HİPERTANSİYON Prof. Dr. Tekin AKPOLAT Yüksek tansiyon (hipertansiyon) nedir? Kan basıncının normalden fazla olmasıdır. Büyük tansiyon 140 mm Hg veya küçük tansiyon 90 mm Hg dan fazla ise yüksek tansiyon olarak kabul edilir. Hastanede veya evde yapılan kan basıncı ölçümü değerleri aynı mıdır? Hayır, evde yapılan kan basıncı ölçümlerinde bulunan değerler genellikle daha düşüktür. Bu nedenle hipertansiyon tanımı için ev ölçümleri kullanılıyorsa büyük tansiyonun 135 mm Hg veya küçük tansiyonun 85 mm Hg dan yüksek olması hipertansiyondur. Ülkemizde 15 milyon hipertansiyon hastası vardır Hipertansiyon öncesi dönem nedir? Bir insanın büyük tansiyonu 120-139 mm Hg veya küçük tansiyonu 80-89 mm Hg arasında ise hipertansiyon öncesi olarak kabul edilir. Hipertansiyon öncesi dönem neden önemlidir? Bu kişilerde yaşamın ilerleyen dönemlerinde hipertansiyon ortaya çıkma olasılığı yüksektir. Bu nedenle bu kişilerin kan basıncı yakından takip edilmeli ve bu kişiler yaşam düzenlerini değiştirmelidirler. Hipertansiyon neden olur? Hastaların % 90-95 inde hipertansiyon bilinen bir hastalığa bağlı değildir. Kalan % 5-10 unda ise hipertansiyona yol açan başka bir hastalık vardır. Hipertansiyona yol açan hastalıklar nelerdir? Bu hastalıkları 3 gruba ayırmak mümkündür. 1.Böbrek hastalıkları 2.Hormonal hastalıklar 3.Diğer hastalıklar
Böbrek hastalıklarına örnek verebilir misiniz. Genel olarak bütün böbrek hastalıkları hipertansiyona yol açabilir. Bazı böbrek hastalıklarında hipertansiyon daha sıktır, bazılarında ise daha şiddetlidir. Bazı böbrek hastalıklarının başlangıcında, bazılarında ise hastalık ilerledikçe ortaya çıkar. Böbreğin iltihabi hastalıklarında, böbreğin mikrobik hastalıklarında, taş hastalığında, nefritlerde, böbrek kistlerinde, böbrek damarlarının hastalıklarında hipertansiyon ortaya çıkabilir. Hipertansiyon neden tedavi edilmelidir? Hipertansiyon vücutta birçok organı etkiler, en çok etkilenen organlar kalp, beyin, böbrekler, atardamarlar ve gözlerdir. Hipertansiyon bu organları etkileyerek kalıcı sakatlık ve ölüm gibi istenmeyen sonuçlara yol açabilir. Bu istenmeyen sonuçlara örnek verir misiniz? Kalp krizi, kalp büyümesi, kalp yetmezliği, böbrek hastalığı, gözde kanamalar, beyin kanaması, beyin damarlarında tıkanma, damar tıkanması... Hipertansiyon tedavi edilmezse çok ciddi sorunlara yol açıyor. Tedavi ile bu sorunlar önlenebilir mi? Evet. Hipertansiyon tedavisinde asıl amaç bu sorunları önlemektir, beyin kanaması geçiren bir hastada hipertansiyonun tedavi edilmesi beyin kanamasının neden olduğu felci tedavi etmez, keşke böyle bir hasta felç geçirmeden önce kan basıncı kontrol altına alınsaydı da felç olmasaydı. Hipertansif hastalar şanslıdır çünkü hipertansiyonun farkındadırlar Haklısınız. Komşumuz Ayşe Teyze de yıllarca doktora gitmedi, ilaç kullanmadı, felç olduktan sonra sağlığının değerini anladı. Şimdi herkese kan basıncınızı ölçtürün diyor. Ayşe Teyze için yapılabilecek bir şey yok mu? Felci için yapılabilecek tedaviler genellikle sınırlıdır, bu konuda en doğru kararı nöroloji uzmanı verir. Hipertansiyonu için ise yapacak çok şey vardır, tedavi ile hipertansiyonun yol açabileceği diğer sorunlar önlenebilir. Örneğin kanamaya bağlı görme kaybı Ayşe Teyze için herkesten daha fazla önemli olabilir. Felç nedeni ile hareketi kısıtlanan Ayşe Teyze bir de görme kaybına bağlı televizyon seyredemezse herhalde günleri daha zor geçer. Ayşe Teyze başka ne diyor? Ayşe Teyze keşke hipertansiyonum ilk saptandığı zaman doktora gitseydim, gerekli laboratuvar incelemelerini yaptırsaydım diyor.
Hipertansiyon tedavisinin başarılı olması için nelere dikkat edilmelidir? Hipertansiyon tedavisinin başarılı olması için sağlıklı bir hasta-hekim ilişkisi kurulmalıdır. Tedavinin başarıya ulaşması için hastalığın kabullenilmesi gerekir. Hipertansif hastalar hipertansiyonlarının farkında oldukları için sevinmelidirler çünkü hipertansiyon tedavisi olan bir hastalıktır. Tedavinin başarılı olmasında eğitimin ve yaşam düzeni değişikliklerinin önemi büyüktür. Tedavide amaç nedir? Hipertansiyon tedavisinde temel amaç kalıcı hasar ve ölüm riskini azaltmak ve hastanın kendini daha iyi hissetmesini sağlamaktır. Kan basıncı kaça düşürülmelidir, hedef kan basıncı değeri kaçtır? Büyük tansiyon 140 mm Hg ve küçük tansiyon 90 mm Hg nın altına indirilmelidir. Şeker hastalığı ve böbrek hastalarında ise büyük tansiyon 130 mm Hg ve küçük tansiyon 80 mm Hg nın altına indirilmelidir. Yaşam düzeni değişiklikleri nedir? 1.Tuz alınımının kısıtlanması 2.Fazla kiloların verilmesi 3.Fiziksel aktivitenin artırılması yani egzersiz 4.Sigaranın terkedilmesi 5.Aşırı alkolün önlenmesi Tuzu nasıl azaltabilirim? Yapay tuz kullanabilir miyim? Tuzsuz ekmek kullanılması, yemek pişirilirken tuz atılmaması ve sofraya konulmuş yemeklere tadına bile bakmadan tuz atma alışkanlığının terkedilmesi tuzun azaltılmasına yardımcı olur. Yapay tuzların bir kısmında azaltılmış da olsa gerçek tuz (sodyum) da vardır. Yapay tuzların içinde bulunan potasyumun bazı tansiyon düşürücü ilaçlarla alınması sorun yaratabilir. Bu nedenle doktorunuza danışarak kullanabilirsiniz. Hangi sporları yapabilirim? Ne kadar spor yapmalıyım? Düzenli aerobik egzersiz (yürüme, koşma, yüzme, bisiklete binme, jimnastik, step, aerobik, dans, bahçede çalışma...) kilo kaybını hızlandırır, kan basıncı kontrolünü kolaylaştırır ve kalp-damar hastalıkları riskini azaltır. Ağırlık kaldırma, vücut geliştirme gibi izotonik egzersizlerden kaçınılmalıdır. Uzun süredir egzersiz yapmıyorsanız veya kalp hastalığınız varsa egzersiz programına başlamadan önce doktorunuza görününüz. Egzersiz sıklığı haftada en az 3 kez, tercihen 5 kez 30-45 dakika süreli olmalıdır.
Sigaranın bırakılması kan basıncını düşürür mü? Sigaranın kan basıncı üzerine uzun süreli doğrudan bir etkisi yoktur yani sigaranın bırakılması kan basıncını düşürmez. Ancak, sigara hipertansiyonun vücuda verdiği zararları katlayarak arttırır, bu nedenle hipertansiyonu olan hastalar sigara içmemelidir. Doktorum reçetede 1 kutu ilaç yazdı. Kutu bitince ilaç tedavisini bırakacak mıyım? Genellikle hayır. Hipertansiyon tedavisi genellikle ömür boyu sürer, bu nedenle hastaların çoğunda ilaca devam etmek gerekir. Doktorumun verdiği ilaçla tansiyonum hedef değerlere geldi. İlacı bırakabilir miyim? Genellikle hayır çünkü kan basıncınız yeniden yükselir. İlaç kullanmaya başladım, eski alışkanlıklarıma (bol tuzlu, bol alkol...) dönebilir miyim? Ne yazık ki hayır, ilaç kullanmaya başlayan hastalar yaşam düzeni değişikliğine devam etmelidir. Aslında yaşam düzeni değişiklikleri sağlıklı yaşamdır, hipertansiyonu olsun veya olmasın herkesin uyması gereken kurallardır. Sadece yaşam düzenimi değiştirsem ve ilaç kullanmasam olabilir mi? Bazı hastalar, özellikle hafif hipertansiyonu olan, başka sorunu/hastalığı olmayan hastalar sadece yaşam düzeni değişikliği ile kan basınçlarını kontrol altına alabilirler. Ama, hekimi tarafından ilaç tavsiye edilen bir hasta ilacını mutlaka kullanmalıdır. Bu konuda hasta için en uygun tedavi ancak sağlıklı bir hasta-hekim ilişkisi ile sağlanabilir. Tansiyon düşürücü ilaçlar bağımlılık yapar mı? Hayır. Bu ilaçların yan etkileri var mıdır? Hipertansiyon günümüzde tedavi edilebilir bir hastalıktır Her ilacın yan etkisi olabilir. Günümüzde hipertansiyon hastaları şanslıdır çünkü çok sayıda ilaç vardır ve yan etkileri geçmişe göre azalmıştır ve bu yan etkilerin çoğu hafiftir. Yan etki ortaya çıkarsa ilaç kolaylıkla değiştirilir. Kontrolsüz hipertansiyonun vücuda vereceği zarar unutulmamalıdır.
Bu broşürde genel bilgiler yer almaktadır, doktora danışmadan tedavide değişiklik yapılması sakıncalı olabilir. Her türlü yayın hakkı saklıdır Bilimsel amaçlarla kaynak göstererek alıntı yapılabilir http://