T.C. ANKARA BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ BELEDİYE MECLİSİ Karar NO: 511 16.02.2007 KARAR- Yenimahalle İlçesi 41999, 42000, 42001, 42012 sayılı adalarda 1/5000 ölçekli nazım imar plan değişikliğinin onayma ilişkin İmar ve Bayındırlık Komisyonunun 16.02.2007 gün ve 81 sayılı raporu Büyükşehir Belediye Meclisinin 16.02.2007 tarihli toplantısında okundu. Konu üzerinde yapılan görüşmelerden sonra; İvedik 41999, 42000, 42001,...,42012 adalara ait 1/5000 ölçekli nazım imar planı değişikliği 5216 Sayılı Yasanın ilgili maddesi uyarınca onaylanmak üzere İmar ve Şehircilik Dairesi Başkanlığına sunulduğu, -Yenimahalle İvedik köyü 41999 ada 1,2 ve 3 sayılı parsellerin, 42000 ada 1 ve 2 sayılı parsellerin, 42001 ada 1 sayılı parselin, 42002 ada 1 ve 2 sayılı parsellerin, 42003 ada 1 ve 2 sayılı parsellerin, 42004 ada 1 ve 2 sayılı parsellerin, 42005 ada 1 ve 2 sayılı parsellerin, 42006 ada 1 ve 2 sayılı parsellerin, 42007 ada 1 ve 2 sayılı parsellerin, 42008 ada 1 ve 2 sayılı parsellerin, 42009 ada 1 sayılı parselin, 42010 ada 1 ve 2 sayılı parsellerin, 42011 ada 1 sayılı parselin ve 42012 ada 1 sayılı parselin; İvedik tapulama 458 sayılı parsele ilişkin Ankara Büyükşehir Belediye Meclisinin 26.01.1989 gün ve 12 sayılı kararı ile onaylanan 1/5000 ölçekli "Yenimahalle İlçesi İvedik Köyü 41999-42012 Adalar Nazım imar Planı" ve bu plan doğrultusunda hazırlanan ve İmar ve Şehircilik Dairesi Başkanlığının 18.07.1991 gün ve 1347/89(168) sayılı yazısı ile onaylanan 1/1000 ölçekli uygulama imar planı kapsamında kaldığı, -Onaylı imar planı doğrultusunda hazırlanan 84074 sayılı parselasyon plam ile, 224.000 m2 yüzölçümündeki 458 sayılı kadastral parselin; kamulaştırma alanı olarak belirlenen 24.160 m2 lik kısmının bedelsiz olarak terk edildikten sonra geriye kalan 199.840 m2 lik bölümünden ise %35 oranında 69.940 m2 lik düzenleme ortaklık payı (DOP) kesildiği ve geriye kalan 129.896 m2 lik alanın konut, lise, ortaokul, çarşı ve gazino kullanımlarına ayrıldığı, -224.000 m2 yüzölçümündeki 458 sayılı kadastral parsel üzerinde mevcut onaylı nazım imar plam ile 250 kişi/ha nüfus yoğunluğu doğrultusunda 5600 kişinin yaşayacağımn hesaplandığı ve yine mevcut onaylı uygulama imar planında konut alanlarında toplam 165.700 m2 inşaat alanı ve 1244 adet konutun yer alacağının hesaplandığı hususları tespit edildiği, Sunulan 1/5000 ölçekli nazım imar planı değişikliği ile; -Söz konusu planlama alanında günümüze kadar herhangi bir yapılaşma olmaması çevresindeki alanların ise farklı planlar doğrultusunda büyük ölçüde yapılaşmış olması, site tarzı yapılaşma eğilimlerinin özellikle son yıllarda artış göstermesi, bir çok kullanımın bir arada bulunmasının (ticari işletmeler, spor tesisleri, idari/güvenlik birimler, park ve dinlenme alanları vb.) gerekliliği, konut dışı mekanların konfor standartmın yüksek olması gerekliliği, değişen mevzuat nedeniyle imar planında öngörülen kullanımın (ortaokul) uygulama imkanının kalmaması, mevcut planda işlevsellik ve ulaşılabilirlik açısından, yer seçimlerinin yeniden gözden geçirilmesinin gerekli olması vb. gibi sebeplerle alanda plan. değişikliğine ihtiyaç duyulduğundan bahisle; mevcut planda toplam 5730 m2 lik yüz ölçüme sahip ticari alanlar öneri planda 16.000 m2 lik tek bir parselde toplanmış, mevcut durumda parçalı ve küçük olarak planlanmış olan park alanları birleştirilerek bu alanlara kapatılan yol alanları da ilave edilerek toplamda 54.817 m2 lik büyük bir alanı ve konut alanı ile ticaret alam arasında tampon bölge oluşturacak şekilde 1070 m2 lik bir park oluşturulduğu, Karar NO: 511 16.02.2007-2-
T.C. ANKARA BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ BELEDİYE MECLİSİ -Mevcut onaylı nazım imar plamnda alanın güneyinden geçen 12 m.lik taşıt yolu 15 m.lik taşıt yolu olarak genişletilmiş, alamn kuzeyinden geçen 15 m.lik taşıt yolu ise 20 m. olarak değiştirildiği,, -Alanın içerisinde bulunan 13.132 m2 lik ortaokul alanı kaldırılarak 3450 m2 yüzölçümünde Sosyal Tesis Alanı oluşturulmuş ve geri kalan 9682 m2 lik alan da mevcut lise alanına katılarak toplamda 25.000 m2 büyüklüğünde Özel Eğitim ve Yurt Alanı elde edildiği, -Planlama alanının doğusunda 2890 m2 büyüklüğünde mevcut planda ticari alan olarak görünen 42009 ada 1 sayılı parsel 1110 m2 alan eklenerek 4000 m2 büyüklüğünde Bakım Akaryakıt ve LPG ikmal istasyonu olarak planlanmış, eklenen 1110 m2 alamn konut alamndan karşılandığı ve Bakım Akaryakıt ve LPG ikmal istasyonu olarak planlanan alana ulaşımı sağlayan 20 m. lik yol üzerinde aynı cephede her iki yönde de mevzuatın öngördüğü mesafe şartları içerisinde herhangi bir Akaryakıt ve LPG ikmal istasyonu tesisinin bulunmadığı plan açıklama raporunda belirtildiği, 1-Deprem yönetmeliğine uyulacaktır. 2- Yaya yolları gerektiğinde yangın, çöp vb. kullanışlar ve binalara otopark giriş-çıkışı amacıyla kullanılabilir. 3-Özel otopark gereksinimi yürürlükteki otopark yönetmeliği doğrultusunda ada/parsel içersinde karşılanacaktır. 4-Gereksinim duyulması halinde, trafo, reglaj istasyonu, su deposu vb. kullanımlar, yapı yaklaşma mesafeleri yollara ve parsel sınırlarına 5m.' den az olmamak koşulu ile park alanları veya yapı adaları içerisinde yapılabilir. Bu kullanımların etrafında 1 m. koruma bandı bırakılarak duvar veya tel çit ile. çevrilecek ya da yapı yeraltına alınacaktır. Dış cephelerin görsel açıdan estetik olmasına dikkat edilecektir. 5-Konut alanlarında; Toplam inşaat alam: 165.700m2 Toplam Konut sayısı: 1244 adettir. 6-Konut alanlarında, uygulama öncelikle ada bazında yapılacaktır. Min. Parsel büyüklüğü 4000m2 olacak şekilde ifrazlar yapılabilir. 7-Konut alanlarında, 2 veya daha fazla ada/parselin aynı kentsel ada/parselleri arasına inşaat alam ve konut sayısı transferi yapılabilir. 8-Hazırlanacak kentsel tasarım projeleri, ilçe belediyesi imar müdürlüğünce onanır. 9-Belirlenen inşaat alanı ve konut sayısı aşılmamak şartıyla; konut adalarında değişik büyüklüğü, yükseklik ve nitelikte konutlar yer alabilir. 10-Konut alanlarında, ada ölçeğinde veya birkaç adamn birlikte projelendirilmesi halinde, ada veya adaların toplam inşaat alanının max:%2'sini aşmamak koşulu ile kentsel tasarım projesinde belirlenecek şekilde günlük tüketime yönelik ihtiyacı karşılamak üzere, toplam konut sayısı dışında toplam inşaat sosyal tesis alanı kullanımları düzenlenebilir.
T.C. ANKARA BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ BELEDİYE MECLİSİ Karar NO: 511 16.02.2007 11-Çatı araları, toplam inşaat m2'si dışında tutularak bağımsız bölüm yapılmamak şartıyla iskan edilebilir. 12-Adaların parsellenmesi halinde parsel sınırlarına yapı yaklaşma mesafesi min. 5m. olacaktır. 13-Aynı ada ya da parsel içersinde birden fazla yapı yapılması halinde yapılar arasında minimum mesafe (H/2) koşulu aranmayacaktır. 14-Ada bazı uygulamalarda ± 0.00 Kotu, kitle köşe kotları ortalamasındır. Adamn kentsel tasarıma dayalı olarak ortalamasından veya ada içerisinde oluşturulacak servis yollarından kotlandırılabilir. Bu amaçla hazırlanacak kentsel tasarım projelerinde, arazinin max:±3.00m.'ye kadar kazı ve dolgu yapılarak düzenlenebilir. Subasman kotu +1.50m.'de tesis edilebilir. 15-Özel eğitim ve yurt alanında E=3.00, IImax=serbesttir. 16-Ticaret alanında, E=2,25 Hamx:serbesttir. Min.parsel büyüklüğü 2000m2 olacak şekilde ifrazlar yapılabilir. Bu durumda, parsel sınırlarına yapı yaklaşma mesafesi min. 5m. olacaktır. 17-Özel Sağlık alamnda, E=3.00, Hmax=serbesttir. 18-Sosyal tesis alanında, E=3.00, Hmax:serbesttir. Sosyal tesisi alamnda inşaat emsalinin %20'si oranında ticari birimler yer alabilir. 19-Bakım akaryakıt ve LPG ikmal istasyonu alamnda, E=0,50, Hmax:8.50m. 'dir. (2 kat) 20-Bakım akaryakıt ve LPG ikmal istasyonu alamnda, ilgili mevzuata ve standartlara uyulacaktır. 21-25 m.'lik yollardan özel otopark girişi ve çıkışı verilemez. 22- Yapı yaklaşma mesafeleri 20 ve 25m. genişliğindeki yollardan lom. diğer yollardan ve parsel sınırlarından 5m. olarak düzenlenecektir. 23-Park alanlarında spor tesisleri yapılabilir. 24-Belirtilmeyen hususlarda Ankara Büyükşehir Belediyesi İmar Yönetmeliğinin ilgili hükümleri geçerlidir. şeklinde 24 adet plan notu önerildiği, -Mevcut nazım imar plam ve öneri nazım imar plam İle oluşan alan dağılımlarının aşağıdaki tablodaki gibi oluştuğu; KULLANIM MEVCUT M2 ÖNERİ M2 FARK KONUT ALANI 95.716 77.946-17.770 TİCARET 5.730 16.000 10.270 ORTAOKUL 13.132 - - 13.132 LİSE 15.318 - -15.318 ÖZEL EĞTYE YURT - 25.000 25.000 _AL SOSYAL TESİS ALANI - 3.450 3.450 ÖZEL SAĞLIK ALANI - 3.500 3.500.AKARYAKIT - 4.000 4.000 L_ TOPLAM 129.896 129.896 0
T.C. ANKARA BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ BELEDİYE MECLİSİ Karar NO: 511 16. 02.2007-4- -Konut alanlarında 17.770 m2 lik azalma olmasına rağmen 1244 adet konut sayısının aynen korunduğu, -Mevcut onaylı plandaki Ortaokul ve Lise alanında E:0.60 olduğundan 28.450 m2 X 0.60 = 17.070 m2 inşaat alanına sahip olduğu, öneri Özel Eğitim ve Yurt Alanında 25.000 m2 X 3.00 = 75.000 m2 lik inşaat alam oluştuğu, -Ticaret Alanında E:2.25 olduğundan 16.000 m2 X 2.25 = 36.000 m2 lik inşaat alanı oluştuğu, -Özel Sağlık Alanında E:3.00 olduğundan 3500 m2 X 3.00 = 10.500 m2 lik inşaat alanı oluştuğu, -Sosyal Tesis Alanında E:3.00 olduğundan 3450 m2 X 3.00 = 10.350 m2 lik inşaat alam oluştuğu ancak plan notlarından 18. plan notuna göre "Sosyal Tesis Alanında inşaat emsalinin %20'si oranında ticari birimler yer alabilir" denildiğinden 2070 m2 lik ek bir ticaret inşaat alanı oluşabileceği, bununla birlikte önerilen Sosyal Tesis Alam karşısında 16.000 m2 lik bir ticaret alam planlandığından, -Bakım Akaryakıt ve LPG ikmal istasyonu alanı için Geçiş Yolu Ön izin belgesi, TSE 12820 Akaryakıt istasyonları Emniyet Kuralları Standardı ve TSE 11939 Sıvılaştırılmış Petrol Gazları (LPG) ikmal istasyonları Emniyet Kuralları Standardı belgelerinin dosyasında bulunmadığı, Hususları tespit edilmiş olup, bu doğrultuda hazırlanan 1/5000 ölçekli nazım imar plam değişikliğinin "onayı"na ilişkin İmar ve Bayındırlık Komisyonu raporu oylanarak oyçokluğu ile kabul edildi. Kati
T.C. ANKARA 7. İDARE MAHKEMESİ BAŞKANLIGI'NA BİLİRKİŞİ RAPORU DOSYA NO: 2007/298 DAVACI: Çağdaş Başkent Ankara Demeği (V. Av, Muzaffer Yılmaz) DAVALI: Ankara Büyükşehir Belediye Başkanlığı DAVA KONUSU: Ankara Büyükşehir Belediyesi Meclisi'nin 16.2.2007 gün ve 5ii sayılı "Yenimahalle İlçesi 41999, 42000, 42001, 42012 sayılı adalarda 1/5000 ölçekli Nazım imar Planı Değişikliği" ne ilişkin kararının iptali ve yürütmenin durdurulması istemidir. Mahkemenizce bilirkişi olarak atandığımız davacı Çağdaş Başkent Ankara Derneği (V. Av. Muzaffer Yılmaz) tarafından Ankara Büyükşehir Belediye Başkanlığına karşı açılan davada, "Yenimahalle İlçesi 41999, 42000, 42001, 42012 sayılı adalarda 1/5000 ölçekli Nazım İmar Planı DeğişikliğP'ne ilişkin işlemin planlama ve şehircilik ilkelerine uygunluğu, plan değişikliğinde kamu yararı bulunup bulunmadığı, komşu parsellerdeki düzenlemeler de dikkate alınarak bölgede plan değişikliği doğrultusunda belirlenen alanlara gereksinme olup olmadığının ve davacının mülkiyetinin zarara uğratılıp uğratılmadığımn tarafımızca saptanması istenmektedir. KEŞİF VE YERİNDE İNCELEME Bilirkişi Kurulumuz 9.6.2008 günü Sn. Hakim Hasan Nafi Kocabeyoğlu gözetiminde yerinde inceleme ve keşifte bulunmuş dava dosyası tarafımıza verilmiştir.
DOSYA İNCELEMESİ 24.04.2007 dava dilekçesinde: Dava konusu plan değişikliğine dayanak olarak sunulan gerekçelerin hukuki olmaktan uzak, soyut gerekçeler olduğu. Var olan onaylı NİP alanın güneyinden geçen 12. metrelik taşıt yolunun 15.m ye, alanın kuzeyinden geçen yolun 15 m.den 20 metreye çıkarıldığı, Ortaokul alanının kaldırılarak sosyal tesis alanı oluşturulduğu, geriye kalan alanın da özel eğitim ve yurt alanı olarak ayrıldığı, Özel eğitim ve yurt alanının inşaat emsalinin 3.00 olarak belirlendiği ve toplam 75000 metrekarelik bir inşaat alanı yaratıldığı, Sosyal tesis alanının emsalinin 3.00 olarak belirle-algi. ilgili 18 nolu plan notunda sosyal tesis alanında inşaat alanının %20si oranında ticari birimler yer alabilir denildiği, 16 nolu plan notunda da ticaret alanının 2.25 emsalli olarak ayrıldığı, bu durumda dava konusu edilen kararda bulunan iari: dan da görüldüğü gibi 36000 metrekarelik inşaat alanı oluşturulduğu, ve : :fi; uz fazla ticaret alanı artışı elde edildiği, 42009 ada 1 parselin 1110 metrekare alan eklenerek -111 etrekare yüzölçümünde "bakım akaryakıt ve LPG" istasyonuna dönüştürül dâgâ, burada emsalin 0.50 olduğu, ayrıca bu alana eklenen 1110 metrekarelik alanın rt'inz katıldığı ve parsel bazında bütünlüğün nasıl sağlandığının anlaşılamad:!:;. alanda ayrılan özel sağlık tesisi kullanımın da nasıl :lu57ur_liuuun_n acu: olmadığı, bu tesisin emsalinin de 3.00 olarak belirlendiği, 11 nolu plan notunda çatı aralan, toplam inşaat metrekaresi Aş fa» >wrfr bağımsız bölüm yapılmamak şartıyla iskan edilebilir denildiği bu ûnrurr. uu ıskan serbestisi sağlandığı, 13 nolu plan notunda "aynı ada parsel içerisinde birden fazla yapı yapılması halinde yapılar arasında minimum mesafe koşulu aranmayacaktır denildiği, plan genelinde yapı yüksekliğinin zaten serbest bırakılmış olduğu ve bu nedenle Ankara İmar Yönetmeliğinde belirlenen yaklaşma mesafelerine uyulup uyulmadığının belirsiz olduğu, bunun da bir aykırılık konusu oluşturduğu, 14 nolu plan notunda ada bazı uygulamalarda 0.00 kotu kitle köşe kotları ortalamasıdır. Adanın kentsel tasarıma dayalı olarak ortalamasından veya ada içinde oluşturulacak servis yollarından kotlandırılabilir. Bu amaçla hazırlanacak kentsel tasarım projelerinde arazinin max: 3.00 metreye kadar kazı ve dolgu yapılarak düzenlenebilir. Su basman kotu 1.50 metrede tesis edilebilir dendiği, bu durumda yapılaşma koşullarının keyfiyete bırakıldığı, yapılan işlemlerin Plan yapılmasına Ait esaslara dair yönetmeliğin 27 ve 28. maddelerine aykırı olduğu, akaryakıt istasyonu ile ilgili olarak dava konusu kararda da "bakım akaryakıt ve LPG ikmal istasyonu alanı için geçiş yolu ön izin belgesi, TSE 12820 akaryakıt istasyonları Emniyet Kuralları Standardı ve TSE 11939 Sıvılaştırılmış Petrol Gazları (LPG) İkmal İstasyonları Emniyet Kuralları Standardı Belgelerinin dosyasında bulunmadığı" konularının belirtilmiş olduğu, buna rağmen plan değişikliği kararı ile akaryakıt istasyonu alanı ayrıldığı, sosyal donatı ve eğitim ve konut alanlarına yakınlığı ile de söz konusu istasyonun aykırı bulunduğu, söylenmekte ve dava konusu işlemlerin iptali ve yürütmenin durdurulası istenmektedir. 6.9.2007 Davalının yanıtında, planlama sürecinin bir özeti yapıldıktan sonra önceki plan ve dava konusu plana ilişkin alan kullanımlarına ilişkin bir tablo sunulmuştur: Kullanım Mevcut m 2 Öneri m 2 Fark Konut Alanı 95716 77946-17770 Ticaret 5730 16000 10270 Ortaokul 13132 - -13132 Lise 15318 - -15318 Özel Eğitim ve Yurt Alanı - 25000 25000 Sosyal Tesis Alam - 3450 3450 Özel Sağlık Alanı - 3500 3500 Akaryakıt - 4000 4000 Toplam 129896 129896 0 Ayrıca Plan Yapılmasına Ait Esaslara Dair Yönetmeliğe aykırı bir duram oluşmadığı, Çünkü, söz konusu planlama alanında günümüze kadar yapılaşma olmadığı, çevresindeki alanların ise farklı planlar doğrultusunda büyük ölçüde yapılaştığı, site tarzı yapılaşma eğilimlerinin özellikle son yıllarda artış göstermesi, birçok kullanımın bir arada bulunmasının gerekliliği, konut dışı mekanlara: krr.for standartlarının yüksek olması gerekliliği, değişen
mevzuat nedeni;!; a:ek; planda öngörülen ortaokulun uygulama olanağının kalmadığı, var olan planda işlevsellik ve ulaşılabilirlik açısından yer seçimlerinin yeniden gözden geçirilmesinin gerekli olduğu nedenleri ile plan değişikliğinin yanıldığa Yolların genişletilmesinin trafiğe katılan araçlar düşünüldüğünde : 1_~ _ : la_ğ_ Özel eğitim ve yurt alanı sosyal tesis ve özel sağlık tesisi alanında emsalin 5.1"! olarak belirlenmesinin de olumlu olduğu çünkü bunların kamusal yarar içerdiği. Kentin önemli gereksinmelerinden olan akaryakıt ve LPG istasyonlarının gerekli güvenlik koşulları sağlandıktan sonra uygun parsellerde önerilmesi gerektiği, aksi durumda bu tür istasyonların kaçak yapılaşmasının gündeme geldiği ve bu durumda yeterli güvenlik koşullarının sağlanmadan yapılaşmanın gerçekleştiği 20 nolu plan notu ile gerekli güvenlik koşullarının sağlandığı, Plan notlarının yönetmeliğin üstünde olduğu, söz konusu alanda ayrılan büyük park alanı ve çok miktarda sosyal teknik alt yapı alanı bulunduğu, bu nedenle de 13 nolu plan notunun konulmasının zorunluluk oluşturduğu, 14 nolu plan notunun hukuka aykırı olmadığı, keyfi bir yapılaşmaya yol açmayacağı, çünkü 1/5000 ölçekli NİPlanları hazırlanırken doğal olarak uygulama aşamasında kottan dolayı çıkabilecek bir takım sorunlar ile karşılaşılmasının önlenmesi amacı ile bu plan notunun konulduğu, bu ölçekte arazi kotları ile ilgili kesin verilerin elde edilmesinin ölçek bakımından olanaksız olduğu, davacının dilekçesinde "... konut alanı azaltılmış, ancak azaltılan konut alanlarının yerine eşdeğer bir alan ayrılmamıştır. Dolayısı ile çevrede yaşayan insanların; özellikle plan değişikliğinin getirdiği inşaat artışı göz önünde bulundurulursa, konut ihtiyacının nereden karşılanacağı belirsizdir" dendiği, imar mevzuatı çerçevesinde bu savın anlaşılmasının olanaklı olmadığı, burada konu edilen durumun sosyal ve teknik alt yapı ile ilgili bir mevzuat hükmü olduğu, konut ile ilgili olmadığı, söylenmekte ve davanın reddi istenmektedir. DEĞERLENDİRME VE GÖRÜŞ GELİŞTİRME A. Davanın Plan Bütünlüğü Bakımından İrdelemesi Dava konusu alana ilişkin önceki plan Ankara Büyükşehir Belediye Meclisimin 26.1.1989 gün ve 12 sayılı kararı ile onanmış:::. Bu plan kapsadığı alan bakımından dava konusu planın sınırladığı alanı da içine almaktadır. Yani, dava konusu plan bir önceki planın içinde, daha küçük bir alan oluşturmaktadır. Burada irdelenmesi gereken yapılan plan değişikliğinin önceki planın bütünlüğünü b:r_r b: zmadığıdır. Bunun için de öncelikle Nazım İmar Planı tanımına bakmak gerekecek:.: Plan Yapımına Ait Esaslara Dair Yönetmelik'teki tanım aşağıdaki gibidir: (Değişik - R.G.: 2.9.1999-23804 / m.2) Nazım İmar Planı: Or.r/.: :.ı -.ırzı zr üzerine varsa kadastral durumu işlenmiş olan, varsa bölge ve çe\te düzeni pbnfana.. _-olarak hazırlanan ve arazi parçalarının; genel kullanış biçimlerini, başlıca bölge rcıer-ıı... bölgelerin gelecekteki nüfus yoğunluklarını, gerektiğinde yar: yoğlr_i_ğrr._ ;«r~ yerleşme alanlarının gelişme yön ve büyüklükler! ile ilkelerini, ulaşım sisssmloik problemlerinin çözümü gibi hususları göstermek ve uygu'.araî înar z - ETİ : hazırlanmasına esas olmak üzere 1 2000 veya 1 '5000 ölçekte düzerle-, rr. :ra- "nx raporla açıklanan ve rapori'.e bir : iz.-. : zz r'.ar ir Üzerinde durulması gereken konu, bir nazım imar planının genel kullanış b:çinilerini belirtiyor olmasıdır. Bu önemlidir çünkü, nazım imar planı kapsamında kalan alan için önerilecek her türlü kullanım, bunların cins ve büyüklükleri kişi başına standartlara göre belirlenir. Bu standartlar adı geçen yönetmeliğin eki olan tablolarda bulunur. Planlama esaslarından en dikkate alınması gereken de kuşkusuz, planların nesnelliği ve ussallığıdır. Bu standartlar olmadan ve doğru biçimde uygulanmadan herhangi bir ussal ya da nesnel plan çerçevesi çizmek olanaksızdır. Çünkü, önce planlama alanı için bir nüfus kestiriminde bulunulur. Daha soma bu nüfus için kişi başına standartlar kullanılarak her alan kullanımının (konut, ticaret, eğitim, sağlık, yeşil alanlar, kültür alanları yollar ve otoparklar gibi) büyüklüğü tek tek hesaplanır ve tercih edilen tasarım kriterlerine göre mekandaki yerlerini bulurlar. Bu da planın mekansal kurgusunu ortaya çıkarır.
Şimdi, önceki plana dönerek (Şekil 1), dava konusu plan değişikliği sınırları içinde neler içerildiğini görelim. Konut, park (yeşil alan) ilköğretim ve orta öğretim alan kullanımları önceki planın dava konusu alandaki kullanımlarıdır. Yapılan plan
değişikliği ile (Şekil 2) ilk ve orta öğretim alanları kaldırılmış, özel eğitim ve yurt alanı, kültür alanı (yönetmelik eki gösterim tablosunda, 1/5000 ölçekli plan gösterimi olarak verilmiştir, dava konusu plan değişikliği gösteriminde sosyal tesis olarak geçmektedir), özel sağlık tesisi, ticaret alanı ve bakım akaryakıt ve LPG ikmal istasyonu alan kullanımları eklenmiştir. Konut ve park alanı kullanımları sürdürülmüş, konut alanlarının yoğunluğu önceki planda orta yoğunluktayken, dava konusu plan değişikliğinde yüksek yoğunluklu olarak betindenmiştir. Yani önceki planda öngörülenlere ek olarak bazı alan kullanımları getiril :^-'r ve konut yaşam çevresinin niteliği değiştirilmiştir. Burada plan bütünlüğünün birkaç yönden bozulmuş olduğunu zirlycruz. Yukarıda sözünü ettiğimiz alan kullanımlarının bir Nazım İmar Planındaki ye: a. gelişigüzel yapılmaz. Planlama alanının her yerini denetleyebilecek, olanakla: e! erdi since nüfusun tümünün eşit biçimde bu kullanımlardan yararlanabileceği bir rnekansa. rrareii izlenir. Bu yer seçimi, ulaşım sistemi (yaya ve araç) ile desteklenir. Dolayısı üe atacı kullanımlarının büyüklük, sayı ve nitelikleri önemlidir. Özellikle :::ane: z : kullanımlar çekim noktalan oldukları için bunların yer seçimleri b:-b.^ da â-e Om kullanım türünün veya başkalarının plan değişikliği yolu üe mekana sofafesssı kullanım dengesini zorunlu olarak değiştirecektir. Eğer, bir karşı sav, konut alanlarının daha fazla sosyal donatı, eğitim, sağlık ve ticaret alanları ile bezenmesinin ancak kamu yararına olduğu yönünde geliştirilecek olursa, kaynakların anlamlı ve tasarruflu kullanılması da buna karşı bir sav olarak ortaya konulmalıdır. Kaynakların özel ya da kamu mülkiyetinde olması bu konuda bir değişiklik yaratmaz. Çünkü, kaynakları ve ulusal zenginliği üreten nüfusun tümüdür. Planlama bu kaynakları bir denge içinde kullanmak çabası da demektir. Var olan bir Nazım İmar Planı sınırları içinde, daha küçük bir alanda, bu yönde bir plan değişikliği yapmak, öncelikle kaynakların verimli kullanılmaması anlamına gelir. Bu bakımdan kamu yararına değildir. Öte yandan, önceki plan sınırları içinde, yasaya, yönetmeliğe ve şehircilik ilkelerine göre yerini bulmuş alan kullanımlarının dengelerinin, özellikle de ticaret alanı akaryakıt istasyonu gibi kullanımlarla değiştirilmesi, önceki planın bütünlüğünü ortadan kaldıracaktır.
Şekil 2. Dava Konusu Nazım İmar Planı Değişikliği Dolayısı ile, eğer bir plan değişikliği yapılacaksa, bunun önceki plan sınırlarının tümünü içerecek bir biçimde yapılması gerekir.
Şimdi biraz daha ayrıntı!: düşünerek, plan bütünlüğünün nasıl bozulduğu konusunu derinliğine irdeleyelim. Davalının yakamda özetini verdiğimiz davaya yanıtında, site tarzı yapılaşma eğilimlerinin özellikle son yıllarda artış göstermesi, birçok kullanımın bir arada bulunmasının gerekliliği, konut dışı mekanların konfor standartlarının yüksek olması gerekliliği, değişen mevzuat neneni; le önceki planda öngörülen ortaokulun uygulama olanağının kalmadığı, var olan planda işlevsellik ve ulaşılabiliriik açısından yer seçimlerinin yeniden gözden geçirilmesinin aerekil olduğu nedenleri ile plan değişikliğinin yapıldığı söylenmektedir. Burada dikkat edilmesi gereken konulardan biri "site tarzı yapılaşma" olmalıdır. Keşif ve-yerinde inceleme sırasında gördüğümüz ve dava dosyasındaki belgelerden de anlaşılacağı gibi, dava konusu plan değişikliği sınırlan içince. ı tek elden tasarlanmış ve tek mülkiyet üzerinde gerçekleştirilmiş bir plan değişikliği '.arın 3 unun adı da konulmuştur ve Nevbahar Konutları olarak geçmektedir. Bunun hukuki imaları bir sorun oluşturmadığı açıktır. Ne var ki, "site tarzında" planlanan bu alanın kendi içine kapalı bir kentsel mekan yaratacağı da kuşkusuzdur. Yani. bu alana giriş \ e çıkışların denetimli olacağı ve büyük olasılıkla da herkesin kullanabileceği bir alan olamayacağı açıktır. Doğal olarak kullanılmasına izin verilmeyecek alanlar, konut ve büyük olasılıkla da yeşil alanlar ile sosyal tesisler olacaktır. Site tarzı yapılaşmadan beklenmesi gereken budur. Bunun çok açık bir biçimde herkesin eşit biçimde kullanabilmesi (demokratik erişim) ilkesine aykırı olduğu düşüncesindeyiz. Bu da sonuçta kamu yararına aykırıdır. Öte yandan, işlevlerini sürdürebilmesi (kar edebilmeleri) için, ticaret ve özel sağlık tesisi alanlarının daha büyük bir nüfus beslemesine gereksinmeleri olacaktır. Bu da zaten dava konusu plan değişikliğinde yerini bulmuştur. Ticaret alanı ve özel sağlık tesisi alanı erişebilirliğin en çok (maksimum) olduğu yerlerde (yol üstü ve kavşak gibi) yerlerini almışlardır. Yani, yeşil alan ve sosyal tesis gibi kamunun kullanımına açık olması gereken alan kullanımlarına erişim kısıtlanacak, özel yarar sağlayan, ticari birimler ise bu denetimden ayrı tutulacaktır. Erişimin bu biçimde kısıtlanmasının plan bütünlüğünü bozduğunu ve kamu yararına aykırı olduğunu düşünüyoruz. Şimdi, bu konuda da bir karşı sav var sayalım. Denilebilir ki, site tarzı yapılaşma öngörülmesine ve bunun da dile getirilmesine karşın, yapılan plan değişikliği erişimi ve kullanımı kısıtlamayacaktır. Yani, bu alanın içine ve sağladığı sosyal donatıya kısıtsız erişim sağlanacaktır. Kanımızca yapılan plan değişikliğinin fiziki ve mekansal kurgusu buna el vermeyecek biçimde düzenlenmiştir. Doğu-batı doğrultusunda yaklaşık 1000 metre uzunlukta bir alanı kapsayan dava konusu plan değişikliği, kuzey-güney yönünde önceki planda var olan tüm yolları ortadan kaldırmıştır. Alanın doğu ucundaki 15.00 metre genişlikteki yaya yolu da ortasına yeşil alan eklenerek daraltılmıştır. Aslında, salt bu düzenleme bile, alanın kendi içine kapalı bir site olarak düşünüldüğünü göstermektedir. Yani dışarıdan erişimi denetlemekte ve kısıtlamaktadır. Kuzey-güney yönünde 1 kilometre boyunca erişim ve ulaşımın kısıtlanmış bulunmasının, önceki planda önerilen ulaşım ve erişim sistemini tümüyle bozacaktın 3u durum bir başka açıdan da sakıncalıdır. Kent planlamada mekansal kurgu ve düzerkenıenin belirleyici bileşenlerinden biri de "geçirgenlik" kavramıdır (bkz. Canaran 200!. 3u kavramla ifade edilmek istenen, kamunun kısıtsız ve demokratik erişim ve ulaşımını m: : kurak, teknik anlamda kolay ve çabuk ulaşılabilirliktir. Özellikle de acil hareke: şere-nıren. doğal ve yapay- felaketlerde (deprem/yangın gibi) acil durum müdahale ana v ljunn_r.. çabuk ve kolay erişimi "geçirgenlik" kavramı ile açımanmaktadır. Önceki nlanla karşılaştırıldığında kuzey-güney yönünde geçirgenliğin 110 meure :uu._ kısıtlandığı anlaşılmaktadır. Bunun sakıncalarını anlatmaya gerek olmadığı, son büyük depremde yaşananlarının ders
olması gerektiğini düşünüyoruz. Geçirgenliğin bu biçimde ortadan kaldırılmış olması sonuç olarak ve en azından plan bütünlüğünü ulaşım ve erişim sistemi bakımından bozmaktadır. Ayrıca, kullanım alanları dengesini kamusal kullanımlar üzerinden oluşturmuş bir önceki planda yer alan eğitim tesisleri yerine, özel eğitim alanı ayırmak da bölgedeki eğitim tesisi gereksinmeleri bakımından da bütünlüğün bozulacağı anlamını taşımaktadır. Çünkü, özel eğitim tesisleri sonuçta paralı işletmelerdir. Bunlardan kamunun tümünün eşit biçimde yararlanacağı var sayımında bulunmak doğru değildir. Alandaki yerleri önceki planda ayrılmış bulunan orta öğretim tesislerinin değişen mevzuatla geçerliliğini yitirmiş olması (ilk ve orta öğretim yerine "ilköğretim") bu alanların özel mülkiyette özel eğitim tesisleri olarak ele alınmasını haklı çıkarmaz. Özel eğitim tesisinin giderlerini karşılayamayacak olan nüfus gruplarının bu durumda ne yapacaklarının düşünülmesi gerekirdi. Bu nüfus gruplarının ilgili yaş gruplarının eğitiminin nasıl sağlanacağı da dikkate alınmalıydı. Bu durumda, belirli bir ussallıkla yer seçimleri yapılan, belli bir nüfusa hizmet vermesi düşünülen eğitim tesisleri yerine, salt giderleri karşılayabilenlerin kullanabilecekleri bir eğitim tesisi alanı ayrılmış, bu mekansal düzenleme herhangi bir hesaba dayandırılmamış, ve özel eğitim tesislerinin giderlerini karşılayamayacaklar için bir eğitim tesisi alanı öngörüsünde de bulunulmamıştır. Bunun planın bütünlüğünü bozduğu kuşkusuzdur. Öte yandan, dava konusu alanın yakın çevresinde bulunan olası kullanıcılardan özel eğitim tesisi giderlerini karşılayamayacak olanların ilgili yaş gruplarının yürüme uzaklıkları, farklı eğitim tesisleri kullanmak zorunda kalacaklar, için. büyük olasılıkla artacaktır. Oysa, eğitim tesislerinin yer seçimi özellikle de bu rürden yürüme uzaklıkları ile belirlenir. Türkiye'de kent planlama pratiğinde mekansal kurgu çoğunlukla "komşuluk birimi" kavramına dayandırılarak yapılır. 5000-7500 nüfuslu komşuluk birimleri, bir merkez çevresinde örüntülendirilir. Bu merkezde başa: _11 anım ilkokuldur. Komşuluk biriminin araziye yayılımı, bu ilkokuldan çevreye :.. ' - " f i metrelik yürüme uzaklıkları ile (ilkokul çocukları için) düşünülür, işte b _ dava konusu plan hazırlanırken önceki planın kapsadığa alandaki durum ggggfaaı geçirilmeliydi. Değişen koşullar belirlenmeli ve buna g i r e gereken ; erierue yer. eğ tesisi alanları ayrılmalıydı. Davalının yanıtında ve dava konusu plana dayanak ofan Meclis kararında da bunların sözü edilmediğine göre bunların hiçbiri göz önüne alınmamıştır. Bu durumda salt özel yarar düşünülerek bir plan değişikliği yapılmış izlenimi edinilmektedir. Aynı konu ticaret alam kullanımı için de geçerlidir. Önceki planda bu alanda ticari işlevler için alan ayrılmamışken, dava konusu plan değişikliğinde hem bir ticaret alanı ayrılmış hem de önerilen sosyal donatı alanında bir bölüm (% 20si) ticari birim olarak düzenlenebilir plan notu eklenmiştir. Bu değişikliğe dayanak olan gerekçe ise konut alanının konfor düzeyinin ticaret de içerilmek üzere dava konusu alanda önerilen diğer kullanımların varlığı ile yükseltilmesi gerekliliği olarak sunulmuştur. Bu saptama bir bakıma doğrudur. Karışık kullanımlarla bezenmiş kent parçalarının toplumsal yaşam zenginliği artabilir (kesinlikle artar denmese de). Ticari işlevlerin bulunduğu yerde de rant tabanı yükselir, gelir kalemleri artar. Bunlar dolaylı olarak konfor düzeyine etkili olur ancak ileride de göreceğimiz gibi konfor düzeyi bunlardan ibaret değildir). Ne var ki, ticari işlevlerden elde edilen gelirin kimin tarafından nasıl kullanıldığı ve doîayısı ile de kimin konfor düzeyine katkıda bulunduğu düşünülmelidir. Planlama da o ya da bu kişi için öngörüler de bulunulmamalıdır. Toplumun refahı ve konforu düşünülmelidir. Aslında bu durum Plan Yapılmasına Ait Esaslara Dair Yönetmelikte de verilmiştir: Amaç Madde 1 - Bu Yönetmeliğin amacı; insan, toplum, çevre münasebetlerinde kişi ve aile mutluluğu ile toplum hayatını yakından etkileyen fiziksel çevreyi sağlıklı bir yapıya kavuşturmak, yatırımların yer seçimlerini ve gelişme eğilimlerini yönlendirmek ve toprağın korunma, kullanma dengesini en rasyonel biçimde belirlemek
üzere hazırlanacak (Değişik ibare - R.G.: 17.3.2001-24345 / m.2) "her tür ve ölçekteki planın" ve bu planlar üzerinde yapılacak değişikliklerin hangi esaslar dahilinde yapılacağını belirlemektir. Maddedeki vurgu hem bireysel hem aileye yönelik hem de toplumsal yaşamadır. Eğer, davalının savında olduğu gibi bu farklı kullanımların bir arada dava konusu alanda yer alıyor olması "konfor düzeyini" artırıyorsa, neden önceki planın kapsadığı alamn tümü için bir değişiklik öngörüsünde bulunulmadığı sorusu akla gelmektedir. Bu durumda kamusal bir yarardan çok, özel yararı hedefleyen bir plan değişikliği yapıldığı tıkarımı güçlenmektedir. Öte yandan, yukarıda da belirttiğimiz gibi. ticari alanlar :el:in: odaklarıdır. Bunların yer seçimleri dikkatle yapılmalıdır. Daha büyük bir alan... yer alan dava konusu alana yönelik bu tür bir işlevin enjekte edilmesi plan burunluğunu (çünkü önceki planda kurgulanmış yaşam çevresini) etkileyecektir \yrca. öooekâ planda, hiç ticaret önerilmemişken dava konusu alanda oldukça yüklü bir ticaret alam öngörmek de anlaşılır bir yaklaşım değildir. Yaratılacak bu odak noktasının neden gerekli olduğu salt "konfor düzeyi" savı ile açıklanamaz. Yapılan plan değişikliğinde bunun gerekçelerinin nesnel olarak ortaya konması gerekir. Bu da bizi Türkiye pratiğindeki plan değişiklikleri konusunda sıkça karşılaştığımız durumla karşı karşıya bırakmaktadır. B. Davanın Plan Değişikliklerinde Uyulması Gereken Esaslara Göre İrdelenmesi Bu konu çok sık gündeme gelmesine rağmen, bıkmadan aynı vurguyu yapmak gerekir diye düşünüyoruz. Plan Yapımına Ait Esaslara Dair Yönetmelik'te plan değişiklikleri: ÜÇÜNCÜ BÖLÜM İmar Planı Değişikliklerinde Uyulması Gereken Esaslar Madde 27 - İmar planlarında bulunan sosyal ve teknik alt yapı alanlarının kaldırılması, küçültülmesi veya yerinin değiştirilmesine dair plan değişiklikleri zorunluluk olmadıkça yapılmaz. Zorunlu hallerde böyle bir değişiklik yapılabilmesi için: 1) İmar planındaki durumu değişecek olan sosyal ve teknik alt yapı alanındaki tesisi gerçekleştirecek ilgili yatırımcı Bakanlık ve kuruluşların görüşü alınacaktır. 2) İmar planındaki bir sosyal ve teknik alt yapı alanının kaldırılabilmesi ancak bu tesisin hizmet götürdüğü bölge içinde eşdeğer yeni bir alanın ayrılması suretiyle yapılabilir. 3) İmar planında yeni bir sosyal ve teknik alt yapı alanı ayrılması durumunda 1 inci benddeki esaslara uyulur. 4) (Ek - R.G.: 2.9.1999-23804 / m.8) Plan müellifinin gerekçeli uygun görüşünün alınması şarttır. (Ek fıkra: R.G. 30.9.1998-23479) Dini yapı alanlarına ilişkin planlarda ve değişikliklerinde il müftülerinin görüşü alınır. olarak verilmektedir. Burada söz konusu olan sosyal ve teknik alt yapı olsa bile aynı kurgu ve mantık diğer alan kullanımları içinde geçerlidir. Burada önemli olan kavram zorunluluktur. Burada zorunluluktan anlaşılması gereken, yürürlükteki planın öngörülerinin çok ötesinde oluşan, kestirilemeyen olaylar ya da devinimler olmalıdır. Örneğin, bir doğal afet, nüfusun beklenmedik bir biçimde değişmesi, var olan teknolojilerin (ulaşım gibi) yenilenmesi gereği, önerilen alan kullanımlarının geçerliliğini yitirmesi (kömür depoları, havagazı fabrikaları veya çevre kirletici sanayi kolları) gibi. Ayrıca bu türden zorunluluk içeren değişikliklerin gerekçelendirilmelerinin de ussal ve hesaba dayanan bir biçimde yapılması gerekir Oysa, yukarıdaki gerekçelendirme kendi içinde spekülatiftir. Savlanan sre'-ü. ı~ ~ oluşumların (ticaret, akaryakıt istasyonu gibi) nasıl saptandığına, düzeyinin ne olduğuna ilişkin herhangi bir ip ucu verilmemektedir. Ne yazık ki. ülkemiz genelinde yapılan plan değişikliklerinin hemen tümünde zorunluluk nedenlerinin bilimsel yöntemlere dayandırıldığı gerekçelendirmeler yoktur. Elimizdeki dava da buna bir örnektir. Nasıl ki, sosyal ve teknik alt yapı kişi başına standartlara göre hesaplanıyorsa, ticaret gibi kullanımlar da buna göre hesaplanmaktadır. O zaman davalı idarenin, ticaret kullanımını neden öngördüğünü de nesnel olarak ortaya koyması, bir eksiklik varsa bunu belirtmesi; ya da diğer kullanımların neden eklendiğini veya azaltıldığını da aynı biçimde belirlemesi gerekirdi. Dava konusu Belediye Meclisi Kararımda da bu konular yerlerini bulmalıydı. Bunun yerine, ortaya konan
gerekçelendirme soyut bir kavram üzerine oturtulmuş, spekülatif yönleri olan ve nesnelliği de bulunmayan bir gerekçelendirme olarak kalmıştır. Bu bakımlardan dava konusu alanda öngörülen kullanım değişikliklerinin bu bağlamda ele alınması gerektiğini ve plan değişikliğinin özüne ve ruhuna aykırı olduğunu düşünüyoruz. C. Davanın Nazım İmar Planı Tanımı Bağlamında Yeniden İrdelenmesi Nazım İmar Planının yasal tanımını yukarıda vermiştik. Bu tanım çok açıktır. Nazım İmar Planları genel kararlar içerirler ve Uygulama İmar Planlarına dayanak olarak hazırlanırlar. Yukarıda verdiğimiz tanımda yapılaşmaya ilişkin belirtilen tek şey, "gerektiğinde yapı yoğunluğunun verildiği" bir plan türü olmasıdır. Oysa dava konusu plan bir uygulama imar planı gibi hazırlanmıştır. Yapılaşma koşulları bile verilmiştir. Plan notlarında yapıların su başmanlarından bile söz edilmektedir. Bunun açıklamasının olmadığı, plan kademelenmesi bakımından planlama esaslarına, tanımlar bakımından yasaya ve yönetmeliğe aykırı olduğu düşüncesinde ve. Büyükşehir Belediyesi'nin İlçe Belediyesinin yetki alanına girdiği görüşündeyiz. D. Davanın Plan ve Yönetmelik Kademelenmesi Bağlamında İrdelenmesi Plan notlarından birinin çok şaşırtıcı olduğunu söylemek gerekir. 13 nolu plan notunda; aynı ada parsel içerisinde birden fazla yanı yarılması halinde yarılar arasın da : ------------------------ mesafe (H/2) koşulu aranmayacaktır" denmektedir. Davacı bunun hukuka aykırı olduğunu savlarken davalının yanıtı çok daha şaşırtıcıdır (davalının davaya yanıtı sayfa 9): Bilindiği gibi Plan Notları Yönetmeliğin Üstündedir. Söz konusu alanda ayrılan büyük park alanı ve çok miktarda sosyal ve teknik alt yapı alanları ayrılması ile konut alanına yeteri kadar alan kalmamıştır. Bir önceki plan ile hedeflenen konut sayısının korunabilmesi için 13 nolu plan notunun konulması zorunluluk teşkil etmektedir.yapılan Değişiklikler Planlama İlke ve Kriterleri Çerçevesinde gerçekleştirilmiştir. İmar Mevzuatı açısından hukuka aykırılık içermemektedir. Evet, doğrusu Plan Notları Yönetmeliğin üstündedir. Ancak yönetmelikte belirlenen kriter ve ölçülerin dışına çıkabilmek için öngörülenlerin de şehircilik ilke ve kriterlerine uyması gerekir. Davalı bu durumu "yapılan değişiklikler planlama ilke ve kriterleri çerçevesinde gerçekleştirilmiştir" diyerek açıklamaya çalışmıştır. Bu konuyu ayrıntılı biçimde irdeleyerek gerçekten şehircilik ilkelerinin (kentsel tasarım ilkelerinin de) çerçevesi içinde kalınıp kalınmadığını görelim. Öncelikle bilinmesi gereken itiraz konusu minimum mesafenin mantığı ve anlamıdır. Minimum (en az) uzaklıklar (mesafeler) çeşitli nedenlerle konulurlar ve yapı kütlelerinin ya da kullanım alanlarının birbirlerine olan uzaklıklarını tanımlarlar. Buna yaklaşma mesafeleri ya da çekme mesafeleri de denmektedir. Biz burada yapılara ilişkin yaklaşma mesafeleri üzerinde duracağız çünkü itiraz konusu budur. Aslında üç ana kavram dizisi yaklaşma mesafelerinin belirlenmesinde rol oynar: güvenlik, mahremiyet, ışık ve hava hakları. Bunlara eklenebilecek ve kentsel tasarım ve şehircilik ilkeleri bağlamında çok önemli olan bir dördüncüsü daha vardır: "hissedilir hacim". Bu sonuncusunu daha soma açıklayacağız. Güvenlik konusu, yangın, yapısal yıkılma tehlikesi (örneğin normlara uymadan inşa edilen bir yapının yıkılması gibi), deprem sonucu yıkılma tehlikesi, gibi konulan içerir. Yangının oluştuğu yerden öteye sıçramaması, bir yapının bir başkası üzerine yıkılmaması gibi nedenler yaklaşma mesafelerinin belirlenmesinde rol oynaı «e yönetmelikte de yerini bulur.
Mahremiyet konusu göreli bir kavramdır. Ne var ki, bir yapının diğer yapılarla ilişkisi aslında yapıyı kullananların görsel denetimleri ile ilgilidir. Yapılar birbirlerine yaklaştıkça mahremiyet zedelenmeye başlayabilir. Çok uzaklaşırlarsa görsel denetim azalır, komşuluk ilişkileri zayıflar. Aslında bir yapıyı özel alan olarak da düşünebilir, bu özel alanın kamusal alanla (ortak kullanım alanı ile) ilişkisini de aynı biçimde tanımlayabiliriz. Örneğin konut-sokak ilişkisi gibi. Ön bahçe ve bunlara ilişkin yaklaşma mesafeleri (çekme mesafeleri) konut gibi bir özel alanın sokak gibi bir kamusal alanla ilişkisini de tanımlar. Dolayısı ile yönetmelikte verilen minimum koşullar mahremiyet için de gereklidir. Tasarımcı veya mekan planlayıcı bunu göz ardı etmemelidir. Işık ve hava hakları ise yapı yaklaşma mesafelerini belirleyen en önemli bileşenlerdendir. Bu durum çeşitli ülkelerde değişik biçimde ele alınmıştır. Bir çarpıcı örnek Manhattan New York'tan verilebilir. Dikkat edilirse, Manhattan'daki yüksek yapıların büyük çoğunluğu belirli yüksekliklerde daralırlar. Bunun belli bir yapısal nedeni (inşaat teknolojisi gibi) olduğu düşünülebilir. Oysa, 19.yy sonunda ve 20 yüzyılın başında geliştirilen yasa ve yönetmeliklerle her yapının daha fazla ışık ve hava alması amaçlanmıştır. Adını. Hava ve Işık Hakları Yasası olarak tercüme edebileceğimiz yasanın amacı bellidir. Zamanla gelişen ve evrilen bu kurallar, bizim de yönetmeliğimizde verilen kurallara ve koşullara konu olmuştur. Dava konusu alandaki konut yapısı dizilimlerinin birbirlerine olan uzaklıkları azaltılmıştır. Bu konut yapılarının, doğu-batı doğrultusunda dizildiği anlaşılmaktadır (Şekil 3). Şekil 3. Dava konusu alandaki yapılaşmanın modeli. Sağ alt köşe doğu, sol üst köşe batı yönleridir. Bu durumda, özelikle güneşin eğiminin çok azaldığı kış aylarında kuzey sıralarındaki yapıların güneşten daha az faydalanacakları açıktır. Bu sık dizilişin (Şekil 4) yalnız ışık alma ile ilgili değil, ısıtma ile ilgili de (pasif ısıtma) olumsuz etkileri olacaktır.
Şekil 4. Dava konusu alandaki konut yapılarının minimum koşulların altında, sık diziliş biçimi.
Son olarak sözünü edeceğimiz kavram, hissedilir hacimdir (Ellis 1978). Bu kavram oldukça karmaşık algısal süreçler de açıklanır. Yine de sonuçla, bir mekanın (üç b: urlu mekanın ı anlamlı bir bütün halinde görülmesi (ya da görülememesi) biçiminde ifadesini bulur. Bu kavrama ilişkin çokça araştırma yapılmıştır. Spreiregen'e göre (1965, 75) yapılar arasındaki uzaklık h/2'nin (karşılıklı iki yapıdan birinin yüksekliği) altına düştüğünde hissedilir hacim kullanıcı üzerinde baskı yaratır. Daha doğrusu mekanın bütünsel algısı güçleşir. Bunun önemi ise şudur. Bir mekanın benimsenebilmesi ve sevilerek, beğenilerek kullanılabilmesi için bütünsel olarak algılanabilmesi gerekir. Aslında mekan nötr bir kavramdır. Toplumsal olarak önemli olan mekan değil yer kavramıdır. Mekanın yere dönüşebilmesi için çeşitli psiko-sosyal - süreçlerden seçilir» - Ancak- bu sürecin başlangıcında -mekanın - açık. biçimde algılanabilmesi ön koşuldur (bkz. Barlas 2006). Sunduğu çok sık yapılaşma, dava konusu alandaki yapılaşma düzeninin algılanması ve sevilerek ve benimsenerek kullanılması zor bir mekan oluşturduğunu göstermektedir. Üstelik, bunun gerekçesi olarak da, konfor düzeyini artırmak amacı ile dava konusu alanda önerilen diğer il^r. kullanımlarının büyüklüğü nedeni ile. konut alanına yeterince yer kalmamış olması gösterilmektedir. 3u da kendi içinde baskı bir çelişkidir 3u ; anaan kullar:emin konfor düzeyini artırmak için farklı kullanımlar öngörüldüğü söylenmekte, diğer yandan bu farklı kullanımların varlığı konut yaşam çevresindeki kaliteyi düşürmektedir. Aslında bu çelişki, şehircilik ilkelerinin ve kentsel tasarım ilkelerinin bilinmemesinden kaynaklanıyor düşüncesindeyiz. Bu durumda, davalının yanıtında yer alan "yapılan değişiklikler planlama ilke ve kriterleri çerçevesinde gerçekleştirilmiştir" ifadesinin yerini bulmadığı düşüncesindeyiz. D. Davanın Diğer Konulara Göre İrdelenmesi Yukarıda (dosya incelemesi bölümünde) verilen tabloda, dava konusu alana ilişkin alan kullanımı yüzölçümleri verilmektedir. Buna göre alanda önceki planda ayrılmış olduğu söylenen 5730 metrekare yüzölçümlü bir ticaret alanı bulunmaktadır. Bilirkişi Kurulumuz dava konusu alan (plan onama sınırı) içinde önceki planda ayrılmış herhangi bir ticaret alanı kullanımı saptayamamıştır. Doğal olarak bu saptamamızı 1/5000 ölçekli plan üzerinden yaptığımız belirtmek isteriz. Davalının yanıtında (sayfa 4), "Başkanlığımızın 18.7.1991 gün ve 1347/89 sayılı yazısı ile onanan 1/1000 ölçekli
uygulama imar planı kapsamında... " denmektedir. Ayrıca, yine davalının yanıtında (sayfa 4) "84074 sayılı parselasyon plam ile çarşı gazino kullanımlarına ayrıldığı 35 dermektedir. Demek ki, önceki 1/5000 ölçekli plandan sonra yapılan uygulamada dava konusu alanda ticaret alanı ayrılmıştır. Bu durumda ayrılan ticaret alanının 1/5000 ölçekli Nazım îmar Plamna işlenmesi gerekirdi. Bu bir eksikliktir. Referanslar Barlas, M. A. (2006), Urban Sreets and Urban Rituals, Ankara: METU Faculty of Architecture Printing Workshop. Canaran C.(2000) Urban-Design in Earîhqııake~Prone Settlements. (Deprem Bölgesi Yerleşmelerinde Kentsel tasarım), basılmamış Yüksek Lisans Tezi, ODTÜ: Ankara. Ellis, W. C. (1978), "The Spatial Structure of Streets," On Streets'de, editör: S. Anderson, Cambridge, Mass.: MİT Press, ss.l 14-133. Spreiregen, P. D. (1965), Urban Design: the Architecture of Towns and Cities. New York: McGraw-Hill, SONUÇ Bilirkişi Kurulumuz yaptığı irdelemede, Ankara Büyükşehir Belediyesi Meclisinin 16.2.2007 gün ve 511 sayılı "Yenimahalle İlçesi 41999, 42000, 42001, 42012 sayılı adalar için hazırlanan 1/5000 ölçekli Nazım İmar Planı Değişikliği"nin, plan bütünlüğünü bozduğu, yasa ve yönetmeliklere aykırı olduğu, şehircilik ve kentsel tasarım ilkelerine uygun olmadığı ve kamu yararına aykırı olduğu sonucuna varmıştır. saygılarınıza sunarız. 26.6.2008 Doç.Dr.Baykan Günay Doç.Dr. M.Adnan Barlas
T.C ANKARA BÖLGE İDARE MAHKEMESİ Y.D İtiraz No: 2008/4506 YÜRÜTMENİN DURDURULMASI İSTEMİ HAKKINDA VERİLEN KARARA İTİRAZ EDEN (Davalı) : Ankara Büyükşehir Belediye Başkanlığı ANKARA VEKİLİ : Av.Ayşe AKYOL AYDIN (Aynı Yerde) MÜDAHİL (Davalı Yarımda) : ATM Yapım ve İşletme A Ş. VEKİLİ : Av.Hüseyin ÇINAR Tunus Cad. No: 85/9 Kavaklıdere/ANKARA KARS! TARAF (Davacı) : Çağdaş Başkent Ankara Demeği VEKİLİ : Av.Muzaffer YILMAZ Iran Cad. No: 21 Karum İş Merkezi C Blok K: 6 D: 459 Kavaklıdere/ANKARA İSTEMİN ÖZETİ : Ankara Büyükşehir Belediye Meclisi'nin 16.02.2007 tarih ve 511 sayılı "Yenimahalle İlçesi, 41999, 42000, 42001, 42012 sayılı adalarda 1/5000 ölçekli Nazım İmar Planı değişikliğine" ilişkin işlemin iptali istemiyle açılan davada, Ankara 7. İdare Mahkemesince verilen 18.09.2008 gün ve E.2007/298 sayılı yürütmenin durdurulması isteminin kabulüne ilişkin kararın kaldırılması istenilmektedir TÜRK MİLLETİ ADINA Hüküm veren Ankara Bölge İdare Mahkemesince işin gereği görüşülüp düşünüldü: Dava dosyasında mevcut bilgi ve belgelere göre, mahkemece yürütmenin durdurulması istemi hakkında verilen kararda yasaya aykırılık bulunmadığından, itiraz isteminin 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu'nun 27.maddesinin 6.fıkrası uyarınca REDDİNE, 05.11.2008 tarihinde oybirliğiyle karar verildi. BAŞKAN V. ÜYE ÜYE Fatma Gülseren AKSOY Sevgi TOPRAK Erhan ÇİFTÇİ 27392 27049 32726