Uluslararas Muhasebe Standartlar na Uyumlu, Sermaye Piyasas nda Muhasebe Standartlar, Ankara 2004, s.132-133. SMMMO Yay n Organ 127 Mali ÇÖZÜM - 73

niyetinin bulunmad kabul edilir. Bu nedenle yukar daki koflullardan birinin varl durumunda bile menkul k ymet, vadeye kadar elde tutulacak k ymet olarak de erlendirilemez. Ayr ca ayn tebli in 263. maddesinin 6. f kras flletmenin cari hesap dönemi veya daha önceki iki hesap dönemi boyunca, vadeye kadar elde tutulacak varl klar n önemli olmayan tutar ndan fazla tutarl olanlar, vadelerinden önce satmas veya yeniden s n fland r lmas halinde, hiçbir finansal varl k vadeye kadar elde tutulacak yat r m olarak s - n flanamaz fleklindedir. Yukar daki yarg ya paralel flekilde bir arac kurum, bu menkul k ymetleri teminatta tutma veya vadesinin son gününe kadar bekleme amac ile sat n almamakta, fiyat de iflimlerinden kâr elde etmek, elde tutuldu u sürece de faiz gelirlerinden faydalanmak amac ile sat n almaktad r. Bunlar n bir k sm teminata verilmifl olsa dahi vadesi beklenmeden, piyasa fiyatlar n n de iflimi neticesinde kâr realizesi amac yla teminattan geri al nmakta ve sat fla konu edilmektedir. Yani iflin özü dikkate al nd nda al m-sat m amaçl kullan ld görülmektedir. Gerek muhasebedeki, ifllemlerin hukuki yap s n n de il, gerçek mahiyetinin esas al nmas n öngören özün önceli i ilkesi gere i ve gerekse SPK Seri:XI, No:25 madde 263 ba lam nda Teminattaki Ba l Menkul K ymetler, Vadeye Kadar Elde Tutulacak Finansal Varl klar Grubu içerisinde yer almamal d r. Bunlar bafllang çta al m-sat m amaçl al nd klar için, al m-sat m amaçl finansal varl klar olarak s n fland r labilirler. Tüm bunlara ilaveten gelir tablosuna iliflkin olarak dikkati çeken husus, Sat fl Gelirleri ve Sat fllar n Maliyeti kalemlerinin gelir tablosunda yer almas d r. Arac kurumlar n esas itibariyle mali kurulufllar oldu u dikkate al nd nda, ayn bankalardaki gibi bir düzenleme yap lmal d r. Bu ba lamda, arac kurumlar aç s ndan sermaye piyasas araçlar n n sat fl nda; al fl de erinin al fl maliyetlerine al narak, sat fl bedelinin ve maliyetinin ayr ayr sunumunun yap lmas ndan ziyade, tek bir kalemde sermaye piyasas araçlar na konu iflleme iliflkin sat fl kâr yada zarar n n sunumu gerçeklefltirilebilir. SPK taraf ndan önerilen gelir tablosu format ticaret iflletmelerine iliflkin bir format konumundad r ve arac kurumlar aç s ndan belirtilen bu mali kurulufl olma özelli ini tam olarak yans tamamaktad r. Kurulun yay nlam fl oldu u kullan m rehberindeki 38 nolu dipnota bak ld - nda ise; Di er Faaliyetlerden Gelir ve Kârlar içerisinde faiz ve borsa de er art fllar n n yer ald görülmektedir. Asl nda bu kalemler arac kurumlar n ana faaliyetlerinden kaynaklanmaktad r ve dolay s yla Gelir Tablosunun 4. kalemini oluflturan Esas Faaliyetlerden Di er Gelirler grubunda raporlanmas gerekmektedir. Son olarak, UFRS lere iliflkin uygulamalarda, ana faaliyetin bir parças ol- SMMMO Yay n Organ 128 Mali ÇÖZÜM - 73

mayan faiz gelir ve giderlerini netlefltirilerek tek bir kalemde finansman faaliyetleri sonucu gibi bir hesapta gösterilebilmesi hususu söz konusudur. SPK n n finansal tablo format nda ise finansman gelir ve giderlerinin birden fazla kalemde raporlanm fl oldu u görülmektedir. Dönemde hem finansman geliri ve hem de finansman gideri yaratan iflleme iliflkin net finansman sonucunun tek bir kalemde finansman geliri ya da finansman gideri fleklinde raporlanmas UFRS uygulamalar na paralel bir uygulama olacakt r. SONUÇ Finansal tablolar, hem iflletme sahip ve yöneticileri hem de iflletme d fl ndaki kifli ve kurulufllar n iflletme ile ilgili bilgi ihtiyaçlar n karfl layan araçlar olmakla beraber, esas itibari ile iflletme d fl na yönelik raporlard r. SPK n n yay nlam fl oldu u finansal tablo formatlar genel itibari ile tüm sektörlere iliflkin karfl laflt r labilir nitelikte finansal bilgilere ulafl lmas n kolaylaflt rmaktad r. Arac kurumlar n kendi özellikli durumlar, di er ticaret ve üretim iflletmelerinden farkl faaliyetlerine ra men, finansal sonuçlar n n bu iflletmelere benzer flekilde raporlanmas karfl laflt r labilirlik aç s ndan oldukça önemlidir. Ancak bu düzenlemedeki baz hususlar n arac kurumlar n özellikli durumlar göz önünde bulundurularak yeniden gözden geçirilmesi gerekmektedir. KAYNAKÇA ASMMMO, Uluslararas Muhasebe Standartlar na Uyumlu, Sermaye Piyasas nda Muhasebe Standartlar, Ankara 2004. Ça lar MANAVGAT, Sermaye Piyasas nda Arac Kurumlar, Banka ve Ticaret Hukuku Araflt rma Enstitüsü, Ankara, 1991. Dilek Türker ULUDA, Arac Kurumlar n Mali Yap lar n Güçlendirmeye Yönelik Bir Yöntem: Sermaye Yeterlili i, SPK Yay n No:134. Hasan KAVAL, Finansal Araç Kavram, Uluslararas Muhasebe Standartlar na Göre Muhasebelefltirilmesi ve Vergi Mevzuat le Karfl laflt r lmas, Vergi Sorunlar, Say :200, May s 2005. IFRS Financial Statements: How Different Will They Look, http://www.accountancyireland.ie/dsp-_articles.cfm/goto /1036/page/IFRS _Financial_Statements (Eriflim Tarihi: 24.08.2005) O uz Kürflat ÜNAL,Arac Kurumlar, Yaklafl m Yay nlar, Ankara 1997. Sermaye Piyasas Kurulu, Seri XI, No:27 Tebli i. Sermaye Piyasas Kurulu, 10.12.2004 Tarih 1604 say l Karar. SMMMO Yay n Organ 129 Mali ÇÖZÜM - 73