okul öncesi eğitime giriş

okul öncesi eğitime giriş Editör: Gülden Uyanık Balat Gülümser Gültekin Akduman / Burcu Özdemir Beceren / Hülya Bilgin Gülçin Güven / Sinan Koçyiğit / Atiye Adak Özdemir / Ahmet Sakin / Saime Çağlak Sarı Türker Sezer / Emel Tok / Mehmet Nur Tuğluk / Sibel Yoleri 3. Baskı

Editör: Doç. Dr. Gülden UYANIK BALAT OKUL ÖNCESİ EĞİTİME GİRİŞ ISBN 978-605-364-068-4 Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu yazarlarına aittir. 2012, Pegem Akademi Bu kitabın basım, yayın ve satış hakları Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. Ltd. Şti. ye aittir. Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri, kapak tasarımı, mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıt ya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz. Bu kitap T.C. Kültür Bakanlığı bondrolü ile satılmaktadır. Okuyucularımızın, bondrolü olmayan kitaplar hakkında yayınevimize bilgi vermelerini ve bondrolsüz yayınları satın almamalarını diliyoruz. 1. Baskı: Eylül 2010 3. Baskı: Kasım 2012 Dizgi-Grafik Tasarım: Gürsel Avcı Kapak Tasarımı: Gürsel Avcı Baskı: Ayrıntı Matbaası (Ankara - 0312 394 55 90) Yayıncı Sertifika No: 14749 Matbaa Sertifika No: 13987 İletişim Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay / ANKARA Yayınevi: 0312 430 67 50-430 67 51 Yayınevi Belgeç: 0312 435 44 60 Dağıtım: 0312 434 54 24-434 54 08 Dağıtım Belgeç: 0312 431 37 38 Hazırlık Kursları: 0312 419 05 60 E-ileti: pegem@pegem.net

ÖNSÖZ Okul öncesi eğitim 0-72 aylar arasındaki yaş gruplarında bulunan çocukların gelişim düzeylerine ve bireysel özelliklerine uygun zengin uyarıcı çevre olanakları sağlayan; onların bedensel, zihinsel duygusal ve sosyal yönden gelişmelerini destekleyen; toplumun kültürel değerleri doğrultusunda onları en iyi biçimde yönlendiren ve ilköğretime hazırlayan, temel eğitim bütünlüğü içinde yer alan bir eğitim sürecidir. Son yirmi yıl içinde giderek daha fazla önem verilen beyin araştırmaları ve beyin temelli öğrenmeye yönelik çalışmalar, okul öncesi dönemin çocuğun gelişimi ve öğrenmesinde ne derece önemli ve zamanlamanın ise ne kadar kritik öneme sahip olduğunu vurgulamaktadır. Bu dönemdeki eğitim, çocuğun temel gereksinimlerini karşılayan, onu çok yönlü geliştiren ve çocuğun üstün yararı ilkesini temel alan bir yaklaşımda olmalıdır. XVII. Milli Eğitim Şurasında, Cumhuriyetimizin yüzüncü kuruluş yıldönümü olan 2023 yılında okul öncesi eğitimde okullaşma oranı %80 olarak hedeflenmiştir. Okul öncesi eğitimin yaygınlaştırılması hedefinde, okullaşma oranının artırılmasının yanı sıra nitelik ve kalitenin artırılmasına yönelik uygulamaların da önemi büyüktür. Bu kitap ile okul öncesi eğitim alanında görev alacak olan öğretmenlerimize ve alanda ilgili kişilere okul öncesi eğitimin temel konularına genel bir başlangıç oluşturmak hedeflenmiştir. Bu amaçla kitapta, Okul Öncesi Eğitimin Tanımı ve Önemi, Türkiye de Okul Öncesi Eğitimin Tarihsel Gelişimi, Okul Öncesi Dönemde Çocuğun Temel Gereksinimleri ve Gelişimsel Özellikleri, Okul Öncesi Eğitim Programı, Okul Öncesi Eğitimde Farklı Yaklaşımlar, Okul Öncesi Eğitimde Eğitim Ortamları, Okul Öncesi Eğitimde Sınıf Dışı Etkinlikler, Okul Öncesi Eğitim Kurumlarında Personel, Okul Öncesi Eğitimde Aile ile İletişim ve Ailelere Rehberlik, Okul Öncesi Eğitimde Teknoloji ve Bilgisayar Kullanımı, Farklı Ülkelerde Okul Öncesi Eğitim konularına yer verilmiştir. Kitabın oluşturulmasına katkı sağlayan Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Atatürk Üniversitesi, Çanakkale 18 Mart Üniversitesi, Gazi Üniversitesi, Hitit Üniversitesi, Pamukkale Üniversitesi, Sakarya Üniversitesi ve Marmara Üniversitesi nde Okul Öncesi Öğretmenliği Anabilim Dalında görev yapan meslektaşlarımla birlikte alana katkı sağlayan bir eser olmasını umuyorum. Yapılan ve yapılmakta olan tüm çalışmalar ve eserler ile, geleceğimiz olan çocuklarımıza; sevgi, şefkat ve sabır ile nitelikli eğitim olanakları sağlamak için emek veren, çaba gösteren, ilgisi ve motivasyonu yüksek eğitimcilerimize ve ilgililere yararlı olması dileğiyle... Doç. Dr. Gülden Uyanık Balat

BÖLÜMLER ve YAZARLARI 1. Bölüm: Okul Öncesi Eğitimin Tanımı ve Önemi Yrd. Doç. Dr. Gülümser Gültekin AKDUMAN Gazi Üniversitesi, Gazi Eğitim Fakültesi 2. Bölüm: Türkiye de Okul Öncesi Eğitimin Tarihsel Gelişimi Yrd. Doç. Dr. Ahmet Sakin Sakarya Üniversitesi, Eğitim Fakültesi 3. Bölüm: Okul Öncesi Çocuğunun Temel Özellikleri ve Gereksinimleri Araş. Gör. Türker Sezer Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Eğitim Fakültesi Yrd. Doç. Dr. Sibel Yoleri Hitit Üniversitesi 4. Bölüm: Okul Öncesi Eğitim Programı Öğrt. Gör. Dr. Gülçin Güven Marmara Üniversitesi, Atatürk Eğitim Fakültesi 5. Bölüm: Okul Öncesi Eğitimde Farklı Yaklaşımlar Doç. Dr. Gülden Uyanık Balat Marmara Üniversitesi, Atatürk Eğitim Fakültesi 6. Bölüm: Okul Öncesi Eğitimde Eğitim Ortamları Yrd. Doç. Dr. Emel Tok Pamukkale Üniversitesi, Eğitim Fakültesi 7. Bölüm: Okul Öncesi Eğitimde Sınıf Dışı Etkinlikler Öğrt. Gör. Dr. Saime Çağlak Sarı Marmara Üniversitesi, Atatürk Eğitim Fakültesi 8. Bölüm: Okul Öncesi Eğitim Kurumlarında Personel Yrd. Doç. Dr. Sinan Koçyiğit Atatürk Üniversitesi, Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi

9. Bölüm: Okul Öncesi Eğitimde Aile ile İletişim ve Ailelere Rehberlik Öğrt. Gör. Hülya Bilgin Marmara Üniversitesi, Atatürk Eğitim Fakültesi 10. Bölüm: Okul Öncesi Eğitimde Teknoloji ve Bilgisayar Kullanımı Araş. Gör. Mehmet Nur Tuğluk Atatürk Üniversitesi, Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi 11. Bölüm: Farklı Ülkelerde Okul Öncesi Eğitim Dr. Atiye Adak Özdemir Pamukkale Üniversitesi, Eğitim Fakültesi Dr. Burcu Özdemir Beceren Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Eğitim Fakültesi

İ Ç İ N D E K İ L E R BÖLÜM 1: OKUL ÖNCESİ EĞİTİMİN TANIMI VE ÖNEMİ GİRİŞ...2 OKUL ÖNCESİ EĞİTİMİN TANIMI...3 OKUL ÖNCESİ EĞİTİMİN AMAÇLARI...4 Türk Milli Eğitimi nin Amaçları...4 Okul Öncesi Eğitimin Genel Amaçları...4 Okul Öncesi Eğitimin Evrensel Amaçları...5 Okul Öncesi Eğitimin Temel İlkeleri...5 OKUL ÖNCESİ EĞİTİMİN ÖNEMİ...6 ÖZET... 13 DEĞERLENDİRME SORULARI... 14 KAYNAKLAR... 15 BÖLÜM 2: TÜRKİYE DE OKUL ÖNCESİ EĞİTİMİN TARİHSEL GELİŞİMİ ESKİ TÜRKLERDE ÇOCUK EĞİTİMİNE GENEL BİR BAKIŞ... 20 OSMANLI İMPARATORLUĞU NDA OKUL ÖNCESİ EĞİTİM... 21 Tanzimat Dönemi... 22 I. Meşrutiyet ve Mutlakiyet Dönemi... 23 II. Meşrutiyet Dönemi... 23 CUMHURİYET DÖNEMİ... 27 ÖZET... 34 DEĞERLENDİRME SORULARI... 36 KAYNAKLAR... 38 BÖLÜM 3: OKUL ÖNCESİ ÇOCUĞUNUN TEMEL ÖZELLİKLERİ VE GEREKSİNİMLERİ GİRİŞ... 42 0-6 Yaş Grubu Çocukların Fiziksel Özellikleri... 43 0-6 Yaş Grubu Çocukların Bilişsel Özellikleri... 46 0-6 Yaş Grubu Çocukların Sosyal-Duygusal Özellikleri... 51 0-6 Yaş Grubu Çocukların Dil Özellikleri... 55 0-6 Yaş Dönemindeki Çocukların Temel Gereksinimleri... 57 Beslenme... 58 Bakım... 60

Güven, Sevgi, Saygı ve İlgi... 61 Oyun... 65 Kendi Kendini Tanıma... 68 Yetişkin ve Akran Desteği... 70 Arkadaşlık... 71 ÖZET... 74 KAYNAKLAR... 76 BÖLÜM 4: OKUL ÖNCESİ EĞİTİM PROGRAMI EĞİTİM PROGRAMINA İLİŞKİN TEMEL KAVRAMLAR... 82 NİTELİKLİ BİR PROGRAMIN ÖZELLİKLERİ... 84 OKUL ÖNCESİ EĞİTİM PROGRAMININ ÖNEMİ... 84 ETKİLİ OKUL ÖNCESİ EĞİTİM PROGRAMININ ÖZELLİKLERİ... 86 TÜRKİYE DE UYGULANAN OKUL ÖNCESİ EĞİTİM PROGRAMI... 89 Okul Öncesi Eğitim Programının Dayandığı Kuramsal Temeller... 92 Okul Öncesi Eğitim Programının Temel Özellikleri... 95 Okul Öncesi Eğitim Kurumlarındaki Eğitim Etkinlikleri...101 Öğrenme Sürecinde Plan ve Plan Çeşitleri...104 Aile Katılımı...104 Değerlendirme...106 2012-2013 EĞİTİM VE ÖĞRETİM YILINDA PİLOT UYGULAMASI YAPILMAKTA OLAN OKUL ÖNCESİ EĞİTİM PROGRAMI...111 TEMEL ÖZELLİKLERİ...111 EĞİTİMİN PLANLANMASI VE UYGULANMASI...115 OKUL ÖNCESİ EĞİTİMİN DEĞERLENDİRİLMESİ...126 ÖZET...130 DEĞERLENDİRME SORULARI...132 KAYNAKLAR...133 BÖLÜM 5: OKUL ÖNCESİ EĞİTİMDE FARKLI YAKLAŞIMLAR OKUL ÖNCESİ EĞITİMDE FARKLI MODELLER...136 HIGH/SCOPE YAKLAŞIMI...137 HEAD START PROJESİ...140 MONTESSORI YAKLAŞIMI...143 WALDORF YAKLAŞIMI...146 REGGIO EMILIA YAKLAŞIMI...148 BANK STREET YAKLAŞIMI...151 viii İçindekiler

ÖZET...154 DEĞERLENDİRME SORULARI...158 KAYNAKLAR...156 BÖLÜM 6: OKUL ÖNCESİ EĞİTİMDE EĞİTİM ORTAMLARI OKUL ÖNCESİ EĞİTİM ORTAMLARI...162 OKUL ÖNCESİ EĞİTİM KURUMLARINDA BİNANIN GENEL ÖZELLİKLERİ...163 SAĞLIK VE GÜVENLİK...163 İÇ MEKÂN...165 a. Eğitim Mekanları (Sınıflar)...165 Materyallerin Seçimi...166 Etkinlik Köşeleri...167 b. Diğer Bölümler...170 DIŞ MEKÂNLAR...171 ÖZET...173 KAYNAKLAR...175 DEĞERLENDİRME SORULARI...177 BÖLÜM 7: OKUL ÖNCESİ EĞİTİMDE SINIF DIŞI ETKİNLİKLER SINIF DIŞI ETKİNLİKLER...180 GEZİ...181 GÖZLEM...183 Gözlem Yapmanın Aşamaları...183 GÖRÜŞME...185 DEFİLE KERMES...186 SERGİ...186 PROJE, GÖREV VE SORUMLULUK...187 YILSONU ETKİNLİKLERİ...188 TİYATRO...189 ÖZET...190 DEĞERLENDİRME SORULARI...193 Ek-1...194 Ek-2...195 Ek-3...196 Ek-4...197 KAYNAKLAR...198 İçindekiler ix

BÖLÜM 8: OKUL ÖNCESİ EĞİTİM KURUMLARINDA PERSONEL OKUL ÖNCESİ EĞİTİM KURUMLARININ ÖRGÜTSEL YAPISI...202 OKUL ÖNCESİ EĞİTİM KURUMLARINDA YÖNETİCİ (MÜDÜR)...205 YÖNETİCİ (MÜDÜR) YARDIMCISI...209 ÖĞRETMEN...209 DİĞER PERSONEL...214 ÖZET...220 DEĞERLENDİRME SORULARI...221 KAYNAKLAR...222 BÖLÜM 9: OKUL ÖNCESİ EĞİTİMDE AİLE İLE İLETİŞİM VE AİLELERE REHBERLİK OKUL ÖNCESİ EĞİTİM DÖNEMİNDE OKULUN ÖNEMİ...226 ÇOCUĞUN HAYATINDAKİ İLK ÖĞRETMEN...227 ARKADAŞIN ÖNEMİ VE OYUN...228 OKUL ÖNCESİ EĞİTİMDE AİLENİN ROLÜ...229 AİLE İLE İLETİŞİM NEDEN ÖNEMLİDİR...230 OKUL ÖNCESİ EĞİTİMDE AİLELERE REHBERLİK...233 ÖZET...236 KAYNAKLAR...237 DEĞERLENDİRME SORULARI...238 BÖLÜM 10: OKUL ÖNCESİ EĞİTİMDE TEKNOLOJİ ve BİLGİSAYAR KULLANIMI EĞİTİMDEKİ TEKNOLOJİ...242 TEKNOLOJİ VE ÇOCUK GELİŞİMİ...244 EĞİTİM KURUMLARINDA BİLGİSAYAR DESTEKLİ ÖĞRENİM...246 OKUL ÖNCESİ EĞİTİMDE BİLGİSAYAR KULLANIMI...247 BİLGİSAYAR DESTEKLİ EĞİTİM YAZILIMLARI...249 Elektronik Kitap...249 Bire Bir Öğretim Yazılımları...249 Alıştırma Uygulama Yazılımları...250 Problem Çözme Yazılımları...250 İletişim Yazılımları...251 Oyun Yazılımları...251 Benzeşim Yazılımları...251 x İçindekiler

OKUL ÖNCESİNDE BİLGİSAYAR KULLANIMINDA DİKKAT EDİLECEK NOKTALAR...252 Yöneticilere Düşen Görevler...252 Öğretmenlere Düşen Görevler...252 Aileye Düşen Görevler...253 ÖZET...253 DEĞERLENDİRME SORULARI...254 KAYNAKLAR...255 BÖLÜM 11: FARKLI ÜLKELERDE OKUL ÖNCESİ EĞİTİM GİRİŞ...258 JAPONYA DA OKUL ÖNCESİ EĞİTİM...259 İRAN DA OKUL ÖNCESİ EĞİTİM...261 ARJANTİN DE OKUL ÖNCESİ EĞİTİM...262 PAKİSTAN DA OKUL ÖNCESİ EĞİTİM...263 GÜNEY AFRİKA DA OKUL ÖNCESİ EĞİTİM...264 İSVEÇ TE OKUL ÖNCESİ EĞİTİM...265 VİETNAM DA OKUL ÖNCESİ EĞİTİM...267 RUSYA DA OKUL ÖNCESİ EĞİTİM...269 POLONYA DA OKUL ÖNCESİ EĞİTİM...270 ÇİN DE OKUL ÖNCESİ EĞİTİM...272 AVUSTRALYA DA OKUL ÖNCESİ EĞİTİM...275 İNGİLTERE DE OKUL ÖNCESİ EĞİTİM...278 AVUSTURYA DA OKUL ÖNCESİ EĞİTİM...279 AMERİKA DA OKUL ÖNCESİ EĞİTİM...283 SONUÇ...286 ÖZET...289 KAYNAKLAR...290 DEĞERLENDİRME SORULARI...294 İçindekiler xi

OKUL ÖNCESİ EĞİTİMİN TANIMI VE ÖNEMİ 1 Yrd. Doç. Dr. Gülümser Gültekin AKDUMAN Gazi Üniversitesi, Gazi Eğitim Fakültesi ÖĞRENME HEDEFLERİ Bu üniteyi çalıştıktan sonra; Okul öncesi eğitimin tanımını yapabilecek, Türk Milli Eğitimi nin genel amaçlarını söyleyebilecek, Okul öncesi eğitimin genel amaçlarını ve evrensel amaçlarını açıklayabilecek, Okul öncesi eğitimin temel ilkelerini söyleyebilecek, Okul öncesi eğitimin neden önemli olduğunu ve katkılarını belirtebileceksiniz. İÇİNDEKİLER Giriş Okul Öncesi Eğitimin Tanımı Okul Öncesi Eğitimin Amaçları Okul Öncesi Eğitimin Önemi Özet Değerlendirme Soruları Bu bölümde okul öncesi eğitimin tanımı, amaçları ve önemi konuları üzerinde durulmuştur.

GİRİŞ Eğitim insanların davranışlarının belli amaçlara göre planlı olarak değiştirilmesi ve geliştirilmesinin yasa ve ilkelerini araştıran ve pek çok teknik geliştirmeye çalışan bir bilim dalıdır (Erden ve Akman, 2006). İnsanlık tarihi kadar eski bir bilim alanı olan eğitim, genel anlamda bireyde davranış değiştirme süreci olarak tanımlanmaktadır (Sürücü, 2009). Eğitimin ilk basamağını oluşturan Okul Öncesi Eğitim, çocukların daha sonraki yaşamlarında önemli rol oynayan; bedensel, psikomotor, sosyal-duygusal, zihin ve dil gelişimlerinin büyük ölçüde tamamlandığı, kişiliğin şekillendiği ve çocuğun devamlı olarak değiştiği bir süreci kapsamaktadır (Ömeroğlu ve Yaşar, 2004). Tüm yaşam sürecimiz göz önünde bulundurulduğunda; bazı yaşam dilimlerinin, ruhsal ve fiziksel gelişmeler açısından daha kritik dönemler olarak ele alınması gerektiği görülmektedir. 0 6 yaş arasını kapsayan okul öncesi yılları, kişiliğin oluşumu ve şekillenmesi, temel bilgi beceri ve alışkanlıkların kazanılması ve geliştirilmesinde ileri yıllara olan etkisi nedeniyle, yaşamın en kritik dönemlerindendir. Çocuğa erken yaşlarda sağlanacak deneyimlerle elde edilecek temel bilgi beceri ve alışkanlıklar, çocuğun daha sonraki öğrenim yaşamının yanı sıra, sosyal ve duygusal yaşamını da bilinçlendirecek güçtedir. Tesadüflere bırakılamayacak kadar ciddi bilimsel ve sistematik bir organizasyon ile yönlendirilmesi gereken okul öncesi eğitim hizmeti tüm eğitim sisteminin en can alıcı basamağıdır ( Arı ve Tuğrul, 1996). Sağlıklı, üretken, mutlu, umutlu ve yaratıcı bir nesil yetiştirebilmek için, bu dönemi tanımak ve en iyi biçimde değerlendirmek gerekmektedir. 2 OKUL ÖNCESİ EĞİTİME GİRİŞ

Yrd. Doç. Dr. Gülümser Gültekin AKDUMAN OKUL ÖNCESİ EĞİTİMİN TANIMI Okul öncesi eğitim çeşitli kaynaklarda farklı biçimlerde tanımlanmakla birlikte, bu tanımlarda temel bazı ortak noktaların vurgulandığı dikkati çekmektedir. Bu tanımların bazıları şu şekildedir: Okul öncesi eğitim; çocuğun doğduğu günden temel eğitime başladığı güne kadar geçen yılları kapsayan ve çocukların daha sonraki yaşamlarında önemli roller oynayan, bedensel, psikomotor, sosyal-duygusal, zihinsel ve dil gelişimlerinin büyük ölçüde tamamlandığı, ailelerde ve kurumlarda verilen eğitimle kişiliğin şekillendiği gelişim ve eğitim süreci olarak tanımlanmaktadır (Aral, Kandır ve Yaşar, 2000). Okul öncesi eğitim; doğumdan ilköğretime kadar olan çocukluk yıllarını içine alan; bu yaş grubu çocukların bireysel özelliklerine ve gelişim düzeylerine uygun zengin uyarıcılı çevre olanakları sağlayan; onların fiziksel, sosyal, duygusal, dil ve zihinsel gelişimlerini toplumun kültürel değerleri ve özellikleri doğrultusunda, en iyi biçimde yönlendiren bir eğitim süreci olarak tanımlanmıştır (Oğuzkan ve Oral;1997). Okul öncesi eğitim; 0-72 ay grubundaki çocukların gelişim düzeylerine ve bireysel özelliklerine uygun, zengin uyarıcı ve çevre imkanları sağlayan, onların bedensel, zihinsel, duygusal ve sosyal yönden gelişmelerini destekleyen, kendilerini toplumun kültürel değerleri doğrultusunda en iyi biçimde yönlendiren ve ilköğretime hazırlayan, temel eğitimin bütünlüğü içerisinde yer alan bir eğitim sürecidir (Ural ve Ramazan, 2007). Okul öncesi eğitim; 0-6 yaşlar arasında çocuğun çok boyutlu gelişimini destekleyerek, yaşam boyu sürecek öğrenmenin temelinin atıldığı, sistemli ve bilinçli bir eğitim sürecidir (Tuğrul, 2006). Okul öncesi eğitim; 0-72 aylık çocukların, tüm gelişimlerini toplumun kültürel değerleri doğrultusunda yönlendiren, duyguların gelişimini ve algılama gücünü arttırarak, akıl yürütme sürecinde ona yardımcı olan ve yaratıcılığını geliştiren, kendini ifade etmesini ve öz denetimini kazanmasını sağlayan sistemli bir eğitim sürecidir (MEB, 1993). Tüm bu tanımlar incelendiğinde; okul öncesi eğitim çocuğun doğduğu günden, 72 aya kadar geçen yılları kapsayan, bu yaş grubu çocukların bireysel özelliklerine ve gelişim düzeylerine uygun, bedensel, psiko-motor, sosyal-duygusal, zihinsel ve dil gelişimlerini desteklemeye yönelik, çocuklara zengin uyarıcılı çevre olanakları sağlayan ve onları toplumun kültürel değerleri ve özellikleri doğrultusunda en iyi biçimde yönlendiren, çocukları ilköğretime hazırlayarak, temel eğitimin bütünlüğü içerisinde yer alan sistemli ve bilinçli bir eğitim süreci olarak tanımlanabilir. Okul Öncesi Eğitimin Tanımı ve Önemi 3

OKUL ÖNCESİ EĞİTİMİN AMAÇLARI Ülkemizde okul öncesi eğitimin genel amaçlarını belirtmeden önce; Türk Milli Eğitimi nin genel amaçlarının belirtilmesi gerekmektedir. Çünkü; okul öncesi eğitimin amaçları Türk Milli Eğitimi nin genel amaçları doğrultusunda belirlenmektedir. Türk Milli Eğitimi nin Amaçları Milli Eğitim Temel Kanunu na göre, Türk Milli Eğitimi nin genel amacı, Türk Milleti nin bütün fertlerini, 1. Atatürk inkılap ve ilkelerine ve Anayasa da ifadesini bulan Atatürk Milliyetçiliğine bağlı; Türk Milleti nin milli, ahlaki, insani, manevi ve kültürel değerlerini benimseyen, koruyan ve geliştiren; ailesini, vatanını, milletini seven ve daima yüceltmeye çalışan, insan haklarına ve Anayasa nın başlangıcındaki temel ilkelere dayanan demokratik, laik ve sosyal bir hukuk devleti olan Türkiye Cumhuriyeti ne karşı görev ve sorumluluklarını bilen ve bunları davranış haline getirmiş yurttaşlar olarak yetiştirmek; 2. Beden, zihin, ahlak, ruh ve duygu bakımlarından dengeli ve sağlıklı şekilde gelişmiş bir kişiliğe ve karaktere, hür ve bilimsel düşünme gücüne, geniş bir dünya görüşüne sahip, insan haklarına saygılı, kişilik ve teşebbüse değer veren, topluma karşı sorumluluk duyan; yapıcı, yaratıcı ve verimli kişiler olarak yetiştirmek; 3. İlgi, istidat ve kabiliyetlerini geliştirerek gerekli bilgi, beceri, davranışlar ve birlikte iş görme alışkanlığı kazandırmak suretiyle hayata hazırlamak ve onların, kendilerini mutlu kılacak ve toplumun mutluluğuna katkıda bulunacak bir meslek sahibi olmalarını sağlamak; Böylece, bir yandan Türk vatandaşlarının ve Türk toplumunun refah ve mutluluğunu artırmak, öte yandan milli birlik ve bütünlük içinde iktisadi, sosyal ve kültürel kalkınmayı desteklemek ve hızlandırmak ve nihayet Türk Milleti ni çağdaş uygarlığın yapıcı, yaratıcı, seçkin bir ortağı yapmaktır (MEB, 2006). Okul Öncesi Eğitimin Genel Amaçları Okul öncesi eğitiminin amaç ve görevleri, Türk Milli Eğitim in genel amaçlarına ve temel ilkelerine uygun olarak, 1. Çocukların beden, zihin ve duygu gelişmesini ve iyi alışkanlıklar kazanmasını sağlamak; 2. Onları ilköğretime hazırlamak; 3. Şartları elverişsiz çevrelerden ve ailelerden gelen çocuklar için ortak bir yetişme ortamı yaratmak; 4. Çocukların Türkçe yi doğru ve güzel konuşmalarını sağlamaktır (MEB, 2006). 4 OKUL ÖNCESİ EĞİTİME GİRİŞ

Yrd. Doç. Dr. Gülümser Gültekin AKDUMAN Okul Öncesi Eğitimin Evrensel Amaçları 1948 yılından beri çocuklar için çalışan bir sivil toplum kuruluşu olan Dünya Erken Çocukluk Eğitimi Örgütü nün uzun yıllar boyunca başkanlığını yürüten ünlü eğitimci Mialaret tarafından, okul öncesi eğitimin evrensel sayılabilecek amaçları toplumsal, eğitici ve gelişimsel amaçlar olarak üç ana başlıkta toplamıştır: 1. Toplumsal amaçlar: - Çalışan kadınların çocuklarına bakmak, - Her çocuğa eğitim sağlamak ve onların bireysel gelişimlerine katkıda bulunmak, - Çocukların birbirleriyle ve başkalarıyla ilişki içinde bulunmasına, sosyalleşmesine önemli katkılarda bulunmaktır. 2. Eğitici amaçlar: - Çocuğun duyu organlarını eğitmek ve çocuğun çevreye olan duyarlılığını arttırmaktır. 3. Gelişimsel amaçlar: - Çocuğun doğal gelişimi temel alınarak kendi vücudunu kontrol etme, kendi denetimini bağımsız olarak yapma, konuşma, öğrenme, dil becerileri gibi temel becerilerinin gelişimini sağlamaktır (Aral, Kandır ve Yaşar, 2000). Okul Öncesi Eğitimin Temel İlkeleri Okul öncesi eğitimin dayandığı temel ilkeler; şu şekilde belirtilmektedir: 1. Okul öncesi eğitim çocuğun gereksinimlerine ve bireysel farklılıklarına uygun olmalıdır. 2. Okul öncesi eğitim, çocuğun psikomotor, sosyal-duygusal, dil, bilişsel alanlardaki gelişimini desteklemeli, özbakım becerilerini kazandırmalı ve onu ilköğretime hazır duruma getirmelidir. 3. Okul öncesi eğitim kurumlarında çocukların gereksinimlerini karşılamak amacıyla demokratik eğitim anlayışına uygun eğitim ortamları hazırlanmalıdır. 4. Etkinlikler düzenlenirken çocukların ilgi ve gereksinimlerinin yanı sıra, çevrenin ve okulun olanakları da göz önünde bulundurulmalıdır. 5. Eğitim sürecinde çocuğun bildiklerinden başlanmalı ve deneyerek öğrenmesine olanak tanınmalıdır. 6. Çocukların Türkçe yi doğru ve güzel konuşmalarına gereken önem verilmelidir. 7. Okul öncesi dönemde verilen eğitim ile çocukların sevgi, saygı, iş birliği, sorumluluk, hoşgörü, yardımlaşma, dayanışma ve paylaşma duygu ve davranışları geliştirilmelidir. Okul Öncesi Eğitimin Tanımı ve Önemi 5

8. Eğitim çocuğun, kendine saygı ve güven duymasını sağlamalı, ona öz denetim kazandırmalıdır. 9. Oyun bu yaş grubundaki çocuklar için en uygun öğrenme yöntemidir. Tüm etkinlikler oyun temelli düzenlenmelidir. 10. Çocuklarla iletişimde, onların kişiliğini zedeleyici şekilde davranılmamalı, baskı ve kısıtlamalara yer verilmemelidir. 11. Çocukların bağımsız davranışlar geliştirmesi desteklenmeli, yardıma gereksinim duyduklarında yetişkin desteği, rehberliği ve güven verici yakınlığı sağlanmalıdır. 12. Çocukların kendilerinin ve başkalarının duygularını fark etmesi desteklenmelidir. 13. Çocukların hayal güçleri, yaratıcı ve eleştirel düşünme becerileri, iletişim kurma ve duygularını anlatabilme davranışları geliştirilmelidir. 14. Programlar hazırlanırken ailelerin ve içinde bulunulan çevrenin özellikleri dikkate alınmalıdır. 15. Eğitim sürecine çocuğun ve ailenin etkin katılımı sağlanmalıdır. 16. Okul öncesi eğitimde çocuğun gelişimi ve okul öncesi eğitim programı düzenli olarak değerlendirilmelidir. 17. Okul öncesi eğitimde değerlendirme sonuçları çocukların, öğretmenin ve programın geliştirilmesi amacıyla etkin olarak kullanılmalıdır (M.E.B, 2006). OKUL ÖNCESİ EĞİTİMİN ÖNEMİ Eğitimin en önemli amaçlarından biri, bireylerin içinde bulunduğu ortama dengeli bir biçimde uyum sağlaması olup, bu sağlam temellerin okul öncesi dönemde atılması büyük önem taşımaktadır. Bu bağlamda, eğitim sistemimizin önemli ve öncelikli bir bölümünü oluşturan okul öncesi eğitimin ülkemizin geleceği açısından büyük ve yaşamsal bir öneme sahip olması tartışılmaz bir gerçektir (Yaşar, 2002). Bu dönemdeki gelişmeler, çocuğun sonraki yaşamının şekillenmesi ve sağlıklı bir toplumun oluşumuna zemin hazırlaması açısından çok önemlidir. Zihinsel gelişimin yaşlara göre incelendiği bir çalışmada 17 yaşına kadar olan zihinsel gelişim incelenmiş ve zihinsel gelişimin %50 sinin 4 yaşına kadar, %30 unun 4-8 yaş arası ve % 20 sinin ise 8-17 yaşına kadar oluştuğu bildirilmektedir. Bu açıdan çocuğun eğitiminde erken yılların değeri büyüktür ve bu dönemde çocuğun yetenek ve becerilerini geliştirmek için ona rehberlik etmek, doğru davranışlarını pekiştirmek gerekir. Bu da ancak iyi şekilde planlanmış, sistemli bir okul öncesi eğitimle mümkün olabilir ( Poyraz ve Dere, 2003). 6 OKUL ÖNCESİ EĞİTİME GİRİŞ