KÖK HÜCRE, HÜCRESEL TEDAVİ - REJENERATİF TIP Prof.Dr.Gülyüz Öztürk İstanbul Üniversitesi İstanbul Tıp Fakültesi, Pediatrik Hematoloji-Onkoloji Bilim Dalı, Kan Merkezi -Kök Hücre Nakli Ünitesi
KÖK HÜCRELER VE TİPLERİ Bölünerek, kendini yenileyerek ( self-renewal ) sayılarını devamlı sabit tutan, kan, karaciğer ve kas gibi özelleşmiş, görev yapan organları oluşturabilen ve farklılaşma yeteneğinde olan primitif nitelikte olan hücrelerdir 1. EMBRİYONEL KÖK HÜCRELER: Blastosit evresindeki embriyolardan köken alan ve herhangi bir hücreye farklılaşma kapasitesine sahip (pluripotent) olan kök hücreler 2. ERİŞKİN KÖK HÜCRELER: Farklı dokularda bulunan ve genelde bulundukları dokuya özgü hücrelere farklılaşma kapasitesine sahip postnatal dönemdeki kök hücreler
Osteoblastlar Nöral hücreler *** Pankreas Endod CaPo4 PDX1 TRITC Kondroblastlar Hepatositler *** Kollagen II Sk Miyoblast Alb/HNF1 ERİŞKİN KÖK HÜCRELER Kardiak: Hayır? Sk Miyosin SM Miyoblast Endotel Hemopoietik ücreler Sm Miyosin vwf ***
Aman Tanrım, ne kadar güzel kök hücrelerin var
Kök Hücre Kullanım Alanları
Hematopoetik Kök Hücreler
KEMİK İLİĞİ KAYNAKLI KÖK HÜCRELER Hematopoetik kök hücre Kemik iliğinde 10.000-15.000 de 1 Periferik kanda 100.000 de 1 Kordon kanında 100 de 1
Çoğalma HKH Kendini Oluşturabilme Farklılaşma
BUGÜN ARTIK.. HEMATOPOETİK KÖK HÜCRE NAKLİ Verici Kemik İliği Kök Hücresi Kök Hücre Vericini iliak kemiklerinden KI aspirasyonu Kemik İliği Filtrasyonu Periferik Kök Hücre Kaynakları Kordon Kanı Kök Hücresi Alıcı Alıcıya Uygulanması
HEMATOPOETİK KÖK HÜCRELERİN KULLANIM ALANLARI Yüksek doz KT i takiben (Maligniteler) * Hızlı hematopoetik toparlanma KI nin yeniden yapılandırılması * SAA * İmmün yetersizlikler Biyoterapi * İmmunoterapi * Diğer kök hücrelere dönüşüm AUU/03-2006
KLİNİK ÇALIŞMALARI DEVAM ETMEKTE OLAN KÖK HÜCRE TEDAVİLERİ Parkinson hastalığı Spinal kord zedelenmeleri İnme Alzheimer hastalığı Amyotrofik lateral skleroz Serebral palsi Kalp hastalığı Diabet Tip I Osteoartrit Romatoid artrit İdrar inkontinansı İskemik ekstremite Korneal hastalıklar......
Diabet
Sinir Sistemi
Gen Tedavileri
KALP HASTALIKLARINDA KÖK HÜCRE
Kemik Dokusu İlk klinik çalışmalar osteogenesis imperfektalı çocuklardaki uygulamalar
KÖK HÜCRE UYGULAMALARI
Düz & Çizgili Kas Dokusu
DÜZ & ÇİZGİLİ KAS DOKUSUNDA KÖK HÜCRE Bazı çalışmalarda, kemik iliği kaynaklı pluripotent kök hücrelerin bozulmuş kalp ve kas dokularına yerleşebildiğini göstermiştir, ancak yerleştikleri dokunun gen yapısının uyarıldığı konusunda veri azdır Bir çalışmada hücre yerleşimi gösterildiyse de bu hücrelerin sarcoglycan eksprese edemediği, dolayısı ile de dokuyu onaramadıkları belirlenmiştir Ancak kromatini yeniden şekillendiren bazı droglar histon ve benzeri proteinleri modifiye eder ve kası matüre eden bazı genleri eksprese edebilirler Bu hücrelerin hiçbiri müsküler distrofide kullanılmamıştır
Böbrek Dokusu
Karaciğer Dokusu
FAH-/- fareler Herediter tirozinemi 1 Erkekten dişiye kemik iliği Beta-galaktozidaz pozitif Donor kaynaklı hücre Aynı alıcı grubuna KTLS C-kit high Thy low Lin - Sca-1 + hücre izolsayonu Kc fonksiyonları normal Fonksiyonel hepatosit engrafmanı
Barsak Dokusu
İnce barsakta kök hücreler Mills, Jason C. and Gordon, Jeffrey I. (2001) Proc. Natl. Acad. Sci. USA 98, 12334-12336 Copyright 2001 by the National Academy of Sciences
Stelzner M. To make a new intestinal mucosa. Rejuvanation Res 2006: 9:20-5 Safra asidi malabsorbsiyonuna dayanan hayvan (sıçan) modeli İnce barsağın %25 i alınmış. Neonatal vericiden ileumdan kök hücre toplanmış. -Jejunumda debride edilen bölgeye implante edilmiş. 4 hafta sonra: işlevsel neomukoza gelişmiş. -İleuma eklenmiş: safra asidi atılım miktarı azalmış. Hücre-biyomateryal çalışmalarında: %36 engraftment elde edilmiş.
Akciğer Dokusu
KORDON KANINDAN ELDE EDİLEN HÜCRELER Miyokard hücreleri Nöroglial hücreler Kondrosit Hepatik hücreler Pankreatik ada hücreleri Korneal epitel Doku mühendisliğiyle kalp kapakçıkları ve damar graftları Yara tamiri
KORDON KANI VE HÜCRESEL TEDAVİDE EN SON GELİŞMELER GKK dan laboratuarda ilk kalp kapağı protezi imal edildi Münih Almanya Regen Med. 2009 Jan;4(1):7 Miyokard infarktüsü tedavisinde GKK hazırolması daha viabl olması ve daha fazla progenitör hücre taşıması nedeniyle iyi bir tedavi aracı olabilir Yu G, Borlongan CV, Stahl CE, Yu SJ Med Sci Monit. 2008 Oct;14(10):RA163-72
WHAT DO WE KNOW & WHAT DON T WE KNOW IN SCIENCE? 1 JULY 2005
James Thomson (University of Wisconsin-Madison) obtained embryonic stem cell lines derived from human blastocysts in 1998.
Etik Sorunlar
KÖK HÜCRELER İLE YAPILAN KLİNİK ARAŞTIRMALARDA ETİK DEĞERLENDİRMELER: Genel Etik Hususlar Helsinki Deklarasyonu, GCP ve diğer düzenlemeler Bilgilendirilmiş gönüllü oluru özellikleri Donör özellikleri Etik Değerlendirmeler Kök hücreleri kim uygulayacak Kök hücreler kime uygulanacak Kök hücreleri kim hazırlayacak
FARKLI KÖK HÜCRE KAYNAKLARINA GÖRE TEMEL ETİK GEREKSİNİMLER: Erişkin kök hücreleri Organ-Doku bağışına benzer (vücut bütüncüllüğü, bilgilendirilmiş olur v.b.) Kordon kanı kök hücreleri Donörün ( kadın veya çift) hücrelerin muhtemel kullanımı ve amaçlar hakkında bilgilendirilişi ve oluru Fötal Dokular Bilgilendirilmiş olur Doku elde etmeye yönelik düşük yada kürtaj olmayışı Gebeliği sonlandırma zamanı ve yönteminin fötal doku elde etme ile ilişkisizliği Embriyonik blasitositlerden elde edilen kök hücreler İnfertilite tedavisi için hazırlanan ve kullanılmayan embriyo lar Araştırma amaçlı olarak hazırlanan embriyo lar İVF yöntemi Etik Tartışmalar Somatik hücre çekirdeği transferi yöntemi Embriyo nun kök hücre elde etme amacı ile parçalanması Embriyo nun bir birey olup olmadığı sorunu ve tartışmaları İnsan klonlama ile ilgili etik ve moral kaygılar ve tartışmalar
KEMİK İLİĞİ STROMAL SİSTEM-MSC
KEMİK İLİĞİ STROMAL SİSTEM GELİŞİM VE ETKİLEŞİM BASAMAKLARI
MSC GELİŞİM VE FARKLILAŞMA BASAMAKLARI
MSC VE GVHD TEDAVİSİ
MSC VE KANSER GEN TEDAVİSİ
HÜCRESEL TEDAVİ VE REJENERATİF TIP Rejeneratif tıp kavramı yaşam biliminin metod ve prensiplerinin tıp ve mühendislik ile birleştirilmesini kapsayan multidisipliner, son yıllarda çok hızla gelişen bir alandır. Rejeneratif tıbbın amacı hasarlı hücrenin onarılması, yerine konması ve hücrenin yeniden yapılandırılmasının sağlanması ile doku ve organların bozulan foksiyonlarının restore edilmesi olarak tanımlamıştır. Hücresel tedavi ve doku mühendisliği rejeneratif tıbbın temel çizgisini oluşturmaktadır ve tedavinin güvenilir, etkin, uygulanabilir ve sürdürülebilir olmasını belirler.
Tanımlamalar Doku mühendisliği Kök hücre Kök hücre nişi Embriyonik kök hücre Blastosit kaynağı ve terapötik klonlama Non-Embriyonik kök hücre Kemik iliği kaynaklı stromal kök hücre Adipose doku kaynaklı stromal hücre Cilt kaynaklı kök hücre prekürsörü Amniotik sıvı kaynaklı kök hücre Kordon kanı kaynaklı kök hücre
KLİNİK VE DENEYSEL ÇALIŞMALAR Kemik doku ile ilgili: Kemik kaybının tedavisi : Kemik tümöründe Birleşmemiş kırık tedavisinde Osteogenesis imperfecta tedavisinde Kıkırdak doku tedavisinde Tendon ve ligament tedavisinde Spinal kord yaralanmalarında Kalp kası ile ilgili hastalıklarda Üriner sistem-mesane hastalıkları
HÜCRESEL TEDAVİ VE REJENERATİF TIP En önemli sorunlar: İn vitro hücre kültürlerinde hücre çoğaltılması, implantasyon sonrası hücrelerin apoptozis sorunu dokuda vaskularizasyon sorunu, biomateryalin taşıdığı problemler, klinik uygulamalarda moral ve etik sorunlar, hücre kültür süresinin uzaması ile ilgili ekonomik sorunlar
HÜCRESEL TEDAVİ VE REJENERATİF TIP İnsan kök hücresi ile tedavide güvenilir tedavi için geliştirilen standardize testler; ürün dayanıklılığı, stabilite, tümörijenisite, toksisite ve immünojeniteyi gösterecek şekilde düzenlenmiştir. Rejeneratif tıp kavramında ISSCR ın kök hücre klinik uygulama klavuzunda prensipler verilmiştir www.issscr.org
REJENERATİF TİBBİN AÇTİĞİ UFUKLAR Vericisi olmayan organ nakillerinin yapılabilmesi Kalp hastalıklarında onarıcı tedavi Karaciğer hastalıklarında onarıcı tedavi Kemik hastalıkları (osteogenezis imperfekta) Nörolojik sistem hastalıkları (yaralanma, serebral palsi, alzheimer ) Akciğer hastalıklarında onarıcı ve yeniden yapılandırıcı tedavi (kistik fibrosis, amfizem vb Endojen uyarı ile hazırlayıcı veya ekzojen hücre tedavisi (kemik iliği gibi)
KAN MERKEZLERİNİN REJENERATİF TİPTA YERİ!!!!!
MEMLEKETİMİN DURUMU 2007 2007 2014 2024???? İnsan umut ettikçe yaşar
DAHA ÇOOOK ÇALIŞMAM LAZIM