GÖRSEL SANATLAR ÖĞRETMEN VE ÖĞRETMEN ADAYLARININ ÖĞRETİM TEKNOLOJİLERİNE YÖNELİK GÖRÜŞLERİ

GÖRSEL SANATLAR ÖĞRETMEN VE ÖĞRETMEN ADAYLARININ ÖĞRETİM TEKNOLOJİLERİNE YÖNELİK GÖRÜŞLERİ Yahya HİÇYILMAZ; Çağatay İNAM KARAHAN Giriş Yöntem Bulgular Tartışma, Sonuç ve Öneriler Kaynakça DOI: http://dx.doi.org/10.14527/9786053183563.060

Giriş İnsanoğlu var olduğu ilk günden beri sürekli bir arayış içinde olmuştur. Durağan bir yaşamdansa eski bilgiler üzerine yeni bilgiler ekleyerek değişim ve dönüşümü gerçekleştiren, yaşama sürekli hareketlilik katan bir varlık olmuştur. İnsanlar, ilkel ve göçebe yaşamdan yerleşik hayata geçiş ile tarım toplumu olma yolunda bir dönüşüm gerçekleştirmiştir. Bununla beraber endüstri ve bilgi toplumuna geçiş ile teknoloji anlamda hızlı bir değişim göstermiştir. Özelikle bilgi toplumunda, teknolojide meydana gelen yeni gelişmeler çağdaş sanatta ve sanat eğitiminde de büyük değişiklikler getirmiştir. Her dönemde değişim ve dönüşüm doğrultusunda sanatın anlamının da değiştiği görülmektedir. Özellikle ikinci dünya savaşından sonra kendini gösteren baş döndürücü değişimler, felsefede yeni düşünme biçimleri, sanata yeni anlayışlar ve devletlerarasındaki yeni ilişkiler yeni bir insan tipini ortaya koymuştur (Tunalı, 2007; Akt: Yılmaz, 2009). Bilim ve teknolojideki gelişmeler sanatçıların estetik anlayışlarında bir takım değişiklikleri de beraberinde gerektirmiştir. Renk hakkında bilim insanlarının ortaya koyduğu yeni gelişmeler ve yeniçağın bakış açısından gelişen teoriler sanatçıların nesneden uzaklaşmasına ve renk algılamalarında yeni ufuklar açmasına neden olmuştur. Modernizmin biçimsel anlayışına karşı çıkarak post modern süreçte sanatın anlamı değişmiştir. (Avcı, 2014; Fırıncı, 2012; Moszynska, 1993; Özel, 2007). Teknolojideki bu hızlı ilerleyiş sanatçıların sanat anlayışlarında ve uygulamalarında sınırları sürekli zorlamıştır (Artut, 2009). Sanat eğitimi de var olan gelişmelere kayıtsız kalmamıştır. Bilim ve teknolojinin hızla geliştiği gönümüzde eğitim ortamlarında yeni yöntemlerin kullanılmasıyla birlikte geleneksel eğitim yöntemleri terk edilmiştir. Artık öğrenme ortamında teknolojinin kullanımı giderek artmaktadır (Yılmaz, 2007, s. 156). Öğretim teknolojisinin eğitim ve öğretimde rol oynaması, dersin amacına uygun materyal seçimine, öğrencilerde bilginin kalıcı hale getirilmesine ve öğrenme ortamında kalitenin artmasına yardımcı olacaktır (Erdemir, Bakırcı ve Eyduran, 2009; Davis, 2003). Böylelikle eğitim teknolojileri çağdaş bir bireyden istenilen hedef ve davranışları kazanılmasında kolaylaştırıcı bir rol oynayacağı söylenebilir. Öğretmen adaylarının ve öğretmenlerin mesleki hayatlarında öğretim teknolojileri kullanma konusunda istenilen başarıyı elde edebilmeleri için teknolojinin eğitim ve öğretime olan katkısını iyi bilmeleri ve bu teknolojileri eğitimde kullanma becerisini sergileyebilmeleri gerekmektedir. Özellikle öğretmen adaylarının teknolojinin sunduğu olanaklardan eğitim öğretimde daha verimli bir şekilde yaralanmasında teknolojiye yönelik bakış açıları oldukça önemlidir (Çelik ve Kahyaoğlu, 2007). Bu doğrultuda literatürde öğretmenlerin, öğretmen adaylarının veya öğrencilerin eğitimde teknolojinin kullanımıyla ilgili yeterliliklerini, tutumlarını ve düşüncelerini inceleyen birçok araştırma yapılmıştır. Benzer çalışma yapan; Akgül (2013), Baki, Yalçınkaya, Özpınar ve Uzun (2009), Çetin, Çalışkan ve Menzi (2012), Çelik ve Kahyaoğlu (2007), Metin, Birişçi ve Coşkun (2013), Tatlı ve Kılıç (2013), Temelli ve Genç (2014), Tanguma, Martin ve Crawford (2002), Hiçyılmaz (2015), Yıldızhan (2013), Yılmaz, Ulucan ve Pehlivan (2010) gibi birçok araştırmacı olmuştur. Teknolojik araç gereçlerin kullanmanın önemli olduğu Görsel sanatlar dersinde öğretmen ve öğretmen adaylarının öğretim teknolojilerine yönelik görüşlerinin tespit edilmesi bu açıdan önem kazanmıştır. Yöntem Bu araştırma, Görsel sanatlar öğretmen ve öğretmen adaylarının öğretim teknolojilerine yönelik görüşlerinin karşılaştırılması amacıyla yapılan nitel bir çalışmadır. Nitel yöntem desenlerinden durum çalışması deseni kullanılmıştır. Durum çalışmalarını bir ya da daha fazla olayın, ortamın, programın, sosyal gurubun ya da diğer bir birine bağlı sistemlerin derinlemesine incelendiği yöntem olarak tanımlamaktadır (Büyüköztürk, Kılıç Çakmak, Akgün, Karadeniz ve Demirel, 2014 s. 249). 968

Çalışma Grubu Araştırmaya 2015-2016 eğitim öğretim yılı birinci döneminde Ondokuz Mayıs ve Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Resim-iş Öğretmenliği bölümünde öğrenim görmekte olan yedi öğretmen adayı ile Sivas, Van ve Muş ili merkezinde görev yapmakta olan yedi Görsel sanatlar öğretmeni katılmıştır. Farklı sosyoekonomik yapıya sahip öğretmenlerinin ve öğretmen adaylarının düşüncelerinin değişebileceği düşünülerek çalışma gurubu oluşturulmuştur. Tüm Görsel sanatlar öğretmenlerinin ve öğretmen adaylarının ulaşmanın zaman ve maliyet açısından mümkün olmayacağı düşünülerek çalışma grubu, kolay ulaşılabilir örneklem yöntemi ile belirlenmiştir. Araştırmanın çalışma grubuyla ilgili Görsel sanatlar öğretmenlerinin ve öğretmen adaylarının demografik bilgileri Tablo 1 de verilmektedir. Tablo 1. Çalışma Grubunun Demografik Özelliklerine Ait Frekans ve Yüzde Dağılımları. Öğretmen Çalıştığı Lise Türü Görev Yeri Mesleki Deneyim(yıl) Cinsiyet 1 Güzel sanatlar Lisesi Sivas 15 yıl Kadın 2 Güzel sanatlar Lisesi Sivas 11 yıl Kadın 3 Anadolu Lisesi Van 14 yıl Erkek 4 Anadolu Lisesi Van 2 yıl Erkek 5 Anadolu Lisesi Van 18 yıl Erkek 6 Güzel sanatlar Lisesi Muş 17 yıl Erkek 7 Güzel sanatlar Lisesi Muş 3 yıl Erkek Öğretmen Adayı Okuduğu Üniversite İl Sınıf Düzeyi Cinsiyet 1 Ondokuz Mayıs Samsun 4. sınıf Kadın 2 Ondokuz Mayıs Samsun 4. sınıf Kadın 3 Ondokuz Mayıs Samsun 4. sınıf Erkek 4 Ondokuz Mayıs Samsun 4. sınıf Erkek 5 Yüzüncü Yıl Van 4. sınıf Erkek 6 Yüzüncü Yıl Van 4. sınıf Erkek 7 Yüzüncü Yıl Van 4. sınıf Kadın Çalışma gurubundaki öğretmenlerin ikisi kadın, beşi erkektir. Öğretmen adayları ise üçü kadın, dördü erkektir. Öğretmen adaylardan dördü Ondokuz Mayıs, üçü Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Resim-iş Öğretmenliği bölümünde öğrenim görmektedir. Veri Toplama Araçları Araştırmada veri toplama aracı olarak Görsel sanatlar öğretmenlerinin ve öğretmen adaylarının öğretim teknolojilerine yönelik görüşlerinin karşılaştırılması amacıyla Görüşme Formu kullanılmıştır. Görüşme soruları hazırlanırken öğretmenlerin veya öğretmen adaylarının öğretim teknolojisine bakış açısını inceleyen alan yazınındaki çalışmalar incelenmiştir. Bu doğrultuda görüşme formları hazırlanmış, bu formları üç uzman görüşüne sunulmuş ve gerekli düzeltmeler yapılarak uygulanmıştır. Veri Analizi Araştırmada Görsel sanatlar öğretmenlerinin ve öğretmen adaylarının öğretim teknolojilerine yönelik düşüncelerinin karşılaştırılması amacıyla belirlenen çalışma grubu ile görüşme yapılmıştır. Görüşme esnasında alınan ses kayıtları dikkatli bir şekilde dinlenmiş ve büyük bir itina ile olduğu gibi yazıya aktarılmıştır. Görüşleri alınan öğretmenlerin ve öğretmen adaylarının gerçek kimlikleri gizli tutulmuştur. Erkek öğretmenlerin ve öğretmen adaylarının kimlikleri ÖE1, ÖE2, ÖAE1 ve EÖA2, kadın 969

öğretmenlerin ve öğretmen adaylarının ise ÖK1, ÖK2, ÖAK1 ve ÖAK2 şeklinde formüle edilmiştir. Literatürdeki benzer çalışmalar incelenip taslak kod listesi oluşturulmuştur. Daha sonra metindeki anlamlı verilerden yeni kodlar elde edilerek taslak koda eklenmiştir. Gerekli değişiklikler yapıldıktan sonra elde edilen veriler, tema olarak kabul edilen araştırma soruları altında sınıflandırılmıştır. Araştırma soruları altında kodlanan görüşme verileri kategorilere (alt tema) ayrılmıştır. Elde edilen veriler, alanında iki uzman eğitimci tarafından ayrı ayrı analiz edilmiştir. Farklı biçimlerde kodlanan veriler, tartışılarak uzlaşma yoluyla tema ve kod listesine son şekli verilmiştir. Elde edilen kodların frekans ve yüzde değerleri alınarak tablolarda sunulmuştur. Ayrıca öğretmenlerin ve öğretmen adaylarının ifadelerinden doğrudan alıntılara yer verilmiştir. Bulgular Bu bölümde, görüşmelerde toplanan verilere ilişkin yapılan içerik analiz sonuçları yer almaktadır. Altı maddelik görüşme formundan elde edilen verilerin analiz sonuçları şu şekildedir: Görüşmede öğretmen ve öğretmen adaylara ilk soruda Teknoloji ve Eğitim kavramlarını birlikte ele alarak düşündüğünüzde ne anlıyorsunuz? sorusu yöneltilmiş ve alınan cevapların analizi sonucunda çıkan veriler Tablo 2 de verilmiştir. Tablo 2. Görsel Sanatlar Öğretmenlerinin ve Öğretmen Adaylarının Teknoloji ve Eğitim İle İlgili Tanımladıkları Kavramlar. Tema Öğretim Teknolojileri Öğrenme Ortamına Etkileri Kodlar Öğretmen Adayı Öğretmen Toplam Bilgi aktarılmasına yardımcı materyaller f 0 1 1 % 0 14.28 7.14 Görsel ve işitsel materyalleri kullanarak dersin f 2 4 6 işlenilmesi % 28.57 57.14 42.85 Teknolojik araç gereçlerin eğitim ortamında f 3 1 4 kullanılması % 42.85 14.28 28.57 Öğretimde kullanılan her türlü araç-gereç f 2 0 2 % 28.57 0 14.28 Öğretimin etkililiğini arttıran materyallerdir f 4 1 5 % 57.14 14.28 35.71 Bir birini destekleyen unsurlardır f 1 4 5 % 57.14 57.14 35.71 Tablo 2 incelendiğinde, Görsel sanatlar öğretmenlerinin ve öğretmen adaylarının teknoloji ve eğitim ile ilgili tanımladıkları kavramların iki tema etrafında şekillendiği görülmektedir. Öğretim teknolojileri teması altında kodlanan öğretmenlerin (f=4,%57.14) ve öğretmen adayların (f=2,%28.57) cevaplarından katılımcı tarafından paylaşılan ve en çok tekrar eden veri Görsel ve işitsel materyalleri kullanarak dersin işlenilmesi koduna aittir (f=6,%=42.85). Öğretim teknolojisinin öğrenme ortamına etkileri teması altında kodlanan verilerde ise 1 öğretmen (%14.28) ve 4 öğretmen adayı (%57.14) Öğretimin etkililiğini arttıran materyallerdir şeklinde tanımlarken, 4 öğretmen (%57.14) ve 1 öğretmen adayı (%14.28) Bir birini destekleyen unsurlardır şeklinde tanımlamışlardır. Teknoloji ve eğitim ile ilgili tanımladıkları kavramlara ilişkin öğretmenlerinin ve öğretmen adayların görüşleri şu şekildedir: Sanat sadece klasik, değişmeyen eklentileriyle yaşamını sürdüremez. Bu açıdan teknolojiyi sanat eğitiminde istihdam etmeliyiz. (ÖE1) Bir birini destekleyen unsurlardır. (ÖE3) Bana göre görsel ve işitsel materyalleri kullanarak dersin işlenilmesi olarak tanımlanabilir. (ÖK2) 970

Teknoloji; eğitimde bilgi, beceri ve düşüncelerin somutlaştırılmasını sağlar Bu yüzden teknoloji ve eğitim birbirinin destekçisidir. (ÖAE1) Öğretim teknolojisi, öğrencilerin hem görsel hem de işitsel olarak daha iyi kavramalarına yardımcı olan materyallerdir. (ÖAE2) Görüşmede öğretmen ve öğretmen adaylara ikinci soruda Sizin şu ana kadar olan eğitim sürecinizde bildiğiniz veya kullana bildiğiniz donanımlar var mıdır? sorulmuş ve alınan cevapların analizi sonucunda çıkan veriler Tablo 3 te verilmiştir. Tablo 3. Görsel Sanatlar Öğretmenlerinin ve Öğretmen Adaylarının Bildikleri ve Kullanabildikleri Donanımlar. Tema Kodlar Öğretmen Adayı Öğretmen Toplam Bilgisayar f 3 7 10 % 42.85 100.00 71.42 Akıllı Tahta f 1 6 7 % 14.28 85.71 50.00 Projeksiyon f 6 4 10 % 85.71 57.14 71.42 Tepegöz f 2 4 6 % 28.57 57.14 42.85 Kara Tahta f 1 0 1 % 14.28.00 7.14 Yazıcı f 1 1 2 % 14.28 14.28 14.28 Modeller f 2 0 2 % 28.57.00 14.28 Grafikler f 1 0 1 % 14.28.00 7.14 Fotoğraf Makinesi f 1 2 3 % 14.28 28.57 21.42 İnternet f 0 2 2 %.00 28.57 14.28 Video f 0 3 3 %.00 42.85 21.42 Çizim Tableti f 0 2 2 %.00 28.57 14.28 Slâyt f 0 2 2 %.00 28.57 14.28 Fotoğraf Düzenleme f 0 1 1 %.00 14.28 7.14 Öğretim Teknolojileri Tablo 3 incelendiğinde, Görsel sanatlar öğretmenleri tarafında en çok bilinen ve kullanılan öğretim teknolojilerin sırasıyla bilgisayar (f=7, %100.00), akıllı tahta (f=6, %85.71), projeksiyon (f=4, %57.14) ve tepegöz (f=4, %57.14) olduğu görülmüştür. Görsel sanatlar öğretmen adaylarının ise projeksiyon (f=6, %85.7) ve bilgisayar (f=3, %42.85) gibi öğretim teknolojilerini daha çok bildikleri ve kullandıkları görülmüştür. Bazı öğretmenlerin bildikleri ve kullanabildikleri donanımlara ilişkin görüşleri aşağıda verilmiştir: Desen ve animasyon çizimlerinde kullanılan bilgisayar programları, akıllı tahta, tepegöz, photoshop gibi teknolojileri kullana biliyorum. (ÖK1) Görsel sanatlar dersi için akıllı tahta, bilgisayar, projeksiyon cihazı vazgeçilmez bir nimettir. Bu açıdan derslerimde bu teknolojileri kullanıyorum. (ÖE2) 971

Tablo incelenmeye devam edildiğinde; internet, video, çizim tableti, slâyt ve fotoğraf düzenleme gibi öğretim teknolojilerinin yalnızca öğretmenler tarafından dile getirilirken; kara tahta, modeller ve grafiklerin ise yalnızca öğretmen adayları tarafından dile getirildiği görülmüştür. Görüşmede öğretmen ve öğretmen adaylara üçüncü soruda Eğitimde teknolojik araç gereçlerin kullanılmasının ne gibi yararları ya da zararları vardır? sorusu yöneltilmiş ve alınan cevapların analizi sonucunda çıkan veriler Tablo 4 te verilmiştir. Tablo 4. Görsel Sanatlar Öğretmenlerinin ve Öğretmen Adaylarının Teknolojik Araç-Gereçlerin Öğretim Sürecine Etkisi İle İlgili Düşünceleri. Tema Teknolojinin Sağladığı Avantajlar Teknolojinin Dezavantajları Kodlar Öğretmen Adayı Öğretmen Toplam Öğrenme ortamının oluşturmasına kolaylık f 1 1 2 sağlıyor % 14.28 14.28 14.28 Sınıfa taşınamayacak materyalleri, olguları f 1 4 5 sunabilme fırsatı sağlıyor % 14.28 57.14 35.7 Konuları kısa sürede anlatabiliyorum f 0 1 1 %.00 14.28 7.14 Hayal gücünü geliştiriyor f 1 0 1 % 14.28.00 7.14 Dersi çekici hale getiriyor f 1 1 2 % 14.28 14.28 14.28 Dersin içeriğini somutlaştırıyor f 2 4 6 % 28.57 57.14 42.85 Teknolojik materyallerle desteklenen öğrenme f 2 1 3 kalıcı oluyor % 28.47 14.28 21.42 Bilgiye hızlı ulaşma imkânı sağlıyor f 1 4 5 % 14.28 57.14 35.71 Hiçbir zararı yoktur f 1 2 3 % 14.28 28.57 21.42 Öğrencilerin teknolojik yeterliklerini geliştiriyor f 0 2 2 ancak yaratıcılıklarını geliştirmiyor %.00 28.57 14.28 Teknolojik-araç gereçlerin fazla kullanılması f 1 2 3 öğrencilerin kitaptan uzaklaşmasına neden oluyor % 14.28 28.57 21.42 Uzun süre kullanılması durumunda öğrencinin f 1 1 2 teknolojik aletlere bağımlı hale getiriyor % 14.28 14.3 14.28 Öğrenciyi tembelleştiriyor f 0 3 3 %.00 42.85 21.42 Dikkatin sürekli canlı tutulması zor oluyor f 0 1 1 %.00 14.28 7.14 Sağlık açısından zararlıdır f 0 2 2 %.00 28.57 14.28 Tablo 4 teki bulgular öğretmenlerin ve öğretmen adaylarının görüşleri iki tema etrafında yoğunlaştığı göstermektedir. Tablo 4 te teknolojinin sağladığı avantajlar teması altındaki kodlar incelendiğinde, öğretmenlerin en çok Sınıfa taşınamayacak materyalleri, olguları sunabilme fırsatı sağlıyor (f=4, %57.40), Dersin içeriğini somutlaştırıyor (f=4, %57.14), Bilgiye hızlı ulaşma imkânı sağlıyor (f=4, %57.14) noktalara değindikleri görülmüştür. Tema incelenmeye devam edildiğinde, öğretmen adayların; Konuları kısa sürede anlatabiliyorum konusuna hiç değinmedikleri görülmüştür. Genellikle öğretmen adayların 972

öğretim teknolojilerin avantajlarına yönelik daha az fikir beyan etikleri görülmüştür. Teknolojinin sağladığı avantajlara yönelik öğretmenlerinin ve öğretmen adayların görüşleri şu şekildedir: Sanat ile ilgili kitaplara ulaşma imkânı zordur. Parasal olarak yüksek maliyetlidir. Bütün bu sorunlara karşın internet bu tür verilere hızlı ulaşma imkânı sağlar (ÖE2) ders içeriklerini somutlaştırarak kalıcı öğrenmelerinin oluşmasını sağlar. (ÖE3) Eğitimde teknolojik araç ve gereçler birçok duyu organına hitap emesi yönüyle zarardan çok yarar sağlayıcı niteliktedir. (ÖAE1) Hiçbir zararı olabileceğini düşünmüyorum. (ÖAK1) Tablo 4 teki teknolojinin dezavantajları teması altındaki kodlar incelendiğinde, öğretmenlerin Öğrenciyi tembelleştiriyor (f=3, %42.85), Öğrencilerin teknolojik yeterliklerini geliştiriyor ancak yaratıcılıklarını geliştirmiyor (f=2, %28.57), Teknolojik-araç gereçlerin fazla kullanılması öğrencilerin kitaptan uzaklaşmasına neden oluyor (f=2, %28.57), Sağlık açısından zararlıdır (f=2, %28.60) gibi görüşleri dile getirdikleri görülmüştür. Öğretmen adaylarının ise Teknolojik-araç gereçlerin fazla kullanılması öğrencilerin kitaptan uzaklaşmasına neden oluyor (f=1, %14.28) ve Uzun süre kullanılması öğrencinin teknolojik aletlere bağımlılık hale getiriyor (f=1, %14.28) görüşleri dışında başka fikir beyan etmedikleri görülmüştür. Teknolojinin dezavantajlarına ilişkin öğretmenlerinin ve öğretmen adaylarının görüşleri şu şekildedir: Uzun süre kullanılması durumunda öğrencinin teknolojik aletlere bağımlı hale geldiğini düşünüyorum. (ÖAE4) Elektrikle çalışan her alet bir elektromanyetik olan oluşturur Bu yüzden günlük hayata kullandığımız her elektrikli cihaz mutlaka bizi olumsuz etkiler. (ÖE2) Görüşmede öğretmen ve öğretmen adaylara dördüncü soruda Kaçınılmaz olarak nitelendirdiğiniz öğretim teknolojiler nelerdir? sorusu yöneltilmiş ve alınan cevapların analizi sonucunda çıkan veriler Tablo 5 te verilmiştir. Tablo 5. Görsel Sanatlar Öğretmenlerinin ve Öğretmen Adaylarının Kaçınılmaz Olarak Nitelendirdiği Öğretim Teknolojileri. Tema Kodlar Öğretmen Adayı Öğretmen Toplam Bilgisayar f 5 7 12 % 71.42 100 85.71 Akıllı Tahta f 4 5 9 % 57.14 7.42 64.28 Projeksiyon f 4 6 10 % 57.14 85.71 71.42 Tepegöz f 1 3 4 % 14.28 42.85 28.57 Çizim Tableti f 1 0 1 % 14.28.00 7.14 Somut Materyaller f 2 1 3 % 28.57 14.28 21.42 Poster f 1 0 1 % 14.28.00 7.14 Fotoğraf Makinesi f 1 3 4 % 14.28 42.85 28.57 Öğretim Teknolojileri 973

Tablo 5 te görüldüğü gibi, Görsel sanatlar öğretmenlerinin kaçınılmaz olarak nitelendirdikleri ve en çok tercih ettikleri öğretim teknolojileri; bilgisayar (f=7, %100.00), projeksiyon (f=6, %85.71), akıllı tahta (f=5, %71.42), tepegöz (f=3, %42.85), fotoğraf makinesi (f=3, %42.85) olduğu görülmüştür. Öğretmen adaylarının kaçınılmaz olarak nitelendirdikleri ve en çok tercihte bulundukları öğretim teknolojilerinin ise; bilgisayar (f=5, %71.42), akıllı tahta (f=4, %57.14), projeksiyon (f=4, %57.14) olduğu belirlenmiştir. Tabloyu incelemeye devam ettiğimizde öğretmen adaylarının vazgeçilmez olarak nitelendirdikleri çizim tableti (f=1, %14.28), poster (f=1, %14.28) gibi öğretim teknolojilerinin öğretmenler tarafından hiç dile getirilmediği görülmüştür. Görsel sanatlar dersinde kaçınılmaz olarak nitelendirdikleri öğretim teknolojilere ilişkin öğretmenlerinin ve öğretmen adayların görüşleri şu şekildedir: Görsel sanatlar öğretmenleri olarak kaçınılmaz olarak nitelendirdiğimiz öğretim teknolojileri; akıllı tahta, projeksiyon En önemlisi akılı tahtadır. Çünkü istediğimiz her şey elimizin altındadır. (ÖE2) Bilgisayar, fotoğraf makinesinin görsel olarak bize yeteri derecede olanak sağladığından önem arz edeceğini düşünmekteyim. (ÖE3) Bu çağın gereği olan bilgisayarlar ve onu destekleyen materyallerdir. (ÖAE2) Görüşmede öğretmen ve öğretmen adaylara beşinci soruda Teknoloji kullanma konusunda kendinizi ne düzeyde görmektesiniz? sorusu yöneltilmiş ve alınan cevapların analizi sonucunda çıkan veriler Tablo 6 da verilmiştir. Tablo 6. Görsel Sanatlar Öğretmenlerinin Ve Öğretmen Adayların Teknoloji Kullanma Yeterlikleri. Tema Kodlar Öğretmen Adayı Öğretmen Toplam Yeterliyim f 0 3 3 %.00 42.85 21.42 Kısmen Yeterliyim f 4 3 7 % 57.14 42.85 50.00 Yetersizim f 3 1 4 % 42.85 14.28 28.57 Öğretim Teknoloji Kullanma Yeterlikleri Tablo 6 daki bulguları incelendiğinde, 6 öğretmen öğretim teknolojilerini kullanma konusunda kendilerini yeterli (f=3, %42.85) ve kısmen yeterli (f=3, %42.80) gördüklerini ifade etmişlerdir. Öğretmen adaylarından ise 4 kişinin kendilerini kısmen yeterli ve 3 kişinin (%42.85) ise yetersiz gördüklerini ifade etmiştir. Tablo incelemeye devam edildiğinde Öğretmen adaylarının hepsinin öğretim teknolojilerini kullanma konusunda kendilerini yeterli görmediklerini ifade etmişlerdir. Teknoloji kullanma yeterliklerine ilişkin öğretmenlerinin ve öğretmen adayların görüşleri şu şekildedir: İki yılık bir öğretmenim. Eksiklerim vardır mutlaka ama her ne kadar iyi olsam da kendimi tam olarak üst düzeyde göremem. (ÖE2) Öğrencilerime yetecek düzeyde kullanabiliyorum. (ÖK2) Yeterli donanıma sahip değilim. Bunu da üniversitede gördüğüm eğitim sistemine bağlıyorum. (ÖAE2) Her ne kadar üniversitede teknolojiden yaralanma yeterli düzeyde olmasa bile, bireysel becerilerimle teknolojik araç gereçleri kullanma konusunda kendimi orta düzeyde görüyorum. (ÖAE1) Görüşmede öğretmen ve öğretmen adaylara altıncı soruda Öğretim teknolojisi kullanımı konusundaki öneriniz nelerdir? sorusu yöneltilmiş ve alınan cevapların analizi sonucunda çıkan veriler Tablo 7 de verilmiştir. 974

Tablo 7. Görsel Sanatlar Öğretmenlerinin ve Öğretmen Adaylarının Öğretim Teknolojisinin Kullanımına Yönelik Önerileri. Tema Eğitimcilere Yönelik Öneriler Öğrenme Ortamına Yönelik Öneriler İdarecilere Yönelik Öneriler Öğrencilere Yönelik Öneriler Kodlar Öğretmen Adayı Öğretmen Toplam Deneyimli öğretmenlerle iletişime geçmeli f 1 1 2 % 14.28 14.28 14.28 Öğretmen eğitimine önem verilmeli f 3 2 5 % 42.85 28.57 35.71 Öğretim teknolojisine yönelik eğitim f 1 1 2 fakültelerinde dersler okutulmalı % 14.28 14.28 14.28 Branş bazlı hizmet içi eğitim kursları f 0 1 1 düzenlenmeli %.00 14.28 7.14 Zaman etkili kullanılmalı f 1 1 2 % 14.28 14.28 14.28 İyi planlama yapılmalı f 1 2 3 % 14.28 28.57 21.42 Dersin hedef ve davranışlarına uygun f 3 2 5 kullanılmalı % 42.85 28.57 35.71 Görsel sanatlar derslerine uygun çeşitli f 0 1 1 programlar kullanılmalı %.00 14.28 7.14 Atölye ortamında teknolojik donanım açısından f 0 3 3 zenginleştirilmeli %.00 42.85 21.42 Okulları teknolojik donanım açısından f 0 3 3 zenginleştirilmeli %.00 42.85 21.42 Öğrencileri eğitmeli f 0 2 2 %.00 28.57 14.28 Öğrenciler, öğretim teknolojileri öğretmen f 0 1 1 kontrolünde kullanmalı %.00 14.28 7.14 Öğrencinin düzeyine uygun kullanılmalı f 3 1 4 % 42.85 14.28 28.57 Tablo 7 incelendiğinde, Görsel sanatlar öğretmen ve öğretmen adaylarının öğretim teknolojisi kullanımına yönelik önerilerinin dört tema etrafında şekillendiği görülmektedir. Tablo 7 de eğitimcilere yönelik öneriler teması altındaki kodlar incelendiğinde, öğretmen (f=2, %28.57) ve öğretmen adaylarının (f=3, %42.85) cevaplarından katılımcı tarafından paylaşılan ve en çok tekrar eden veri Öğretmen eğitimine önem verilmeli koduna aittir (f=5, %35.70). Bu konuda ÖK1 düşüncelerini şu şekilde ifade etmiştir: Teknolojinin kullanımı eğitim fakültelerinde öğretmen yetiştirirken ders olarak okutulması gerekir. Öğretmen eğitimine önem verilerek branş bazlı hizmet içi kuraların verilmesi gerekir. Tablo 7 de öğrenme ortamına yönelik öneriler teması altındaki kodlar incelendiğinde, öğretmenlerin dile getirdikleri önerileri sırasıyla Dersin hedef ve davranışlarına uygun kullanılmalı (f=2, %28,57), İyi planlama yapılmalı (f=2, %28.57), Zaman etkili kullanılmalı (f=1, %14.28) ve Görsel sanatlar derslerine uygun çeşitli programlar kullanılmalı (f=1,%14.28) şeklindedir. Tablo incelenmeye devam edildiğine, öğretmen adaylarının Görsel sanatlar derslerine uygun çeşitli programlar kullanılmalı konusuna hiç değinmedikleri görülmüştür. ÖAE1 diğerlerinden farklı olarak bu konuda düşüncelerini şu şekilde ifade etmiştir: Öğretim teknolojilerinin öncelikle amacına hizmet etmesi yönüyle hedef kitleye uygun tasarıma sahip olması gerekir. Karmaşık araç gereçlerinin yerine daha çok sade anlaşılır teknolojilerinin kullanılması öğretimi daha verimli hale getirir. 975

Tablo 7 de idarecilere yönelik önerler teması altındaki kodlar incelendiğinde, öğretmenlerin; Atölye ortamında teknolojik donanım açısından zenginleştirilmeli (f=3, %42.85) ve Okulları teknolojik donanım açısından zenginleştirilmeli (f=3, %42.85) önerilerinde bulundukları görülmüştür. Buna karşın öğretmen adaylarının ise bu tema hakkında hiç fikir beyan etmedikleri görülmüştür. Bu konuda ÖE3 düşüncelerini şu şekilde ifade etmiştir: Genel olarak okular görsel sanatlar dersi için atölyeler teknolojik donanım açısından zenginleştirilmelidir. Tablo 7 de öğrencilere yönelik öneriler teması altındaki kodlar incelendiğinde, öğretmenlerin; Öğrencileri eğitmeli (f=2,%28.57), Öğrenciler, öğretim teknolojileri öğretmen kontrolünde kullanmalı (f=1, %14.28) ve Öğrencinin düzeyine uygun kullanılmalı (f=1, %14.28) öneride bulundukları görülmüştür. Buna karşın öğretmen adaylarından ise sadece 3 kişi Öğrencinin düzeyine uygun kullanılmalı (f=3, %42.85) kodu hakkında öneride bulundukları görülmüştür. ÖK2 diğerlerinden farklı olarak bu konuda düşüncelerini şu şekilde ifade etmiştir: Öğretmen kontrolünde kullanmalıdır. Öğrencilerin teknoloji malzemelerin doğru kullanımı konusunda bilgilendirilmelidir. Tartışma, Sonuç ve Öneriler Görsel sanatlar öğretmenlerinin ve öğretmen adaylarının teknoloji ve eğitim ile ilgili tanımladıkları kavramlara, bildikleri ve kullanabildikleri donanımlara, teknolojik araç gereçlerin öğretim sürecine etkisine, kaçınılmaz olarak nitelendirdikleri öğretim teknolojilerine, teknoloji kullanma yeterliklerine ve öğretim teknolojisinin kullanımına yönelik önerilere ilişkin görüşleri karşılaştırılmıştır. Araştırmaya katılan yedi öğretmen ve aynı sayıda öğretmen adayının görüşme formları incelenmiş ve elde edilen bulgular neticesinde; teknoloji ve eğitimle ilgili tanımladıkları kavramları, genellikle öğrenme ortamındaki etkileriyle ilişkilendirdikleri görülmüştür. Görsel sanatlar öğretmenlerinin ve öğretmen adaylarının öğretimde teknolojik araç gereçleri kullanmanın öğrenmeye olumlu etkilediği konusunda hemfikir oldukları söylenebilir. Yılmaz vd. (2010) ve Yavuz ve Coşkun (2008) öğretmen adaylarla yaptıkları görüşmelerde, katılımcıların teknoloji kullanımı hakkında olumlu düşünceleri olduğunu dile getirmişlerdir. Bu araştırmaların sonuçları çalışmamızda yer alan öğretmen adaylarının görüşlerinden elde edilen bulguları desteklemektedir. Görsel sanatlar öğretmenleri tarafında en çok bilinen ve kullanılan öğretim teknolojilerinin bilgisayar ve akıllı tahta olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Öğretmen adaylarının ise projeksiyon ve bilgisayar gibi öğretim teknolojilerini daha çok bildikleri ve kullandıkları görülmüştür. Akıllı tahta gibi öğretim teknolojileri okullarda yaygın bir şekilde kullanılmaktadır. Bu yeni teknoloji hakkında öğretmen adaylarının fazla bir bilgiye sahibi olamadığı görülmüştür. Bu durum eğitim fakültelerinde bu tür teknolojik araç gereçler konusunda yeterli bilgi verilmediğinden kaynaklandığı söylenebilir. Baki, Yalçınkaya vd. (2009) tarafından yapılan çalışmada öğretmenlerin ve öğretmen adayların en çok haberdar oldukları ve kullandıkları öğretim teknolojisini bilgisayar olduğu dile getirilmiştir. Bu durum araştırmamızda yapmış olduğumuz çalışma sonuçlarıyla paralellik göstermektedir. Görsel sanatlar öğretmen adaylarının matematik öğretmen adaylarından farklı olarak projeksiyon cihazını daha fazla kullandıkları görülmüştür. Bu durumun öğretmen adayların alan farklılığından kaynaklandığı söylenebilir. Öztürk, Demir ve Dökme (2011) ise öğretmen adayların büyük bir kısmının bilgisayar, projeksiyon, e posta gibi teknolojileri kullandıkları saptamışlardır. Bu araştırmanın sonuçları, çalışmamızda elde etiğimiz bulguları destekler niteliktedir. Yeşilyurt (2006) yaptığı çalışmada öğretmenlerin çoğunun bilgisayar, tepegöz video kullandıkları sonucuna ulaşmıştır. Diğerlerinde farklı olarak İşman (2002) ise öğretmenlerin en çok kullandıkları öğretim teknolojilerinin yazı tahtası ve kitap olduğunu dile getirmiştir. Görsel sanatlar öğretmenlerinin, öğretim teknolojisinin kullanımının yararları ve zararları konusunda farklı fikirler öne sürdükleri görülmüştür. Fakat öğretmen adaylarının bu konuda çok az fikir beyan etikleri görülmüştür. Bu durumun öğretmen adayların yeterli bir deneyime sahip olmadıklarından kaynaklandığı söylenebilir. 976

Görsel sanatlar öğretmenlerinin ve öğretmen adaylarının kaçınılmaz olarak nitelendirdiği öğretim teknolojilerinin bilgisayar, akıllı tahta, projeksiyon, tepegöz ve fotoğraf makinesi olduğu görülmüştür. Baki vd. (2009) tarafından yapılan çalışmada ise matematik öğretmenlerinin ve öğretmen adaylarının kaçınılmaz olarak nitelendirdiği öğretim teknolojilerinin bilgisayar ve projeksiyon olduğu saptamıştır. Görsel sanatlar öğretmen adayları öğretim teknolojilerini kullanma konusunda kendilerini yeterli görmediklerini ifade etmişlerdir. Öğretmenler ise kendilerini daha çok yeterli ve kısmen yeterli gördüklerini söylemişlerdir. Baki vd. (2009) tarafından yapılan çalışmada ise öğretmenlerin ve öğretmen adaylarının çoğu kendilerini kısmen yeterli gördüklerini ifade etmişlerdir. Araştırmadan elde edilen sonuçlar doğrultusunda aşağıdaki önerilerde bulunabilir: 1. Resim İş Öğretmenliği Programında öğretim teknolojisine yönelik derslere ağrılık verilmelidir. 2. Resim İş Öğretmenliği Programında teknolojik donanımlar arttırılarak, öğretim elemanları teorik ve uygulama dersleri teknolojik materyalleri kullanmaya özendirilebilir. 3. Görsel sanatlar dersinde kullanılan teknoloji araç ve gereçlerin etkililik düzeylerini saptamaya dönük araştırmalara önem verilmelidir. 4. Branş bazlı hizmet içi eğitim kursları düzenlenmelidir. 5. Atölye ortamı teknolojik donanım açısından zenginleştirilmelidir. Öne Çıkan Noktalar Araştırmaya katılan yedi öğretmen ve aynı sayıda öğretmen adayının görüşme formları incelenmiş ve elde edilen bulgular neticesinde; teknoloji ve eğitimle ilgili tanımladıkları kavramları, genellikle öğrenme ortamındaki etkileriyle ilişkilendirdikleri görülmüştür. Görsel sanatlar öğretmenlerinin ve öğretmen adaylarının öğretimde teknolojik araç gereçleri kullanmanın öğrenmeye olumlu etkilediği konusunda hemfikir oldukları söylenebilir. Görsel sanatlar öğretmenleri tarafında en çok bilinen ve kullanılan öğretim teknolojilerinin bilgisayar ve akıllı tahta olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Öğretmen adaylarının ise projeksiyon ve bilgisayar gibi öğretim teknolojilerini daha çok bildikleri ve kullandıkları görülmüştür. Akıllı tahta gibi öğretim teknolojileri okullarda yaygın bir şekilde kullanılmaktadır. Bu yeni teknoloji hakkında öğretmen adaylarının fazla bir bilgiye sahibi olamadığı görülmüştür. Görsel sanatlar öğretmenlerinin öğretim teknolojisinin kullanımının yararları ve zararları konusunda farklı fikirler öne sürdükleri görülmüştür. Fakat öğretmen adaylarının bu konuda çok az fikir beyan etikleri görülmüştür. Bu durumun öğretmen adayların yeterli bir deneyime sahip olmadıklarından kaynaklandığı söylenebilir. Görsel sanatlar öğretmenlerinin ve öğretmen adaylarının kaçınılmaz olarak nitelendirdiği öğretim teknolojilerinin bilgisayar, akıllı tahta, projeksiyon, tepegöz ve fotoğraf makinesi olduğu görülmüştür. Görsel sanatlar öğretmen adayları öğretim teknolojilerini kullanma konusunda kendilerini yeterli görmediklerini ifade etmişlerdir. Öğretmenler ise kendilerini daha çok yeterli ve kısmen yeterli gördüklerini söylemişlerdir. Kaynakça Artut, K. (2009). Sanat eğitimi kuramları ve yöntemleri (6.Baskı). Ankara: Anı Yayıncılık. Akgül, B. (2013). İlköğretim görsel sanatlar dersinde akılı tahta kullanımının öğrenci başarısına etkisi. Yayımlanmış yüksek lisans tezi. Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara. Baki, A.,Yalçınkaya, H. A., Özpınar, İ. ve Uzun, S. Ç. (2009). İlköğretim matematik öğretmenleri ve öğretmen adaylarının öğretim teknolojilerine bakışlarının karşılaştırılması. Turkish Journal of Computer and Mathematics Education, 1(1), 67-85. 977

Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö.E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2014). Bilimsel araştırma yöntemleri. (8. Baskı). Ankara: Pegem Akademi Yayınları. Çetin, O., Çalışkan, E. ve Menzi, N. (2012). Öğretmen adaylarının teknoloji yeterlilikleri ile teknolojiye yönelik tutumları arasındaki ilişki. İlköğretim Online, 11(2), 273-291 Çelik, H. C. ve Kahyaoğlu, M. (2007). İlköğretim öğretmen adaylarının teknolojiye yönelik tutumlarının kümeleme analizi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 5(4), 571 586. Davis, N. (2003). Technology in teacher education in the USA: What makes for sustainable good practice. Technology, Pedagogy and Education, 12(1), 59-73. Erdemir, N., Bakırcı, H. ve Eyduran, E. (2009). Öğretmen adaylarının eğitimde teknolojiyi kullanabilme özgüvenlerinin tespiti. Türk Fen Eğitimi Dergisi, 6(3), 99-108. Fırıncı, M. (2012). Postmodern süreçte sanatın değişen anlamı. Sanat ve Tasarım, 1(10), 25-38 Metin, M., Birişçi, S. ve Coşkun, K. (2013). Öğretmen adaylarının öğretim teknolojilerine yönelik tutumlarının farklı değişkenler açısından incelenmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 21(4), 1345-1364. Moszynska, A. (1993). Abstract art. Londra: Thames And Hudson. İşman, A. (2002). Sakarya ili öğretmenlerinin eğitim teknolojileri yönündeki yeterlilikleri. The Turkish Online Journal of Educational Technology, 1(1), 72-92. Öztürk, Ö., Demir R. ve Dökme İ. (2011). Fen bilgisi öğretmenliği öğrencilerinin eğitimde teknoloji kullanımına ilişkin tutumları ve görüşleri (ss. 27-29) içinde. International Conference on New Trends in Education and Their Implications 27-29 April, 2011 Antalya-Turkey Avcı, S. (2014). Bilimsel renk bilgisinin resim sanatındaki yansımaları. Dokuz Eylül Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Dergisi, 11(11), 53-67 Tanguma, J., Martin, S. S. ve Crawford, C.M. (2002, Mart). Higher education and technology integration into the learning environment: Results of a survey of teacher preparation faculty. 13th International Conference of Society for Information Technology and Teacher Education (ss.143-150) içinde. Nashville: Eric. Tatlı, C. ve Kılıç, E. (2013). Etkileşimli tahtaların kullanımına ilişkin alınan hizmet içi eğitimin öğretmen görüşleri doğrultusunda değerlendirmesi. Eğitim Bilimleri ve Uygulama, 12 (24), 137-158. Temelli, D. ve Genç, S. Z. (2014). Akıllı tahtaya yönelik öğretmen tutumları (Çanakkale ili örneği). Pegem Eğitim ve Öğretim Dergisi, 4(4), 41-58. Hiçyılmaz, Y. (2015). Görsel sanatlar dersinde öğrencilerin akıllı tahtaya yönelik tutumları ve öğretmen görüşlerinin incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Atatürk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Erzurum. Yavuz, S. ve Coşkun, E. A. (2008). Sınıf öğretmenliği öğrencilerinin eğitimde teknoloji kullanımına ilişkin tutum ve düşünceleri. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 34(34), 276-286 Yeşilyurt, E. (2006). Öğretmenlerin öğretim araç ve gereçlerini kullanma durumlarını etkileyen faktörler. yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Elazığ. Yıldızhan, Y. H. (2013). Temel eğitimde akıllı tahtanın matematik başarısına etkisi. Middle Eastern & African Journal of Educational Research, 5, 110-121. Yılmaz, M. (2007). Sınıf öğretmeni yetiştirmede teknoloji eğitimi. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 27(1), 155-167 Yılmaz, M. G. (2009). Sanat ve diğer disiplinlerle ilişkisi. A. O. Alakuş ve L. Mercin. (Eds), Sanat eğitimi ve görsel sanatlar öğretimi (ss 38-58) içinde. Ankara: Pegem Akademi Yayınevi. Yılmaz, İ., Ulucan, H. ve Pehlivan, S. (2010). Beden eğitimi öğretmenliği programında öğrenim gören öğrencilerin eğitimde teknoloji kullanımına ilişkin tutum ve düşünceleri. Ahi Evran Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(1), 105-118. 978