Rafet ÖZTÜRK Bu kitap Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı nın 18/12/2009 tarih ve 261 sayılı Kurul Kararı ile 2010-2011 öğretim yılından itibaren 5 (beş) yıl süre ile Ders Kitabı olarak kabul edilmiştir. Üniteye Hazırlık 1. Son yıllarda yapılmış olan en önemli buluş sizce hangisidir? Arkadaşlarınızla tartışınız. 2. Günümüzde, hayatımızın vazgeçilemez teknolojisi sizce hangisidir? Sınıf arkadaşlarınızla tartışınız. 3. Teknolojik gelişmelerin varabileceği en son noktaları hayal ederek bunları sınıf arkadaşlarınızla paylaşınız. 1
Bu kitabın her hakkı Yakın Çağ Yayınları Bilgi ve Eğitim Hizmetleri Tic. Ltd. Şti.'e aittir. Yayınevinin yazılı izni olmaksızın, kitabın tamamı veya bir kısmı herhangi bir yöntemle basılamaz, yayımlanamaz, bilgisayarda depolanamaz, çoğaltılamaz ve dağıtımı yapılamaz. ISBN 978 605 88650 1 3 Editör Dil Uzmanı Görsel Tasarımcı Program Geliştirme Uzmanı Ölçme Değerlendirme Uzmanı Rehberlik Uzmanı : Şükrü ÖZTÜRK : Jülide ALTAY : Alime Gülhan MÜFTÜOĞLU : R. Levent VEZNADAROĞLU : Ali AKIN : Nazlı KILIÇOĞLU Baskı ve Cilt tel.: (0-312) 278 34 84 (pbx) belgeç: (0-312) 278 30 46 www.tunamatbaacilik.com.tr e-posta: tuna@tunamatbaacilik.com.tr Baskı Yeri ve Yılı Ankara, 2012 2
İSTİKLÂL MARŞI Korkma, sönmez bu şafaklarda yüzen al sancak; Sönmeden yurdumun üstünde tüten en son ocak. O benim milletimin yıldızıdır, parlayacak; O benimdir, o benim milletimindir ancak. Çatma, kurban olayım, çehreni ey nazlı hilâl! Kahraman ırkıma bir gül! Ne bu şiddet, bu celâl? Sana olmaz dökülen kanlarımız sonra helâl... Hakkıdır, Hakk a tapan, milletimin istiklâl! Ben ezelden beridir hür yaşadım, hür yaşarım. Hangi çılgın bana zincir vuracakmış? Şaşarım! Kükremiş sel gibiyim, bendimi çiğner, aşarım. Yırtarım dağları, enginlere sığmam, taşarım. Garbın âfâkını sarmışsa çelik zırhlı duvar, Benim iman dolu göğsüm gibi serhaddim var. Ulusun, korkma! Nasıl böyle bir imanı boğar, Medeniyet! dediğin tek dişi kalmış canavar? Arkadaş! Yurduma alçakları uğratma, sakın. Siper et gövdeni, dursun bu hayâsızca akın. Doğacaktır sana va dettiği günler Hakk ın... Kim bilir, belki yarın, belki yarından da yakın. Bastığın yerleri toprak! diyerek geçme, tanı: Düşün altındaki binlerce kefensiz yatanı. Sen şehit oğlusun, incitme, yazıktır, atanı: Verme, dünyaları alsan da, bu cennet vatanı. Kim bu cennet vatanın uğruna olmaz ki fedâ? Şühedâ fışkıracak toprağı sıksan, şühedâ! Cânı, cânânı, bütün varımı alsın da Huda, Etmesin tek vatanımdan beni dünyada cüdâ. Ruhumun senden, İlâhi, şudur ancak emeli: Değmesin mabedimin göğsüne nâmahrem eli. Bu ezanlar -ki şahadetleri dinin temeli- Ebedî yurdumun üstünde benim inlemeli. O zaman vecd ile bin secde eder -varsa- taşım, Her cerîhamdan, İlâhi, boşanıp kanlı yaşım, Fışkırır ruh-ı mücerred gibi yerden na şım; O zaman yükselerek arşa değer belki başım. Dalgalan sen de şafaklar gibi ey şanlı hilâl! Olsun artık dökülen kanlarımın hepsi helâl. Ebediyen sana yok, ırkıma yok izmihlâl: Hakkıdır, hür yaşamış, bayrağımın hürriyet; Hakkıdır, Hakk a tapan, milletimin istiklâl! Mehmet Âkif ERSOY 3
ATATÜRK ÜN GENÇLİĞE HİTABESİ Ey Türk gençliği! Birinci vazifen, Türk istiklâlini, Türk cumhuriyetini, ilelebet, muhafaza ve müdafaa etmektir. Mevcudiyetinin ve istikbalinin yegâne temeli budur. Bu temel, senin, en kıymetli hazinendir. İstikbalde dahi, seni, bu hazineden, mahrum etmek isteyecek, dahilî ve haricî, bedhahların olacaktır. Bir gün, istiklâl ve cumhuriyeti müdafaa mecburiyetine düşersen, vazifeye atılmak için, içinde bulunacağın vaziyetin imkân ve şeraitini düşünmeyeceksin! Bu imkân ve şerait, çok nâmüsait bir mahiyette tezahür edebilir. İstiklâl ve cumhuriyetine kastedecek düşmanlar, bütün dünyada emsali görülmemiş bir galibiyetin mümessili olabilirler. Cebren ve hile ile aziz vatanın, bütün kaleleri zapt edilmiş, bütün tersanelerine girilmiş, bütün orduları dağıtılmış ve memleketin her köşesi bilfiil işgal edilmiş olabilir. Bütün bu şeraitten daha elîm ve daha vahim olmak üzere, memleketin dahilinde, iktidara sahip olanlar gaflet ve dalâlet ve hattâ hıyanet içinde bulunabilirler. Hattâ bu iktidar sahipleri şahsî menfaatlerini, müstevlilerin siyasî emelleriyle tevhit edebilirler. Millet, fakr u zaruret içinde harap ve bîtap düşmüş olabilir. Ey Türk istikbalinin evlâdı! İşte, bu ahval ve şerait içinde dahi, vazifen; Türk istiklâl ve cumhuriyetini kurtarmaktır! Muhtaç olduğun kudret, damarlarındaki asîl kanda, mevcuttur! 4
Mustafa Kemal ATATÜRK 1881 1938 5
İÇİNDEKİLER KİTABIMIZI TANIYALIM... 9 1. ÜNİTE BİLGİ TEKNOLOJİSİNİN TEMEL KAVRAMLARI A. BAŞLANGIÇ...12 1. Donanım Yazılım Bilişim Teknolojisi...12 2. Bilgi ve İletişim Teknolojisi Ürünlerinin Tanıtımı...12 3. Bilgisayar Çeşitleri...12 4. Bilgisayarlar Arasındaki Farklılıklar... 13 5. Uçbirim (Giriş/Çıkış, I/O) Aygıtları...14 6. Bir Kişisel Bilgisayarın Temel Donanım Birimleri... 14 DEĞERLENDİRME SORULARI... 16 B. BİLGİ TEKNOLOJİSİ VE TOPLUM...17 1. Değişen Bir Dünya...17 2. İyi Bir Çalışma Ortamı... 18 3. Sağlık ve Güvenlik... 18 DEĞERLENDİRME SORULARI...19 C. DONANIM... 20 1. Merkezî İşlem Birimi... 20 2. Giriş (Input) Araçları... 20 3. Çıkış (Output) Araçları...21 DEĞERLENDİRME SORULARI... 23 Ç. DEPOLAMA... 24 1. Hafıza Depolama Araçları... 24 2. Hafıza Çeşitleri... 26 3. Hafıza Ölçümü...27 4. Bilgisayar Performansı...27 DEĞERLENDİRME SORULARI... 28 D. YAZILIM... 29 1. Yazılım Çeşitleri... 29 2. Sistem Geliştirme Kavramı... 30 DEĞERLENDİRME SORULARI... 30 E. BİLGİSAYAR AĞLARI...31 1. Türleri...31 2. Bilgisayarda Ağ Bağlantıları... 32 3. İnternet... 34 F. GÜVENLİK, TELİF HAKLARI VE HUKUK... 35 1. Güvenlik... 35 2. Bilgisayar Virüsleri... 36 3. Telif Hakkı... 36 4. Verilerin Kanunla Korunması...37 SORULARI... 38 2. ÜNİTE BİLGİSAYARI KULLANMA VE YÖNETME A. BaşlangıÇ... 42 1. Bilgisayarda İlk Adım... 42 DEĞERLENDİRME SORULARI... 45 B. MasaÜstü Ekran Görüntüsünün Yapılandırılması... 46 1. Simgelerle (İkonlarla) Çalışma... 46 2. Pencerelerle Çalışma... 48 C. Basit Düzenlemeler YapmA...51 1. Metin Düzenleme...51 DEĞERLENDİRME SORULARI... 54 Ç. Dosyaları Düzenleme... 55 1. Dizinler (Klasörler) ve Dosyalar... 55 2. Dosya İşlemleri...57 3. Arama... 58 D. YazdırmA... 60 1. Yazıcı Yükleme... 60 2. Yazıcıdan Baskı Alabilme... 62 3. Varsayılan Yazıcıyı Değiştirme... 62 SORULARI... 63 3. ÜNİTE KELİME İŞLEM PROGRAMI A. Başlangıç... 68 1. Kelime İşlemciyle İlk Adımlar... 68 2. Temel Ayarları Yapma... 73 3. Belge Alışverişi... 76 DEĞERLENDİRME SORULARI... 76 B. Temel İşlemleR... 77 1. Metni Yerleştirme...77 2. Metin Seçme... 79 3. Metin Düzenleme... 79 4. Arama ve Değiştirme...81 DEĞERLENDİRME SORULARI... 82 C. Biçimleme... 83 1. Metin Biçimleme... 83 DEĞERLENDİRME SORULARI... 88 6
Ç. Sayfa BiçimlemE... 89 1. Biçimler... 89 2. Başlıklar ve Sayfa Altlıkları... 90 3. Yazım ve Dil Bilgisi Kontrolü... 90 4. Belge Yapısı... 92 DEĞERLENDİRME SORULARI... 93 D. YazdırmA... 94 1. Belgeyi Önizleme... 94 2. Temel Yazdırma Seçenekleri... 94 3. Belgeyi Yazdırma... 94 DEĞERLENDİRME SORULARI... 95 E. İleri ÖzellikleR... 96 1. Tablolar... 96 2. Resimler ve Şekiller... 99 3. Nesneleri Aktarma... 100 4. Adres, Mektup Birleştirme...101 DEĞERLENDİRME SORULARI... 102 SORULARI... 103 4. ÜNİTE ELEKTRONİK TABLOLAMA A. BaşlangıÇ... 108 1. Elektronik Tablolama Uygulamasıyla İlk Adımlar... 108 2. Temel Ayarları Yapma... 112 3. Belge Alışverişi... 113 DEĞERLENDİRME SORULARI... 113 B. Temel İşlemleR...114 1. Veri Yerleştirme... 114 2. Veri Seçimi... 115 3. Kopyalama, Taşıma ve Silme... 116 4. Arama ve Değiştirme...117 5. Satır ve Sütunlar... 118 6. Veri Sıralama... 119 DEĞERLENDİRME SORULARI... 119 C. Formüller ve FonksiyonlaR... 120 1. Aritmetik ve Mantık Formülleri... 120 2. Fonksiyonlarla Çalışma... 123 DEĞERLENDİRME SORULARI... 125 Ç. BiçimlemE... 126 1. Hücredeki Sayıları Biçimleme... 126 2. Hücredeki Metinleri Biçimleme...127 3. Hücreleri Biçimleme... 128 4. Yazım Kontrolü... 130 5. Belge Yapısı... 130 6. Yazdırma...131 DEĞERLENDİRME SORULARI... 132 D. İleri özellikler... 133 1. Nesne Aktarma... 133 2. Grafikler... 134 DEĞERLENDİRME SORULARI... 136 SORULARI...137 5. ÜNİTE VERİ TABANI UYGULAMALARI A. BaşlangıÇ... 142 1. Veri Tabanıyla İlk Adımlar... 142 2. Temel Ayarları Yapma...145 DEĞERLENDİRME SORULARI... 146 B. Bir Veri Tabanı Yaratma...147 1. Temel İşlemler...147 2. Anahtarları Tanımlama...151 3. Tablo Tasarımı... 152 4. Veri Tabanını Güncelleme... 153 DEĞERLENDİRME SORULARI... 155 C. Formların Kullanımı... 156 1. Form Oluşturma... 156 2. Form Görüntüsünü Değiştirme... 158 DEĞERLENDİRME SORULARI... 160 Ç. Bilgiye ErişiM...161 1. Temel İşlemler...161 2. Sorguyu Arıtma... 165 3. Seçme ve Sınıflandırma... 166 DEĞERLENDİRME SORULARI...167 D. RaporlamA... 168 1. Seçilmiş Verileri Belirli Bir Sırayla Ekranda ve Raporlarda Gösterme... 168 2. Raporu Değiştirme... 170 3. Sayfa Başlıkları ve Altlıkları Oluşturma...171 4. Verileri Gruplama...171 DEĞERLENDİRME SORULARI...171 SORULARI... 172 6. ÜNİTE SUNU PROGRAMI A. BaşlangıÇ... 176 1. Sunu Uygulamasıyla İlk Adımlar... 176 2. Temel Ayarları Yapma...181 3. Belge Alışverişi...181 DEĞERLENDİRME SORULARI... 182 7
8 B. Temel İşlemleR... 183 1. Sunu Oluşturma... 183 2. Metni Taşıma, Kopyalama, Silme... 186 3. Görüntüleri Kopyalama, Taşıma ve Silme...187 4. Slaytları Kopyalama, Taşıma ve Silme...187 DEĞERLENDİRME SORULARI... 188 C. BiçimlemE... 189 1. Metin Biçimleme... 189 2. Metin Kutularını Değiştirme... 192 DEĞERLENDİRME SORULARI... 193 Ç. Grafik ve ŞemalaR... 194 1. Çizilmiş Nesneler... 194 2. Şemalar...197 3. Şekiller ve Diğer Nesneler... 198 DEĞERLENDİRME SORULARI... 200 D. Yazdırma ve Dağıtma...201 1. Slayt Yapısı...201 2. Dağıtıma Hazırlama...201 3. Yazdırma... 202 DEĞERLENDİRME SORULARI... 203 E. Slayt Gösteri Efektlerİ... 204 1. Animasyon Efektleri Ekleme... 204 2. Slayt Geçiş Efektleri Ekleme... 205 DEĞERLENDİRME SORULARI... 205 F. Bir Slayt Gösterisi GörüntülemE... 206 1. Herhangi Bir Slaytla Slayt Gösterisine Başlama... 206 2. Slaytları Gizleme... 206 DEĞERLENDİRME SORULARI... 206 ÜNİTE SONU DEĞERLEDİRME SORULARI...207 7. ÜNİTE İNTERNET VE İLETİŞİM A. BaşlangıÇ... 212 1. İnternet le İlk Adım... 212 2. Temel Ayarları Yapma... 216 DEĞERLENDİRME SORULARI...217 B. Web de Dolaşma... 218 1. Belirtilen Adresi (URL:Uniform Resource Locator) Açma... 218 2. Link Açma ve Önceki Sayfaya Geri Dönme... 218 3. Ana Sayfaya Dönme... 218 DEĞERLENDİRME SORULARI... 219 C. Web de AramA... 220 1. Arama Motoru Kullanma... 220 2. Yazdırma...221 DEĞERLENDİRME SORULARI... 222 Ç. Yer İşaretleri (Bookmark)... 223 1. Yer İşaretleri Oluşturma... 223 2. Yer İşaretleri Oluşturulmuş Sayfayı Açma... 223 3. Web Sayfasına Yer İşaretleri Koyma... 224 DEĞERLENDİRME SORULARI... 224 D. BaşlangıÇ... 225 1. Elektronik Postayla İlk Adımlar... 225 2. Temel Ayarları Yapma...227 DEĞERLENDİRME SORULARI... 229 E. İletileR... 230 1. İleti Gönderme... 230 2. Kopyalama, Taşıma, Silme... 232 3. İletiyi Okuma... 233 4. İletiye Cevap Verme... 234 DEĞERLENDİRME SORULARI... 235 F. İletinin İletilmesİ... 236 1. Adres Defteri... 236 2. Birden Çok Adrese İleti Yollama... 238 DEĞERLENDİRME SORULARI... 239 G. İleti Yönetimİ... 240 1. İleti Arama... 240 2. Yeni Posta Klasörü Oluşturma... 240 3. İleti Silme... 240 4. İletileri Yeni Bir Posta Klasörüne Taşıma...241 5. İletileri İsim, Konu ve Tarihine Göre Sıralama...241 SORULARI... 242 CEVAP ANAHTARI... 246 SÖZLÜK... 248 KAYNAKÇA... 253
KİTABIMIZI TANIYALIM Bu renk her ünitede farklılık göstermektedir. Ünite isminin yazılı olduğu bölümdür. Bilgi Teknolojisinin Temel Kavramları 1. ÜNİTE BİLGİ TEKNOLOJİSİNİN TEMEL KAVRAMLARI Üniteye başlamadan önce bu soruları cevaplayarak bir ön bilgi sahibi olabilirsiniz. Üniteye Hazırlık 1. Son yıllarda yapılmış olan en önemli buluş sizce hangisidir? Arkadaşlarınızla tartışınız. 2. Günümüzde, hayatımızın vazgeçilemez teknolojisi sizce hangisidir? Arkadaşlarınızla sınıfta tartışınız. 3. Teknolojik gelişmelerin varabileceği en son noktaları hayal ederek bunları sınıf arkadaşlarınızla paylaşınız. 11 Sayfa numarasının yazılı olduğu bölümdür. 9
Konuya Hazırlık 1. Günlük hayatta bilgisayar hangi alanlarda kullanılmaktadır? 2. Bilgisayarın farklı tıp ve özellikte olmasının sebepleri neler olabilir? Tartışınız. Konu başlangıçlarındaki bu soruları cevaplayarak konuya ön hazırlık yapmış olursunuz. Konu içerisinde verilen bu etkinlikleri gerçekleştirerek konuyu en iyi şekilde kavrayabilirsiniz. Çalışma Etkinliği İnternet üzerinden bir araştırma yaparak bilgisayarın hangi iş kollarında ne oranda kullanıldığı hakkında bilgi edininiz. DEĞERLENDİRME SORULARI 1. Bilgisayar üzerinde aritmetiksel, mantıksal ve karşılaştırma işlemi yapan birim aşağıdakilerden hangisidir? A) RAM B) Yazılım C) İşlemci D) ROM E) Hard disk 2. Aşağıdakilerden hangisi çıkış birimidir? A) Scanner B) Hoparlör C) Kamera Konu sonlarında yer alan değerlendirme sorularını cevaplayarak konuyu daha iyi pekiştirebilirsiniz. D) Mikrofon E) Oyun çubuğu 3. Aşağıdakilerden hangisi giriş birimi değildir? A) Klavye B) Fare C) Ekran D) Yazıcı E) Mikrofon 4. Genellikle diğer bilgisayarlara hizmet vermek amacıyla kullanılan en güçlü bilgisayar aşağıdakilerden hangisidir? A) Ana bilgisayar B) Mini bilgisayar C) Ağ bilgisayarı D) Dizüstü bilgisayar E) Kişisel bilgisayar SORULARI A. Aşağıda verilen cümleleri uygun ifadelerle tamamlayınız. 1. Bilgilerin manyetik olarak kaydedildiği alana... denir. 2. Bilgisayarın tüm elektronik parçalarının takıldığı, fiberglastan yapılmış olan devreye...denir. 3. Çeşitli donanımlardan gelen bilgileri görüntüye dönüştürerek monitöre ileten aygıta...denir. Ünite sonlarında yer alan değerlendirme sorularını cevaplayarak ünitede eksik kalan noktalarınızı tespit edebilirsiniz. 4. Bir bilgisayarda anakart üzerine takılan ve üzerinde bir soğutucu bulunan, bilgisayarın beyni olarak adlandırılan parçaya...denir. 5. İşlemcinin kullandığı geçici bellek ya da sistem belleğine...denir. 6. Komutların geçici bir süreyle tutulduğu daha sonra işlemciye sırasıyla gönderildiği belleğe...... denir. 7. Bir bilgisayarda klavye ve farenin takıldığı porta..... portu denir. 8. Scanner ve yazıcılar genelde portuna bağlanırlar. 9. Anakart üzerinde üretici firma tarafından yazılarak monte edilmiş birime.denir. 10. Günümüzde kullanılan en hızlı yazıcılar yazıcılardır. 11. Bilgisayar. ve olmak üzere temelde iki birime ayrılır. 12. Kendisine bağlı bilgisayarlara hizmet vermek amacıyla kurulmuş güçlü bilgisayarlara... denir. 13. Bilgisayar ekranları genelde ve.. olmak üzere temelde iki gruba ayrılır. 14. Bilgisayar kasası içerisinde yer alan ve bir ağa bağlanmak için kullanılan aygıta... denir. 15. Bilgisayarda hem CD hem de DVD yazmak için kullanılan birime... denir. 10