PROJE TABANLI FEN/ MATEMATĠK EĞĠTĠMĠ PROJESĠNDEN YANSITMALAR-I: ÖĞRETMEN PROJELERĠNĠN ANALĠZĠ VE GENEL ĠZLENĠMLER Aytekin ERDEM 1 Gürcan UZAL 1 YaĢar ERSOY 2 1 Namık Kemal Üniversitesi, Teknik Bilimler Meslek Yüksekokulu 2 ODTÜ Emekli Öğretim Üyesi Özet: Bu incelemenin amacı, Tekirdağ da gerçekleştirilen dört günlük seminer/ çalıştay etkinliklerinden oluşan Proje Tabanlı Öğrenme (PTÖ) sürecinde öğretmenlerin öğrenme yaşantılarıyla ilgili olarak araştırmacıların izlenimlerinin yansıtılması, ayrıca seminer/çalıştay sonucunda öğretmenlerin ürettikleri projelerin incelenerek analiz edilmesi ve genel değerlendirilmesidir. Araştırmada nitel analiz yöntemi kullanılmıştır. Hazırlanan projelerin büyük bir bölümünde proje basamaklarının eksiksiz bir biçimde yazıldığı, etkinlikler süresince birçok katılımcı öğretmenin proje hazırlama konusunda önemli düzeyde yetkinlik kazandığı; ayrıca projelerin tema/konu çerçeveleri ile içeriklerinin genelde uyum içinde olduğu belirlenmiştir. Belirlenen bu durum, öğretmenlerin proje çalışmalarında proje aşamalarını yeterli düzeyde öğrendiklerini ve hizmet içi eğitim biçiminde düzenlenen mesleki gelişme etkinlik modelinin amacına ulaştığının ümit verici belirtisidir. Bununla birlikte, bazı proje takımlarının (grup) projelerini zamanında tamamlamaları nedeniyle bunların proje hazırlama basamaklarını tam olarak kavradıkları, bazı grupların ise uygun konu seçemedikleri ve zamanı etkin kullanamadıkları; ayrıca verilen ek sürede de grup çalışması yapamadıkları için tasarladıkları araştırmalarını birer öneri biçiminde oluşturdukları belirlenmiştir. Anahtar Sözcükler: Öğretmenlerin mesleki gelişimi, Proje tabanlı öğrenme (PTÖ), Fen/matematik öğretmeni, Projeleri değerlendirme 1.GĠRĠġ Eğitimde değişim ve yeniliklerin yer aldığı alt dizgelerden biri de öğretmen ve öğretmenlikle ilgilidir. Bu nedenle pek çok ülkede öğretmen yetiştirme, öğretmenlerin sürekli eğitimi, öğretmenlerin niteliği ve yetkinliği, yeni gereksinimleri, vb. oluşan sorunlar tartışılmakta, kendi içinde organik bağlantısı ve tümleşik bir yapılandırılması olan çeşitli eğitim etkinlikleri gerçekleştirilmektedir. Böylece genelde tüm öğretmenleri, özelde matematik, fen bilgisi/bilimleri (fizik, kimya, biyoloji) öğretmeni yetiştirme ve eğitimi için daha etkin ve verimliliği yüksek modeller oluşturmaya ve geliştirmeye çalışılmakta; bazı ülkelerde edinilen çeşitli deneyimlerin neler olduğu izlenmekte ve çeşitli uygulamaların sonuçları karşılaştırılmaktadır (NCFET, 1987; Ersoy, 1992; UNESCO, 1998; YÖK, 1998, 2005). Söz konusu modellerin çoğu, hizmet öncesi eğitime yönelik olup öğretmenlerin mesleki gelişimini sürdürmeye yönelik, uygulamada engellerin en az olduğu, verimlilik düzeyi yüksek yeni modellerin tasarlanarak geliştirilmesi, yenilikçi yaklaşımların okullara yansıtılması, çıktıların sürekli izlenmesi ve değerlendirilmesi gerekmektedir 1. Çünkü günümüzde bilim ve teknikte yaşanan hızlı gelişmeler ve ilerleme, bilindiği gibi sosyal, ekonomik ve kültürel alanlarda önemli değişmelere ve bazı dönüşümlere yol açmakta; gelişmiş ileri endüstri ülkeleri ile gelişmekte olan ülkeler arasındaki aralık daha fazla açılmaktadır. Nitekim belirtilen alanlardaki bazı yenilikler, her ülkede eğitim dizgelerini etkilemekte; ilgili kurum ve kuruluşları değişime zorlamaktadır. Kişilerin, söz konusu değişmelere uyum sağlaması, mesleklerinde yeni gelişmeleri izlemeleri ve sonuçlardan yararlanabilmeleri için yaşamları boyunca eğitime gereksinimleri giderek artmaktadır. Bu nedenle başta öğretmenler olmak üzere iş görenlerin mesleki gelişimini sürdürmelerine yönelik çeşitli projeler geliştirilmelidir. Bu çerçevede öğretmenlerin gereksinimlerinin giderilmesinde yardımcı olunması ve destek hizmetlerin sunulması çok önemli olup öğretmenlerin eğitiminden sorumlu kurum ve kuruluşların gerekli düzenlemeleri yapmaları gerekir. Bu nedenle tüm fen bilimleri ve matematik öğretmenleri fen ve matematik eğitimindeki değişim ve yenilikler konusunda bilgilendirilmeli, ayrıca mesleki gelişimleri için öğretmenlere yardımcı olunmalı ve destek sağlanmalıdır. 1 Modelin yapısal boyutlarından biri öğretmenlerin gereksinimleri iken, diğerleri hazırlanacak programın amacı ve içeriği, paydaşların etkin katılımı, uygulamaların biçimi, vd. dir.
Proje Tabanlı Öğrenme (PTÖ), bir konuda proje yapma veya var olanı geliştirme süreçlerini içeren, işbirliğine dayalı dinamik etkinlikler gerektiren çok bileşenli, birbiriyle uyumlu ve tamamlayıcı uğraşılardan oluşur. Öğretmenler için hazırlanmış el kitaplarındaki tanımlamalara göre projeler; karmaşık görevler, ilgi çeken sorular veya problemler temelinde öğrencileri problem çözmeye, tasarlamaya, karar vermeye ve araştırmaya yönlendiren etkinliklerdir. Böylece PTÖ, diğer etkinliklere göre öğrencilere bağımsız çalışma fırsatı sunar; gerçeğe dayalı ürünlerle sonlanırlar (Jones, Rasmussen, & Moffitt, 1997; Thomas, Mergendoller, & Michaelson,1999). PTÖ, Türkiye de 2005 yılından beri ilköğretim okullarında uygulaması yapılmakta olan yapılandırmacı öğretim yaklaşımının (TTKB, 2004; TTKB, 2005) gerektirdiği öğrenme/öğretme modellerinden biridir. Ne var ki kısmen yeni olmasının etkisiyle bu alanda Türkiye de öğretmenlerin yeterli düzeyde bilgi ve beceri edinemedikleri; okullardaki uygulamada zorluk çektikleri anlaşılmaktadır. Yapılan araştırmalarda Fen ve Teknoloji öğretmenlerinin PTÖ ile ilgili bilgilere ve özellikle kılavuz kitaplarda proje örneklerine gereksinim duydukları ortaya konmuştur (EARGED, 2005; Kurnaz vd., 2005; EARGED, 2006; Önen vd., 2010; Akt.: Aydın ve Çepni, 2011). Örneğin, Erdem ve arkadaşlarının (2010), Tekirdağ da fen ve matematik öğretmenlerine yönelik olarak gerçekleştirdikleri PTÖ ile ilgili seminere ve çalıştaya katılan öğretmenlerin çoğunluğunun etkinliklere gelmeden önce PTÖ konusunda yeterli bilgi ve beceriye sahip olamadıkları gözlemlenmiştir. Öğretmenler, bu seminer/çalıştay sonunda PTÖ nin önemini kavrayıp bu tekniğin uygulanabilir olduğunu fark etmişlerdir. Ayrıca katılımcı öğretmenler; projenin aşamalarını öğrendiklerini, seminerin/çalıştayın %76 oranında beklentilerini karşıladığını, %76 sının seminer konularının derslerinde kendilerine yardımcı olacağına inandıklarını, %80 i seminer araçlarını yeterli bulduklarını belirtmişlerdir. 2.YÖNTEM AraĢtırmanın Amacı: Bu incelemenin amacı; bir dizi seminer/çalıştay etkinliklerinden oluşan öğretmenlerin mesleki gelişimiyle ilgili bir eğitim modelinin tanıtılması, öğretmenlerin PTÖ sürecindeki öğrenme yaşantılarına yönelik olarak araştırmacıların genel izlenimlerinin yansıtılması, gerçekleştirilen seminer/çalıştay sonucunda öğretmenlerin ürettikleri projelerin incelenmesi ve değerlendirilmesidir. AraĢtırmanın Gerekçesi: Milli Eğitim Bakanlığı nın son yıllarda ilköğretim ve ortaöğretim fen ve matematik öğretim programlarında bir dizi değişiklikler yapması nedeniyle öğretmenlerin mesleki gelişimlerini sürdürmeleri, bu bağlamda yeni bilgi ve beceriler edinmeleri, bazı alanlarda yeterlilik kazanmaları zorunlu olmaktadır. Söz konusu yeterlilik alanlarından biri PTÖ ile ilgili olup, öğretmenler için bazı olanaklar ve uygun fırsatlar yaratılmalıdır. Bu nedenle PTÖ konusunda öğretmenlerin bilgi ve beceri düzeylerini artırmak için araştırmacılar tarafından Tekirdağ da Fen/Matematik Öğretmenlerinin Mesleki Gelişimi-V: Proje Tabanlı Fen Bilimleri ve Matematik Öğretimi başlıklı seminer ve çalıştay biçiminde çeşitli etkinlikler düzenlenmesi planlanmış; öğretmenler için hizmet içi eğitim programı hazırlanmıştır. Böylece katılımcı öğretmenlerin yeni bilgi ve beceriler edinerek PTÖ konusunda bazı yeterlilikler edinmesi öngörülmüştür. AraĢtırmanın Modeli ve Varsayım: Araştırma, nitel analiz modelindedir. PTÖ konusunda öğretmenlerin bilgi ve beceri düzeylerini artırmak için dört gün olarak planlanan ve çeşitli etkinlikler içeren çalışmaların öğretmenlerin mesleki gelişimine yardımcı olacağı varsayılmıştır. Proje ÇalıĢma Takımları (Gruplar): Düzenlenen etkinliklere 80 matematik ve fen bilimleri öğretmeni katılmış olup etkinlikler sonundaki değerlendirmelere ise Tekirdağ ilinde görev yapmakta olan altı farklı daldan (branş) (2 biyoloji, 27 fen ve teknoloji, 2 fizik, 2 kimya, 18 matematik ve 1 sınıf), 52 (22 Erkek, 30 Kadın) olmak üzere 52 öğretmen katılmıştır 2. Seminer/çalıştay değerlendirmelerine katılan öğretmenlerin kıdemlerine göre dağılımları Tablo 1 de görülmektedir. 2 Proje çalışması etkinliklerine katılan 52 matematik ve fen öğretmeninin oluşturduğu 15 öğretmen takımı tarafından hazırlanan 15 projenin nitel analizi, ayrıca öğretmenlerin mesleki gelişme modeli açıklandıktan sonra öğretmen takımlarının hazırlamış oldukları projelerin ölçme araçları kullanılarak değerlendirmelerin karşılaştırılması rapor edilecektir.
Tablo 1. Öğretmenlerin kıdem dağılımı Kıdem (yıl) N % 0-5 26 50 6-11 15 29 12-17 3 6 18-23 7 13 24 ve üstü 1 2 Toplam 52 100 3.BULGULAR Düzenlenen Etkinliklerle Ġlgili Genel Açıklama: Öğretmenlerin belirlenen gereksinimlerine dayalı olarak oluşturulan bir program çerçevesinde düzenlenen etkinliklerde PTÖ konusunda içerik bakımından birbirini tamamlayan çeşitli konu başlıklarında seminerler sunulmuş, örnek olarak bazı projeler açıklanarak öğretmenler kısa süre içinde ve büyük ölçüde bilgilendirilmiş; düzenlenen bir panelde konuyla ilgili sorunlar tartışılmıştır. Seminer biçiminde sunulan bir dizi bildiriden sonra katılımcı öğretmenlerden kendi istekleri doğrultusunda alanlarına göre proje takımları oluşturulmuş, Fen ve Teknoloji, Matematik ve Fen Bilimleri eğitimcilerinin danışmanlığında birbirini izleyen oturumlarda bir dizi çalıştay gerçekleştirilmiştir. Bu süreçte danışman eğitimciler, katılımcı öğretmenlere proje yapmalarında yardımcı olmuş, sorularını yanıtlamış ve proje takımlarını yönlendirmişlerdir. Düzenlenen çalıştaylarda öğretmenlerin çoğunluğu ilk kez proje çalışmasına katıldıklarından, çok özgün projelerin gerçekleştirilmesinden daha çok öğretmenlerin proje hazırlığı, raporlandırma, sunu hazırlama ve sunma sürecini yaşamaları ön plana alınmıştır. Ayrıca düzenlenen Panel de Tekirdağ da gerçekleştirilmesi beklenen ve öğrenciler arasında düzenlenmesi planlanan proje yarışmasına çağrı yapılmış olup, Tekirdağ ilinde matematik, fen bilimleri v.d. alanlarda proje konusu olabilecek temalar ve konu başlıkları tanıtılmıştır. Edinilen Genel Ġzlenim: Katılımcı öğretmenlerin çoğunluğu 0-10 yıl deneyimli olup genç ve dinamik idiler. Öğretmenlerin büyük bir çoğunluğu seminerler ve çalıştaylar sırasında proje yapmaya/yaptırmaya istekli bir konuma gelebilmişlerdir. Etkinlikler süresince zorunlu bir neden olmadıkça salonu terk eden katılımcı olmadığı gibi, çalıştaylar geç saatlere kadar sürmesine karşın program içeriğinden bir sapmanın olmadığı, önceden belirlenen hedeflere erişilmesi için öğretmenlerin çaba harcadıkları gözlemlenmiştir. Ayrıca katılımcı öğretmenler, dinlenme saatlerinde seminer sunan ve çalıştaylarda görev alan eğitimcilerle sürekli diyalog halinde bulunup bilgilenmeye ve onların deneyimlerinden yararlanmaya çalıştılar. Öğretmen Projelerinin Analizi ve Değerlendirilmesi: Üretilen projelerde proje raporu basamaklarının tam ve eksiksiz bir şekilde yazılıp yazılmadığı ve her bir proje basamağının içeriği ile olan uyumu incelenmiş; ayrıca proje sunularının genel bir değerlendirmesi yapılmıştır. Buna göre hazırlanan projelerin büyük bir bölümünde proje basamaklarının tam ve eksiksiz bir şekilde yansıtılmış olduğu belirlenmiştir. Ancak bazı projelerde basamakların bir veya birkaçının eksik olduğu; bazı projelerin ise öneri aşamasında kaldığı ve tamamlanamamış olduğu belirlenmiştir. Nitekim öneri aşamasındaki projelerin tamamlanabilmesi ve sunu değerlendirmelerinin sağlıklı bir şekilde yapılabilmesi için 15 Eylül 2011 tarihinden 16 Aralık 2011 tarihine kadar takımlara süre tanınmış ve 17 Aralık 2011 tarihinde proje takımları toplantıya çağrılmıştır. Toplantı tarihine kadar eksik iki projenin sonuçlandırıldığı ve tam raporlarının hazırlanarak teslim edildiği görülmüştür. Oluşturulan jürinin değerlendirmesinde ise bu iki projeden birinin birinci olduğu belirlenmiştir. Projelerde belirlenen önemli bir eksikliğin, gerek metin içinde gerekse metin sonunda kaynak gösterme konusunda olduğu görülmüştür. Bazı projelerde ise kaynaklar bölümünde yer alan kaynaklara metin içinde yer verilmediği saptanmıştır. Proje basamaklarının içerikleri ile olan uyumu açısından bakıldığında, basamakların içeriğe uygun bir şekilde yazıldığı belirlenmiştir. Matematik alanında gerçekleştirilen bir projede ise amaç, problem ve alt problemler, projenin önemi ve gerekçesi, sayıltılar ve sınırlılıklar başlıklı basamakların yer almadığı görülmüştür. Sunuları hazırlanan projelerden ikisinin tam raporları da teslim edilmiş olup, adı geçen raporlar proje hazırlama basamaklarını eksiksiz olarak içermektedir. Yalnızca raporlardan
birinde kaynaklar kaynakça kısmında uygun biçimde belirtilmesine karşın, söz konusu kaynaklara metin içinde yer verilmediği saptanmıştır. Bazı proje gruplarının tam zamanında projelerini tamamladıkları, bazı proje gruplarının ise tamamlayamadıkları belirlenmiştir. Projelerin birçoğunda var olan önemli eksikliklerden biri genelde az sayıda kaynaktan yararlanılmış olması, diğer bir eksiklik de projelerin özet kısımlarında bulunması gereken; problem, amaç, yöntem, aşamalar ve bulguların tam olarak belirtilmemiş olmasıdır. Projelerin çerçeveleri ile içeriklerinin genelde uyum içinde olduğu belirlenmiştir. Bu da öğretmenlerin proje aşamalarını yeterli düzeyde öğrendiklerini ve hizmet içi eğitim etkinliğinin amacına ulaştığını göstermektedir, şeklinde düşünülebilir. 4.SONUÇLAR VE TARTIġMA Eylül 2011 de Tekirdağ daki bir grup fen ve matematik öğretmeninin PTÖ konusundaki bilgilerini artırmak ve öğretmenlere proje hazırlama alanında deneyim ve beceri kazandırmak için düzenlenen bir dizi etkinlikten oluşan öğretmenlerin mesleki gelişimine yönelik modelin tanıtılması amacıyla yapılan bu incelemede elde edilen sonuçlar aşağıda özetlenmekte. Seminer sonrasında öğretmenler kendi aralarında takımlar (grup) oluşturarak işbirliği yöntemi ile proje çalışmalarını gerçekleştirmişler; daha sonra da hazırladıkları projelerini sunmuşlardır. Katılımcı öğretmenlere sunulan hizmet içi eğitimlerde alan bilgisinin geliştirilmesinin yanı sıra, işbirliği gibi yaklaşım değişikliğini sağlayacak konulara da ağırlık verilmesi, öğretmenlerin değişimden yana olumlu tutum edinme ve yenilikçi olmasına yardımcı olacağı öngörülmüştür. Kruse a (1996) göre işbirliği, öğretmenin diyalog kurmasına yardımcı olmanın yanı sıra, öğretmenin etkinliğini artırarak öğrenci merkezli öğretime yönelik sorumluluk almasına yardımcı olmaktadır. Öte yandan, gerçekleştirilen işbirliği vasıtası ile öğretmenler meslektaşlarıyla karşılıklı diyalog kurarak mesleki gelişimlerinde daha fazla ve hızlı yol kat etmektedir. Yaptıkları araştırmada Cumming ve Owen (2001), çalışmalarında işbirliği yapan öğretmenler daha yenilikçi olurken, yenilikçi öğretmenlerin de işbirliğine daha istekli olduklarını belirtmişlerdir (Yılmaz, Kocasaraç, 2010). Dağ ve Durdu (2011) nun öğretmen adayları ile gerçekleştirdikleri öğrenme sürecindeki etkinliklerle ilgili araştırmalarında, uyguladıkları proje çalışmasının öğrencilerin takımla çalışma becerilerine ve işbirliği becerilerine katkı sağladığını, PTÖ de bireysel çalışmalar yerine takım çalışmalarının yapılmasının öğrencilerin birbirlerinden öğrenmelerine olanak sağladığını ve işbirliği becerilerini geliştirmek amacıyla tercih edilen bir durum olduğunu belirtmişlerdir. Böylece katılımcı öğretmenlerin PTÖ etkinliklerinde yaşadıkları öğrenme sürecinin öğrencilerin işbirliği ve takımla çalışmanın ne olduğu ve nasıl olması gerektiğini öğrenmelerine ve dolayısıyla işbirliği içerisinde çalışma becerilerine katkı sağladığı sonucuna ulaşmışlardır. Öğretmenlerin birçoğu, ilk kez proje etkinliğine katılmalarına karşın, dört gün gibi kısa bir sürede gerçekleştirilen proje sunuları ve raporlarının katılımcı öğretmenler tarafından gerçekleştirilmesi proje hazırlama sürecinin oldukça verimli geçtiği, beklentilerin büyük ölçüde elde edildiği biçiminde yorumlanabilir. Ayrıca etkinlik süresince gerçekleştirilen projelerin incelenmesi ve genel değerlendirmesi sonucunda birçok katılımcı öğretmenin proje hazırlama konusunda önemli düzeyde yetkinlik kazandığı saptanmıştır. Araştırmadan elde edilen bu sonuç, Önen ve arkadaşlarının (2007), 120 Anadolu Öğretmen Lisesi öğretmeninin katılımı ile gerçekleştirdikleri Proje Yapma semineri/çalıştayı sonunda elde ettikleri sonuçla uyum içerisindedir. Olumlu izlenimlerimizle birlikte çalışmalarda bazı eksiklikler olduğu belirlenmiştir. Projelerde belirlenen önemli bir eksiklik, gerek metin içinde gerekse metin sonunda kaynak gösterme konusundadır. Bazı projelerde ise kaynaklar bölümünde yer alan kaynaklara metin içinde yer verilmediği belirlenmiştir. Bu sonucun Önen ve arkadaşlarının (2007) araştırmasındaki sonuç ile paralellik gösterdiği anlaşılmıştır. Yararlanılan kaynak gösterme konusundaki eksikliğin, öğretmenlerin çoğunluğunun ilk kez proje çalışması yapmaları nedeniyle dikkatsizliklerinden kaynaklandığı düşünülebilir. Bazı proje gruplarının projelerini zamanında tamamlamaları nedeniyle bu grupların proje hazırlama basamaklarını tam olarak kavradıkları söylenebilir. Bazı grupların ise
araştırmalarını öneri şeklinde bırakmaları nedeniyle uygun konu seçemedikleri, zamanı etkin kullanamadıkları ve verilen ek sürede de takım çalışması yapamadıklarını gösterdiği düşünülebilir. Proje raporlarının özet basamağında bulunması gereken temaların eksik olması, öğretmenlerin rapor yazma becerilerindeki eksiklikten kaynaklandığı şeklinde yorumlanabilir. Sonuç olarak proje sunularının bir kısmında eksiklikler bulunmasına karşın, hazırlanan projelerin önemli bir kısmının tam ve eksiksiz olması gerçekleştirilen etkinliklerin proje hazırlama konusunda öğretmenlere yarar sağladığını gösterir nitelikte başlıca belirtiler olup, söz konusu eksiklikler giderilmelidir. Yukarıdaki sonuçlar çerçevesinde aşağıdaki öneriler yapılabilir. Seminere/çalıştaya katılan öğretmenlerin proje hazırlama konusunda yetkinleşebilmeleri için öğretmenlerden oluşan gruplara birkaç kez proje çalışması yaptırılmalı ve edindikleri beceriler geliştirilmeli; uygulamaların okullarda sürdürülmesi için öğretmen ve öğrencilere bazı olanaklar ve destek hizmetler sunulmalıdır. Öğretmenlerin PTÖ konusunda daha fazla bilgi ve beceri kazanabilmeleri için birbiri ile daha kolay ve rahat iletişim kurabilen, çalışmalarda uyum sağlayan farklı becerilere sahip öğretmenlerden oluşan takımlarca etkinlik öncesinde proje önerileri hazırlanmalı; etkinlikler süresince akademik danışmanların rehberliğinde öğretmenlerin projelerini tamamlamaları; önceden belirlenen ve açıklanan kıstaslara (kriter) göre sunulan projelerin raporları alan uzmanlarınca incelenmeli ve değerlendirilmeleri yapılmalıdır. Etkinliği ölçülmüş bir PTÖ semineri ve çalıştayı ile ilgili bildiri sunularını, öğretmenlerin etkinlikler süresince hazırladıkları proje sunularını ve öğrenciler tarafından gerçekleştirilebilecek proje konularını içeren bir öğretmen kılavuz kitabının hazırlanarak okullara dağıtımı sağlanmalıdır. Öğretmenler istekli öğrencilerine bireysel ya da takım/ekip projeleri yaptırabilmeleri için yönlendirilmeli ve özendirilmelidir. KAYNAKLAR Aydın, M. ve Çepni, S. (2011).Fen ve Teknoloji Öğretmenleri İçin Geliştirilen Proje Tabanlı Öğretim Yöntemi (PTÖY) Konulu Bir Destek Programının Öğretmenlerin İhtiyaçlarını Giderme Durumlarının İncelenmesi. Türk Fen Eğitimi Dergisi. Sayı 4, 55-68. Dağ, F. ve Durdu, L. (2011). Öğretmen Adaylarının Proje Tabanlı Öğrenme Sürecine Yönelik Görüşleri. 5th International Computer & Instructional Technologies Symposium, 22-24 September 2011, Fırat University, Elazığ- Turkey. EARGED (2005). İlköğretim 4-5. Sınıf Fen ve Teknoloji Dersi Öğretim Programları ile İlgili Birinci Değerlendirme Raporu. Milli Eğitim Bakanlığı Eğitimi Araştırma ve Geliştirme Dairesi Başkanlığı, Ankara. EARGED (2006). İlköğretim 6. Sınıf Fen ve Teknoloji Dersi Öğretim Programı ile İlgili Birinci Değerlendirme Raporu. Milli Eğitim Bakanlığı Eğitimi Araştırma ve Geliştirme Dairesi Başkanlığı, Ankara. Erdem, A., Uzal, G. ve Ersoy, Y. (2010). Proje Tabanlı Fen ve Matematik Öğretimi: Öğretmen Gereksinimleri ve İzlenimler. 20.Ulusal Eğitim Bilimleri Kurultayı, 8-10 Eylül 2010, Mehmet Akif Ersoy Üni. Eğitim Fakültesi, Burdur. Ersoy, Y. (1992). A study on the education of mathematics and science teachers for information society. G. Güçlüoğlu and S. Koç (Eds) Educational Report, Vol 1, 39-54. Ankara: METU Pub. Jones, B. F., Rasmussen, C. M., & Moffitt, M. C. (1997). Real-life problem solving.: A collaborative approach to interdisciplinary learning. Washington, DC: American Psychological Association. Kurnaz, Ö. A., Sünbül, A. M., Sulak, S. ve Alan, S. (2005). Proje Tabanlı Öğrenme Yöntemi İlkeleri Açısından İlköğretim 4. ve 5. Sınıf Fen ve Teknoloji Dersi Programının İncelenmesi. I. Ulusal Fen ve Teknoloji Eğitiminde Ulusal Yaklaşımlar Sempozyumu, 18 Kasım 2005, Ankara. NCFETE (1987). A Call for Change in Teacher Education. Washington. D.C.:AACTE Pub.,
Önen, F., Mertoğlu, H., Saka, M. ve Gürdal, A. (2010). Hizmet içi Eğitimin Öğretmenlerin Proje ve Proje Tabanlı Öğrenmeye İlişkin Bilgilerine ve Proje Yapma Yeterliklerine Etkisi: Öpyep Örneği. Ahi Evran Üni. Eğitim Fak. Dergisi, 11 (1), 137-158. UNESCO (1998). World Education Report: Teachers and Teaching in a Changing World. UNESCO Yay., Paris. Thomas, J. W., Mergendoller, J. R. and Michaelson, A. (1999). Project-based learning: A handbook for middle and high school teachers. Novato, CA: The Buck Institute for Education. TTKB (2004). İlköğretim Fen ve Teknoloji Dersi (4.,5. Sınıflar) Öğretim Programı. Ankara:Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı. TTKB (2005). İlköğretim Fen ve Teknoloji Dersi Öğretim Programı (6, 7, 8. Sınıflar). Ankara: Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı, Ankara. Yılmaz, H. ve Kocasaraç, H. (2010). Hizmetiçi Öğretmen Eğitiminde Yeni Bir Yaklaşım: Yenilikçi Öğretmenler Programı Ve Değerlendirmesi. Ahi Evran Üni. Eğitim Fak. Dergisi,11(3),51-64. YÖK (1998). Eğitim Fakülteleri Öğretmen Yetiştirme Programlarının Yeniden Düzenlenmesi. Ankara: YÖK Yay. YÖK (2005). Fen Bilimleri Öğretmenlerinin Yetiştirilmesinde Değişim ve Gerekçeler. Ankara: YÖK Yay.